Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου
«Ανεβάσαμε το θεατρικό ΥΒΟΝΝΗ γιατί θεωρούμε πως είναι ένα πρωτότυπο έργο, προάγγελος του θεάτρου του Παραλόγου και εκτιμάμε πως η θεματική του (…) έχει πολύ ενδιαφέρον σήμερα (γι’ αυτό εξάλλου πληθαίνουν οι παραστάσεις με έργα του Γκομπρόβιτς σε όλο τον κόσμο)». Σοφία Φιλιππίδου
Η Σοφία Φιλιππίδου, πάντα ελεύθερη και συνεπής, πάντα ανεξάρτητη και ανεξάντλητη, έκανε πάλι το θεατρικό της θαύμα. Παρουσίασε μαζί με τους ηθοποιούς μαθητές της ένα δυνατό έργο πολιτικού χαρακτήρα, την «Υβόννη, Πριγκίπισσα της Βουργουνδίας» του Βίτολντ Γκομπρόβιτς. Σ’ έναν ήρεμο, απλό και όμορφο χώρο των Εξαρχείων, το «Μαγαζάκι της τ3χνης», μας πρόσφερε μια ολοκληρωμένη και εμπνευσμένη θεατρική απόλαυση.
Σε μια εποχή που η Ευρώπη -αν όχι ο κόσμος όλος- συνταράσσεται συθέμελα από το παλιρροϊκό κύμα της μετακίνησης πληθυσμών, ως μία αναπόφευκτη και πολυεπίπεδη κρίση, καθώς προσωπεία, προσποιήσεις και προσχήματα θρυμματίζονται από μια στυγνή πραγματικότητα που ανελέητα ατενίζει όλους μας, μια πραγματικότητα που δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αισιοδοξία και ρομαντισμό και που έχει επηρεάσει δραματικά τον ευαίσθητο καλλιτεχνικό χώρο διεθνώς, έρχονται παραστάσεις σαν κι αυτή της Σοφίας Φιλιππίδου, μιας φωτισμένης δασκάλας του θεάτρου μας, που μας λένε: Ναι, η ελπίδα θα νικήσει τη βία.
Το θεατρικό έργο του Πολωνού συγγραφέα Βίτολντ Γκομπρόβιτς «Υβόννη, Πριγκίπισσα της Βουργουνδίας» (1935) παρουσίασε για λίγες παραστάσεις η Σοφία Φιλιππίδου, η οποία υπογράφει τη σκηνοθεσία και την καλλιτεχνική επιμέλεια της θεατρικής δουλειάς. Η παράσταση, αποτέλεσμα του πολύμηνου εργαστηρίου της σκηνοθέτριας και καθηγήτριας υποκριτικής με τους ηθοποιούς, έκανε πρεμιέρα στις 6 Μαΐου στο Μαγαζάκι της τ3χνης και παρουσιαζόταν κάθε Σάββατο και κάθε Κυριακή μέχρι τα μέσα του Ιουνίου.
Στην παράσταση του έργου του Βίτολντ Γκομπρόβιτς «Υβόννη, Πριγκίπισσα της Βουργουνδίας» είδαμε με θαυμασμό νέους σε συνεργασία με πεπειραμένους καλλιτέχνες να συνέρχονται, να ορθοποδούν και σε ελάχιστο χρόνο να περνούν σε μια περίοδο ανθήσεως εκπληκτική.
Βλέπουμε ανήσυχους ανθρώπους και μια δασκάλα που αφυπνίζει και διδάσκει στους τυχερούς μαθητές της το «ευ ζην» να διατηρούν συνειδητά και δυναμικά την προσωπικότητά τους και έναν ιδιάζοντα χαρακτήρα στενά συνδεδεμένο με τη φύση, την αθηναϊκή ιστορία και το ευρωπαϊκό θέατρο.
