Γράφει η θεατρολόγος Μαρία Μαρή
Νόμιζα πάντα ότι «Η τέχνη είναι ελευθερία», όμως «Η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα»;
Βέβαια, όπως έλεγε ο Ισπανός συγγραφέας Φερνάντο Αραμπάλ σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Αυγή», στις 11 Νοεμβρίου του 2019:
«(Σήμερα) δεν έχουμε ένα φασιστικό καθεστώς, όπως του Μουσολίνι. Αλλά και μέσα στη δημοκρατία κρύβεται ο φασισμός. Δηλαδή δεν έχουμε έναν Φράνκο και έναν Στάλιν, έναν Χίτλερ που μας εμποδίζει να εκφραστούμε ελεύθερα. Αλλά (μήπως) έχουμε “δημοκράτες” που στην ουσία είναι φασίστες».
***
Αυτές τις σκέψεις έκανα με αφορμή το έργο «Εδώ έχει δράκους» που ανέβασε η Αριάν Μνουσκίν στην «Πειραιώς 260», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025.
Το «Θέατρο του Ήλιου», ο διάσημος θίασος που ίδρυσε η Αριάν Μνουσκίν και συνεχίζει να λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1964, έχει επισκεφθεί αρκετές φορές το Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου με συλλογικές δημιουργίες – εποποιίες που γνώρισαν πολύ μεγάλη επιτυχία: Το τελευταίο καραβανσαράι – Οδύσσειες (2006), Οι εφήμεροι (2007), Οι ναυαγοί της τρελής ελπίδας – Αυγές (2011) και Kanata, η μόνη παράσταση του θιάσου που η Μνουσκίν εμπιστεύτηκε στον Ρομπέρ Λεπάζ (2019).
Η Μνουσκίν πιστεύει πάνω απ’ όλα στην παιδευτική διάσταση της θεατρικής πράξης, τόσο για τους καλλιτέχνες όσο και το ίδιο το Κοινό, το οποίο επιζητά να καλλιεργεί, να διαπλάθει, να προβληματίζει. Το θέατρο, σύμφωνα με τη δική της Σχολή, καλείται να είναι σε εγρήγορση απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας, χρειάζεται δε να επανέλθει στο προσκήνιο του κοινωνικού διαλόγου κι αυτό δηλώνεται τόσο από τις θεματικές, που επιλέγονται κάθε φορά, όσο και από τον τρόπο λειτουργίας της ομάδας, εντός και εκτός σκηνής, που λειτουργεί σ’ ένα κοινοβιακό πρότυπο από τη δεκαετία του 1960.
Ο Θίασος, η Κοινότητα έχει πρωτεύουσα σημασία: δεν υπάρχουν πρωταγωνιστές, πρωταγωνιστεί ο Χορός. Εξ ου και οι εμφανείς επιρροές της θεατρικής δουλειάς από το Αρχαίο Δράμα, την κομέντια ντελ άρτε και το θέατρο δρόμου, αλλά και τις παραδόσεις των τελετουργικών θεάτρων της Ανατολής.
Οι παραστάσεις του Θεάτρου του Ήλιου έχουν πάντα ως κεντρικούς άξονες τον Μύθο και την Ιστορία: αφηγούνται μια ιστορία που επιχειρεί να φωτίσει τη μεγάλη Ιστορία. Εκκινούν από το τοπικό και το ειδικό για να αφηγηθούν το παγκόσμιο, το οικουμενικό κι αυτό, αξιοποιώντας στο μέγιστο τα εκφραστικά εργαλεία, που προσφέρει η σκηνή, τον αυτοσχεδιασμό, το θεατρικό παιχνίδι, τον ρυθμό, τις μάσκες και τα κοστούμια, τη χορικότητα.
