Σαν είδε την Τροία κατεστραμμένη, λεηλατημένη, παραδομένη στις φλόγες και στις βιαιοπραγίες των Ελλήνων, ο Ποσειδώνας, που την είχε θεμελιώσει με τα χέρια του, πικράθηκε πολύ και τη συμπόνεσε μόλο που είχε βοηθήσει τον στρατό να τη νικήσει. Γι’ αυτό σκόρπισε στους πέντε ανέμους, τσάκισε τα καράβια των Ελλήνων στους βράχους και έπνιξε πολλούς από αυτούς που φέρθηκαν με βία και σκληρότητα στον άτυχο λαό. Όμως τον Ιδομενέα, το βασιλιά της Κρήτης, ο Ποσειδώνας τον έσωσε από βέβαιο πνιγμό στο ταξίδι της επιστροφής του, κι αυτό γιατί τον επικαλέστηκε με ειλικρινή πίστη και του ορκίστηκε να του προσφέρει θυσία το πρώτο ζωντανό πλάσμα που θα συναντούσε βγαίνοντας στη στεριά. Δυστυχώς το πρώτο ζωντανό πλάσμα που συνάντησε στη στεριά ο Ιδομενέας ήταν ο γιος του. Στην εκδοχή που μας δίνει ο Ρόλαντ Σίμελπφενιχ, και, όπως μας την παρουσίασε, στο Φεστιβάλ Αθηνών, η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάτου, το παιχνίδι διεξάγεται με τις υποκειμενικές ερμηνείες του μύθου, με το ποια θα μπορούσε να είναι η τροπή των πραγμάτων, όχι όμως διαστρέφοντας υποθέσεις, αλλά ανοίγοντας ορίζοντες προς διαφορετικές κατευθύνσεις, φιλοσοφικές και πολιτικές. Ο “Ιδομενέας” είναι ένα κείμενο – τομή στην εξέλιξη της σύγχρονης δραματουργίας και μία πρόκληση για κάθε σκηνοθέτη. Ο Σίμελπφενιχ δανείζεται την υπόθεση του Βιργιλίου πάνω στο ομηρικό μύθο, που θέλει τον βασιλιά της Κρήτης να πέφτει σε θύελλα κατά την επιστροφή του από την Τροία. Κάθε εκδοχή του συγγραφέα έρχεται να πει: έστω ότι τα πράγματα είχαν γίνει έτσι, τι θα είχε γίνει τότε; Δηλαδή: ο Ιδομενέας σκοτώνει τον γιο του / δεν σκοτώνει τον γιο του / είναι ο γιος του αυτός που συναντάει / δεν είναι ο γιος του… Το εντυπωσιακό είναι ότι τοποθετείται στο έργο ένα σύνολο ανθρώπων χωρίς καθορισμένους ρόλους, οι οποίοι σκέφτονται δημοσίως μπροστά στα ζητήματα που θέτει το έργο, σχολιάζουν, τοποθετούνται υπέρ ή κατά, παίρνουν το μέρος ή όχι των ηρώων. Η δραματουργική οπτική της Κατερίνας Ευαγγελάτου δεν αφορούσε την αφήγηση μιας ιστορίας που έχει συντελεστεί αλλά λειτούργησε ως λαμπρό παράδειγμα για να μιλήσουμε για κάποια πράγματα, ως αφορμή για στοχασμό και βήμα προβληματισμού.
Ένα σύνολο διαλεκτών ηθοποιών, από τον Λευτέρη Βενιάδη, τον Παντελή Δεντάκη, τον Κλήμη Εμπέογλου, τον Ακύλα Καραζήση, τη Σοφία Κόκκαλη, την Ηρώ Μπέζου, την Αμαλία Νίνου, τον Γιάννη Νταλιάνη έως την Αλεξάνδρα Παντελάκη, όλοι περίφημοι, άξιοι και με υψηλές προδιαγραφές, κάτω από το βλέμμα ενός πλήθους εκατό ανθρώπων, βαδίζει στο αμμώδες τοπίο που εισβάλλει στο Κτήριο Δ της Πειραιώς 260. Μας παρουσιάζει τον “Ιδομενέα”, το αριστουργηματικό ονειρικό ταξίδι του σύγχρονού μας Γερμανού συγγραφέα στην ελληνική μυθολογία και τη συναρπαστική ιστορία του βασιλιά της Κρήτης, Ιδομενέα.
