Γράφει η θεατρολόγος Μαρία Μαρή
Ο Θοδωρής Αμπαζής επιστρέφει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης και σκηνοθετεί σε πρώτη παρουσίαση το νέο έργο του Γρηγόρη Λιακόπουλου «Σιωπή», δημιουργώντας μια ατμοσφαιρική παράσταση υπαρξιακής αγωνίας και υποδόριου χιούμορ, όπως έχει αναφερθεί.
Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην αναπαράστασή της; Ποιοι είναι οι μηχανισμοί, γλωσσικοί, ψυχολογικοί και πολιτισμικοί, που δημιουργούν, συντηρούν και επικοινωνούν τα ζωτικά ψέματα που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση κάθε ανθρώπινης κοινωνίας;
Το έργο
Στη «Σιωπή» δύο γυναίκες, ηθοποιοί που αναλώνονται σε προχειροδουλειές, συγκατοικούν εδώ και χρόνια σε ένα μικρό διαμέρισμα. Έχουν αναπτύξει δικό τους κώδικα συμπεριφοράς. Οι καθημερινές συζητήσεις και οι τυπικές κουβέντες είναι επηρεασμένες από γνωστά θεατρικά έργα και ταινίες. Η αναπαράσταση της ζωής έχει υποκαταστήσει την ίδια τη ζωή.
Όταν όμως η μια προσπαθήσει να απεγκλωβιστεί από τη συνθήκη αυτή, θα αναγκαστεί να επανεφεύρει κάθε κώδικα επικοινωνίας που γνωρίζει, μαζί και τον εαυτό της.
Υπάρχει κάτι βαθιά υπαρξιακό στην εργασία του ηθοποιού. Επιστρατεύονται οι προσωπικές του εμπειρίες και τα ερεθίσματα. Κάθε εμπειρία είναι κέρδος για τον ηθοποιό. Πρόκειται για ένα διαρκές παιχνίδι, μια διαρκή διαδικασία, χωρίς κανένα σκοπό.
Γίνεται για να γίνεται, μια αέναη μέθεξη της πραγματικότητας και του φαντασιακού κόσμου, με ερείσματα κάθε φορά διαφορετικά. Ο αυτοσχεδιασμός είναι ατελείωτος και μαζί και η ερμηνεία.
Η παράσταση
Σε ένα σπίτι που μοιράζονται δύο νέες ηθοποιοί επικρατεί η ηρεμία, η ησυχία της μοναξιάς. Η καθεμιά κάνει τον αγώνα της για να επιβιώσει, ενώ στο μεταξύ υποδύονται ρόλους.
Όπως και για τις ηθοποιούς αυτές, έτσι και για τον καθένα από τους θεατές ισχύει αυτό, βρισκόμαστε πάντα σε κάποιον ρόλο. Όλα είναι ρόλος!
Ο καθένας για να επιβιώσει αναγκάζεται και γίνεται πιο ρευστός, πιο προσαρμόσιμος, πιο ευέλικτος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι θεατές βλέποντας τις ηθοποιούς ταυτίζονται μαζί τους, αναλογιζόμενοι τις δικές τους ερμηνείες μέσα στη ζωή.
Οι δύο ηθοποιοί ανέπτυξαν μια υπέροχη σχέση μεταξύ τους και αυτό αποτυπώθηκε επί σκηνής. Η κίνησή τους πολύ λεπτή και μελετημένη, απόλυτα φυσική, απολύτως φιλική και συμπαραστατική.
Η μια (Καλλιρρόη Μυριαγκού) ενδύεται το κοστούμι της Μπανάνας για λόγους διαφήμισης και προώθησης σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο. Πέρα από τη συνέπειά της, δέχεται την επικριτική συμπεριφορά των παιδιών στο εμπορικό κέντρο, παιδιά, που την περιγελούν και που θεωρούν ότι είναι το αρνητικό παράδειγμα για κάποιον, που δεν προσπάθησε αρκετά στο σχολείο, ώστε να έχει καλούς βαθμούς και να σπουδάσει.
Τα έλεγε ο πατέρας του ενός.
Δες τι θα απογίνεις!
Εκείνη κάνει την προσπάθειά της να επιβιώσει και παράλληλα προσπαθεί να βελτιστοποιήσει την ερμηνεία της, μαζί και εκείνη της συγκατοίκου της σε βαθμό εξόντωσης.