Μια επική ιστορική τοιχογραφία
Η πολιτισμική ποικιλομορφία δεν είναι απλώς στοιχείο της ταυτότητας του Θεάτρου του Ήλιου αλλά επιπλέον η δημιουργική του κινητήρια δύναμη. Στην καρδιά αυτής της πολύχρωμης, ζωντανής θεατρικής κοινότητας παραμένει, όπως η ίδια η Μνουσκίν ανέφερε, ένας κοινός παλμός:
«Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσά μας είναι η αγάπη για το θέατρο και η κοινή μας ζωή. Με μια λέξη, είναι κάτι το ιερό».
Το ίδιο συμβαίνει στους Δράκους, την τελευταία, επετειακή δημιουργία του Θεάτρου του Ήλιου, μια επική ιστορική τοιχογραφία με σημείο εκκίνησης τον πόλεμο στην Ουκρανία και η οποία ξετυλίγεται προς τα πίσω σε ξεχωριστά μέρη – εποχές.
«Η νίκη ήταν στα χέρια μας»
Εμείς παρακολουθήσαμε την πρώτη εποχή με τίτλο «Η νίκη ήταν στα χέρια μας». Η παράσταση με τη συμμετοχή περίπου σαράντα ηθοποιών, που έχουν ενεργή συμμετοχή σε όλα τα στάδια της θεατρικής δημιουργίας, σηματοδοτεί τη συμπλήρωση 60 χρόνων από την ίδρυση του Θιάσου και αποτελεί κορυφαίο γεγονός του ευρωπαϊκού θεάτρου. Ως τέτοιο έχει εμβληματική θέση στο επετειακό έτος των 70 χρόνων του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.
Ερωτήματα για την Ουκρανία
Η Μνουσκίν ρωτά μέσα από την παράσταση πώς είναι δυνατόν μέσα στην ίδια την Ευρώπη στον 21ο αιώνα να επιχειρείται η εισβολή, η υποδούλωση και η καταστροφή μιας ανεξάρτητης χώρας, της Ουκρανίας;
Αλλά βέβαια μέσα από τη χώρα αυτή αναρωτιέται και τον προβληματισμό γύρω από αυτή, εννοείται ότι αναρωτιέται για όλες τις κατάπτυστες, αναίσχυντες, ανήθικες εισβολές, που επιχειρούνται σε άλλα ανεξάρτητα κράτη.
Προσπαθεί να εξιχνιάσει τους διάφορους δεσποτισμούς, σε διάφορα μέτωπα στην Ευρώπη και αλλού. Το Α΄ μέρος βυθίζεται στο έτος 1917 και επιχειρεί να παρουσιάσει θεατρικά «τη γέννηση ενός συστήματος, που άλλαξε τον κόσμο».
Ψάχνει το αβγό του φιδιού
Παράλληλα βλέπει τα γεγονότα, ώστε να βρει τα αίτια της σύγχρονης εισβολής στην Ουκρανία. Προφανώς ψάχνει το αβγό του φιδιού, πώς ο άνθρωπος μπορεί να γεννά τον αυταρχισμό μέσα σε κάθε καθεστώς και βέβαια να τα οδηγεί όλα στην αποτυχία;
Ανιχνεύονται τα διάφορα μέτωπα του δεσποτισμού. Με οδηγό μια επιλεγμένη «υποκειμενική», όπως σημειώνει, βιβλιογραφία σε συνεργασία πάντα με τη διακεκριμένη φιλόσοφο και φεμινίστρια Ελέν Σιξού, συνεργάτιδα του Θεάτρου του Ήλιου από τη δεκαετία του 1980, βυθίζεται, λοιπόν, σ’ αυτό το Α’ μέρος στο έτος 1917 και επιχειρεί να παρουσιάσει θεατρικά καθώς λέει «τη γέννηση ενός συστήματος που άλλαξε τον κόσμο».
Πλούσια και πολυσχιδής, η δουλειά της Σιξού εντάσσεται στο ρεύμα του φεμινιστικού μετα-στρουκτουραλισμού (το όνομά της αναφέρεται συχνά δίπλα σε αυτό της J. Kristeva και της L. Irigaray), διαφέρει όμως αισθητά, καθώς η Σιξού επιμένει να καταπατά τα παραδεδεγμένα όρια μεταξύ ακαδημαϊκού λόγου και ποιητικής γλώσσας (ή, απλούστερα, μεταξύ θεωρίας και λογοτεχνίας) και να εξυμνεί τη ζωή παρά τον θάνατο, όπως χαρακτηριστικά λέει η ίδια.
