Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
O Μάριος Ιορδάνου και η Σοφία Καζαντζιάν μοιράζονται την ίδια αγάπη για την τέχνη, τα κρυφά νοήματα που κρύβουν οι λέξεις και οι μεγάλες συζητήσεις.
Στους «Μαύρους Πίνακες» που έγραψαν για την τηλεόραση και στο έργο «Το Στρίψιμο της Βίδας, Reloaded» που έγραψαν για το θέατρο, υπάρχει η περιπλάνηση, η παρατήρηση, η ερμηνεία εικόνων και συμπεριφορών. Ο εαυτός τους χωρίζεται σε πολλά μέρη, σε πολλά επίπεδα. Ζουν πολλές ζωές κάτω από το ίδιο δέρμα.
Τους γνωρίζω αρκετά χρόνια και ακόμα περισσότερα χρόνια παρακολουθώ παραστάσεις τους. Η δουλειά τους κάθε φορά μοιάζει με ένα βιβλίο ξέχειλο συναισθήματα, ένα βιβλίο που δεν θέλεις να τελειώσει, ένα βιβλίο που θα σε συγκινήσει, θα σε ταξιδέψει, θα σε κρατήσει δέσμιο μέχρι την τελευταία του λέξη κι ακόμα παραπάνω. Προχωρώντας ανακαλύπτεις όλο και νέες στρώσεις νοηματοδοτήσεων και ερμηνειών.
«Η τέχνη πάντα πρέπει να βρίσκει τρόπο να ρίχνει τον σπόρο», λένε στο catisart.gr με αφορμή τη νουάρ και κοινωνικοπολιτική αστυνομική τηλεοπτική σειρά «Μαύροι Πίνακες» της οποίας υπέγραψαν το σενάριο.
Σειρά τολμηρή και συγκλονιστική, που αποδείχτηκε ταυτόχρονα το καλύτερο φάρμακο για την ψυχή. Στις σκηνές της όμως ήταν ενθέρμως παρούσα και η κοινωνική κριτική, που δείχνει έτοιμη να θίξει και να ελέγξει τις πιο καυτές καταστάσεις: από το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας μέχρι τη γάγγραινα της πολιτικής ή της οικονομικής διαφθοράς.
«Έχουμε την ευθύνη των επιλογών και των πράξεών μας», τονίζουν. Ενημερωμένοι για ό,τι συμβαίνει σήμερα γύρω μας, με διορατική ψυχολογία, κατορθώνουν να δώσουν μια εντελώς δική τους σφραγίδα στη γραφή τους καθώς η ιστορία που αφηγούνται αντανακλά οδυνηρά φαινόμενα και προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας.
Ο Μάριος Ιορδάνου και η Σοφία Καζαντζιάν ξεδιπλώνουν τη φαντασία τους σε μια σειρά μυστηρίου αποδεικνύοντάς μας πως πέρα από τα υπερφυσικά τέρατα που κατοικούν μέσα στην ντουλάπα μας, υπάρχουν και άλλα, πολύ μοχθηρότερα, που κρύβονται αριστοτεχνικά ανάμεσά μας, πίσω από το προσωπείο του γείτονα, του συντοπίτη, του συγγενή, του πατέρα, του συζύγου, του ίδιου μας του εαυτού.
Έτσι, ανάμεσα σε υποθέσεις παράλληλων κόσμων, συμβολισμών και μυστηριωδών αναφορών στην τέχνη, θα συναντήσει κανείς κατά συρροήν δολοφόνους αλλά και πρόσωπα από το παρελθόν που δεν θα διστάσουν να λερώσουν τα χέρια τους με αίμα ώστε να λάβουν την πολυπόθητη δικαίωση.
Θα έλεγα ότι η τέχνη τους, πέρα από καταφύγιο είναι κι ένας δυσεπίλυτος γρίφος. Ο θεατής βλέπει τα δεδομένα και καλείται να λύσει το πρόβλημα, να βρει τον άγνωστο «Χ». Η τέχνη είναι η καταφυγή μας, όταν όλοι και όλα θα μας έχουν προδώσει.
