17.3 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

“Άνθρωποι και ποντίκια”: Η απόλυτη πράξη αγάπης

Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου

 

“Το πρόβλημα με τα ποντίκια είναι ότι πάντα τα σκοτώνεις…”.

Το 1962, όταν ανέβηκε στο βήμα για να παραλάβει το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας που μόλις του είχε απονείμει η Ακαδημία της Στοκχόλμης, μεταξύ άλλων ο Τζων Στάινμπεκ (1902-1968) είχε αναφέρει τα εξής: “Ο ίδιος ο άνθρωπος έχει καταστεί η μεγαλύτερή μας απειλή και η μοναδική μας ελπίδα”.

Το 1936 ο συγγραφέας ξεκίνησε να γράφει μια σειρά από ιστορίες που είχαν θέμα την Καλιφόρνια κατά την περίοδο του οικονομικού κραχ και των καταιγίδων σκόνης. Το 1930 η αμερικανική αγροτική οικονομία γνώρισε τεράστια καταστροφή. Εκτεταμένες θύελλες μετέφεραν όγκους σκόνης σκεπάζοντας περιοχές των ΗΠΑ και του Καναδά, αφανίζοντας σοδειές και μεγάλες αγροτικές εκτάσεις. Η Οκλαχόμα χτυπήθηκε βαριά. Οι ιστορίες του Στάινμπεκ ήταν επηρεασμένες από το τραγικό φαινόμενο που έμεινε γνωστό ως Dust Bowl. Γι’ αυτό και ο Στάινμπεκ θεωρείται εκπρόσωπος του είδους που ονομάστηκε dust bowl literature.

 

 

Η πρώτη μεγάλη του επιτυχία ήταν η νουβέλα «Άνθρωποι και Ποντίκια», που κυκλοφόρησε το 1937.

Το έργο ήταν τοποθετημένο για ακόμη μία φορά στην ύπαιθρο της Καλιφόρνια, και ο Στάινμπεκ περιγράφει σ’ αυτό την ιστορία δύο απόκληρων εργατών γης που περιπλανώνται σε διάφορα αγροκτήματα για να δουλέψουν και να επιβιώσουν…

Πηγή έμπνευσης για τον τίτλο υπήρξαν δύο στίχοι από το ποίημα του Ρόμπερτ Μπερνς «Σ’ ένα ποντίκι» («To a Mouse»): «Των ποντικών και των ανθρώπων τα σχέδια τα πιο καλά στημένα, στραβά πηγαίνουν συχνά».

Στην Αμερική του Μεσοπολέμου, ο γιγαντόσωμος κι απλοϊκός Λένι και ο μικρόσωμος κι έξυπνος Τζορτζ γυρνούν από τόπο σε τόπο, πλάνητες, αναζητώντας δουλειά. Ο Λένι δεν μπορεί να ξεχωρίσει το σωστό απ’ το λάθος και του αρέσει ν’ αγγίζει τα απαλά πράγματα -τη γούνα ενός ζώου, τα μαλλιά μιας κοπέλας. Οι δύο αταίριαστοι αλλά αχώριστοι φίλοι πιάνουν δουλειά σ’ ένα αγρόκτημα, και εκεί, με αφορμή την όμορφη γυναίκα του μοχθηρού Κέρλι, που είναι ο γιος του αφεντικού, μια τραγωδία ξετυλίγεται.

Στο Cartel

Το εμβληματικό “Άνθρωποι και ποντίκια” του βραβευμένου με βραβείο Πούλιτζερ και Νόμπελ Λογοτεχνίας Τζων Στάινμπεκ μπορείτε να το παρακολουθήσετε στον Τεχνοχώρο Cartel. Τη σκηνοθεσία του έργου έχει αναλάβει ο Βασίλης Μπισμπίκης.