Μια μεγάλη λαϊκή παράσταση
Πρόκειται για μια μεγάλη λαϊκή παράσταση εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα, σε ξεχωριστά αυτοτελή επεισόδια.
«Εδώ υπάρχουν δράκοι!» είναι μια έκφραση που χρησιμοποιούνταν για να αποτρέψουν κάποιον να πλησιάσει σε έναν τόπο. Έτσι φοβίζουν τον κόσμο για να τον χαλιναγωγήσουν.
Μα ποιοι είναι αυτοί «Δράκοι»; Αν παρατηρήσει κανείς μεσαιωνικούς χάρτες αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν περιοχές χωρίς όνομα, άγνωστες ακόμα εκείνη την εποχή, ακατοίκητες ίσως, που πιστευόταν ότι είναι επικίνδυνες.
Προκειμένου ν’ αποτραπεί το πέρασμα του διαβάτη, οι χάρτες προειδοποιούσαν «Hic sunt dracones» («Εδώ έχει δράκους»). Οι Δράκοι στο δυτικό φαντασιακό σηματοδοτούν μια «terra incognita» και για τη Μνουσκίν, που αγαπά τις μεταφορές, στον σύγχρονο κόσμο, όχι μόνο δεν έχουν εκλείψει αλλά είναι εξαιρετικά επικίνδυνοι. Έχει αποδειχθεί ότι η κρίση των θεσμών και της κοινωνικής συνοχής ευνοεί τα φασιστικά φαινόμενα.
Αυτός νομίζω ήταν ο στόχος της παράστασης της Μνουσκίν. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, φιλοσοφικά μιλώντας, το καλό “περικλείει” το κακό μόνο κατά τρόπο δυνάμει, ως πιθανότητα που προκύπτει, όταν τα όντα επιλέγουν κάτι έξω από την τάξη του Αγαθού.
Ο Νίτσε θεωρεί ότι οι έννοιες “καλό” και “κακό” είναι κατασκευασμένες, και πως στην πραγματικότητα το ένστικτο, η δύναμη, η βούληση για ζωή είναι πέρα από ηθικές διακρίσεις. Άρα, το κακό και το καλό δεν υπάρχουν ως αντίθετα, αλλά ως τρόποι ερμηνείας και επιβολής αξιών.
Οικονομική κρίση και φασισμός
Το ναζιστικό κόμμα εξελέγη δημοκρατικά, εκμεταλλευόμενο την οικονομική κρίση, τον φόβο για τον κομμουνισμό, και το εθνικιστικό αίσθημα των μαζών. Ο φασισμός δεν έρχεται πάντα απέξω· αναπτύσσεται εντός των δημοκρατικών κοινωνιών.
Ο Μουσολίνι αρχικά έγινε πρωθυπουργός με βασιλική εντολή, ενώ είχε τη στήριξη μερίδας του λαού και του κοινοβουλίου.
Το φασιστικό καθεστώς σταδιακά καταργεί τους θεσμούς, με δημοκρατικό προκάλυμμα. Ο Μακαρθισμός, ο αντικομμουνιστικός διωγμός στις ΗΠΑ είχε φασιστικά στοιχεία: λογοκρισία, καταγραφή πολιτικών φρονημάτων, διώξεις.
Η Δημοκρατία μπορεί να γεννήσει τον φασισμό λόγω οικονομικής ανασφάλειας, λόγω κρίσης και διαφθοράς των θεσμών, εξαιτίας της κόπωσης του πολιτικού λόγου και μοιραία της αναζήτησης ενός ισχυρού ηγέτη και επιπλέον μέσα από τη νομιμοποίηση της ρητορικής του μίσους, ως ελεύθερη έκφραση. Μια δημοκρατία που ανέχεται φασιστικές ιδεολογίες στο όνομα της ελευθερίας, ρισκάρει να χάσει την ελευθερία της. Ο φασισμός δεν έρχεται πάντα «βίαια», αλλά εισχωρεί αθόρυβα, με λόγια περί “ασφάλειας”, “πατρίδας” και “ηθικής τάξης”.