Ο Μάριος και η Σοφία γράφουν γιατί έτσι πλάστηκαν. «Έχουμε μέσα μας πλημμύρα», μου λένε. «Καμιά φορά, ξέρετε, παίρνει αληθινά πολύ χρόνο να ανακαλύψεις ποιος είναι ο προορισμός σου στη ζωή». Οι δυο τους τον βρήκαν.
«Γράφουμε, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς», δηλώνουν. Το γράψιμο, πράγματι, είναι ένας σπόρος. Για να γίνει ο σπόρος καρπός πρέπει να βρει το κατάλληλο έδαφος. Αλλά ακόμη και αν το βρει πρέπει να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε ο σπόρος να ανθίσει, να βγάλει καρπό. Οπότε δεν αρκεί η έμπνευση να σε βρει, πρέπει και εσύ να είσαι έτοιμος να τη δεχτείς. Να ξορκίσεις τη λήθη, να δεις πίσω από τον λεπτό μανδύα που μας περιβάλλει.
Κι επειδή το γράψιμο είναι ο τελευταίος ελεύθερος τόπος που μας απέμεινε, περιμένουμε το επόμενο μαγικό τους παιχνίδι. Κάπου μεταξύ γραφής, αφήγησης, ποίησης, εικόνων και θεάτρου…
Σοφία και Μάριε, πού γεννηθήκατε, ποιες είναι οι ρίζες σας και πού περάσατε τα παιδικά σας χρόνια;
ΣΟΦΙΑ: Στην Αθήνα και οι δύο. Εγώ έχω καταγωγή από την Αρμενία και ο Μάριος από τη Μικρά Ασία. Και οι δύο, όμως, νιώθουμε ότι οι ρίζες μας είναι σε εκείνα τα πνεύματα που άνοιξαν τον δρόμο σε όλους μας για έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, αντίληψης και ζωής. Κι αυτοί είναι οι μεγάλοι συγγραφείς, φιλόσοφοι και ποιητές.
ΜΑΡΙΟΣ: Άλλωστε, η ψυχή δεν περιορίζεται από τη γεωγραφία.
Ποια ήταν τα πρώτα καλλιτεχνικά σας ερεθίσματα;
ΜΑΡΙΟΣ: Ο Κουροσάβα, ο Κομπαγιάσι, ο Μπέργκμαν…
Ποιο ήταν το κίνητρο για την ενασχόλησή σας με τη συγγραφή και την τέχνη;
ΣΟΦΙΑ: Το κίνητρο ενυπάρχει σε εκείνους που ασχολούνται με οποιαδήποτε μορφή τέχνης. Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου χωρίς το θέατρο, την υποκριτική, τη συγγραφή. Με την τελευταία να κερδίζει έδαφος το τελευταίο διάστημα.
Φέτος ανεβάζετε με μεγάλη επιτυχία στο θέατρο «Αργώ» για τρίτη χρονιά «Το στρίψιμο της βίδας reloaded»… Ένα γοτθικό θρίλερ βασισμένο στο έργο του Henry James. Το έργο είναι μια κοινή ιστορία φαντασμάτων ή μια φωτισμένη ψυχολογική μελέτη;
ΜΑΡΙΟΣ: Στο δικό μας κείμενο, γιατί το έργο είναι γραμμένο από την αρχή, κρατώντας μόνο το στοιχείο της γκουβερνάντας που πηγαίνει σε έναν πύργο (ο τίτλος έχει διατηρηθεί ως φόρος τιμής στον Henry James), η πραγματική ιστορία αποκαλύπτεται έπειτα από μία σειρά καταιγιστικών ανατροπών. Το επίκεντρο είναι ο φαύλος κύκλος της βίας, το τραύμα, η γυναικοκτονία. Φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, που μας αφορούν όλους. Ψάχνουμε για φαντάσματα, όταν τους δαίμονές μας τους κουβαλάμε οι ίδιοι.
Έχει όρια η ανθρώπινη ψυχή;
ΣΟΦΙΑ: Ίσως θα έπρεπε να έχει η ανθρώπινη φύση. Να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι έχουμε το δικαίωμα να υπάρχουμε με τον τρόπο που θέλουμε σε αυτόν τον κόσμο και να αφήσουμε και τους άλλους ελεύθερους να το κάνουν.