Το “Άνθρωποι και ποντίκια” έχει παρουσιαστεί πολλές φορές στο θέατρο ανά τον κόσμο, έχει διασκευαστεί για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Θεωρείται από τα αναμφισβήτητα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας του 20ου αιώνα. Μια σκληρή μα και βαθιά ανθρώπινη ιστορία διαψευσμένων ονείρων.

Σ’ αυτό περιγράφονται οι συνθήκες ζωής των άπορων εργατών στην Αμερική, η οποία μαστίζεται από τις συνέπειες της οικονομικής ύφεσης του 1929. Ο Αμερικανός συγγραφέας κατορθώνει να αποδώσει την αγωνιώδη και συγκινητική προσπάθεια των ανθρώπων του μόχθου για επιβίωση και την άνιση πάλη με τη σκληρή πραγματικότητα, η οποία διαψεύδει τις ελπίδες τους για μια καλύτερη ζωή.

Μέσα από το έργο του μεγάλου συγγραφέα κατά κάποιο τρόπο μιλά η Αμερική η ίδια. Ο Στάινμπεκ τής δανείζει την πένα του ώστε να βρουν φωνή οι άκληροι, οι κατατρεγμένοι, οι ταπεινοί. Το απατηλό όνειρο της αυτοδιάθεσης και της ιδιοκτησίας, ο ρατσισμός, ο καιροσκοπισμός, η απεραντοσύνη της απελπισίας και της μοναξιάς αλλά και τα ιδανικά της αφοσίωσης, της αλληλεγγύης και της ανιδιοτελούς φιλίας καθιστούν το “Άνθρωποι και ποντίκια” διαχρονικό και επίκαιρο όσο ποτέ.

 

 

Απόσπασμα

“Ο Λένι είπε: “Πες πώς θα ‘ναι όταν θα ‘χουμε τη γη μας”.
Ο Τζορτζ αφουγκραζόταν ν’ ακούσει τους μακρινούς ήχους. Για μια στιγμή πήρε ύφος ανθρώπου πρακτικού και μεθοδικού. “Κοίτα πέρα απ’ το ποτάμι, Λένι, και θα σου πω ώστε σχεδόν να το δεις”. Ο Λένι γύρισε το κεφάλι του και κοίταξε προς την αντίπερα όχθη της λίμνης και ψηλά προς τις σκοτεινιασμένες πλαγιές των Γκάμπιλαν. “Θα ‘χουμε λίγη γη” άρχισε ο Τζορτζ. Έβαλε το χέρι στην πλαϊνή του τσέπη κι έβγαλε το λούγκερ του Κάρλσον”.

Υπόθεση του έργου

Στην Αμερική του Μεσοπολέμου, του μεγάλου κραχ, ο οξύνους Τζωρτζ και ο μεγαλόσωμος Λένι που πάσχει από κάποιου τύπου νοητική ασθένεια, εξαιτίας της οποίας συμπεριφέρεται με την αγαθοσύνη ενός παιδιού, γυρνούν από τόπο σε τόπο, περιπλανώμενοι, αναζητώντας δουλειά. Όνειρό τους: να μπορέσουν κάποτε να αποκτήσουν το δικό τους παράδεισο, μια μικρή έκταση γης και να ζήσουν πια ελεύθεροι. Οι δύο αταίριαστοι αλλά αχώριστοι φίλοι πιάνουν τελικά δουλειά σε ένα αφιλόξενο αγρόκτημα. Εκεί, με αφορμή την όμορφη γυναίκα του αδίστακτου Κέρλι, γιου του αφεντικού, μια τραγωδία ξετυλίγεται και η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή ξεθωριάζει.

To “Άνθρωποι και ποντίκια” είναι ένας ύμνος στη φιλία. Μια συγκινητική, βαθιά τραγική ιστορία που μιλά για το όνειρο του ανθρώπου για ένα καλύτερο αύριο. Το όνειρο του Τζορτζ και του Λένι δεν γίνεται ποτέ πραγματικότητα, όμως η γνήσιά τους φιλία είναι ένα λαμπρό παράδειγμα για το δικαίωμα στη ζωή και στην αγάπη σε έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχεί η αποξένωση, το κακό και η αδικία.