Η παράσταση / Πολιτικό θέατρο
Ο Πούτιν στην οθόνη και η διευθύντρια σκηνής να του φωνάζει να πάψει, να σταματήσει, ενώ του κατεβάζει την οθόνη. Πάντα ένας δικτάτορας, μια ηγετική μορφή και άνθρωποι, που πεθαίνουν, πυροβολούνται τυχαία στο δρόμο ή πέφτουν από τα μπαλκόνια.
Μιλούν για την αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας από τον Πούτιν.
Ναι, η Μνουσκίν κάνει πολιτικό θέατρο. Πάντα έπαιρνε θέση απέναντι στα πράγματα.
Όλα αρχίζουν με έναν πόλεμο. Η Γερμανία εξαπολύει δαίμονες και διατηρεί το προνόμιο του τρόμου. Όλα τα κάνουν τα πολιτισμένα, έλλογα χριστιανικά κράτη. Η Μνουσκίν αναφέρεται στην υποκρισία της δημοκρατίας, του φιλελευθερισμού, του σοσιαλισμού και βέβαια του χριστιανισμού.
Στην Πετρούπολη ο πόλεμος γίνεται ο παράδεισος των μαυραγοριτών. Δεν υπάρχει ψωμί. Οι εργάτες της Αγίας Πετρούπολης που είχαν εξεγερθεί ζητώντας ψωμί, και οι Κοζάκοι το τάγμα ασφαλείας του καθεστώτος, αρνήθηκε να επιτεθεί κατά των εργατών, γεγονός που συνέβαλε αποφασιστικά στην παραίτηση του τελευταίου Ρομανώφ.
Από την άποψη αυτή, μπορεί να λεχθεί ότι έπαιξαν ρόλο στην επικράτηση της Ρωσικής Επανάστασης. Σε όλο αυτό το διάστημα οι Κοζάκοι εξαπλώνονταν από την αρχική τους κοινότητα (ή σλοβόντ) στον Δνείπερο, ζώντας κυριολεκτικά ανεξάρτητοι από κάθε κεντρική εξουσία ή αρχή.
Περίφημοι βαρκάρηδες και ιππείς, ακολουθούσαν τις ποτάμιες οδούς, διασχίζοντας τον Ντον, τον Βόλγα και τον Ομπ. Τον 16ο αιώνα έγιναν τόσο ισχυροί σ’ αυτές τις περιοχές, ώστε οι συνεχώς επεκτεινόμενοι οικισμοί τους απέκτησαν τίτλους όπως «Δημοκρατία των Κοζάκων του Ντον» και «Ελεύθεροι Κοζάκοι της Ουκρανίας».
Στη Ρωσία δεν έκαναν εξέγερση, έκαναν επανάσταση για να ανατρέψουν την απολυταρχία. Ο Τσάρος είναι τοποθετημένος ανάμεσα στο θεό και τους ανθρώπους και τώρα βάζουν φωτιές, ενώ ζητούν ψωμί, ειρήνη, ελευθερία.
Αρχικά ζητούν ψωμί και κάποια δικαιώματα. Η φτώχεια και η επιβεβλημένη πείνα ήταν πάντα μοχλός πίεσης για τον λαό και για κάθε πόλεμο, ό,τι έκαναν και οι Γερμανοί στην Ελλάδα και τώρα το Ισραήλ στην Παλαιστίνη. Σε ό,τι μας συμβαίνει ενέχονται όλοι. Λένε μεν «Κάτω η παλιά εξουσία, ζήτω η Δημοκρατία». Αλλά και αυτή η Δημοκρατία δεν είναι για όλους.
