Δύο γυναίκες επαγγελματίες του έρωτα είχε ως θέμα της η παράσταση “Ο αρχάγγελος της πόρνης” της θεατρικής ομάδας Surreal, που παρακολούθησα στο θέατρο “Επί Κολωνώ”, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Off Off Athens.
Η πορνεία βρίσκεται παντού δίπλα μας και αφορά όλα τα φύλα. Τα πάντα στη ζωή είναι θέμα επιλογών. Για μερικούς ανθρώπους δεν υπάρχει δικαιολογία όταν μια γυναίκα γίνεται πόρνη. Ούτε δέχονται ότι το έκανε επειδή, ίσως, είχε ένα παιδί και δεν είχε τον τρόπο να το αναθρέψει. Σήμερα με την κρίση όλο και περισσότερα άτομα εξωθούνται στην πορνεία.
Πορνεία αποκαλείται η προσφορά του ανθρώπινου σώματος προς συνουσία έναντι χρηματικής αμοιβής. Το άτομο που συστηματικά παρέχει σεξουαλικές υπηρεσίες με τον τρόπο αυτό ονομάζεται «εκδιδόμενο» -και ειδικότερα η γυναίκα «ιερόδουλη» ή κοινώς «πόρνη». Η πορνεία συχνά επίσης περιγράφεται ως «αγοραίος έρωτας» ή «αγοραίο σεξ» και κάποιες φορές αναφέρεται ως «το αρχαιότερο επάγγελμα του κόσμου». Λεπτομερείς νόμοι για την πορνεία είχαν ήδη θεσπιστεί από τον Σόλωνα στην αρχαία Αθήνα.
Κατά το ελληνικό δίκαιο η γυναικεία πορνεία ως επάγγελμα, δηλαδή η συστηματική επί χρήμασι προσφορά του σώματος προς συνουσία, εφόσον ασκείται σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, δεν αποτελεί αδίκημα. Η προαγωγή στην πορνεία αποτελεί έγκλημα και ονομάζεται «μαστροπεία». Σύμφωνα με το άρθρο 349 του Ποινικού Κώδικα, «όποιος κατ’ επάγγελμα ή από κερδοσκοπία προάγει στην πορνεία γυναίκες τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δεκαοκτώ μηνών και με χρηματική ποινή». Το ύψος της αμοιβής μιας πόρνης κυμαίνεται ανάλογα με τη δημοφιλία του εκδιδόμενου προσώπου, την ηλικία, τα σωματικά χαρίσματα και τις υπηρεσίες τις οποίες προσφέρει. Οι γυναίκες αυτές υποχρεώνονταν, κυρίως στο παρελθόν, να ικανοποιούν απαιτήσεις πορνοπελατών χωρίς διάκριση.
Τον Απρίλιο του 1907 στη Νέα Ορλεάνη έγινε μία απεργία των εκδιδομένων γυναικών. Ο ιστορικός Φίλιπ Φόνερ αναφέρει: «Ένας μεγάλος αριθμός εκδιδομένων εμπνεύστηκαν από τη δράση των Γουόμπλις (όπως αποκαλείτο εν συντομία το κίνημα «Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου» – IWW), βγήκαν έξω από τους οίκους ανοχής και διεκδίκησαν καλύτερες συνθήκες. Οι ιδιοκτήτες διπλασίασαν το νοίκι που πλήρωναν για τα δωμάτια των οίκων ανοχής. Οι γυναίκες συζήτησαν με μέλη των Γουόμπλις, οργανώθηκαν, εξέλεξαν εκπροσώπους και οργάνωσαν συγκεντρώσεις».
Mια από τις πιο παλιές οργανώσεις για τα δικαιώματα των πορνών στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι αυτή που λέγεται COYOTE (Call Off Your Old Tired Ethics) και το ακρώνυμιό της (κογιότ) επιλέχτηκε αρχικά από την ιδρύτρια Margot Saint-James επειδή το ζώο συνιστούσε μια τέλεια μεταφορά για τον τρόπο με τον οποίο οι πόρνες αντιμετωπίζονταν και μεταχείζονταν –και αυτό ισχύει ακόμα– στον πολιτισμό μας: σαν απειλητικοί εισβολείς, φορείς ασθενειών και ως παράσιτα που πρέπει να εξαλειφθούν.
Mε κάποιον τρόπο -δυστυχώς ναι- οι πόρνες μεταχειρίζονται όπως τα ζώα. Αλλά αυτή η μεταχείριση δεν προέρχεται μόνον από τους πελάτες τους, βέβαια. Προέρχεται και από ομάδες πολιτών, από την εκκλησία, από αστυνομικούς, από κοινωνικούς λειτουργούς, ακόμα και από φεμινίστριες. Το θέμα είναι πολύπλευρο και τεράστιο. Υπάρχουν πάμπολλες προκαταλήψεις, στερεότυπα και μεγάλη κοινωνική υποκρισία. Χρειάζεται από την κοινωνία ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, καθώς και μια ψύχραιμη αντιμετώπιση των γυναικών που δίνουν τη συγκατάθεσή τους για την παροχή ερωτικών υπηρεσιών. Οι επαγγελματίες αυτές αμείβονται και μάλιστα αδρά. Η επαγγελματίας ιερόδουλη κατέχει ισότιμη θέση στην κοινωνία, είναι σεβαστή και προσφέρει. Είναι γυναίκα όπως κάθε άλλη γυναίκα. Είναι εργαζόμενη όπως κάθε άλλος εργαζόμενος. Αναγκαστικά βεβαίως δεν υπάρχει αμεροληψία, το πρέπον όμως είναι να λάβουμε υπ’ όψιν μας το «αυτόβουλο» της άσκησης πορνείας και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν γυναίκες που εργάζονται στο χώρο του σεξ -πολλές από αυτές μάλιστα προσδιορίζονται ως φεμινίστριες- και αρθρώνουν ακριβώς ποιες είναι οι ανάγκες και τα προβλήματά τους. Υπάρχουν σαφώς παράνομες και ανήθικες καταστάσεις, όπως καταναγκαστική πορνεία, trafficking, μαστροπεία, παιδική εκμετάλλευση, δουλεία, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλα δεινά που πρέπει να καταπολεμηθούν και να εξαλειφθούν από τον κόσμο.