Οι ηθοποιοί, νεαρότεροι και μεγαλύτεροι, αφηγούνται τις διαφορετικές περιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν συμβεί, ψάχνουν, σχολιάζουν, γλιστρούν διστακτικά και ενίοτε αποφασιστικά σε όλα όσα ερευνούν, εξετάζουν και απορρίπτουν. Σκέπτονται πάνω στα ζητήματα του έργου. Σηκώνουν πέτρες, αναζητούν θαμμένα στους αμμόλοφους ίχνη και αντικείμενα, συναισθάνονται και επιλέγουν. Μιλούν εξ ονόματος των ηρώων, περνούν από τον έναν στον άλλον, από το γενικό στο ειδικό και αντίστροφα, κρατώντας την αίσθηση ενός Χορού αρχαίου δράματος. Οι χαρακτήρες σκέφτονται δημοσίως επάνω σε αυτή τη δίχως έλεος ιστορία, δίνοντας μιαν εκρηκτική δύναμη στον τόπο και στην εποχή. Σε διάφορους χορωδιακούς συνδυασμούς φιλοσοφούν πάνω στο φόβο του θανάτου και τον θάνατο, την ενοχή, την αγάπη, την απώλεια και τον αφανισμό των άλλων ως προϋπόθεση της προσωπικής επιβίωσης. Όλα τα μεγάλα ανθρώπινα ερωτήματα βρίσκονται μέσα στον “Ιδομενέα”. Δεκάδες ζητήματα τίθενται, πολυσύνθετα και πολυεπίπεδα, ζητήματα με ειδικό βάρος, όπως για τη ζωή, τις αποφάσεις ζωής και τις επιλογές.
Το έργο είναι μια μοντέρνα γραφή τραγωδίας, ένα αρχαίο δράμα στο σήμερα. Έχει μία βαθύτατα ποιητική γλώσσα και αγγίζει ουσιαστικά προβλήματα που μπορούν να απασχολήσουν κάθε άνθρωπο κατά τη διάρκεια του βίου του, όχι με τη στενή έννοια της επίκαιρης στιγμής αλλά διαχρονικά.
Τι είναι διατεθειμένος να διαπραγματευτεί κανείς ώστε να παραμείνει στη ζωή, αλλά και από μια σκοπιά; Τι είναι διατεθειμένος να θυσιάσει κανείς για να παραμείνει στην εξουσία; Τι επιτρέπεται να διαπραγματευτείς και τι είναι ανήθικο; Γιατί κάποιοι άνθρωποι επιμένουν να μην παραδίνουν τα όπλα; Αυτό έχει, εκτός από θετικό, και αρνητικό πρόσημο; Είναι ένδειξη δύναμης να συνεχίζεις, παρά τα σφυροκοπήματα της μοίρας; Από την άλλη τίθεται και το θέμα της αλλαγής εξουσίας, της παράδοσής της στη νέα γενιά. Επιπλέον, ένας λαός γιατί πρέπει να υποφέρει από τις επιλογές του ηγέτη του; Ποιο είναι το προσωπικό και ποιο το συλλογικό συμφέρον; Λαός και ηγέτης ταυτίζονται; Ένα κομμάτι του έργου πολύ χαρακτηριστικό λέει: «Βρισκόμαστε στο όριο μεταξύ λογικής και δεισιδαιμονίας. Μπορεί να εξηγήσει κανείς με τη λογική το βίαιο θάνατο ενός ανθρώπου; Όχι. Το να αφαιρέσεις μια ανθρώπινη ζωή ή πολλές ανθρώπινες ζωές δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια τερατογένεση υπεροψίας και φόβου, απληστίας και ενοχής. Η πίστη σε μια τέτοια πράξη, το δικαίωμα να την εκτελέσεις, η δήθεν αναγκαιότητά της, ένα τίποτα, μια μανία, που παρ’ όλ’ αυτά εύκολα αφανίζει έναν άνθρωπο. Και είναι αβέβαιο αν θα περάσουμε ποτέ από την εποχή της δεισιδαιμονίας στην εποχή της λογικής». Ειρωνεία, περιπέτεια, αντιπαράθεση, κοινωνική κριτική επιδρούν διαδοχικά.
