Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Περισσότερα από 36 χρόνια στο θέατρο, ιδιαίτερα αγαπητός στο κοινό, αφοσιωμένος εξ ολοκλήρου στην τέχνη του, που της δίνει και την ψυχή του ως ηθοποιός, σκηνοθέτης και μεταφραστής.
Ο Νίκος Χατζόπουλος είναι ένας άνθρωπος που πιστεύει στη δύναμη της τέχνης αλλά και της ίδιας της ζωής, αισθάνεται και προαισθάνεται, είναι ευαίσθητος στα ερεθίσματα της εποχής του και πιστεύει βαθιά στην ομορφιά, την αγάπη, τη φιλία, τη γιορτή, τη φιλοξενία, τη συλλογικότητα του θεάτρου. Ελπίζει δε σ’ ένα καλύτερο, πιο ανθρώπινο αύριο για τους εργαζόμενους στον πολιτισμό, που σήμερα δοκιμάζονται.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο catisart.gr, ο Νίκος Χατζόπουλος μας μιλά καθαρά και απερίφραστα, με ανοιχτό μυαλό, κατανόηση και νηφαλιότητα για τα χρόνια προβλήματα που ταλανίζουν τον κλάδο των ηθοποιών και τις δυσλειτουργίες του χώρου.
“Με νοιάζει αυτός ο αγώνας να πιάσει τόπο, ν’ αφήσει κάτι πίσω του”, τονίζει για τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων στην τέχνη.
“Δεν θα ήθελα να μην τρέφω ελπίδες, κι ας ξέρω ότι πρόκειται καθαρά για επικοινωνιακή κίνηση”, επισημαίνει για την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στην πρόβα του Εθνικού Θεάτρου.
“Ωστόσο, αυτό που με θλίβει πολλές φορές, είναι ορισμένα παρεπόμενα από τέτοιου είδους εκδηλώσεις, γιατί συχνά, όταν το συναίσθημα χτυπάει κόκκινο, οι άνθρωποι φτάνουν σε ακρότητες. Με αποτέλεσμα, στο πεδίο των κοινωνικών συγκρούσεων, συχνά να χάνεται η νηφάλια κρίση, κι αυτό είναι δυσάρεστο. Πιστεύω ότι μόνο με νηφάλια κρίση μπορούμε να φέρουμε αποτελέσματα”, προσθέτει.
“Νομίζω ότι χρειάζεται μια ψύχραιμη, μεθοδική αντιμετώπιση, ώστε να φτάσουμε σ’ ένα αποτέλεσμα, αλλιώς δεν θα φτάσουμε.
Κάτι θετικό μπορείς να το περιμένεις απ’ όλες τις κατευθύνσεις, δεν είναι απαραίτητο να έρθει μόνο από την κατεύθυνση με την οποία συμφωνείς πολιτικά”, καταλήγει.
Κύριε Χατζόπουλε, αυτή τη στιγμή το θέατρο βρίσκεται σε μια κατάσταση υψηλού κινδύνου, λόγω της πανδημίας. Πιστεύετε ότι αυτή η ρωγμή που υπέστη θα έχει στο μέλλον αντίκτυπο θετικό ή αρνητικό; Θετικό με την έννοια ότι μπορεί να βρεθούν νέες φόρμες;
* Εξ ανάγκης θα βρεθούν οι νέες φόρμες. Ωστόσο, για όσο ισχύουν οι περιορισμοί, θα υπάρχει μια διάσταση που θα λείψει. Γιατί, ξέρετε, αυτό που μας βρήκε χτύπησε το κέντρο της δουλειάς μας, το οποίο είναι η σωματική επαφή, και όχι μόνο η σωματική επαφή επάνω στη σκηνή αλλά και η εγγύτητα των ανθρώπων στην πλατεία. Πρόσφατα η Αριάν Μνουσκίν έδωσε μια συνέντευξη στο περιοδικό Télérama, από όπου θα δανειστώ ένα απόσπασμα. Είπε: «Η σωματική απόσταση δεν είναι εφικτή στο θέατρο. Ούτε πάνω στη σκηνή, ούτε καν στην αίθουσα. Όχι μόνο για οικονομικούς λόγους, αλλά γιατί είναι το αντίθετο της χαράς».
Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Κι αυτός είναι ένας λόγος που πιστεύω ότι δεν θα αφανιστεί η θεατρική τέχνη.
Το άγγιγμα
* Η ζωντανή τέχνη είναι κάτι που η κοινωνία των ανθρώπων το έχει ανάγκη, και αν δεν μεταλλαχθούμε κάποια στιγμή ως ανθρώπινο είδος, δηλαδή να κυκλοφορούμε όλοι μέσα σε γυάλες φοβούμενοι τους ιούς, τότε θα αναγκαστούμε να την ξαναβρούμε αυτή τη λειτουργία, δηλαδή το να βιώνουμε κάτι από κοινού και από κοντά. Και επίσης, οι άνθρωποι έχουν ανάγκη το άγγιγμα. Την αγκαλιά, την επαφή, το φιλί, το χάδι.
Μια νέα Εκκλησία του Δήμου
*Το θέατρο, διαχρονικά, δεν έπαψε να υπάρχει, αιώνες τώρα, από τον καιρό που επινοήθηκε. Και δεν επινοήθηκε μόνο στην Ελλάδα, μην το ξεχνάμε αυτό, γιατί συχνά λέμε ότι εμείς ανακαλύψαμε το θέατρο. Ίσως εμείς του δώσαμε μια μορφή που επηρέασε περισσότερο τη δυτική κουλτούρα, αλλά όλοι οι πολιτισμοί είχαν μια τέτοια δημόσια λειτουργία. Ακόμα κι όταν, με την έλευση του χριστιανισμού, η Εκκλησία το απαγόρευσε, το θέατρο ξαναγεννήθηκε μέσα απ’ τους κόλπους της ίδιας της Εκκλησίας.
Στην εποχή μας το θέατρο είναι ίσως ο μόνος ζωντανός χώρος που θυμίζει στην κοινότητα ότι είναι κοινότητα. Κάτι σαν νέα Εκκλησία του Δήμου, όπου οι άνθρωποι συναθροίζονται για να βιώσουν κάτι μαζί, και νιώθουν ότι έχουν μια κοινή εμπειρία, μια κοινή πορεία, μια κοινή μοίρα. Αυτό το μοίρασμα δηλαδή, που γίνεται όχι μόνο μεταξύ πλατείας και σκηνής, αλλά και μεταξύ των θεατών, την ώρα που όλοι παρακολουθούν από κοινού ένα δρώμενο. Ακόμα και στους θρησκευτικούς χώρους, μια μορφή θεατρικού δρώμενου βιώνουμε – δεν μιλώ για την πίστη, αυτή ασκείται και κατά μόνας. Υπάρχουν βέβαια και οι μεγάλες αθλητικές συναντήσεις, αλλά εκεί κυριαρχεί το στοιχείο του ανταγωνισμού. Το θέατρο, λοιπόν, το έχει ανάγκη η κοινωνία, η κοινωνική οργάνωση των ανθρώπων. Γι’ αυτό το λόγο, κάποια στιγμή θα ξαναβρεί το δρόμο του και θα επιβιώσει. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι τώρα έχει υποστεί ένα πλήγμα.
Τεράστιο το πρόβλημα επιβίωσης
*Δεν έχει πληγεί μόνο το θέατρο, αλλά και ο χορός και οι ζωντανές συναυλίες. Υπάρχουν πάρα πολλοί εργαζόμενοι, οι οποίοι είναι οι πρώτοι που αποκλείστηκαν από τις δουλειές τους, γιατί αυτός ο τομέας πρώτος κατέβασε τα ρολά, και είναι οι τελευταίοι που θα γυρίσουν, γιατί είναι ο τελευταίος τομέας που θα απελευθερωθεί πάλι. Αυτή τη στιγμή, παγκοσμίως, ένα πλήθος εργαζόμενων έχει τεράστιο πρόβλημα επιβίωσης, που δεν ξέρουμε και πόσο θα κρατήσει. Από χώρα σε χώρα το πρόβλημα αντιμετωπίζεται αλλιώς.
Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που ο πολιτισμός ήταν ανέκαθεν βαριά βιομηχανία, στην Αγγλία ή στη Γαλλία, η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να πάρει οικονομικά μέτρα πολύ πιο ριζικά, για να μπορέσει να στηρίξει το κενό που δημιουργείται στον κρατικό προϋπολογισμό. Επίσης σε άλλες χώρες, όπως της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, είναι κοινή συνείδηση κάποιους αιώνες τώρα ότι το θέατρο είναι ένας θεσμός σημαντικός για την ύπαρξη της κοινωνίας, και επομένως το κράτος δεν αφήνει έκθετους τους καλλιτέχνες, δεν μπορεί να τους αφήσει γιατί πάει κόντρα στο κοινό αίσθημα. Έτσι είναι η παιδεία τους, έτσι είναι η παράδοσή τους. Εμείς στην Ελλάδα, ποτέ δεν πιστέψαμε ότι ο σύγχρονος πολιτισμός είναι βαριά βιομηχανία, κάπως δηλαδή πάντα τον είχαμε σε τελευταία μοίρα, γιατί δίναμε βάση περισσότερο στην αρχαία μας κληρονομιά, και δεν επενδύαμε σε αυτόν, δεν τον θεωρήσαμε ποτέ πλουτοπαραγωγική πηγή. Επίσης η παιδεία μας δεν ήταν τέτοια που να αποδίδει κύρος και σεβασμό στους ανθρώπους του θεάτρου, δυστυχώς. Είναι κι αυτό θέμα παιδείας, όπως όλα.
Έκθετοι οι καλλιτέχνες και οι ζωντανές τέχνες
* Τα κοινωνικά ανακλαστικά είναι πολύ πιο αργά ως προς αυτό το θέμα. Κι ένα επίσης πολύ μεγάλο, πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι ότι, στην Ελλάδα, η Πολιτεία έχει αφήσει έκθετο τον εργασιακό χώρο των ζωντανών τεχνών, και των καλλιτεχνών γενικά. Μετά την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων δηλαδή, εδώ και 8 χρόνια, άφησε τους ανθρώπους του πολιτισμού να περιέλθουν ανεξέλεγκτα σε μια εργασιακή εξαθλίωση. Να φυτοζωούν, να συμβάλλονται με πλήθος διαφορετικούς τρόπους, να μην υπάρχει δηλαδή καμία κοινή νομοθεσία που να τους διέπει. Να πληρώνονται με μαύρα χρήματα, να γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης, να μην τους ασφαλίζουν οι εργοδότες, ή να μην τους πληρώνουν καν. Να ξεπέσει η ιδιότητα του καλλιτέχνη από βιοποριστικό επάγγελμα σε χόμπι.
Επίσης έχει επιτραπεί μια ασυδοσία στην προσφορά εργασίας, αφού κάθε χρόνο οι δραματικές σχολές βγάζουν γύρω στα 600 παιδιά, που όλα διεκδικούν –και δικαίως, γιατί έχουν κάνει σπουδές– μια θέση στο επάγγελμα, διεκδικούν ένα μερίδιο από την πίτα του θεάτρου. Διεκδικούν τον τίτλο του ηθοποιού. Και οδηγούμαστε σ’ έναν πληθωρισμό που, φέτος στο αποκορύφωμά του, άρχισε να διώχνει το κοινό από τις αίθουσες. Πώς θα απορροφηθούν όλοι αυτοί οι άνθρωποι;
Οι καλλιτεχνικές σπουδές
* Είναι και το επιπρόσθετο πρόβλημα ότι, σε όλους αυτούς, η Πολιτεία δεν αναγνωρίζει το πτυχίο τους. Μετά το 2003, οι καλλιτεχνικές σπουδές είναι αδιαβάθμητες, τα πτυχία τους ισοβαθμούν με απολυτήρια Λυκείου. Λοιπόν, βλέπουμε ότι και από νομικής πλευράς η κάλυψη των καλλιτεχνών υπήρξε μηδενική, χρόνια τώρα. Είναι φυσικό επομένως να βρίσκονται σε πολύ πιο μαύρα νερά αυτή τη στιγμή οι καλλιτέχνες της Ελλάδας, από όσο οι καλλιτέχνες διεθνώς.