 

 

Μια σύγχρονη ανάγνωση

Στην εκδοχή που παρακολουθήσαμε στο Cartel ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Βασίλης Μπισμπίκης δίνει μια σύγχρονη ανάγνωση και θεατρική προσέγγιση του έργου. Τοποθετεί την υπόθεση σε μια μάντρα ανακύκλωσης, στην περιοχή του Βοτανικού, πλάι στα hot spot των μεταναστών και προσφύγων, των οποίων αποτελεί αρχή και συνέχεια. Ο χώρος όπου οδηγούν οι δρόμοι διαφυγής γίνεται ο αυθεντικός χώρος μέσα στον οποίο οι ήρωες δουλεύουν σκληρά, συγκρούονται, παλεύουν, απογοητεύονται αλλά ταυτόχρονα ονειρεύονται και ελπίζουν.

Σε ένα παλιό μηχανουργείο, ανάμεσα σε αποθήκες και μάντρες υλικών ανακύκλωσης, οι ήρωες του Στάινμπεκ, βιώνοντας την ελληνική τους πραγματικότητα, τιμωρούν και εκδικούνται, τρομάζουν, ξεσηκώνουν και ξεσηκώνονται, μα πάνω απ’ όλα μαγνητίζουν.

Η παράσταση δεν αντιγράφει τη ζωή, είναι τόσο πειστική και τόσο ρεαλιστική που σε κάνει να πιστεύεις πως είναι η ίδια η ζωή.
Καταγράφει με αυθεντικότητα τον τρόπο που οι άνθρωποι μπορεί να οδηγηθούν σε βαθιά ανησυχητικές πράξεις βίας, μέσω ενός συνδυασμού γενετικών παραγόντων, παιδικών τραυμάτων, ψυχικών ασθενειών που έχουν απομείνει χωρίς θεραπεία, και κοινωνικής πρόκλησης.

Από την ουσία της ξεπροβάλλουν ιδανικά όπως αυτά της στοργικότητας, της αφοσίωσης, της αυτοκυριαρχίας και της αλληλεγγύης. Ξεπροβάλλουν όμως και αντιπρότυπα όπως εκείνα του καιροσκοπισμού, της χειραγώγησης, της καταπίεσης της γυναίκας, της βίας, των φυλετικών (και όχι μόνο) διακρίσεων.

Οι ήρωες ζουν σε μια εχθρική κοινωνία, σ’ έναν αφιλόξενο τόπο. Πρόκειται για μια ιστορία συλλογικής κακοποίησης. Μια ομάδα καταπιεσμένων ανθρώπων περιμένει το σπινθήρα ο οποίος θα πυροδοτήσει μια ασταμάτητη έκρηξη. Γι’ αυτό και το αναπόφευκτο ξέσπασμα του τέλους προκαλεί ένα αναπάντεχο σοκ.

 

 

Μια βαθιά ανάσα

Πάρτε μια βαθιά ανάσα και πριν προλάβετε να εκπνεύσετε, θα έχετε αφομοιώσει άπληστα ένα από τα πλέον κορυφαία κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας του περασμένου αιώνα, ρίχνοντας μια ματιά στην «επίσκεψη» του Λένι και του Τζωρτζ στη βιομηχανική ζώνη της Αθήνας. Έτσι βλέπεται το “Άνθρωποι και ποντίκια” σαν κατάδυση. Με μια βαθιά ανάσα.