Το κλίμα της εποχής
Στην κολεκτίβα αυτή του Théâtre du Soleil, υπάρχει δημοκρατία. Όλοι οργανικά μέλη ενός συνόλου με αγάπη και συνεργασία, επιτυγχάνουν να δημιουργούν ένα ολόκληρο κλίμα εποχής και να αποδώσουν έναν προβληματισμό στη λεπτομέρειά του. Ιστορική αναφορά, κοστούμια, κίνηση.
Η χρήση των ταμπελών κάθε τόσο οδηγούν σε αποστασιοποίηση για την ενεργοποίηση του θεατή. Θα χυθεί αίμα στη Πετρούπολη.
«Χτυπάς σε χτυπούν».
Ήταν μια έκρηξη μίσους του λαού στο παλιό καθεστώς.
«Liberté, Egalité, Fraternité!»
Δημιουργείται μια προσωρινή κυβέρνηση που μπαίνει σε διαπραγματεύσεις. Η μετεωρική άνοδος του δικηγόρου και πολιτικού Αλεξάντρ Κερένσκι τις μέρες της Επανάστασης του Φλεβάρη του 1917, από υπουργός δικαιοσύνης και στρατιωτικών σε πρωθυπουργό και πρακτικά δικτάτορα της χώρας, συνοδεύτηκε από την πλήρη αποτυχία να φέρει σε πέρας το σχέδιο, που του είχε ανατεθεί, να αποσοβήσει δηλαδή την παραπέρα εξέλιξη της επανάστασης σε ριζοσπαστικότερη κατεύθυνση.
Η εργατική τάξη στην εξουσία
Στους οχτώ μήνες της διακυβέρνησής του, μια μικρής επιρροής ως τότε πολιτική ομάδα, οι μπολσεβίκοι, κατόρθωσαν να κυριαρχήσουν φέρνοντας την εργατική τάξη στην εξουσία με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Η καινούργια κυβέρνηση θα καθαρίσει μπουρζουάδες, τσαρικούς και παπαδαριό. Πρόκειται για μια θαυματουργή επανάσταση καθώς γίνεται επισιτισμός και δίνεται φαγητό στις τοπικές αρχές.
Ο Λένιν έκανε τους μπολσεβίκους ή οι μπολσεβίκοι τον Λένιν; Η Οκτωβριανή Επανάσταση δε θα υπήρχε καν ως θεωρητική σύλληψη, χωρίς τον Λένιν. Αλλά δε θα μπορούσε ποτέ να πετύχει στην πράξη, χωρίς τον ασύγκριτο ηρωισμό, την ατσάλινη επαναστατική θέληση των μπολσεβίκων, του Κόμματος Νέου Τύπου που σφυρηλάτησε ο Λένιν. Ο εχθρός είναι ταξικός.
Στην παράσταση εκτυλίσσονται προσεγμένες αυτοτελείς σκηνές. Στις αρχές του 1919 η Δημοκρατία της Βαϊμάρης αμφισβητήθηκε έντονα από ακραία μεταξύ τους πολιτικά μορφώματα, ένα εκ των οποίων αποτελούσαν οι «Σπαρτακιστές», οι οποίοι είχαν αποσκιρτήσει το 1914 από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και αντλούσαν την ονομασία τους από τον επαναστάτη σκλάβο της αρχαίας Ρώμης Σπάρτακο.
Οι Σπαρτακιστές ήταν ενάντια στον πόλεμο, υποστήριζαν την πάλη των τάξεων και τη γενική απεργία ως κεντρικό επαναστατικό όπλο. Φωνάζουν «Κάτω ο πόλεμος των Δολοφόνων!».
Η συνθηματολογία τους έβρισκε αρχικά ανταπόκριση στις πλατιές λαϊκές εργατικές μάζες των μεγαλουπόλεων. Την 1η Ιανουαρίου του 1919 ίδρυσαν από κοινού με άλλες κομμουνιστικές ομάδες το ΚΚΓ (Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας).