Η παράσταση που σκηνοθέτησε η Κατερίνα Ευαγγελάτου ήταν μια «χειρουργική» επέμβαση πάνω στον άνθρωπο, τη μετατροπή του, τις αλλαγές του, την απογύμνωσή του και την επανασύνδεσή του με όλο εκείνο το πρωτόλειο, αρχέγονο υπόστρωμά του που έχει απωθηθεί και θαφτεί κάτω από αλλεπάλληλες επιστρώσεις πολιτισμικής σύμβασης, κάτω από αμμόλοφους υποκρισίας και σύμβασης. Ένας βασικός πυρήνας του έργου αναφέρεται σε όλα αυτά που μας κάνουν να στραφούμε εναντίον του άλλου, να γίνουμε φθονεροί και μισαλλόδοξοι, να φανατιστούμε και να προβούμε σε πράξεις όπως είναι ο φόνος, η περιθωριοποίηση, η κακοποίηση. Επιπλέον η πίστη σε παράλογες αντιλήψεις, προλήψεις και δεισιδαιμονίες που και στην εποχή μας ακόμη δεν έχουν εκλείψει.
Οι συντελεστές, κυρίως οι ηθοποιοί, ήταν ενεργοποιημένοι με έναν τρόπο που σε βάζει σε σκέψη και σε συναίσθημα και που πρόσφερε κάτι διαφορετικό στη δραματουργία. Το έργο έχει διαρκή πισωγυρίσματα στην αφήγηση. Η ιστορία δεν ρέει με γραμμική μορφή, ως εκ τούτου πρόκειται για εγχείρημα δύσκολο στη σκηνοθεσία του και στις ερμηνείες του. Εν τούτοις το στοίχημα κερδήθηκε και ο θεατής, εφόσον ήταν καλοπροαίρετος και θετικός, μπορούσε να αφεθεί ακούραστα στο θεατρικό ταξίδι. Οι σκηνές με το πλήθος στη σκηνή που φορά τα λευκά λινά κοστούμια αποτελούσε χάρμα οφθαλμών. Καθώς και όλη η πλοκή παρά θίν’ αλός ήταν μεγαλειώδης.
Η δραματουργία της Ευαγγελάτου εντάσσει τον ηθοποιό σε μία διαδικασία πέραν της ταύτισης με ένα ρόλο. Ταυτόχρονα απαιτεί την ετοιμότητα και την εγρήγορση του θεατή. Η θεατρικότητα και η συγκίνηση προκύπτουν αβίαστα και αληθινά. Ο Γερμανός συγγραφέας Ρόλαντ Σίμελπφενιχ αποδεικνύεται βαθύς γνώστης της ελληνικής μυθολογίας. Ανέσκαψε σε εδάφη που ακόμα και ειδικοί πολύ λίγο έχουν πατήσει. Πράγμα εκπληκτικό και αξιοθαύμαστο. Η σκηνοθέτις με τη σειρά της έσκυψε προσεκτικά πάνω στα σημάδια που συνέθεσαν αυτό το έξοχο έργο. Επιπλέον φρόντισε να αποκωδικοποιήσει όλα τα ενδιαφέροντα μυστικά του, αναδεικνύοντας τα ατού του κειμένου και στήνοντας υποβλητικές σκηνικές εικόνες απείρου κάλλους. Η παράσταση ήταν μια τραγωδία με μοντέρνα αυτονόμηση, μπολιασμένη με υπερρεαλιστικές και άλλες επιδράσεις. Μια τραγωδία με αινιγματική δομή.
Το έργο τελειώνει με τις φράσεις: «Η ζωή, τι δώρο. Είμαι ο Ιδομενέας και κρέμομαι από τη ζωή». Τελικά αυτό είναι το μόνο που έχουμε όλοι. Aυτό κρατάμε! Το θαύμα της ζωής είναι αδιαπραγμάτευτο.
Πιστεύω πως ο «Ιδομενέας» ήταν ένα θέατρο – όραμα, έντονα συμβολικό και σημειολογικό, που αποτελούσε ποίηση εν χώρω. Ανέτρεπε την έννοια του κειμένου και της γλώσσας, αποκαθιστούσε το σύγχρονο θέατρο στη θέση των αρχαίων έργων, αντλούσε και εξέφραζε περιοχές από τα σκοτεινά βάθη του ανθρώπου, αξιοποιούσε νοηματοδοτώντας τα όλα τα δυνατά εκφραστικά μέσα του ηθοποιού αλλά και του κοινού.