Περί επιδομάτων
* Μαθαίνουμε ότι τα επιδόματα των εποχικά εργαζόμενων που ισχύουν στη Γαλλία θα επεκταθούν. Στην Αγγλία ίσχυσε παράταση της μισθοδοσίας μέχρι το τέλος του χρόνου. Στη Γερμανία παίρνουν τέτοια επιδόματα που τους επιτρέπουν να ζουν για καιρό. Στην Ελλάδα άντε να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας, διότι δεν λειτουργεί τίποτα σωστά. Δεν γίνονται σωστές προσλήψεις, δεν υπάρχουν πλήρεις ασφαλίσεις, δεν υπογράφονται εγκαίρως συμβόλαια πριν ξεκινήσει η δουλειά, ή δεν υπάρχουν καν συμβόλαια. Οι εργοδότες, οι επιχειρηματίες, απλώς από φόβο μήπως τους γίνει καταγγελία στο ΙΚΑ, έχουν εφαρμόσει το λεγόμενο ωρομίσθιο. Σε προσλαμβάνουν δηλαδή μόνο για τις δύο ώρες που είσαι πάνω στη σκηνή! Όλον αυτό το χαμό, τον κυκεώνα, το βούρκο, αν θέλετε, επαγγελματικής κατάντιας, ο οποίος συντηρείται με την αδιαφορία της Πολιτείας, εκπλήσσομαι συνεχώς που η ίδια η Πολιτεία δείχνει να αγνοεί την ύπαρξή του!
Τα αδιαβάθμητα πτυχία
* Χρειάζεται πίεση τουλάχιστον για να καταλάβει τι γίνεται, να καταλάβει ότι μπορεί να βάλει το χέρι της για να πάψει να ισχύει αυτό το απαράδεκτο τοπίο. Μου κάνει εντύπωση που οι ιθύνοντες λένε: «Μα δεν ξέραμε ότι δεν ασφαλίζεστε, ότι προσλαμβάνεστε με ωρομίσθιο, ότι δεν πληρώνεστε τις πρόβες, ότι πολλοί δεν υπογράφουν συμβόλαια, ότι πληρώνεστε άλλοι με ποσοστά, άλλοι με μπλοκάκι…». Δεν μπορούν να πέφτουν συνέχεια από τα σύννεφα. Ναι μεν είναι έντιμο να ομολογούν ότι δεν τα ξέρουν, αλλά ας τα μάθουν κάποια στιγμή και ας δούνε τι μπορεί να γίνει. Να δούνε με τι επεμβάσεις μπορούν να γιατρέψουν μια κατάσταση σαν αυτή.
Τα παιδιά που βγαίνουν αυτή τη στιγμή, με τα αδιαβάθμητα πτυχία τους, δεν μπορούν ούτε ένα καλό επίδομα ανεργίας να πάρουν. Γιατί, έστω και λίγο, διαφέρει το επίδομα που παίρνει ο πτυχιούχος Ανωτάτης Σχολής από αυτόν που έχει απολυτήριο Λυκείου. Επίσης υπάρχουν δουλειές όπου το επίπεδο σπουδών παίζει ρόλο στις αποδοχές. Άσε που δεν μπορείς να κάνεις μεταπτυχιακά, γιατί δεν σου αναγνωρίζουν πουθενά το πτυχίο. Ή κάποιος που έχει σπουδάσει έξω και έχει πάρει Master και ντοκτορά στο θέατρο, έρχεται εδώ και δεν του αναγνωρίζουν τίποτα, είναι σαν να έχει πάρει μόνον απολυτήριο Λυκείου. Όλο αυτό το τοπίο είναι απαράδεκτο. Και αυτό ισχύει από το 2003, γιατί μέχρι τότε τα πτυχία των καλλιτεχνικών σχολών ήταν ισότιμα με τα ΤΕΙ. Από το 2003 που καταργήθηκε η Ανώτερη Εκπαίδευση, το πτυχίο μας δεν ισοτιμάται με τίποτα. Δεν υπάρχει, δεν υφίσταται. Δεν αναγνωρίζει το κράτος ότι έχει μια άξια. Αλλά και το ίδιο το κράτος αγνοεί τι ακριβώς συμβαίνει.