Ένα ύφασμα που απλώνεται επί σκηνής δημιουργεί το χιονισμένο τοπίο, το οποίο αργότερα μαζεύεται εν ριπή. Το 1917, η Φινλανδία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Ρωσία, η οποία είχε υπό την κυριαρχία της τη χώρα ως Μεγάλο Δουκάτο από το 1809. Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας εκδόθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1917 από τη Βουλή της Φινλανδίας, σηματοδοτώντας το τέλος της ρωσικής κυριαρχίας και την αρχή μιας νέας εποχής για τη χώρα.
Η Φινλανδική ανεξαρτησία συνδέθηκε με τις επαναστάσεις στη Ρωσία το 1917, οι οποίες αποδυνάμωσαν την τσαρική εξουσία. Μέσα από την επανάσταση οι λαοί θα στρέψουν παγκοσμίως τα όπλα προς τους καπιταλιστές, τους εκμεταλλευτές τους. Δεν δίνουν καμία υποστήριξη στην προσωρινή κυβέρνηση.
Ο Τσώρτσιλ, ο Λένιν και ο μπολσεβίκικος ήλιος
1908. Η παράσταση δηλώνει ότι δεν μπορούν να ειπωθούν όλα σε αυτό το θέατρο. Είναι η πραγματικότητα. Κανονικά θα πρέπει να μιλήσουν για τη μεριά όλων. Ο Τσώρτσιλ θεωρεί τον Λένιν πανούκλα. Ο Λένιν έχει όπλο του τη λογική και είναι ο Μέγας Απαρνητής. Απαρνιέται τον θεό, την ηθική, τα ήθη και όλη τη δομή της ανθρώπινης κοινωνίας. Η μέθοδός του για να σώσει τον κόσμο είναι να τα τινάξει όλα στον αέρα.
Απρίλιος 1917. Εκτυφλωτικός μπολσεβίκικος ήλιος. Δεν έχουμε ούτε αστική, ούτε κοινοβουλευτική δημοκρατία. Γίνεται δήμευση της γης των γαιοκτημόνων.
Στο δεύτερο μέρος της παράστασης στη Γαλλική Πρεσβεία εισβάλλουν τρεις γυναίκες με φανούς, σαν Μοίρες, σαν τρομοκράτες, σαν αντεκδίκηση, εξ ου και όλες οι πιο σύγχρονες επιθετικές τρομοκρατικές επιθέσεις στο «Μπατακλάν» και αλλού, που δεν στόχευσαν μόνο τη Γαλλία, απλά μια μεγάλη και ισχυρή χώρα, αλλά ίσως την πιο φιλελεύθερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προϊόν βέβαια των πολλών αποικιών σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, τη χώρα που ιστορικά της ανήκει το σύνθημα «ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα», αλλά και κάθε αντίστοιχη χώρα.
Ο Τρότσκι και η σύγκρουση
Οι γυναίκες αυτές περνούν κάθε τόσο μέσα στην παράσταση σαν leitmotiv, υπενθυμίζοντας την επερχόμενη βία, απάντηση στην προηγούμενη. Δράση, αντίδραση, ο φαύλος κύκλος της βίας. Ο Τρότσκι ήρθε σε σύγκρουση με τους μπολσεβίκους. Οι Μπολσεβίκοι πίστευαν σε μια επαγγελματική επαναστατική πρωτοπορία που θα οδηγούσε την εργατική τάξη στην επανάσταση.
Το 1903 έγινε η Φράξια του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος (ΡΣΔΕΚ), η οποία διασπάστηκε σε: Μπολσεβίκους (πλειοψηφούντες): υπό τον Λένιν και στους Μενσεβίκους (μειοψηφούντες): υπό τον Μαρτώφ. Οι Μπολσεβίκοι πίστευαν σε μια επαγγελματική επαναστατική πρωτοπορία που θα οδηγούσε την εργατική τάξη στην επανάσταση.
Ο Λένιν θεωρούσε τον ιμπεριαλισμό ως ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού και πίστευε ότι η εξουσία πρέπει να περάσει στα Σοβιέτ, τα συμβούλια των εργατών, των αγροτών και των στρατιωτών. Αυτά πρέπει να είναι τα όργανα λαϊκής εξουσίας. Τα σοβιέτ από την άλλη προτείνουν ανακωχή σε όλα τα μέτωπα.