Ακόμα και τα ζώα στον Στάινμπεκ είναι άνθρωποι χωρίς λαλιά. Είναι ίσα με τον άνθρωπο, στέκονται δίπλα του και μοιράζονται μαζί του έναν τόπο.
Ο Τζορτζ κι ο Λένι ονειρεύονται, αλλ’ είναι χαμένοι. Ακολουθούν ένα δρόμο χαραγμένο γι’ αυτούς ερήμην τους. Για τους ανθρώπους γύρω τους υπάρχει μόνο το σήμερα. Πάνε από εργοστάσιο σε εργοστάσιο, κερδίζουν μερικά ευρώ, τα τρώνε άσκοπα, ρισκάρουν, φεύγουν για να αναζητήσουν αλλού δουλειά. Ένα ταξίδι δίχως αρχή και τέλος. Δίχως προορισμό.

Μέσα από τη λιτή διήγηση και την απλή γλώσσα, ο Στάινμπεκ κατορθώνει να αποδώσει την αγωνιώδη και συγκινητική προσπάθεια των ανθρώπων του μόχθου για επιβίωση κατά τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες του μεσοπολέμου, το απατηλό όνειρο της αυτοδιάθεσης μέσα από την ιδιοκτησία, τη δύναμη της φιλίας, αλλά και τη σημασία της ελπίδας. Οι ήρωες του Στάινμπεκ, λακωνικοί, ευάλωτοι, στερημένοι, ρημαγμένοι, περιορισμένης μόρφωσης, άγριοι, συγκρούονται καθημερινά, σαν άλλες τραγικές φιγούρες, με μια πραγματικότητα που διαψεύδει τις κρυφές επιδιώξεις τους και επιτάσσει τον σκληρότερο εαυτό τους, για να αναδειχτούν μέσα από αυτή την άνιση σύγκρουση εντέλει σε κοινωνούς μιας ιδιαίτερης ανθρωπιάς και ενός σπάνιου ήθους.

 

 

Η παράσταση

Το «Άνθρωποι και ποντίκια» είναι απλώς μια αποκάλυψη. Δεν θα αναλωθώ σε λεπτομέρειες αλλά θα σας πω πως θα μείνετε έμεινε άφωνοι από τις υποκριτικές λεπτομέρειες και τη σκοτεινή χάρη των ερμηνειών, με έμφαση στην παράξενη συμπεριφορά, την εμφάνιση, την «αντιδραστική επιθετικότητα» και τα κοινωνικά τικ που επιδεικνύουν όσοι υποφέρουν από ορισμένες διαταραχές προσωπικότητας.

Ο Λένος (Λένι) είναι ένα παιδί βυθισμένο στη μιζέρια και στη φτώχεια του μυαλού του. Τέτοια ταπείνωση είναι το κλειδί του παραδείσου. «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται», όπως λέει και ο έκτος μακαρισμός. Ο Λένι είναι ένας εκπεσών άγγελος και ο Δημήτρης Δρόσος μαγνητίζει απόλυτα και τελειωτικά με το παίξιμό του.

Ο Βασίλης Μπισμπίκης είναι ένα παράξενο ολοζώντανο πλάσμα με βλέμμα λύγκα και ορμητική δύναμη αιλουροειδούς. Έξοχος ο καλός μας ηθοποιός ως Βασίλης / Τζωρτζ.

Σαρωτική σαν αλεξικέραυνο η Νικολέτα Κοτσαηλίδου.

Απίστευτος σ’ έναν κόντρα ρόλο, αποκαλύπτοντας όλες τις εναλλαγές των συναισθημάτων, ο Στέλιος Τυριακίδης.

Εύθραυστη φύση, παιδικότητα και προσωπικός πόνος διαποτίζουν την ερμηνευτική δουλειά του Μάνου Καζαμία.

Πάσης φύσεως αλλόκοτα αλλά τόσο οικεία όντα συναντάμε στο «Άνθρωποι και ποντίκια». Οι Γιώργος Σιδέρης, Γιανμάζ Ερντάλ, Λευτέρης Αγουρίδας, Αγγέλα Πατσέλη είναι αρχετυπικές φιγούρες που θολώνουν τα όρια μεταξύ συμπόνιας και τρόμου, θλίψης και οργής, τρέλας και αφελούς ειλικρίνειας.