Καταγραφή και χαρτογράφηση
*Θεωρώ θετική την πράξη καταγραφής και χαρτογράφησης του χώρου η οποία ξεκίνησε.
Βέβαια θα μπορούσε να ξεκινήσει πιο μελετημένα, αλλά σημασία έχει ότι δεν παγιώνονται οι ατέλειες. Ότι υπάρχει διάθεση βελτίωσης. Ωστόσο, δεν μπορείς συνεχώς να ακούς «δεν ξέραμε αυτό, δεν ξέραμε εκείνο».
Δεκαετίες τώρα, δεν υπάρχει συνέχεια στην Πολιτεία. Πολλές φορές ο εκάστοτε Υπουργός Πολιτισμού θεωρεί αυτόν τον θώκο ως προθάλαμο για κάτι «καλύτερο». Και κάθε φορά που αλλάζει ο Υπουργός, ό,τι δουλειά είχε γίνει μέχρι τότε είναι σαν να πετιέται στα άχρηστα.
Το βασικό είναι ότι, μέχρι τώρα, καμία κυβέρνηση δεν χάραξε ολοκληρωμένη πολιτιστική πολιτική. Δεν είναι τυχαίο το ότι, βάσει της Eurostat, είμαστε η τελευταία χώρα της Ευρώπης ως προς το ποσοστό του προϋπολογισμού της που διατίθεται στον πολιτισμό (0,3%). Αλλά έτσι κι αλλιώς, όλες ανεξαιρέτως οι ελληνικές κυβερνήσεις που γνώρισα μέχρι τώρα, μόνο για ένα νοιάζονταν: πώς θα επανεκλεγούν την επόμενη τετραετία…
Οι νέοι ηθοποιοί, λοιπόν, που βγαίνουν τα τελευταία χρόνια, έχουν θεωρήσει δεδομένο ότι έτσι θα δουλεύουν: χωρίς δυνατότητα ασφάλισης, χωρίς δυνατότητα σύνταξης, χωρίς δυνατότητα να πάρουν επίδομα ανεργίας, και αυτό είναι το τραγικό και το αποκαρδιωτικό. Ξέρω πολύ δραστήρια ηθοποιό που δούλεψε το χειμώνα σε τρεις παραστάσεις. Τρεις παραστάσεις το χειμώνα, σημαίνει ότι είναι από τους τυχερούς που δουλεύουν, με δεδομένη την ανεργία που υπάρχει. Ξέρετε πόσα πλήρη ένσημα συγκέντρωσε; 15. Δεκαπέντε ένσημα ολόκληρη τη σεζόν! Φανταστείτε δηλαδή οι ηθοποιοί που εργάζονται μόνο σε μία παράσταση, που είναι και το συνηθέστερο.
Μερίδιο ευθύνης
* Φέρουν ένα μικρό μερίδιο ευθύνης οι ίδιοι, αυτό είναι αλήθεια. Αν κάποιος καλλιτέχνης είχε δυνατότητα επιλογής, θα έλεγε αρνούμαι να δουλέψω σε αυτή τη δουλειά, θα πάω σε μία άλλη. Προσωπικά, η ηλικία μου δεν μου επιτρέπει να δέχομαι εξευτελιστικούς όρους εργασίας. Μπορώ να πω και ένα «όχι». Εξάλλου κάνω τρεις δουλειές, αν δεν «κάτσει» η μία θα «κάτσει» η άλλη. Οι νεότεροι όμως; Έχουν δυνατότητα επιλογής; Γιατί πραγματικά είναι εύκολο να μεμφόμαστε και να μιλάμε για ατομική ευθύνη, όταν ουσιαστικά η Πολιτεία δεν τους έχει αφήσει άλλη επιλογή. Η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρηματιών κάπως έτσι δουλεύει. Τα μισά μαύρα. Το κάνουν για να γλιτώνουν τις εισφορές στο ΙΚΑ. Και κάποιοι είναι αναγκασμένοι να δεχτούν. Πρώτον, γιατί πεινάνε. Δεύτερον, γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. Και τρίτον, διότι ξέρουν ότι αν φύγουν αυτοί περιμένει ουρά από πίσω.