Παρέμβαση της παράστασης, η κατάθεση ότι οι δράκοι αφήνουν τα αβγά τους σε διάφορα μέρη και είναι πολλοί οι πρόθυμοι να τα κλωσήσουν.
Το αλάτι της γης
Σε άλλη σκηνή ένας φασίστας, ο νεαρός Γκαίμπελς, διαβάζει ένα ρομαντικό κείμενο που θέλει όλες τις περιοχές, που ήταν κάτω από την επήρεια της Γερμανίας να της ανήκουν. Να συγκεντρωθούν εκεί, στη χώρα αυτή όλα τα ανώτερα πνεύματα της γης, το αλάτι της γης.
Η Γερμανία έχει τη δύναμη και ο θεός είναι μαζί της. Η μια υπερδύναμη οδηγεί στην άλλη. Όλοι θα υπακούουν στις διαταγές των ανωτέρων όντων. Ο φασισμός εκκολάπτεται. Πρόκειται για ένα βιβλίο, που εκτίμησε ο Γκαίμπελς και βέβαια ενέπνευσε το άρρωστο μυαλό του.
Η Πανρωσική Έκτακτη Επιτροπή (γνωστή και ως Τσέκα, αποτέλεσε το πρώτο σοβιετικό όργανο πολιτικής ασφάλειας, που ιδρύθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1917 με διάταγμα των Επιτρόπων των Σοβιέτ με στόχο την καταστολή της αντεπανάστασης, του σαμποτάζ και όλων των υπονομευτικών δραστηριοτήτων. Φρόντιζε την εκτέλεση των αντιεπαναστατών, που θα τουφεκίζονταν. Η ουσία της τρομοκρατίας είναι να τους πιάσουν στον ύπνο.
Ο Ντρερζίνσκι (Dzerzhinsky), γνωστός ως ο πρώτος «Τσεκιστής», προεδρεύει της Επιτροπής αυτής με αρμοδιότητες, διώξεις χωρίς δίκη, συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις, χειραγώγηση του στρατού και καταστολή των εξεγέρσεων – δράσεις που συνθέτουν τον περίφημο “Κόκκινο Τρόμο”. Εργάστηκε αρχικά με λίγες δεκάδες υπαλλήλους, ενώ στα χρόνια του εμφυλίου έφτασε να αριθμεί έως και 200.000 μέλη. Το 1922, η Τσέκα διαλύθηκε και μετασχηματίστηκε σε διάφορες υπηρεσίες μέχρι να καταλήξει στη περίφημη KGB το 1954.
Είναι εκπληκτικό πόσο έχουν μελετήσει την κίνηση κάθε πολιτικού που αναφέρεται.
Η ώρα του απολογισμού
Η Μνουσκίν μετά από όλα όσα έχουν συμβεί θεωρεί ότι έχει έρθει η ώρα του οδυνηρού απολογισμού.
Ο Νέστορ Μαχνό, ζωγράφος, συγγραφέας, ποιητής, αγρότης, ήταν Ουκρανός αναρχικός επαναστάτης και στρατιωτικός ηγέτης, πιο γνωστός για τον ρόλο του ως επικεφαλής των μαχνοβιτών, μιας αναρχικής αγροτικής εξέγερσης κατά την περίοδο του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου (1917–1921).
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση (1917), η Ουκρανία βρέθηκε στο επίκεντρο συγκρούσεων μεταξύ: Μπολσεβίκων, Λευκών (αντι-κομμουνιστών), Ουκρανών εθνικιστών, αναρχικών και αγροτών, όπως οι μαχνοβίτες.
Ο Μαχνό ηγήθηκε ενός λαϊκού αντάρτικου στρατού που προωθούσε την αυτοδιαχείριση των χωριών από τις ίδιες τις κοινότητες, χωρίς κεντρική εξουσία.
