Τα δύο βιβλία με τον “Βάρτζακ Πο”, τον γάτο που μυείται στις πολεμικές τέχνες και γίνεται ένας άλλος χωρίς να χάσει σε επ’ ουδενί τον εαυτό του, έκαναν τεράστια επιτυχία όταν πρωτοδημοσιεύτηκαν στη Μ. Βρετανία, μεταφράστηκαν, διαδόθηκαν, διασκευάστηκαν για το θέατρο, αποτέλεσαν διδακτικό υλικό σε σχολεία και φυσικά αγαπήθηκαν. Όταν τα διαβάσει κανείς, θα καταλάβει γιατί. Ο Βάρτζακ είναι ανάμεσά μας, ενταγμένος στην οικογένειά του, στον στενό κύκλο του, μέσα σε μία παράδοση που τον αγχώνει και τον γεμίζει ενοχές: επειδή δεν χωράει εκεί μέσα, επειδή νιώθει διαφορετικός, και επειδή νιώθει πως είναι ένα λάθος — όπως εμείς· όπως όλα τα παιδιά. Θα «επαναστατήσει», αλλά με έναν τρόπο σχεδόν μαγικό, και σίγουρα ονειρικό. Και δεν θα τα βάλει κάτω ποτέ, ακόμη και όταν βρεθεί αντιμέτωπος με τη μοναξιά, το κρύο, τον απόλυτο φόβο, τη βία και, ακόμη-ακόμη, και τον θάνατο. Ο Βάρτζακ είναι ο εαυτός που έχουμε μέσα μας: μια γάτα με χάρη, εξυπνάδα, αγάπη, δύναμη, αίσθηση συντροφικότητας, μαχητική, ονειροπόλα, αγαπησιάρα — και είναι και ανίκητη στις πολεμικές τέχνες, και μάλιστα στις πολεμικές τέχνες που έχουν να κάνουν με το πιο εωτερικό κομμάτι του εαυτού μας: όχι μόνο με νύχια και με δόντια, αλλά και με την προσέγγιση μιας καινούργιας αίσθησης του κόσμου.
Από τα δύο βιβλία παρελαύνουν σπουδαίοι ήρωες, αρχετυπικοί και εκ των προτέρων αγαπημένοι μας: ο ηλικιωμένος δάσκαλος των εσωτερικών πολεμικών τεχνών, η όμορφη, πεισματάρα και ευφυής θηλυκή γάτα, η αφελής και ναζιάρα φίλη της, οι πολύ πιο αφελείς πλην χεροδύναμοι μαχητές των σκουπιδιών, οι αδύναμοι και οι αγύρτες, οι villain — όλοι. Και όλοι θα δώσουν πολλές και δυνατές μάχες.
Ο SF Said γεννήθηκε στη Βηρυτό και από δύο ετών ζει στο Λονδίνο. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Για αρκετά χρόνια έγραφε τις επίσημες ομιλίες του Πρίγκιπα της Ιορδανίας. Αργότερα ασχολήθηκε με την πολιτιστική δημοσιογραφία και την οργάνωση παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών. Γράφει κριτική για παιδικά και νεανικά βιβλία σε μεγάλες εφημερίδες.
Το βιβλίο “Βάρτζακ Πο” κυκλοφόρησε το 2003 και γνώρισε αμέσως μεγάλη επιτυχία τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου έχει πουλήσει σχεδόν 300.000 αντίτυπα, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, αφού έχει μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες. Τιμήθηκε με το βραβείο Smarties Prize Gold Award και χαρακτηρίστηκε από κριτικούς και από συγγραφείς ως “ένα σύγχρονο κλασικό παιδικό βιβλίο”.
Μεταφέρθηκε στο θέατρο, έγινε όπερα για παιδιά και διδάσκεται σε πολλά σχολεία. Το 2005 κυκλοφόρησε και η συνέχειά του.
Απόσπασμα
Οι τρεις φίλοι κίνησαν για το λόφο όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Στο δρόμο ο Βάρτζακ τους εξήγησε για τον Κύριο και τις μαύρες γάτες του.
Ήλπιζε να μην είναι πολύ αργά. Με το Γέρο-Πο πια απόντα και αρχηγό τον Πατέρα, τι θα έκανε η οικογένεια όταν θα ερχόταν αντιμέτωπη με τις γάτες του Κυρίου; Τι θα τους έκαναν οι γάτες του Κυρίου; Τα πάντα μπορεί να είχαν συμβεί. Ύστερα από τόσο καιρό που έλειπε, το σπίτι σίγουρα θα ήταν διαφορετικό.
Αυτές οι εικόνες στο κεφάλι του – η κόκκινη βελούδινη πολυθρόνα, τα προσελάνινα μπολάκια φαγητού – μπορεί να μην υπήρχαν πια.
Για ένα μόνο ήταν σίγουρος. Έπρεπε να σκαρφαλώσουν στη μάντρα για να μπούνε μέσα και ο Βάρτζακ θυμόταν ότι ήταν το χειρότερο σκαρφάλωμα της ζωής του.
Μια βροντή βρυχήθηκε πάνω από την πόλη καθώς έφταναν στους πρόποδες του λόφου. Ο ουρανός είχε γίνει μαβής υπό την απειλή μιας ακόμα καταιγίδας.
«Εκεί πάνω είναι», είπε ο Βάρτζακ καθοδηγώντας τους, τη στιγμή που ο ουρανός φωτίστηκε από μια αστραπή.
Ανέβηκαν το λόφο όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Άρχισε να βρέχει. Οι σταγόνες μαστίγωναν με ορμή τη μύτη, τα μάτια και τα αυτιά του Βάρτζακ. Πάσχισε για μια ανάσα· νερό γέμισε το στόμα του, αλλά συνέχισε να ανεβαίνει το λόφο, ένα βήμα, δύο βήματα, εκατό, χίλια. Όσα χρειάζονταν.
Το φεγγάρι τους κοίταζε από ψηλά, ένας μελαγχολικός μονόφθαλμος ουράνιος φρουρός. Παράτα τα, έμοιαζε να λέει. Παράτα τα και φύγε.
Μουσκεμένοι, κατάκοποι, λαχανιασμένοι, έφτασαν στην κορφή του λόφου τη στιγμή που ο ουρανός ξεσκίστηκε από ένα λευκό φως.
Αυτό που είδε ο Βάρτζακ εκεί τον έκανε να ανατριχιάσει. Μια μικρή πέτρινη μάντρα στεκόταν μπροστά τους, η μισή σε ύψος από οποιαδήποτε άλλη της πόλης. Έμοιαζε παλιά και μισογκρεμισμένη, σαν να ήταν εγκαταλελειμμένη εδώ και πολύ καιρό. Μια ακόμη βροντή ταρακούνησε τη γη. Ο Βάρτζακ τρεμούλιασε. Ήταν αυτή η ίδια μάντρα που περιέβαλε τον κόσμο στον οποία μεγάλωσε; Το τείχος που τότε έμοιαζε τόσο ψηλό και αδύνατο για να το περάσει κανείς; Ή μήπως είχαν όλα αλλάξει όσο έλειπε;
Στη μάντρα υπήρχε μια πόρτα. Την έσπρωξε. Δεν κουνήθηκε· ήταν κλειδωμένη. Έκανε το γύρο της μάντρας, αναζητώντας κάτι οικείο. Μια αστραπή αποκάλυψε τις ρωγμές και τις χαραμάδες όπου είχαν φυτρώσει βρύα. Στην κορφή της μάντρας μπορούσε να δει τα ροζιασμένα πάνω κλαδιά κάποιων άρρωστων, γέρικων δέντρων – και να, εκείνο το μοναδικό δέντρο από το οποίο είχε πέσει τη νύχτα που έφυγε από το σπίτι.
Ο Βάρτζακ άγγιξε το μουσκεμένο κορμό του και χαμογέλασε με ανακούφιση. Τώρα το αναγνώριζε. Μα φυσικά ήταν το ίδιο. Το μέρος αυτό δε θα άλλαζε ποτέ· αυτός είχε αλλάξει.
«Αυτό είναι!» φώναξε χαρούμενος, σκεπάζοντας το θόρυβο της βροντής. «Υπάρχουν δέντρα μέσα από τα οποία μπορούμε να κατέβουμε. Εγώ θα πάω πρώτος και… Κλατζ, τι συμβαίνει;».
Ο Κλατζ έτρεμε. Τα μάτια του είχαν θολώσει και πάλι από φόβο. «Δε-δεν μπορώ σκαρφαλώσω», ψέλλισε. «Κλατζ δε σκαρφαλώνει».
Ο Βάρτζακ κοίταξε με δυσπιστία το πελώριο, δυνατό σκυλί. «Δεν μπορείς;».
«Μα φυσικά και δεν μπορεί», είπε απότομα η Χόλι. «Όλοι ξέρουν πως τα σκυλιά δε σκαρφαλώνουν – θα ήμασταν χαμένες αν μπορούσαν. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μπούμε;».
«Τα σκυλιά δε σκαρφαλώνουν;».
«Όχι, δε σκαρφαλώνουν», είπε η Χόλι συνοφρυωμένη. «Αυτός είναι ο μόνος τρόπος, σωστά; Το βλέπω στα μάτια σου».
Ένιωσε να χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του. Κι είχαν φτάσει τόσο κοντά! Όμως αυτή η μάντρα, αυτή η παλιά πέτρινη μάντρα στεκόταν εμπόδιο για μια ακόμη φορά.
«Κλατζ λυπάται», είπε μια αδύναμη, φοβισμένη φωνή δίπλα του. «Θέλει βοηθήσει Βάρτζακ».
Μια αστραπή φώτισε το σύμπαν. Ακούστηκε και βροντή. Η βροχή κυλούσε στο πρόσωπο του Βάρτζακ σαν δάκρυα. Όμως ήταν παράξενο· η καταιγίδα δεν τον τρόμαζε όπως κάποτε. Αντίθετα, έμοιαζε να εισχωρεί μέσα του, από τα μουστάκια μέχρι την ουρά του, πλημμυρίζοντάς τον με τη δική του άγρια δύναμη, με αποτέλεσμα αυτός και η βροχή να γίνονται ένα.
Τώρα πια δεν υπήρχε γυρισμός. Με ή χωρίς σκυλί, θα έβρισκε την οικογένειά του.
«Δεν πειράζει, Κλατζ», είπε. «Θα μας περιμένεις εδώ. Έλα, Χόλι. Πάμε μέσα».
Άφησαν τον Κλατζ ζαρωμένο κάτω από το δέντρο. Οι δύο γάτες τινάχτηκαν πάνω στη μάντρα. Σκαρφάλωσαν στην κορυφή της και μετά κατέβηκαν από την άλλη, περνώντας από ένα μπερδεμένο λαβύρινθο κλαδιών.
Αθόρυβα, βρέθηκαν στον κήπο. Περπάτησαν στο υγρό χορτάρι κι έφτασαν στο πορτάκι για γάτες.
«Εδώ είμαστε», ψιθύρισε ο Βάρτζακ καθώς γλιστρούσαν μέσα. «Αυτό είναι το σπίτι της Κοντέσας».
***
Ο Βάρτζακ είναι ένας γάτος ράτσας, που ζει με τους γονείς και τα αδέλφια του στο ισόγειο μιας παλιάς έπαυλης. Παρά τις ανέσεις, η ζωή του κάθε άλλο παρά ιδανική μπορεί να χαρακτηριστεί, αφού η οικογένειά του τον αδικεί και τον περιορίζει, ενώ ο μεγάλος του αδελφός δεν χάνει ευκαιρία να τον μειώνει. Οι μόνες όμορφες στιγμές είναι αυτές κοντά στον παππού του, όταν εκείνος του διηγείται ιστορίες για τον Τζελάλ, τον θρυλικό τους πρόγονο. Το σκηνικό όμως πρόκειται να αλλάξει για τα καλά, όταν η κυρία του σπιτιού εξαφανίζεται και τη θέση της παίρνει ένας τρομακτικός τύπος, ακολουθούμενος από δυο απαίσιες μαύρες γάτες! Ο Βάρτζακ πρέπει για πρώτη φορά να βγει στον έξω κόσμο ώστε να αναζητήσει βοήθεια. Τι τον περιμένει όμως εκεί; Και είναι άραγε αρκετός ο Τρόπος του Τζελάλ για να τον προστατέψει από τους αμέτρητους κινδύνους που παραμονεύουν;
Υπάρχουν Επτά Δεξιότητες που δίνουν σε μια γάτα μεγάλη δύναμη και ο Βάρτζακ Πο τις γνωρίζει όλες. Ξέρει να παλεύει, να κυνηγά, να κινείται χωρίς να τον αντιλαμβάνεται κανείς. Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα. Η Κοκαλιάρα Σάλι, η λευκή γάτα, η αρχηγός της πιο μοχθηρής συμμορίας της πόλης, γνωρίζει επίσης αυτές τις Δεξιότητες. Γνωρίζει ακόμα περισσότερα και από τον Βάρτζακ.
Και τώρα είναι αποφασισμένη να τον πιάσει…
Ένα περιπετειώδες – αλλά και τρυφερό – βιβλίο για όσους αγαπούν τις πολεμικές τέχνες ή τις γάτες ή… και τα δύο. Η πολυαναμενόμενη συνέχεια του Βάρτζακ Πο, με τις περιπέτειες του μαχητή γάτου, που έχουν ήδη αγαπήσει εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες δώδεκα χώρες.
***
Ο λογοτεχνικός, αιλουροειδής ήρωας του συγγραφέα SF Said, ο πρωταγωνιστής του νεανικού μυθιστορήματος «Βάρτζακ Πο» ζει με την οικογένειά του σε μια παλιά μονοκατοικία στην κορυφή ενός λόφου και είναι μαθημένος να συμπεριφέρεται όπως απαιτεί η αριστοκρατική καταγωγή του, όσο κι αν νιώθει να ασφυκτιά από τα όσα του επιβάλλονται. Η περιπέτεια για τον Βάρτζακ ξεκινά όταν, μόνος αυτός από την υπόλοιπη οικογένεια, διαισθάνεται τον κίνδυνο, πηδάει τον ψηλό μαντρότοιχο που τους έχει φυλακισμένους στην ασφάλεια και τους χωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο, προς αναζήτηση ενός άλλου τετράποδου που μπορεί να βοηθήσει, ενός σκύλου.
Ο Βάρτζακ γνωρίζει τον έξω κόσμο, έρχεται αντιμέτωπος με αδίστακτες συμμορίες αδέσποτων γατών, γνωρίζει τη φιλία, βρίσκεται μπροστά σε διλήμματα και γίνεται γνώστης του «Τρόπου», όταν στα αληθοφανή του όνειρα τον επισκέπτεται ένας θρυλικός πρόγονός του από τη Μεσοποταμία που τον κρίνει ικανό να του μεταλαμπαδεύσει μια μυστική πολεμική τέχνη για γάτες. Ο Βάρτζακ είναι ένας αίλουρος «Καράτε Κιντ», ακολουθεί τον δρόμο που του δείχνει ο «γατίσιος» κύριος Μιγιάγκι και ενηλικιώνεται μέσα από την περιπέτειά του. Διδάσκεται να αμφισβητεί και αναζητεί την πραγματική αλήθεια και τα αίτια πίσω από τα γεγονότα. Όλα αυτά ενώ αδέσποτες γάτες εξαφανίζονται και γάτες καθαρόαιμες κάνουν τα στραβά μάτια. Στο «Βάρτζακ Πο», η αφήγηση και η ατμόσφαιρα που πλέκει ο SF Said είναι σκληρή και σκοτεινή: σκοτωμοί, βία, αίμα, κίνδυνοι, αγωνία για τους ήρωες. Αν και νεανικό ανάγνωσμα, δεν είσαι σίγουρος ότι θα επιβιώσουν. Είναι ο τρόπος που οι γάτες περιδιαβαίνουν τα σκιερά σοκάκια σαν σε νουάρ ιστορία, και εκεί, ανάμεσα στις σκιές, θαρρείς πως κινείται ο Μπλάκσαντ, ένας άλλος γάτος από τα κόμικς αυτή τη φορά, ένας γάτος ντετέκτιβ δημιουργημένος από τους Juan Diaz Canales στο σενάριο και Juanjo Guarnido στο σχέδιο, μία γατίσια προσωποποίηση του Φίλιπ Μάρλοου σε πολύ δυνατές περιπέτειες.
Ο Βάρτζακ Πο έχει αγαπηθεί από τους έφηβους αναγνώστες, γιατί και ο ίδιος είναι ένας προβληματισμένος έφηβος. Νιώθει την οικογένειά του να τον περιορίζει και προσπαθεί με κάθε τρόπο να ξεφύγει. Στην αρχή με τη φαντασία του -που θεριεύει με τις ιστορίες του παππού- και εν συνεχεία κυριολεκτικά, πηδώντας τη μάντρα του κήπου για να βγει στον απαγορευμένο έξω κόσμο. Αυτά που θα συναντήσει εκεί αρχικά τον ενθουσιάζουν: νέες εμπειρίες, ελευθερία επιλογών… Η απογοήτευση όμως δεν θα αργήσει να έρθει, όταν ο νεαρός γάτος διαπιστώνει ότι μακριά από την οικογένειά του νιώθει ακόμα μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Τίποτα δεν είναι πια δεδομένο, ενώ οφείλει να φροντίζει για τις ανάγκες του μόνος του. Το συναίσθημα της αποτυχίας και η αυτολύπηση που έτσι κι αλλιώς ένιωθε, γίνονται εντονότερα και τον ακολουθούν σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος. Οι λανθασμένες επιλογές (όπως π.χ. η προσκόλληση σε συμμορίες ή οι ανούσιοι τσακωμοί) φαντάζουν σωστές στο θολωμένο εφηβικό του μυαλό. Τελικά, μόνο με τη βοήθεια των νέων του φίλων και τη σταθερή καθοδήγηση του προτύπου – μυθικού προγόνου Τζελάλ, θα έρθουν οι πρώτες νίκες που θα ενισχύσουν την πληγωμένη του αυτοεκτίμηση. Ο Βάρτζακ έτσι επιστρέφει στο σπίτι του αλλαγμένος, έτοιμος να αντιμετωπίσει τους προσωπικούς του δαίμονες. Τα όσα επικά θα ακολουθήσουν, επιβεβαιώνουν στον ίδιο αλλά και στο περιβάλλον του ότι ενηλικιώθηκε.
Η ιστορία με τον αποπροσανατολισμένο έφηβο που χάρη σε κάποιον προστάτη βρίσκει το δρόμο του, είναι κλασική και τη συναντάμε από τη μυθολογία μέχρι τον Tolkien. Στο συγκεκριμένο σενάριο, η εκπαίδευση του νέου περνάει από μια λίστα με οδηγίες, τον Τρόπο του Τζελάλ (κάτι σαν Bushido για γάτες), τις οποίες ακολουθεί και γίνεται ατρόμητος. Κάτι αντίστοιχο θα βρούμε σε βιβλία προσωπικής βελτίωσης που βασίζονται στην Ανατολική Φιλοσοφία, όπως “Ο δρόμος του ειρηνικού πολεμιστή” (Way of the Peaceful Warrior, 1980). Σε όρους κινηματογράφου, ανάλογο σενάριο έχει το Karate Kid, όπου ο αρχικά άγαρμπος νεαρός πρωταγωνιστής, μυούμενος στη φιλοσοφία ενός μέντορα, ξεκλειδώνει μια ιδιαίτερη πολεμική τεχνική που τον μεταλλάσσει σε ανίκητο ήρωα. Μιλώντας για κινηματογράφο και για μεταλλάξεις, οφείλουμε να κάνουμε μια αναφορά στο φαινόμενο Paul Varjak το οποίο (σύμφωνα με το Urban Dictionary) αφορά άντρες που μετασχηματίζονται από αντιπαθητικοί σε συμπαθητικοί. Ο όρος προέκυψε από την ταινία “Πρόγευμα στο Τίφανις” (Breakfast at Tiffany’s, 1961) στην οποία ο συγγραφέας Βάρτζακ Πολ ερωτεύεται τη Χόλι Γκολάιτλι (συνωνυμία;) και τη γάτα της, ενώ έχει γράψει ένα βιβλίο με τίτλο “Εννέα ζωές” (Nine lives by Varjak Paul) που έχει αρχίσει ήδη να κυκλοφορεί και στην πραγματικότητα.
***
Και αν το κείμενο του Βάρτζακ Πο είναι καλογραμμένο, γεμάτο σασπένς, δράση, αστεϊσμούς για τις γατίσιες συμπεριφορές, και διακριτικά δοσμένα νοήματα για το bullying και τις φυλετικές διακρίσεις, κείμενο που, αν και απευθύνεται σε εφήβους, θα ψυχαγωγήσει με την ευρηματικότητά του και το ενήλικο κοινό, αυτό που ανεβάζει το βιβλίο ένα επίπεδο πιο πάνω είναι η εικονογράφηση.
Όσο εύστοχα έχει αποδώσει τις εικόνες του «Εγχειριδίου γατικής του Γέρο Πόσουμ» ο Edward Gorey, γνωστός για την αγάπη του προς τις γάτες, άλλο τόσο τα έχει καταφέρει και ο Dave McKean στα σχέδια του «Βάρτζακ Πο». Ο συνήθης ανήσυχος εικονογράφος επιτυγχάνει με απλές γραμμές να στολίσει το κάθε κεφάλαιο με τρόπο που δεν εγκλωβίζει το μάτι, δεν καπελώνει το κείμενο, δεν φυλακίζει το συναίσθημα, αντίθετα πυροδοτεί τη φαντασία του αναγνώστη. Ο McKean, αέναος πειραματιστής, χρησιμοποιεί την ίδια τεχνική με την οποία εικονογράφησε το «Coraline» του Neil Gaiman (ελληνικός τίτλος «Το σπίτι στην ομίχλη»), όπου κι εκεί υπάρχει μία γάτα. Μια μαύρη, ανώνυμη γάτα που βάζει το δικό της σημαντικό λιθαράκι στην εξέλιξη της ιστορίας και στην απελευθέρωση της Coraline από εκείνον τον σκοτεινό κόσμο των θαυμάτων. Μια γάτα παράξενη, αλλά όπως γράφει και ο T. S. Eliot: «Δεν ωφελεί, δεν γίνεται κανείς να προσπαθήσει / Τη φύση αυτού του πλάσματος να την κατανοήσει».
***
Εκτός όμως από μυστήριο και δράση, το βιβλίο περιέχει και αρκετά μηνύματα. Ένα από τα κυριότερα, αυτό της ανοχής στη διαφορετικότητα: Ο Βάρτζακ δεν έχει μπλε μάτια σαν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, κάτι που ο μεγάλος του αδελφός χρησιμοποιεί για να τον κάνει να νιώθει υποδεέστερος. Ο ήρωας επομένως πέφτει θύμα διακρίσεων από μικρός και δυσκολεύεται να νιώσει κανονικό μέλος της πρώτης του ομάδας. Όταν επιστρέφει από τη μεγάλη του περιπέτεια, γίνεται (επιτέλους) αποδεκτός, όμως καλείται να υιοθετήσει και τους κανόνες της (σνομπ) συμπεριφοράς της αριστοκρατικής του ράτσας. «Είμαστε ιδιαίτερες. Είμαστε Μπλε Μεσοποταμίας. Όσο γι’ αυτές τις κοινές γάτες, ποιος νοιάζεται τι τους κάνει; Είναι ασήμαντες.» (σ.212) λέει ο πατέρας που αδιαφορεί για όποια γάτα «δεν είναι μία από εμάς». Οφείλει άραγε ο Βάρτζακ να ακολουθήσει τις επιταγές της οικογένειας ή να μείνει πιστός στους φίλους που τον δέχτηκαν στην παρέα τους όταν είχε ανάγκη;
Όσοι διάβασαν το βιβλίο και ενθουσιάστηκαν, αξίζει να μάθουν ότι η συνέχεια με τίτλο «Ο παράνομος Βάρτζακ Πο», όπου ο ήρωας παρουσιάζεται πλέον ως ενήλικας, έχει ήδη κυκλοφορήσει (και βραβευτεί). Ένα τρίτο βιβλίο που θα συμπληρώνει την τριλογία ίσως γραφτεί στο μέλλον, όπως όμως ο συγγραφέας αναφέρει, πρέπει πρώτα να γεράσει και ο ίδιος, ώστε να μπορεί να μας μεταφέρει την οπτική του Βάρτζακ σε αυτή την ηλικία! [to write a book about an old character, I need to be old myself]. Υπομονή!
(2015) Βάρτζακ Πο, γάτος εκτός νόμου, Κέδρος
(2014) Βάρτζακ Πο, Κέδρος