Η υπερπληθώρα ηθοποιών
* Μία από τις ρίζες του κακού, λοιπόν, είναι και η υπερπληθώρα ηθοποιών από σχολές οι οποίες ουσιαστικά δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Δηλαδή, δεν στήθηκε καμία σχολή από ανάγκη να φέρει μια νέα φιλοσοφία στη θεατρική εκπαίδευση. Είναι καθαρές επιχειρήσεις. Μαγαζιά που γίνονται για κερδοσκοπικούς λόγους. Κάποιοι έχουν από εκεί το κύριο εισόδημά τους και ταυτόχρονα υπάρχει μεγάλη ζήτηση από παιδιά, και αυτό μου κάνει εντύπωση. Το γεγονός ότι εμείς στην Αθήνα έχουμε 30 σχολές και σε ολόκληρη τη Γαλλία οι επίσημες σχολές είναι 6 ή 7…
Σε κάποιες σχολές, κάθε τάξη συχνά ξεπερνά τα 30 άτομα. Πώς μπορείς να δουλέψεις σωστά με 30 άτομα; Εδώ στη σχολή του Εθνικού όπου διδάσκω, έχουμε σε κάθε τάξη 16 παιδιά και λέμε ότι είναι οριακός αριθμός. Δηλαδή με παραπάνω δεν θα μπορούσαμε να δουλέψουμε. Και ξαφνικά κάποιες βάζουν 30 και 35 άτομα μέσα στην τάξη. Αντιλαμβάνεστε ότι δεν γίνεται δουλειά με αυτό τον τρόπο.
Το δικαίωμα στην έκφραση
*Υπάρχει διάχυτη η αντίληψη ότι η έκφραση μέσω της θεατρικής τέχνης είναι δικαίωμα του καθενός. Ο δάσκαλός μου, ο Βασίλης Παπαβασιλείου, λέει, ειρωνικά βέβαια, ότι «ζούμε στην Παγκόσμια Δημοκρατία της Έκφρασης». Αυτό θέλει λίγη προσοχή. Είναι, φυσικά, δικαίωμα του καθενός, σε ερασιτεχνικό επίπεδο, μέσω αυτής της τέχνης να γνωρίσει τον εαυτό του, να προσφέρει στην κοινότητα, να μάθει να συνεργάζεται με την ομάδα, και να μη φοβάται να εκτεθεί δημόσια. Αλλά δεν θα έχουμε απαιτήσεις από αυτόν. Από έναν επαγγελματία ηθοποιό έχουμε απαιτήσεις. Και αυτές οι απαιτήσεις προϋποθέτουν εκπαίδευση. Πρέπει να αποφασίσει αυτός που θα βγει στη σκηνή ότι θα χρειαστεί να μοχθήσει γι’ αυτό.
Λεφτά πια δεν υπάρχουν
*Πρέπει αυτό να γίνει κοινή συνείδηση σε όσους τρέχουν στις σχολές για να γραφτούν, γιατί θεωρούν ότι είναι κάτι εύκολο και θα τους φέρει και λεφτά. Καταρχάς λεφτά πια δεν υπάρχουν. Και αυτό που πάνε να κάνουν θέλει κόπο, θέλει επιμονή, ειδικά σε μια αγορά που είναι κορεσμένη.