Παρότι αρχικά συνεργάστηκε με τους Μπολσεβίκους κατά των Λευκών, σύντομα συγκρούστηκε μαζί τους, καθώς οι Μπολσεβίκοι επιδίωξαν κεντρικό έλεγχο, σε αντίθεση με τις αναρχικές αρχές αυτονομίας του Μαχνό. Το 1921 οι Μπολσεβίκοι τον κατέστειλαν, και ο ίδιος διέφυγε στην εξορία.
Καταστροφή και ερήμωση
Ο όρος πογκρόμ προέρχεται από τη ρωσική λέξη “погром” που σημαίνει “καταστροφή” ή “ερήμωση”. Στην πράξη, τα πογκρόμ είναι βίαιες επιθέσεις κατά συγκεκριμένων ομάδων, που συχνά συνοδεύονται από καταστροφές περιουσιών και δολοφονίες. Αναφέρεται σε βίαιες, οργανωμένες (ή ανεκτές από τις αρχές) επιθέσεις ενάντια σε εθνοτικές, θρησκευτικές ή άλλες μειονοτικές ομάδες, συνήθως με στόχο την εξόντωση, εκδίωξη ή τρομοκράτησή τους. Αρκετά πογκρόμ έλαβαν χώρα στη Ρωσική Αυτοκρατορία, με στόχο Εβραίους, κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα.
Με την τεχνική «θέατρο μέσα στο θέατρο», παίζεται μια ουκρανική κωμωδία, που παρουσιάζει τον Λένιν σαν κλόουν, να λέει ότι η Ουκρανία τους απειλεί και δεν πρέπει να χάσουν τον έλεγχό της.
Εμπειρία βαθιάς καλλιτεχνικής συνάντησης
Η θέση της Αριάν Μνουσκίν όταν ήταν καλεσμένη λόγω της παράστασης στο Γαλλικό Ινστιτούτο με τη δημοσιογράφο Μυρτώ Λοβέρδου ήταν ξεκάθαρη: «Δεν ήρθαμε ούτε για να σας εντυπωσιάσουμε ούτε για να σας κολακέψουμε. Ήρθαμε για να μιλήσουμε γι’ αυτά που γνωρίζουμε με ακρίβεια, μέσα από τη μελέτη που κάναμε σε ιστορικά κείμενα. Γιατί το θέατρο είναι πάντα ιστορικό. Ωστόσο, οι παραστάσεις μας χαρακτηρίζονται από την ερμηνεία που επιλέγουμε εμείς να δώσουμε ως θίασος».
Η Μνουσκίν και οι συνεργάτες της μοιράστηκαν μαζί τους τον τρόπο που δουλεύουν, έναν τρόπο που διαφέρει ριζικά από τη σοβιετική θεατρική σχολή, βιώνοντας μια εμπειρία βαθιάς καλλιτεχνικής και ανθρώπινης συνάντησης.
Στο πλευρό του ουκρανικού λαού
Ως θίασος επιλέγουν να στέκονται στο πλευρό του ουκρανικού λαού, στηρίζοντας τον αγώνα του για την προάσπιση της ελευθερίας του. Στο πλαίσιο αυτό και επιδιώκοντας να συμβάλουν με θεατρικούς όρους στην καταδίκη του πολέμου, η Μνουσκίν ανέφερε ότι το 2023, εν μέσω εχθροπραξιών, το Théâtre du Soleil ταξίδεψε στην Ουκρανία και για δύο εβδομάδες εργάστηκε με Ουκρανούς ηθοποιούς.
Το θέατρο της Μνουσκίν δεν έχει αντιφάσεις. Ακολουθεί τα γεγονότα ώστε να αποδείξει την ακεραιότητα της ιστορίας στο καθημερινό επίπεδο, γιατί μόνο έτσι θα αποδειχθεί και ο συλλογισμός της και ίσως κάνει ορατούς του δράκους της.
***
Η Αριάν Μνουσκίν και το «Θέατρο του Ήλιου» υποστηρίζουν ότι «Εδώ έχει δράκους»