Εννιά ηθοποιοί – αλύτρωτοι εξολοθρευτές, με ερμηνείες μινιμαλιστικές αλλά εκρηκτικές. Η σωματική εκφραστικότητα και η κινησιολογία τους βγαλμένη, θαρρείς, από σεμινάριο υποκριτικής.

Μια διεισδυτική σπουδή χαρακτήρων, ένα απαράμιλλα τολμηρό δράμα για την ψυχική νόσο και τον κοινωνικό αποκλεισμό, στο οποίο αριστεύουν όλοι -ανεξαιρέτως- οι συντελεστές. Η Σοφία Αδαμίδου στη διασκευή, στη δραματουργική επεξεργασία – σκηνοθεσία ο Βασίλης Μπισμπίκης, στα σκηνικά – κοστούμια η Αλεξία Θεοδωράκη, στους φωτισμούς ο Λάμπρος Παπούλιας, στην κινησιολογία η Αγγέλα Πατσέλη, η Στεφανία Βλάχου ως βοηθός σκηνοθέτη και η Φαίη Τζήμα στην παραγωγή.

Η απόλυτη πράξη αγάπης βρίσκεται στην καρδιά αυτής της καλλιτεχνικής δουλειάς, που αποτελεί την πιο ανθρώπινη, την πιο τρωτή και την πιο «γήινη» παράσταση από καταβολής ελληνικού θεάτρου και ανταμείβει τον θεατή που θα αφεθεί στη σκληρότητα της μαγείας της και στο καυστικό της χιούμορ.

***

Όλοι οι εργαζόμενοι στο Cartel είναι ευγενέστατοι, χαμογελαστοί και υποστηρικτικοί.

Καταπληκτική εικαστικά η αφίσα του σκιτσογράφου Παναγιώτη Μητσομπόνου.

***

Τους ρόλους ερμηνεύουν οι: Βασίλης Μπισμπίκης, Δημήτρης Δρόσος, Νικολέτα Κοτσαηλίδου, Στέλιος Τυριακίδης, Μάνος Καζαμίας, Γιώργος Σιδέρης, Γιανμάζ Ερντάλ, Λευτέρης Αγουρίδας, Αγγέλα Πατσέλη.

 

 

Συντελεστές

Μετάφραση- Ελεύθερη απόδοση: Σοφία Αδαμίδου
Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνοθεσία: Βασίλης Μπισμπίκης
Σκηνικά-Κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη
Φωτισμοί: Λάμπρος Παπούλιας
Κινησιολογία: Αγγέλα Πατσέλη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Στεφανία Βλάχου
Φωτογραφίες: Γιώργος Καπλανίδης
Αφίσα: Παναγιώτης Μητσομπόνος
Υπεύθυνη Παραγωγής: Φαίη Τζήμα
Τεχνική Υποστήριξη: Δημήτρης Κουτάς, Δημήτρης Σαρρής
Κατασκευή Σκηνικού: Ομάδα Cartel
Υπεύθυνη επικοινωνίας Τεχνοχώρου Καρτέλ: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου

  • Παραστάσεις:

Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στις 9:00 μ.μ. 

Διάρκεια: 120΄ με διάλειμμα

Τόπος: Τεχνοχώρος Cartel (Μικέλη 4 & Αγ. Άννης Βοτανικός – Στάση μετρό Ελαιώνας – τηλ. 693989 8258)

Facebook page: https://www.facebook.com/CartelTexnoxoros

Website: http://www.carteltexnoxoros.com

***

Από τον Τζων Στάινμπεκ και τον αγαπημένο σκύλο του τον Τσάρλι έξι συμβουλές για το πώς να γράφεις…

 

 

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -