Δώσε ρόδο
να ανοίξει στη σάρκα μου,
κι ας ματώσω με χίλια,
χίλια μύρια αγκάθια
“Γέρμα” (μετάφραση Τζένη Μαστοράκη)
Θυμάμαι ακόμα την αισθητική της φλόγας, την αγνή, ζεστή και αληθινή αίσθηση που μου είχε αφήσει η «Γέρμα», όταν την είχα πρωτοδεί στο Θέατρο Καισαριανής. Μόλις πληροφορήθηκα το φετινό της ανέβασμα στον πολυχώρο «Vault Theatre Plus» δεν αμφέβαλα πριν το δω πως, παρόλο που είναι ένα από τα πιο δύσκολα έργα του Λόρκα, η σκηνοθέτις Λίλλυ Μελεμέ θα τα κατάφερνε. Εν τούτοις διαψεύστηκα. Η Μελεμέ δεν τα κατάφερε απλώς, έκανε μια κορυφαία παράσταση. Από τις λίγες τόσο πετυχημένες δουλειές πάνω στον Λόρκα. Με έκδηλο το ανθρώπινο και το τραγικό της στοιχείο. Η νεαρή Γέρμα είναι ακριβώς αυτό που παρουσίασε αυτή η παράσταση, μια γυναίκα που δεν περιμένει από τον άνδρα της ούτε χρήμα, ούτε έρωτα, περιμένει παιδιά. Κι όταν αυτό δεν πραγματοποιείται, σύμφωνα με τη λαχτάρα της και τα όνειρά της, η Γέρμα σκοτώνει, συμβολικά, τα «παιδιά» της.
Η παράσταση αυτή ευτύχησε, εκτός από το να έχει μια σπάνια σκηνοθέτιδα, να έχει και μια σπάνια πρωταγωνίστρια, τη Μυρτώ Γκόνη. Η Μυρτώ, αν δεν κάνω λάθος, έχει μόλις τελειώσει τη δραματική σχολή της Νέλλης Καρρά. Θα έλεγε κανείς πως είναι μια άπειρη, πρωτόβγαλτη ηθοποιός. Πού όμως βρήκε αυτή την ωριμότητα, τη μεστότητα, το ειδικό βάρος να παίξει αυτό το μεγάλο ρόλο με τέτοια διαθεσιμότητα και αναζήτηση; Να είναι μόνο το ταλέντο της; Ίσως να ‘ναι και η απέραντη συνειδητή χαρά της δημιουργίας. Αλλά κι αυτό ταλέντο δεν είναι; Θα παραλληλίσω αυτή τη Γέρμα (της Μυρτώς Γκόνη) με την Παναγία του Πόνου, που ο λαός της Ανδαλουσίας λατρεύει. Μια Παναγία με την καρδιά τρυπημένη από μια μαχαιριά, σε μια αγροτική σκηνογραφία, με τη γλυκύτητα και τον πόνο, ο οποίος της δίνει μιαν άγρια αίσθηση, να ανεβαίνει το γολγοθά της.
Η Γέρμα αυτή είναι ένα ποιητικό ανάβρυσμα, ό, τι πιο όμορφο μπορεί να πλάσει κανείς από τον πόλεμο των συναισθημάτων, μια Γέρμα με αίμα θερμό και συμβολική δίψα. Όλη η παράσταση, οι ερμηνείες, η μουσική, τα κοστούμια είναι μια συγκινητική μάχη, μια υποδόρεια και υποβλητική μελωδία σε ένα υπέροχο κείμενο.
Αν η λιτή και γεμάτη πάθος παράσταση της Λίλλυς Μελεμέ ήταν πίνακας του Λόρκα (μια ιδιότυπη και λιγότερο γνωστή πλευρά του δημιουργικού ταλέντου του ποιητή της Γρανάδας), θα ήταν ένα ταπεινό και ταυτόχρονα περήφανο κυπαρίσσι, αποτραβηγμένο και κυρίαρχο, κάτω από μια μυστηριακή ημισέληνο, που πάνω του θα έγραφε με κόκκινη σινική μελάνη «Amor».
Θα ήταν ατόπημα να μην αναφέρω όλους τους καλούς ηθοποιούς που ερμηνεύουν τους δυσκολότατους ρόλους και μας μεταφέρουν στην ατμόσφαιρα της «ζωντανής σάρκας», του διονυσιασμού και του βακχισμού αλλά και της απολλώνειας και ψύχραιμης λογικότητας του γραναδίνου ποιητή. Είναι οι Μαρουσώ Βαϊούλη, Μάγδα Κόρπη, Σεβίνα Μαραγκού, Σωτήρης Μεντζέλος, Δήμητρα Μπαλή, Νάντια Πυθαρά, Σάββας Σωτηρόπουλος, Μαρίνα Τσουμπρή. Το ρόλο της Γέρμας ερμηνεύουν σε διπλή διανομή η Μυρτώ Γκόνη και η Ειρήνη Κουμπαρούλη.
Μπράβο σε όλους τους συντελεστές αλλά και στους ανθρώπους του πολυχώρου “Vault” και τον Δημήτρη Καρατζιά για τον καλλιτεχνικό του προσανατολισμό.
Ένας ύμνος
Η Γέρμα είναι ένα τραγικό θεατρικό έργο του Ισπανού συγγραφέα και ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ένας λυρικός ύμνος στη γονιμότητα, τη μητρότητα και την κοινωνική καταπίεση της γυναίκας.
Αφηγείται την ιστορία μιας στείρας γυναίκας που ζει στην ισπανική ύπαιθρο. Στα ισπανικά, Yerma σημαίνει «στείρα, άγονη, άκαρπη, στέρφα». Ο διακαής πόθος της για μητρότητα τής γίνεται εμμονή και την οδηγεί τελικά σε ένα αποτρόπαιο έγκλημα, στο οποίο την ωθούν τα ήθη και τα πιστεύω της κοινωνίας της. Το έργο, σε τελική ανάλυση, ασκεί κριτική στις κοινωνικές αυτές νόρμες.
Η «Γέρμα» είναι ένα από τα τρία τραγικά θεατρικά έργα της «ισπανικής υπαίθρου» του Λόρκα. Τα άλλα δύο είναι ο «Ματωμένος Γάμος» και «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Και τα τρία έργα υπογραμμίζουν την πειθήνια υποταγή των γυναικών που αποζητούν ελευθερία στην παραδοσιακή κοινωνία, η οποία τους αρνείται την κοινωνική ή ερωτική ισότητα.
Το μαρτύριο της στέρησης
Η «Γέρμα» ασχολείται με την απομόνωση, το πάθος και την απόγνωση, αλλά και με το γάμο, τη ζήλια και τη φιλία. Στην πλοκή του έργου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και οι κοινωνικές συνθήκες εκείνης της περιόδου. Σ’ ένα αγροτικό χωριό, μια γυναίκα όπως η Γέρμα, νέα, όμορφη, υγιής και παντρεμένη, γίνεται στόχος και αντικείμενο κουτσομπολιού επειδή δεν μπορεί να κάνει παιδιά. Αυτές οι συνθήκες την οδηγούν στην απελπισία και την κατάθλιψη, αφού προηγουμένως εξαντλήσει όλες τις φυσικές και μεταφυσικές δυνατότητες, όπως ξόρκια, μάγια κ.λπ. Τότε η γυναίκα αυτή φτάνει σε αδιέξοδο και κάνει την επανάστασή της: σκοτώνει τον άντρα της και μαζί του τις αξίες που εκείνος εκπροσωπεί και την καταδυναστεύουν. Αυτό το βίαιο ξέσπασμα της Γέρμα, τυφλό και αυτοκαταστροφικό, εκφράζει τα μηνύματα και τους πόθους της για μια ζωή χωρίς συμβατικές και ψυχοφθόρες σχέσεις. Ο Λόρκα εισβάλλει βαθιά στις δομές ύπαρξης των ηρώων του και ανιχνεύει τις ουσιαστικές ανάγκες τους, καταδεικνύοντας το μαρτύριο της στέρησης και της μη επαφής, που οδηγεί στο θάνατο.
Δέκα ηθοποιοί
Στην Ελλάδα του 2013, δέκα νέοι ηθοποιοί αναζήτησαν μέσα στο κλασικό κείμενο του κορυφαίου Iσπανού ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, το καθολικό και διαχρονικό εκείνο στοιχείο που φωλιάζει στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης και αποφάσισαν να αφηγηθούν την ιστορία μιας γυναίκας που, κόντρα σε όλες τις κοινωνικές νόρμες, αμφισβητεί και, εντέλει, πράττει.
Πρόκειται για τη «Γέρμα»…
Τη Γέρμα. Την άγονη γυναίκα, την έρημη, τη γυναίκα σε αναμονή…
Ο Λόρκα χαράζει μια αιμάτινη πορεία που οδηγεί από το φως της γέννας στο σκοτάδι της ματαίωσης, από τη Γυναίκα – Δημιουργό στη Γυναίκα – Αυτουργό. Προκλητικά μοντέρνος για την εποχή του και λίγο πριν από την εδραίωση της δικτατορίας του Φράνκο στην Ισπανία, ο Λόρκα τολμά να μιλήσει ανοιχτά για θέματα όπως η ερωτική απόλαυση και η αναζήτηση της ηδονής, η κοινωνική υποκρισία, η αμφισβήτηση του θείου, το τίμημα της δημόσιας εικόνας, ο ρατσισμός απέναντι στο «διαφορετικό», ο φασισμός της καθημερινότητας εντός και εκτός του οίκου.
Προδομένη φύση
Η Γέρμα είναι παντρεμένη με τον Χουάν και ποθεί, από τον άντρα της και μόνο, παιδιά. Ο Χουάν δεν μπορεί, δεν έχει τη φλόγα να κάνει. Ο Βικτόρ που θα μπορούσε δεν της ανήκει. Ο άντρας της, βυθισμένος στις υποψίες για εκείνη, καλεί τις αδερφές του στο σπίτι του να την παρακολουθούν. Η Γέρμα, στην αγωνία της, φτάνει στην υστερία. Μια νύχτα σ’ ένα μοναστήρι κάποιου γονιμικού αγίου, στην ύστατη ελπίδα της, πέφτει πάνω στον Χουάν που έχει κρυφτεί, και ακούει το διάλογο ανάμεσα στη γυναίκα του και μια γριά η οποία της αποκαλύπτει ότι το φταίξιμο είναι του άντρα της. Όταν εκείνος, στα όρια του κυνισμού, της ομολογεί ότι νιώθει καλύτερα χωρίς παιδιά, εκρήγνυται και τον πνίγει. Ο προδομένος έρωτας, η προδομένη φύση, το ανικανοποίητο της μητρότητας. Βλέποντας στον Χουάν και μόνο το παιδί της που δεν έρχεται τον σκοτώνει, σκοτώνοντας μαζί και τη δυνατότητα γι’ αυτό.
Σύγχρονη εκδοχή
Το αριστούργημα του Λόρκα, παρουσιάζεται στον πολυχώρο “Vault”, σε σκηνοθεσία Λίλλυς Μελεμέ, από την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013 και μέχρι την Πέμπτη 10 Απριλίου 2014.
Πρόκειται για μια σύγχρονη, πολυφωνική, και ανατρεπτική εκδοχή της κλασικής τραγωδίας, που αποθεώνει τη μητρότητα ως υπέρτατη μορφή δημιουργίας και ελευθερίας, και αντικατοπτρίζει το βαθύ υπαρξιακό κενό που κρύβεται πίσω από τις ασφυκτικά χαμογελαστές οικογενειακές φωτογραφίες. Ο πόθος για το παιδί που δεν έρχεται, μετατρέπεται σε εμμονή. Μια εμμονή ηλεκτρισμένη και ολοκληρωτική, που φλογίζει το άνυδρο γυναικείο σώμα, και το μεταμορφώνει σταδιακά από τοπίο ζωής σε τοπίο θανάτου.
Από το 1934
Η “Γέρμα” γράφτηκε το 1934 και πρωτοπαίχτηκε από τη Μαργαρίτα Ξίργκου τον Δεκέμβριο του 1934. Η Ξίργκου (1888-1969) υπήρξε αγαπημένη φίλη του Λόρκα και μούσα του. Ήταν μεγάλη Ισπανίδα ηθοποιός και είχε αυτοεξοριστεί στην Αργεντινή. Μάλιστα εκεί πρωτοπαρουσίασε και «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Στην Ελλάδα η «Γέρμα» πρωτοπαίχτηκε τον Μάρτιο του 1961 από το Εθνικό Θέατρο σε μετάφραση και σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού με την Άννα Συνοδινού στο βασικό ρόλο. Το έργο διδάχθηκε επίσης και στο θρυλικό Θέατρο Καισαριανής το 1977, σε σκηνοθεσία R. Salvat. Το 1982 από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με τον Θόδωρο Τερζόπουλο και την Αννέζα Παπαδοπούλου. Το 1992 από το Θέατρο Τέχνης με τον Μίμη Κουγιουμτζή και τη Ρένη Πιττακή. Τέλος, το 2000 στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Κωστή Τσιάνου, με τη Λυδία Κονιόρδου.
Συντελεστές
Στην παράσταση του Vault συνεργάστηκαν:
Μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη
Σκηνοθεσία: Λίλλυ Μελεμέ
Σκηνικά/Κοστούμια: Αριάδνη Βοζάνη
Μουσική: Μαρουσώ Βαϊούλη, Ειρήνη Κουμπαρούλη, Νάντια Πυθαρά
Μουσική επιμέλεια – διδασκαλία: Γιώργος Νικητόπουλος
Επιμέλεια κίνησης: Πάρης Μαντόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Μωυσιάδου
Φωτισμοί: Βαγγέλης Μούντριχας
Φωτογραφίες: Νίκος Λιβαθινός – Νικολέττα Γιαννούλη
Σχεδιασμός αφίσας-προγράμματος: Ειρήνη Κουμπαρούλη
Video teaser: Δέσποινα Μωυσιάδου
Παραγωγή: Καλλιτεχνικές Επιχειρήσεις “BackUp”
Παίζουν οι ηθοποιοί (αλφαβητικά):
Μαρουσώ Βαϊούλη, Μάγδα Κόρπη, Σεβίνα Μαραγκού, Σωτήρης Μεντζέλος, Δήμητρα Μπαλή, Νάντια Πυθαρά, Σάββας Σωτηρόπουλος, Μαρίνα Τσουμπρή.
Το ρόλο της Γέρμα ερμηνεύουν σε διπλή διανομή η Μυρτώ Γκόνη και η Ειρήνη Κουμπαρούλη.
Πληροφορίες
Παραστάσεις:
Κυριακή, Δευτέρα, Τρίτη στις 21:00.
Διάρκεια παράστασης: 100 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Τιμές εισιτηρίων:
10 ευρώ (Γενική είσοδος)
Πολυχώρος Vault
Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός
Πλησιέστερος σταθμός μετρό: Κεραμεικός (8’ περίπου με τα πόδια)
Τηλέφωνα: 213 – 035.64.72 / 6937 -24.96.59
(για τηλεφωνικές κρατήσεις 11:00 – 14:00 και 17:00 – 21:00)
E-mail: [email protected]
*
Κι όσο φουντώνει η λαχτάρα,
άλλο τόσο λιγοστεύει η ελπίδα
“Γέρμα” (μετάφραση Τζένη Μαστοράκη)