* Η παράσταση είχε και την αρετή της άρτιας παραγωγής.
* «Καθένας θέλει να ζήσει. Καθένας μας κρέμεται απ’ αυτό. Τι είναι κανείς έτοιμος να θυσιάσει ώστε να επιβιώσει; Μπορεί κανείς να κάνει παζάρια με τον Θάνατο; Και όταν το κάνει, πόσο υψηλό είναι το τίμημα;».
Σχόλιο του συγγραφέα Ρόλαντ Σίμελπφενιχ για το έργο
* Στις 20, 21 και 22 Ιουλίου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο “Ιδομενέας” του Ρόλαντ Σίμελπφενιχ (2008) σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου στην πρώτη συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών.
* Η Κατερίνα Ευαγγελάτου καταπιάνεται για δεύτερη φορά με έργο του Σίμελπφενιχ (Εθνικό Θέατρο, “Ο Χρυσός Δράκος”, 2010).
* Ο πολυβραβευμένος Γερμανός συγγραφέας παίζει με την ιστορία και τις διαφορετικές τροπές που θα μπορούσε να έχει πάρει. Πλάθει μικρά επεισόδια με στέρεη μετα-δραματική βάση, σκάβει, ανασυνθέτει το μύθο, αρχίζει, σταματά και ξαναρχίζει κατασκευάζοντας ένα επικό ποίημα, μία συμφωνία για ένα σύνολο ανθρώπων. Τι συνέβη πραγματικά αλλά και τι θα μπορούσε να είχε συμβεί. Μοίρα, αγάπη, ο φόβος του θανάτου. Μία γλωσσική συμφωνία στο προσωπικό ύφος που καθιέρωσε το συγγραφέα ως έναν από τους σημαντικότερους της εποχής μας.
Η ταυτότητα της παράστασης
Πειραιώς 260, Κτήριο Δ
20, 21, 22 Ιουλίου 2014
Ιδομενέας
του Ρόλαντ Σίμελπφενιχ
Πανελλήνια πρώτη
Μετάφραση: Έφη Ρευματά
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Κουρμπέλα
Μουσική: Λευτέρης Βενιάδης
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Ηχητικός Σχεδιασμός: Κώστας Μιχόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Έφη Ρευματά
Βοηθός σκηνογράφου: Δάφνη Αηδόνη
Εκτέλεση παραγωγής: Highway Productions – Γιώργος Λυκιαρδόπουλος
Οργάνωση παραγωγής: Κατερίνα Μπερδέκα
Έπαιξαν οι ηθοποιοί (με αλφαβητική σειρά)
Λευτέρης Βενιάδης, Παντελής Δεντάκης, Κλήμης Εμπέογλου, Ακύλας Καραζήσης, Σοφία Κόκκαλη, Ηρώ Μπέζου, Αμαλία Νίνου, Γιάννης Νταλιάνης, Αλεξάνδρα Παντελάκη.
Συμμετείχε πλήθος 100 ατόμων
Απόσπασμα από το έργο
Μια Γυναίκα
Ο φόβος,
ο φόβος του θανάτου,
δεν έχει αλλάξει με τα χρόνια,
Μια Άλλη Γυναίκα
αντιθέτως:
έχει φουντώσει, έχει γίνει ακόμα πιο έντονος,
απ’ ό, τι ήδη ήταν,
Και Οι Δύο
ο φόβος
του θανάτου
φούντωνε στον πόλεμο μέρα με τη μέρα
γιατί παλιότερα,
όταν για την Τροία ανοίγανε πανιά,
τότε,
δεν είχαν για το θάνατο
τίποτα περισσότερο από ένα προαίσθημα,
τώρα όμως,
τώρα όμως ο Ιδομενέας έχει δει αρκετό θάνατο
και ξέρει,
για πού ταξιδεύει:
για τη φρίκη,
για τον πόνο.
Ένας Άντρας, Μια Γυναίκα, Και Οι Δύο Όχι Πια Νέοι
Δεν πρέπει να φοβάσαι,
δεν πρέπει να φοβάσαι,
πρέπει μόνο να κατέβεις
στον πάτο της θάλασσας
στο κρύο.