-Κύριε Χατζόπουλε, πρόσφατα έγινε μια κίνηση, θα τη χαρακτήριζα συμβολική. Επισκέφθηκε ο Πρωθυπουργός την πρώτη πρόβα των «Περσών» στο Εθνικό Θέατρο. Πιστεύετε ότι μπορεί κάτι να γίνει; Τρέφετε ελπίδες;
*Δεν θα ήθελα να μην τρέφω ελπίδες, κι ας ξέρω ότι πρόκειται καθαρά για επικοινωνιακή κίνηση. Ωστόσο, αυτό που με θλίβει πολλές φορές, είναι ορισμένα παρεπόμενα από τέτοιου είδους εκδηλώσεις, γιατί συχνά, όταν το συναίσθημα χτυπάει κόκκινο, οι άνθρωποι φτάνουν σε ακρότητες. Με αποτέλεσμα, στο πεδίο των κοινωνικών συγκρούσεων, συχνά να χάνεται η νηφάλια κρίση, κι αυτό είναι δυσάρεστο. Πιστεύω ότι μόνο με νηφάλια κρίση μπορούμε να φέρουμε αποτελέσματα.
Εν θερμώ
* Όπου κυριαρχεί το συναίσθημα εν θερμώ, τότε δεν πετυχαίνουμε πολλά πράγματα, και δυστυχώς υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που χτυπάνε κατευθείαν στο συναίσθημα, που το γαργαλάνε.
Υπήρξαν συνάδελφοι που επιτέθηκαν στους παρόντες καλλιτέχνες, λέγοντας ότι δεν έπρεπε να επιτρέψουν την είσοδο στον Πρωθυπουργό, ή ότι έπρεπε να σηκωθούν να φύγουν. Και σ’ αυτή την περίπτωση, λοιπόν, η συναισθηματική φόρτιση θόλωσε την κρίση μας και, απ’ αυτό που έγινε, δημιουργήθηκε δυσανάλογα μεγάλος θόρυβος.
Ας προσγειωθούμε λιγάκι. Καταρχάς, πρόκειται για ένα κρατικό θέατρο. Ένα κρατικό θέατρο που ξεκίνησε επισήμως τις δραστηριότητές του, έπειτα από ένα διάστημα χειμερίας νάρκης. Να το πω, επιβεβλημένης. Ξεκίνησε, λοιπόν, με αυτό που λέμε «πρώτη ανάγνωση». Ξέρουμε όλοι ότι η μέρα αυτή συνήθως δεν είναι πρόβα. Είναι μέρα που φωνάζεις δημοσιογράφους, που φωτογραφίζεσαι… Πράγματα που είθισται να γίνονται.
Όσοι πρόλαβαν την προ Internet εποχή, θα θυμούνται τις εφημερίδες να γεμίζουν με φωτογραφίες της «πρώτης ανάγνωσης» θιάσων. Είναι λίγο σαν πανηγύρι, σαν φιέστα. Τώρα, σ’ αυτή τη φιέστα, ο κάθε εποπτεύων μπορεί να βρει χώρο να μπει. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν ο Πρωθυπουργός και η Υπουργός Πολιτισμού, για τους δικούς τους λόγους, πήγαν να δείξουν ότι ενδιαφέρονται. Δεν είναι η πρώτη φορά που πηγαίνει σε πρώτη ανάγνωση εκπρόσωπος της Πολιτείας. Περί κρατικού οργανισμού πρόκειται, και περί «μέρας του πολιτισμού», μην το ξεχνάμε. Γιατί μας φαίνεται τόσο αφύσικο, τόσο απαράδεκτο; Και το λέω εγώ που δεν ανήκω στο ίδιο πολιτικό στρατόπεδο.
Ναι, είναι αλήθεια ότι, αυτή τη στιγμή, οι καλλιτέχνες είναι σε σύγκρουση με την Πολιτεία, γιατί θεωρούν ότι τους αγνοεί, ότι δεν μεριμνά γι’ αυτούς. Έχουν το δίκιο τους, έχουν τον αγώνα τους, έχουν την πείνα τους, έχουν την ανησυχία τους για έναν χειμώνα ο οποίος θα είναι καταστροφικός. Άλλο, όμως, να έχεις την αγωνία σου και άλλο να κατηγορείς όσους «δεν σηκώθηκαν να φύγουν» όταν έμαθαν ότι θα έρθει ο Πρωθυπουργός. Εγώ δεν θα σηκωνόμουν να φύγω. Θα άδραχνα την ευκαιρία μπας και πω δυο-τρεις κουβέντες και ακουστώ. Θα το θεωρούσα πιο αποτελεσματικό. Είναι πολύ εύκολο να κατηγορούμε τους ανθρώπους απέξω, και όταν το συναίσθημα μάς τυφλώνει να κάνουμε άκριτα κάποιες κινήσεις που είναι κινήσεις αλληλοσπαραγμού.
-Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα χαρακτηριστικό του Έλληνα αυτός ο αλληλοσπαραγμός, η διχόνοια…
*Δυστυχώς είναι, μ’ όλο που δεν πιστεύω σε θεωρίες περί «DNA της φυλής». Αν σκεφτεί κανείς πόσους εμφύλιους πολέμους είχαμε στην Ιστορία μας… Και αυτό μάς αρέσει να το καλλιεργούμε διαρκώς. Βρίσκουμε πάντα αφορμές και δικαιολογίες να αναθερμαίνουμε ένα εμφυλιοπολεμικό κλίμα.
-Φοβάστε μήπως οι καλλιτέχνες δεν μείνουν ανεπηρέαστοι στον αγώνα τους;
* Με νοιάζει αυτός ο αγώνας να πιάσει τόπο, ν’ αφήσει κάτι πίσω του. Προσπαθώ να καταλάβω γιατί δεν βλέπουν λίγο πιο νηφάλια και πιο λογικά τα πράγματα, να τα δουν στην πραγματική τους διάσταση και κυρίως να δουν πώς μπορούν να έχουν αποτελέσματα. Με το να κλείνεις την πόρτα στον Πρωθυπουργό δεν πετυχαίνεις τίποτα, γιατί ξέρεις ότι, αν σηκωθείς να φύγεις εσύ, απλώς θα απουσιάζεις. Δεν θα λάβει κανείς υπ’ όψιν την απουσία σου, γιατί η κενή θέση δεν γράφει στις κάμερες. Είναι σαν την αποχή από τις εκλογές! Γιατί δεν κάνεις κάτι άλλο που μπορεί να πιάσει τόπο; Αυτό όμως προϋποθέτει μία νηφάλια σκέψη, δεν θέλει να αφήνουμε να κυριαρχεί η συναισθηματική φόρτιση.
Μια ψύχραιμη αντιμετώπιση
* Θα επικαλεστώ πάλι την Αριάν Μνουσκίν, που στην πρόσφατη συνέντευξή της, είπε πως θα ήθελε πολύ να πιστέψει στον Μακρόν, να τον εμπιστευτεί, πως θα ήταν μια ανακούφιση γι’ αυτήν. Παρόλο που βρίσκονται σε αντίθετες πολιτικές παρατάξεις.
Πιστεύω ότι δεν βγάζουμε τίποτα αν είμαστε μισαλλόδοξοι. Δεν είμαι από τους ανθρώπους που λένε ότι θα ’θελα αυτός που διαφωνώ πολιτικά να αποτύχει, ώστε να επιβεβαιωθώ εγώ ότι είναι ανάξιος αυτός. Δεν μου λέει τίποτε η τακτική της στείρας αντιπολίτευσης.
Ωστόσο, αν σκεφτείς ότι όλες ανεξαιρέτως οι πολιτικές δυνάμεις κάπως έτσι λειτουργούν, είναι αποκαρδιωτικό.
Νομίζω ότι χρειάζεται μια ψύχραιμη, μεθοδική αντιμετώπιση, ώστε να φτάσουμε σ’ ένα αποτέλεσμα, αλλιώς δεν θα φτάσουμε.
Υπάρχουν, ξέρετε, και κάποιοι που τους βολεύει να διαιωνίζεται η ασυνεννοησία, γιατί έτσι, υποσυνείδητα, δικαιώνουν την ύπαρξή τους ως εσαεί αδικημένοι. Δεν γενικεύω, φυσικά, αλλά υπάρχουν κι αυτοί.
Κάτι θετικό μπορείς να το περιμένεις απ’ όλες τις κατευθύνσεις, δεν είναι απαραίτητο να έρθει μόνο από την κατεύθυνση με την οποία συμφωνείς πολιτικά.
-Σας ευχαριστώ πολύ!
*Κι εγώ σας ευχαριστώ!
- Φωτογραφία: Ελίνα Γιουνανλή