Η συγκάτοικός της (Τζωρτζίνα Δαλιάνη) καταναλώνει τον χρόνο της στην αναζήτηση εργασίας, που αφορά όμως μόνο το επάγγελμα της ηθοποιού. Για τον υπόλοιπο χρόνο διηγείται στη φίλη της, ότι και καλά, βγαίνει έξω στα μπαρ, γνωρίζει ανθρώπους και συνάπτει σχέσεις και ότι φέρνει εραστές στο σπίτι τους. Η μια κερδίζει τη ζωή της, ενώ η άλλη μπροστά στην τηλεόραση αναπαράγει χορογραφίες και την περιμένει για να παίξουν ρόλους, ενώ θέλει να ζήσει μεγάλες φαντασιακές στιγμές.
Σε ένα κλειστοφοβικό περιβάλλον ενός μικρού σπιτιού, δυο ονειρικές παρουσίες δίνουν μια άλλη διάσταση στην ευνουχιστική κατά τα άλλα πραγματικότητα. Διεκδικούν το δικαίωμά τους στη ζωή και στην τέχνη. Το πνευματικό υποσυνείδητο υπάρχει σε αντίθεση με το άλλο υποσυνείδητο, εκείνο το ψυχολογικό, σε αντίθεση με ό,τι λένε οι ψυχαναλυτές.
Πόσο αληθινά είναι όσα λέγονται; Τι αξία έχει ο λόγος; Πόσο εύκολο είναι να μεταφέρει κάποιος λόγια άλλου και πόσο τα δικά του; Ποια η ευθύνη πίσω από όλα αυτά;
Η διαφυγή από τη σύμβαση αυτή, που επιχειρείται από την Τζωρτζίνα Δαλιάνη, διαφυγή που συνδέεται με την εμβληματική σκηνή του αποχωρισμού στην ταινία «Καζαμπλάνκα» με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν, την κάνει να σκεφτεί την ασφάλεια της φωλιάς της, όσο μικρή κι αν είναι αυτή.
Η κατανάλωση, το χρήμα, ο καπιταλισμός έχει οδηγήσει τους ανθρώπους σε απελπισία και απόλυτη μοναξιά. Μια σιωπή, ένα σκοτάδι, μια ησυχία του θανάτου, που αντιμετωπίζεται μόνο με την παρουσία του άλλου.
Αυτό του Σαρτρ «η κόλαση είναι οι άλλοι», ισχύει και εδώ, αλλά και η σωτηρία εδώ είναι ο άλλος, αυτός με τον οποίο μέσα στη σιωπή και τη μοναξιά μοιράζεσαι πράγματα, την στυγνή καθημερινότητα, τη φτώχεια, την απόρριψη.
Η διάλυση της αμοιβαίας υποστήριξης θεωρείται προδοσία. Πού πάει το όνειρο του καθενός, οι φιλοδοξίες του, το όραμά του; Η απομάκρυνση από τη χώρα δεν αποτελεί λύση. Παντού έτσι θα είναι και η μοναξιά μεγαλύτερη.
Μια συγκλονιστική παράσταση με απίστευτο μουσικό σχολιασμό του Θοδωρή Αμπαζή, που είναι σαν να είναι ο τρίτος ρόλος στην παράσταση με άμεσο και καίριο σχολιασμό.
Μια παράσταση που ισορροπεί ανάμεσα στο τραγικό και την κωμωδία, που κατά τη γνώμη μας κρύβει μέσα της δυνατό φορτίο.
Μια σκηνοθεσία του Θοδωρή Αμπαζή χωρίς «πυροτεχνήματα» και εντυπωσιασμούς, αλλά που αναδεικνύει τη φυσική, ουσιαστική, βαθιά ερμηνεία των δύο ηθοποιών.
Ένας σκηνοθέτης, που προβάλλει τις ηθοποιούς του, που αναδεικνύει το κείμενο του συγγραφέα και μοιράζεται ή μάλλον νιώθει και συμπάσχει στον μετεωρισμό τους.
***
Ο Θοδωρής Αμπαζής παρουσιάζει τη «Σιωπή» του Γρηγόρη Λιακόπουλου στο Θέατρο Τέχνης