Λίγα λόγια για το συγγραφέα
* Ο Ρόλαντ Σίμελπφενιχ είναι από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της νεότερης γενιάς. Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε πάνω από 20 χώρες ανά τον κόσμο. Γεννήθηκε το 1967 στο Γκότινγκεν. Αρχικά εργάστηκε ως ελεύθερος δημοσιογράφος στην Κωνσταντινούπολη και αλλού. Το 1990 άρχισε τις σπουδές του στη Σχολή Σκηνοθεσίας Otto-Falkenberg του Μονάχου. Μετά το τέλος των σπουδών του εργάστηκε ως συνεργάτης καλλιτεχνικής διεύθυνσης στα Kammerspiele του Μονάχου.
Από το 1996 εργάζεται ως ελεύθερος δραματουργός. Το 1998 πήγε στις ΗΠΑ, όπου ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη μετάφραση θεατρικών έργων από την αγγλική γλώσσα. Το 1999 του απονεμήθηκε το βραβείο-Schiller (κατηγορία «Νέα ταλέντα») και ακολούθησε πλήθος βραβείων για πολλά έργα του. Την περίοδο 1999-2000 συνεργάστηκε με τη Schaubühne του Βερολίνου. Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται σε μόνιμη βάση ως δραματουργός με το Schauspielhaus του Αμβούργου. Η πλούσια δραματουργική του παραγωγή περιλαμβάνει τα έργα Fisch um Fisch (1994), Die ewige Maria (1995), Vor langer Zeit im Mai (1996), Αραβική Νύχτα (2000), Push-up 1-3
(2001), Vorher/Nachher (2002), Für eine bessere Welt (2003), Angebot und Nachfrage (2003), Canto Minor (2004), Γυναίκα από παλιά (2004), Ambrosia (2005), Auf der Greifswalder Straße (2006), Auf der Greifswalder Strasse (2008), Ιδομενέας (2008), Hier und jetzt (2008), Calypso
(2008), Χρυσός Δράκος (2010), Peggy Pickit sieht das Gesicht Gottes (2010), Die vier Himmelsrichtungen (2011), Das fliegende Kind (2012) κ.ά.
Λίγα λόγια για τη σκηνοθέτιδα
* Η Κατερίνα Ευαγγελάτου γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου. Σπούδασε επίσης Φιλοσοφία στο τμήμα Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κλασική κιθάρα στο Ελληνικό Ωδείο. Μεταπτυχιακά σπούδασε Σκηνοθεσία Θεάτρου στη Ρωσική Ακαδημία Θεατρικής Τέχνης GITIS της Μόσχας και στο Πανεπιστήμιο Middlesex του Λονδίνου (Υποτροφία Ωνάση).
Έχει σκηνοθετήσει τις παραστάσεις: Ού λήψει τό όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω-Άσκηση Φαντασίας, Πλαστελίνη, Wolfgang, Ο Χρυσός Δράκος, Θεατές (Εθνικό Θέατρο), Η Ερωτευμένη Νεκρή, Η Λέσχη της Αυτοκτονίας, Εκδίκηση (Αμφι-Θέατρο Σπύρου Α. Ευαγγελάτου), COCK (Θέατρο Θησείον), Γυάλινος Κόσμος (Θέατρο Χορν), Ο Καλός άνθρωπος του Σετσουάν (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών), Ψευδαισθήσεις, παράσταση σε παραγωγή του Λευτέρη Βογιατζή για τον εορτασμό των 30 χρόνων του Θεάτρου Οδού Κυκλάδων (1982-2012).
Φέτος σκηνοθέτησε για πρώτη φορά στη Γερμανία, καλεσμένη του κρατικού θεάτρου του Άουγκσμπουργκ και του Διεθνούς Φεστιβάλ Μπρεχτ: Ο Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν (νέα σκηνοθεσία) Stadttheater Augsburg, Φεβρουάριος 2014.
Το Δεκέμβριο του 2009 τιμήθηκε από την Ένωση Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών με το Βραβείο Νέου Δημιουργού για τη σκηνοθεσία της στα έργα Wolfgang και Η Λέσχη της Αυτοκτονίας. Τον Σεπτέμβριο του 2011 τιμήθηκε με το Έπαθλο «Ελευθερία Σαπουντζή» για τις σκηνοθεσίες της κατά τη διετία 2009-2011.
Πληροφορίες
Φεστιβάλ Αθηνών
Πειραιώς 260, Κτήριο Δ
Παίχτηκε στις 20, 21, 22 Ioυλίου, ώρα 21.00
Ιδομενέας
Ο Ιδομενέας ήταν γιος του Δευκαλίωνα, εγγονός του Μίνωα. Παντρεύτηκε τη Μήδα και απέκτησαν παιδιά, μια κόρη και τρεις γιους· Κλεισιθήρα, Λύκος, Ορσίλοχος, Ίφικλος ήταν τα ονόματά τους.
Ο Ιδομενέας στην Τροία
Μαζί με τον ανεψιό του Μηριόνη από τον αδελφό του Μόλο, νόθο γιο του πατέρα Μίνωα, συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο εξαιτίας του όρκου που είχαν δώσει ως υποψήφιοι μνηστήρες της Ελένης να συνδράμουν το ζεύγος σε κάθε δυσκολία. Εξάλλου, όπως μαρτυρεί η Ελένη, Ο Ιδομενέας είχε φιλοξενηθεί επανειλημμένα στο παλάτι του Μενέλαου και της Ελένης στη Σπάρτη. Ως αρχηγός των Κρητών πήγε στην Τροία με ογδόντα ή ενενήντα πλοία από τις πόλεις Κνωσό, Γόρτυνα, Λυκτό, Μίλητο, Λύκαστο, Φαιστό, Ρύτιο.
Αν και «μεσαιπόλιος» δηλαδή μισοασπρομάλλης πολεμούσε γενναία. Ήταν ένας από τους εννέα υποψήφιους μονομάχους με τον Έκτορα, όταν προτάθηκε αυτή η λύση για τη λήξη του πολέμου. Δηίφοβος και Αινείας ήταν οι κυριότεροι Τρώες αντίπαλοί του. Θα χτυπούσε τον Έκτορα στη μάχη γύρω από το σώμα του Πατρόκλου αλλά εκείνος πρόλαβε και σκότωσε τον ηνίοχο του Μηριόνη Κοίρανο, οπότε ο Ιδομενέας τράπηκε σε φυγή. Εφόνευσε και άλλος γενναίους πολεμιστές των Τρώων, όπως τον Φαίστον απ’ την Τάρνην // την μεγαλόσβολην, υιόν του Βώρου Μαιονίδου, τον Οθρυονέα, μνηστήρα της Κασσάνδρας. Στους ταφικούς αγώνες προς τιμήν του Αχιλλέα, στα μετά την Ιλιάδα έπη, νίκησε στην πυγμαχία, μπήκε και αυτός στον Δούρειο Ίππο μαζί με άλλους γενναίους Αχαιούς, υπήρξε κριτής στην κρίση των όπλων του Αχιλλέα. Ωστόσο, έχοντας επίγνωση των δυνατοτήτων που φέρνει το βάρος της ηλικίας του, ζήτησε βοήθεια από συντρόφους του Αχαιούς πολεμιστές, για να αντιμετωπίσει τον Αινεία, τον ακούραστο ανθρωποφόνο που διαθέτει της νεότητας το θάρρος και την ρώμην.
Αν και, λόγω και της ηλικίας του, ανήκει στην ομάδα των γερόντων των Παναχαιών, αν και θαυμάζεται για τη σύνεσή του, καβγαδίζει με τον Αίαντα του Οϊλέα για το ποιος θα βγει πρώτος στον αγώνα αρματοδρομίας προς τιμή του νεκρού Πατρόκλου. Ο Αίαντας τον αποκαλεί επανειλημμένως φαφλατά και η φραστική αντιπαράθεση, επικίνδυνη για τις προεκτάσεις της σε σωματική σύγκρουση, λήγει με παρέμβαση του Αχιλλέα.
Ο Ιδομενέας στην Κρήτη
Σύμφωνα με τον Όμηρο και άλλους συγγραφείς, ο Ιδομενέας επέστρεψε στην Κρήτη σώος, χωρίς περιπέτειες στο δρόμο του, διαφυλάσσοντας την επιστροφή και των υπολοίπων Κρητών συντρόφων του, κάτι που δεν κατόρθωσε ο Οδυσσέας. Μαζί με τον Μηριόνη έζησαν καλά στην Κνωσό, όπου και πέθαναν. Εκεί έδειχναν για αιώνες τον κοινό τους τάφο.
Ο Βιργίλιος παραδίδει μια διαφορετική εκδοχή για την επιστροφή του Ιδομενέα στην Κρήτη (Αινειάδα III, 400). Προκειμένου να σώσει τους πολεμιστές του από τους κινδύνους της θάλασσας και να τους οδηγήσει σώους στην Κρήτη ζήτησε αρωγό τον Ποσειδώνα με αντάλλαγμα να θυσιάσει στον θεό το πρώτο έμψυχο που θα έβλεπε φτάνοντας στην πατρίδα. Είδε τον γιο του Ορσίλοχο ή την κόρη του Μήδα και τέλεσε ή προσποιήθηκε ότι τέλεσε τη θυσία. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο Ποσειδώνας έστειλε λοιμό και ο βασιλιάς εξορίστηκε για να καταπραϋνθούν οι θεοί για την απάνθρωπη στάση του. Εγκαταστάθηκε στην Καλαβρία, όπου ίδρυσε τον πρώτο ναό της Αθηνάς, ύστερα πήγε στη Μ. Ασία και έμεινε στην Κολοφώνα. Ενδιαφέρθηκε για τη λατρεία του Απόλλωνα και ενίσχυσε τα τοπικά θρησκευτικά κέντρα.
Άλλη εκδοχή επιφυλάσσει εναντίον του Ιδομενέα τύχη παρόμοια με του Αγαμέμνονα από τη γυναίκα του Μήδα και τον εραστή της Λεύκο, γιο του Τάλου, στον έρωτα του οποίου η Μήδα είχε ενδώσει παρασυρμένη από τον Ναύπλιο που είχε βάλει σκοπό της ζωής του να διαφθείρει τις γυναίκες των Ελλήνων στρατηγών, προκειμένου να εκδικηθεί τον θάνατο του γιου του Παλαμήδη.
Και ο Λεύκος, όπως και ο Αίγισθος, υπήρξε έκθετο παιδί, ο Ιδομενέας τον ανέθρεψε, τον έκανε γαμπρό του δίνοντάς του για γυναίκα την κόρη του Κλεισιθήρα, και του εμπιστεύτηκε τα του οίκου του όσο έλειπε στην Τροία. Ο Λεύκος σκότωσε τη Μήδα και την κόρη της και γυναίκα του Κλεισιθήρα. Όταν ο Ιδομενέας ξαναπήρε την εξουσία στα χέρια του, τύφλωσε τον Λεύκο. Κατά άλλους ο Λεύκος δεν ήταν παντρεμένος με την Κλεισιθήρα, και μάλιστα σκότωσε τη Μήδα, που ουδέποτε σύναψε σχέσεις μαζί του παραμένοντας πιστή στον Ιδομενέα, καθώς και τα παιδιά του βασιλικού ζεύγους, αν και είχαν προσφύγει ικέτες στον ναό της Αθηνάς. Ο Λεύκος βεβήλωσε τον ιερό χώρο, έδιωξε τον Ιδομενέα και έγινε τύραννος σε δέκα πόλεις της Κρήτης.
Ο Ιδομενέας εξόριστος
Ο Ιδομενέας με στόλο έφυγε προς την Αδριατική και μαζί με τους Λοκρούς του Αίαντα εποίκισαν μια περιοχή της Καλαβρίας, τη Σαλεντινή, όπου έχτισαν περικαλλή ναό προς τιμή της Αθηνάς, τον παλαιότερο στην περιοχή: τοὺς δὲ Σαλεντίνους Κρητῶν ἀποίκους φασίν· ἐνταῦθα δ᾽ ἐστὶ καὶ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς ἱερὸν πλούσιόν ποτε ὑπάρξαν (Στρ. 6.3.5.8-10). Τέλος, λεγόταν ότι στο τέλος της ζωής του κατέφυγε στην Κολοφώνα που είχε ιδρυθεί παλιά από Κρήτες και ότι εκεί πέθανε (Παυσ. 7.3.1).
* Μία μικρή λεπτομέρεια ακόμη στον μύθο του Ιδομενέα που τον αναδεικνύει για μια ακόμη φορά κριτή, όπως στην κρίση των όπλων του Αχιλλέα. Λεγόταν ότι Θέτις και Μήδεια όρισαν τον Ιδομενέα ως κριτή για την ομορφότερη και ότι ο Ιδομενέας διάλεξε τη Θέτιδα. Οργισμένη η Μήδεια δήλωσε ότι όλοι οι Κρήτες είναι ψεύτες και καταράστηκε τη γενιά του Κρήτα βασιλιά να μη λέει ποτέ την αλήθεια.
Ναύπλιος
Με το όνομα Ναύπλιος είναι γνωστός ο ιδρυτής και επώνυμος ήρωας της Ναυπλίας και κυρίως ο μετά 5 γενεές απόγονός του, που αποκαλείται και Ναύπλιος Β΄ ή Ναύπλιος ο Νεότερος.
Ο πρώτος Ναύπλιος ήταν γιος του θεού Ποσειδώνα και της Αμυμώνης, που ήταν μια από τις Δαναΐδες. Ο Ναύπλιος γεννήθηκε πριν αυτή και οι αδελφές της παντρευτούν τους γιους του Αιγύπτου. Αυτός ο Ναύπλιος είχε δύο γιους, τον Δαμάστορα και τον Προίτο.
Ωστόσο, όλες οι άλλες παραδόσεις αναφέρονται στον Ναύπλιο τον Νεότερο (στο εξής απλώς «Ναύπλιο»). Κατ’ αρχήν αυτός έλαβε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία. Γιος ο ίδιος του Κλυτονήου και εγγονός του Ναυβόλου, πήρε ως σύζυγό του τη Φιλύρα ή την Ησιόνη ή την Κλυμένη και απέκτησαν τρεις γιους: τον Παλαμήδη, τον Οίακα και τον Ναυσιμέδοντα. Ο Ναύπλιος ήταν πρώτιστα θαλασσοπόρος ήρωας και τον εκτιμούσαν πολύ για τις γνώσεις του. Σύμφωνα με τις κυριότερες παραδόσεις, ο Αλεός παρέδωσε στον Ναύπλιο την κόρη του Αύγη για να την πνίξει στη θάλασσα, επειδή αυτή είχε γεννήσει νόθο γιο, τον Τήλεφο, από τον Ηρακλή. Ο Ναύπλιος όμως λυπήθηκε την Αύγη και το νεογέννητο παιδί της και τους παρέδωσε σε κάποιους εμπόρους που έφευγαν προς τη Μυσία. Την ίδια θλιβερή εντολή είχε λάβει και από τον μέλλοντα πεθερό του, τον Κατρέα, ο οποίος του παρέδωσε τις κόρες του Αερόπη και Κλυμένη. Ο Ναύπλιος διέσωσε και αυτές, παντρεύοντας την Αερόπη με τον Ατρέα και, κατά μία εκδοχή, παίρνοντας την Κλύμενη για δική του σύζυγο.
Μετά τον λιθοβολισμό του γιου του Παλαμήδη, ο Ναύπλιος ορκίσθηκε να εκδικηθεί τους αρχηγούς της Τρωικής Εκστρατείας: Διέφθειρε τις συζύγους των Ελλήνων ηρώων όταν αυτοί έλειπαν στην Τροία, παρεμβάλλοντας εραστές στη ζωή τους. Οι εραστές αυτοί έφθασαν και να σκοτώσουν τους νόμιμους συζύγους όταν αυτοί επέστρεψαν. Με αυτό τον τρόπο ο Ναύπλιος υπενόμευσε τον Αγαμέμνονα, τον Ιδομενέα και τον Διομήδη. Επίσης, όταν ο στόλος των νικητών του Τρωικού Πολέμου πλησίαζε στην επιστροφή του το ακρωτήριο Καφηρέας, ο Ναύπλιος άναψε φωτιές σε απόκρημνες ακτές, προσελκύοντας έτσι τα πλοία στα φοβερά εκείνα βραχώδη σημεία και προκαλώντας ναυάγια. Για τον λόγο αυτό τον θεωρούσαν κατά την αρχαιότητα «δεινό πειρατή», ακόμα και δαιμονικό θαλάσσιο τέρας.
Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, ο Ναύπλιος δολοφονήθηκε ή αυτοκτόνησε όταν η μητέρα του Οδυσσέα Αντίκλεια του ανήγγειλε ψευδώς τον θάνατο του ενός από τους γιους του. Τους μύθους του Ναυπλίου χρησιμοποίησε ο Αισχύλος για την τραγωδία του «Παλαμήδης». Με τον ίδιο τίτλο αναφέρονται και τραγωδίες των Σοφοκλή και Ευριπίδη. Στην εποχή του Λουκιανού συνήθιζαν να αναπαριστούν την οργή του Ναυπλίου με τη μιμική τέχνη.