Θα θέλατε να θυμίσω ίσως πως κάποτε οι χορευτές και οι ηθοποιοί θεωρούνταν επίσης μιάσματα της κοινωνίας που δεν είχαν κανένα δικαίωμα πλην εκείνο του εξευτελισμού τους; Να θυμίσω επίσης πως μεγάλα μυαλά και σπουδαίες καλλιτέχνιδες της Ιστορίας υπήρξαν πόρνες και εταίρες; Να θυμίσω επιπλέον πως ιδιοφυίες είχαν μούσες τους ερωμένες επί πληρωμή;
«…H πόρνη ασκεί ένα κοινωνικό λειτούργημα, και δη υψίστης σημασίας. Και, βεβαίως, δεν χρειάζεται να δηλώσω ότι λατρεύω τις πουτάνες», έγραφε ο Ηλίας Πετρόπουλος στο βιβλίο του «Το μπουρδέλο».
Ο Πικάσο δεν δίσταζε να παραδεχτεί ότι έβρισκε τη διδασκαλία στη βασιλική ακαδημία του Σαν Φερνάντο χωρίς νόημα. Η πραγματική μάθηση γι’ αυτόν βρισκόταν στο μουσείο Πράδο και στους οίκους ανοχής της Μαδρίτης.
To μοντέλο της κακομοίρας πόρνης που εξαθλιωμένη κυλιέται στο βούρκο της αμαρτίας είναι παρωχημένο, ωστόσο συγκινεί. Πατρόνες, νταβατζήδες, εκμετάλλευση, αποτυχημένοι έρωτες, εκτρώσεις, μιζέρια. Ο συγγραφέας του έργου “Ο αρχάγγελος της πόρνης” με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Κ. Γιάννης (υπογράφει και την ωραία μουσική της παράστασης) έγραψε ένα κείμενο με έντιμες προθέσεις, λογοτεχνική έξαρση, ρομαντισμό και λυρισμό. Δύο γυναίκες παγιδευμένες στο παρελθόν αποζητούν μία διέξοδο που θα τις λυτρώσει ή θα τις παγιδεύσει. Τις βλέπουμε ένα ξημέρωμα να περιμένουν το πρωινό αστέρι. Σ’ ένα παγκάκι του λιμανιού, με συντροφιά ένα μπουκάλι μπίρα. Η ζωή της κάθε μίας είναι ένας φαύλος κύκλος, που δεν μπορεί να την οδηγήσει πουθενά. Κοινωνικά καταδικασμένες, φαινομενικά είναι αδύνατον να βγουν απ’ την κόλαση. Καταραμένοι άγγελοι. Μόνες και αβοήθητες. Φίλες αλλά εκ διαμέτρου αντίθετες ως προσωπικότητες. Η μία συμπληρώνει την άλλη. Η σχέση τους δυνατή. Στην τραγωδία τους υπάρχει κάθαρση; Η καθεμιά προσπαθεί να βρει τη δική της λύτρωση, τη δική της λύση. Πόσο εύκολο είναι να ξεπεράσουν τις συνήθειες μιας ολόκληρης ζωής καλές ή κακές και να αγαπήσουν τον εαυτό τους γι᾽ αυτό που είναι; Πόσο εύκολο είναι να ξεπεράσουν τις ενοχές και το αίσθημα κατωτερότητας που τις διακατέχει; Η μία ευάλωτη και ευσυγκίνητη, η άλλη προσγειωμένη και πραγματίστρια. Η ζωή τους θα γίνει εικόνα και η σκέψη τους μουσική. Άραγε θα απελευθερωθούν;
Οι ηθοποιοί Σοφία Φωτεινάκη και Κωνσταντίνα Χαρατσάρη έπαιξαν με σπουδή και συναίσθημα, χωρίς όμως να αποφύγουν κάποια μικρά λάθη. Η σκηνοθεσία της Καλής Δάβρη ήταν ευγενικά απλή. Τα κοστούμια αδίκησαν τις ηθοποιούς.
Το τέλος μένει μετέωρο και ερμηνεύεται από τη θέληση του θεατή. Μια πεταλούδα προβάλλεται στην οθόνη και πετά ψηλά. Με φτερά πολύχρωμα και ατσάκιστα!
* Παρουσιάστηκε τη Δευτέρα 9 Ιουνίου στις 8:45 μ.μ. και την Τρίτη 10 Ιουνίου στις 10 μ.μ.
Συντελεστές
Θεατρική Ομάδα Surreal
Κείμενο/Μουσική: Κ. Γιάννης
Σκηνοθεσία: Καλή Δάβρη
Σκηνικά: Κατερίνα Σαρέλλα
Φωτισμοί: Ορέστης Σοφιανός
Φωτογραφίες/Video: Βασίλης Σωτηρίου
Έπαιξαν: Σοφία Φωτεινάκη, Κωνσταντίνα Χαρατσάρη
– Διάρκεια παράστασης: 30 λεπτά
Πληροφορίες
“Επί Κολωνώ”
Τηλ. 210 – 51.38.067
Ναυπλίου 12 και Λένορμαν 94
Κολωνός
Στάση μετρό Μεταξουργείο και μετά περίπου 8 λεπτά με τα πόδια.