Πιστεύετε ότι μπορούν να συνυπάρξουν η αθωότητα και το κακό μέσα μας;
ΜΑΡΙΟΣ: Αναγκαστικά συνυπάρχουν. Μέσα μας είναι και ο καλός μας εαυτός και το τέρας. Επιλέγουμε τι θα υπερισχύσει. Έχουμε την ευθύνη των επιλογών και των πράξεών μας.
Ένα παιχνίδι νοητικών παραδοξοτήτων και μεταφυσικού τρόμου. Η αγωνία και η φρίκη που δημιουργούνται στην παράσταση πόσο σας ενέπνευσε στη συγγραφή της τηλεοπτικής σειράς «Μαύροι Πίνακες»;
ΣΟΦΙΑ: Και τα δύο κείμενα προέρχονται από εμάς, οπότε φέρουν την αντίληψή μας για τη ζωή και τον άνθρωπο. Η ίδια η ζωή μας ενέπνευσε να γράψουμε τους Μαύρους Πίνακες, όπως και η λατρεία μας για τη ζωγραφική, την ποίηση, τη φιλοσοφία.
Πώς ισορροπήσατε μια τόσο σκοτεινή και έντονη αφήγηση με πιο ανάλαφρες στιγμές στους «Μαύρους Πίνακες»;
ΣΟΦΙΑ: Το τραγικό με το χιούμορ συνυπάρχουν στη ζωή. Δεν θέλαμε ξύλινους χαρακτήρες και διαλόγους. Αυτή η αντίθεση, μάλιστα, εντείνει την τραγικότητα των ηρώων. Όταν βλέπεις τη μία στιγμή έναν ήρωα να αντιμετωπίζει τη ζωή με χιούμορ και μετά η ζωή να του φέρνει μία τραγική ανατροπή, εντυπώνεται πιο έντονα στη συνείδησή σου.
Για την κυρίως ιστορία αντλήσατε υλικό από την ειδησεογραφία ή από διηγήσεις που έχετε ακούσει;
ΣΟΦΙΑ: Από την αρχαία τραγωδία έως και τη μελέτη της παθογένειας της σύγχρονης κοινωνίας. Από κάθε έργο που έχουμε διαβάσει και από κάθε πόνο που έχουμε ζήσει ή δει.
ΜΑΡΙΟΣ: Κάθε έργο είναι αυτοβιογραφικό. Αυτό σημαίνει ή ότι έχει βιώσει ο ίδιος κάποιες καταστάσεις που μεταφέρει υπό άλλες συνθήκες στη γραφή του ή ότι μεταφέρει την προσωπική του αντίληψη και ιδεολογία πάνω σε θέματα που πλήττουν την κοινωνία.
Πώς γίνεται να συνδέονται σε μια τηλεοπτική σειρά που απευθύνεται στο ευρύ κοινό ο Γκόγια, ο Γκαίτε, ο Μπωντλαίρ, ο Μακιαβέλι, ο Μπετόβεν και ταυτόχρονα η σειρά αυτή να μην κουράζει αλλά αντιθέτως να παθιάζει το κοινό;
ΣΟΦΙΑ: Ο κόσμος διψάει για κάτι καινούργιο. Θέλει να εμπνευστεί, να ψάξει, να διευρύνει τη σκέψη και την ψυχή του. Η σειρά είναι σε πρώτο επίπεδο ένα θρίλερ μυστηρίου, όπου όλοι ψάχνουν τον δολοφόνο, αλλά σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο είναι μία βαθιά κοινωνική, φιλοσοφική και συμβολική σειρά. Το να ανοίγει διάλογος γύρω από αυτά τα σπουδαία πνεύματα με αφορμή μία σειρά είναι για εμάς το μεγαλύτερο κέρδος.
Η κεντρική ηρωίδα, η Άννα, είναι ένας πολύπλοκος χαρακτήρας, που διακρίνεται για τον σαρκασμό της και την αμείλικτη αναζήτηση της δικαιοσύνης. Με τη νέα υπόθεση που καταπιάνεται ξεπερνά τα όριά της, τόσο συναισθηματικά όσο και επαγγελματικά…
ΜΑΡΙΟΣ: Εμείς θέλαμε μία ηρωίδα ελαττωματική. Μία γνήσια, αληθινή και δυναμική γυναίκα που αντιλαμβάνεται τα λάθη της, που προσπαθεί να επιβιώσει σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο και που παρεξηγείται για τον τρόπο που το κάνει ακριβώς επειδή είναι γυναίκα. Ο χαρακτήρας της Άννας σπάει τα στερεότυπα. Είναι τόσο αληθινός που σε κάνει να αισθάνεσαι άβολα. Άλλωστε, βαριόμαστε και οι δύο αφόρητα την τελειότητα.
Η ιστορία της σειράς περιστρέφεται γύρω από θέματα παρελθόντος, δικαιοσύνης και ηθικών διλημμάτων. Τι σας ενέπνευσε να ασχοληθείτε με αυτά τα θέματα με έναν τόσο συνταρακτικό τρόπο;
ΣΟΦΙΑ: Η ανάγκη να καταδείξουμε ότι αυτές οι κοινωνικές πληγές δεν κλείνουν. Είναι διαχρονικές. Θα υπάρχουν πάντα, αν δεν σταματήσει αυτή η διαιώνιση της βίας. Εμείς προκαλούμε το κακό που αργότερα θα προκαλέσει άλλο κακό και αυτό δεν σταματάει ποτέ. Οι «Μαύροι Πίνακες» είναι η ιστορία ενός παιδιού που δεν γεννήθηκε ποτέ. Πώς θα ήθελε αυτό το παιδί να είναι ο κόσμος;
Το τέλος της σειράς περιλαμβάνει μια απρόσμενη και σοκαριστική ανατροπή. Ανησυχήσατε μήπως οι θεατές μαντέψουν τη λύση του μυστηρίου πολύ νωρίς ή απολαμβάνετε να τους ξαφνιάζετε;
ΣΟΦΙΑ: Τα στοιχεία υπάρχουν εκεί, από την αρχή. Δεν έχουμε αποκρύψει τίποτα. Γι’ αυτό και η ανατροπή σοκάρει. Γιατί δεν έγινε για λόγους εντυπωσιασμού. Έχει μία αλήθεια και ο τρόπος που δίνεται στο τέλος κουβαλάει αυτή την αλήθεια.
Πόσος χρόνος χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί αυτό το σενάριο και ποιες δυσκολίες προέκυψαν;
ΜΑΡΙΟΣ: Όταν κάτι πάρει μορφή στο μυαλό μας, τότε η συγγραφή είναι γρήγορη. Όσα υπάρχουν στο σενάριο είναι απόσταγμα όλης της έρευνας, της αναζήτησης και της αναμέτρησης με τον εαυτό μας όλα αυτά τα χρόνια.
Γράφουμε για να επουλώσουμε τις δικές μας πληγές ή τις πληγές των άλλων; Ή μήπως τις πληγές της κοινωνίας μας;
ΣΟΦΙΑ: Γράφουμε, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Γράφουμε, γιατί έχουμε μέσα μας πλημμύρα.
Πώς καταφέρατε να κάνετε τη δική σας ιστορία να «μιλήσει» και σε άλλους ανθρώπους που ενδεχομένως δεν έχουν περάσει ακριβώς τις ίδιες εμπειρίες και δεν έχουν το ίδιο εύρος γνώσεων που έχετε εσείς;
ΜΑΡΙΟΣ: Υπάρχουν πολύ ανθρώπινα κομμάτια στη σειρά. Αυτά ανοίγουν την πόρτα, για να βυθιστείς στην ιστορία. Η τέχνη πάντα πρέπει να βρίσκει τρόπο να ρίχνει τον σπόρο. «Όποιου η καρδιά έχει αυτιά για να με ακούσει, θα τη βαρύνω με την ευτυχία μου», έλεγε ο Νίτσε.
Πόσο σημαντική είναι η συγχώρηση – είτε προς τους άλλους είτε προς τον εαυτό μας – στη συγγραφική διαδικασία και στην αναγνώριση του παρελθόντος;
ΜΑΡΙΟΣ: Για εμένα καθαρή συνείδηση δεν είναι εκείνη που ξεπλένεται, αλλά εκείνη που δε λερώθηκε. Εμείς, ως σεναριογράφοι, δεν δικαιολογούμε τους ήρωες. Τους αιτιολογούμε. Βρίσκουμε την αιτία των πραγμάτων. Δεν απονέμουμε το δίκαιο. Αυτό είναι στην κρίση του κόσμου.
Τι είναι ομορφιά και ποιος ο ρόλος της στην κοινωνία;
ΣΟΦΙΑ: Η κοινωνία κυνηγάει την ομορφιά κυριολεκτικά υπό την έννοια της ωραίας μορφής, της συμβατής, εκείνης που μοιάζει, που δεν ξενίζει. Η τέχνη πάλι προτιμάει το άσχημο, αυτό που δεν έχει σχήμα, που δεν καθορίζεται απέξω, αλλά από μέσα. Που του δίνουμε σχήμα εμείς. Το όμορφο είναι το μοναδικό και ορίζεται από εμάς τους ίδιους. Από καμία νόρμα και από καμία μόδα.
Πώς θα μας περιγράφατε το κλίμα των γυρισμάτων και τη συνύπαρξη με τους ηθοποιούς της σειράς;
ΣΟΦΙΑ: Όταν έχεις κοινό όραμα να πεις μία ιστορία που πιστεύεις, που διψάς να δει και να ακούσει ο κόσμος, τότε γίνεσαι μία γροθιά προς αυτή την κατεύθυνση. Όλοι οι ηθοποιοί ήταν συγκλονιστικοί στις ερμηνείες τους και ζωντάνεψαν τους ήρωές μας με έναν συγκινητικό, μοναδικό και μαγικό τρόπο.
Ποιο είναι το επόμενο συγγραφικό σας σχέδιο; Θα δώσετε μια συνέχεια στους «Μαύρους Πίνακες»;
ΜΑΡΙΟΣ: Δεν το γνωρίζουμε ακόμα. Γράφουμε ασταμάτητα και είμαστε έτοιμοι για όταν προκύψουν ξανά οι κατάλληλες συνθήκες.
Τηρείτε κάποια προστατευτική ρουτίνα στην καθημερινότητά σας;
ΜΑΡΙΟΣ: Η ρουτίνα μας είναι οι γάτες μας. Ο πυρήνας και η ισορροπία μας.
Είστε ευτυχείς με αυτό που κάνετε;
ΣΟΦΙΑ: Είμαστε ευτυχείς που βιώνουμε τη ζωή μας στα κόκκινα, που έχουμε ο ένας τον άλλον και που έχουμε κάνει τη δημιουργία καθημερινότητά μας.
Ποια είναι η γνώμη σας για το ψέμα;
ΜΑΡΙΟΣ: Η αλήθεια είναι το ψέμα που μας βολεύει περισσότερο.
Ποιος είναι, για σας, ο ορισμός του αριστουργήματος;
ΜΑΡΙΟΣ: Ό,τι σε μετατοπίζει πνευματικά και ψυχικά.
Πόσο σκληροί ή ελαστικοί είστε με τον εαυτό σας;
ΣΟΦΙΑ: Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Έχουμε αποδεχτεί τον εαυτό μας και έχουμε μάθει να τον ακούμε.
Αν ήσασταν βιβλίο, ποιο βιβλίο θα θέλατε να είστε;
ΣΟΦΙΑ: Αν είχαμε γραπτή μορφή, σίγουρα θα ήταν τα δικά μας έργα: Θα ήμασταν οι «Μαύροι Πίνακες», «Το Στρίψιμο της Βίδας, Reloaded».
Ποια είναι η σχέση σας με τα ζώα; Στο σπίτι σας υπάρχει κατοικίδιο;
ΣΟΦΙΑ: Πάντα. Μας λείπει πολύ ο Brando μας, που έχει φύγει από τη ζωή, αλλά μας έχει σημαδέψει για πάντα. Έχουμε τώρα τις γατούλες μας και όλα τα αδεσποτάκια που φροντίζουμε.
ΜΑΡΙΟΣ: Η ζωή χωρίς τις γάτες θα ήταν ένα λάθος.
Ευχαριστώ πολύ Μάριε και Σοφία.
*Κι εμείς ευχαριστούμε για τη συνάντηση και τη συνομιλία μας.