Τέτοιες θεατρικές δουλειές μάς κάνουν και εμάς να αισθανόμαστε γερά δεμένοι με την τέχνη του θεάτρου που είναι μια γη η οποία ξέρει να δέχεται στα σπλάχνα της κάθε είδους σπόρους και γονιμοποιώντας τους να τους δίνει τη γεύση και το άρωμα που αυτή θέλει. Θεωρώ ως την πιο αξιόλογη ιδιότητα του ελληνικού πνεύματος την ικανότητά του να δέχεται, να αφομοιώνει και τελικά να επιβάλλεται. Αυτό που άμεσα εντυπωσιάζει στην παρούσα παράσταση είναι ο πηγαίος δυναμισμός, η φαντασία και η καθαρότητα της αλήθειας της.
Αυτό ακριβώς που εννοεί ο Νίτσε με το θαυμάσιο ρητό του ότι «ευτυχώς έχουμε την τέχνη για να μην καταστραφούμε από την αλήθεια».
Σκηνοθετικό σημείωμα
Οραματιστήκαμε μια σύγχρονη παράσταση ανεβασμένη με πίστη στο έργο και αγάπη στον συγγραφέα, ο οποίος στο έργο του “Η διαθήκη” γράφει: «η βωβή, φοβισμένη παρουσία των αναρίθμητων ελαττωμάτων της Υβόννης αποκαλύπτει στον καθένα τις δικές του ατέλειες, τις δικές του διαστροφές, τη δική του βρομιά …η αυλή δεν αργεί να γίνει ένα εκκολαπτήριο τεράτων. Και κάθε τέρας ονειρεύεται να σκοτώσει την Υβόννη. Τελικά η αυλή κινεί όλη της τη μεγαλοπρέπεια, την ανωτερότητα και τη λάμψη της και με υψηλοφροσύνη τη δολοφονεί», γράφει στο σκηνοθετικό της σημείωμα η σκηνοθέτις.
Θέλουμε στο έργο μας να λάμψει η οξύνοια και το χιούμορ του συγγραφέα και γι’ αυτό κινηθήκαμε και εμείς όπως και εκείνος, με εμπιστοσύνη στη διαίσθησή μας. Επιδιώκουμε να εξάψουμε το ενδιαφέρον του θεατή, να τον αιφνιδιάσουμε, να τον καταπλήξουμε, όχι μόνο με τις εσκεμμένα παραδοξολογικές και προκλητικές σκηνές του έργου, αλλά περισσότερο μέσω της αυτοπεποίθησής μας: ότι εμείς, ακόμη και στις χειρότερές μας στιγμές, δεν εγκαταλείψαμε το πάθος για δημιουργία, είχαμε άσβεστη αγάπη για ζωή, δίψα για παιχνίδι και χαρά και εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στο έργο μας.
Σκηνοθετικά κινηθήκαμε στο δύσκολο χώρο της παρωδίας που σχοινοβατεί στο τεντωμένο σχοινί της κωμωδίας και της τραγωδίας και καταφύγαμε σε όλα τα είδη θεάτρου -από τον ποιητικό ρεαλισμό μέχρι την μπρεχτική αποστασιοποίηση με στόχο να δώσουμε στη Μορφή (εδώ τη μορφή της παράστασης) τα χαρακτηριστικά που της προσδίδει ο Γκομπρόβιτς: «και φοβάμαι τη Μορφή σαν να ήταν άγριο θηρίο», λέει ο ίδιος στη Διαθήκη του.
Κατά τον ίδιο η Μορφή διακατέχεται από δημιουργική μανία, είναι γεμάτη ιδιοτροπίες και διαστροφές, ιζήματα και διαλύματα, ζεύγματα και διαζεύγματα. Δεν είναι σκέτος φορμαλισμός όπως τον γνωρίσαμε μέσα από μεταμοντέρνες παραστάσεις, όπου παραμερίζεται ο παράγοντας άνθρωπος. Στον Γκομπρόβιτς η Μορφή εξισορροπείται από ανθρωπισμό, δηλαδή από το ανθρώπινο στοιχείο, από τον ανθρώπινο πόνο, την ποίηση, το πάθος, την υψηλή τέχνη. Το έργο του είναι καινούργιο, πρωτότυπο, άφθαρτο, ο ίδιος ισχυρίζεται πως είναι ένας γελωτοποιός, ακροβάτης προβοκάτορας: «εγώ είμαι τσίρκο, λυρισμός, ποίηση, τρόμος, καβγάς, παιχνίδια τι άλλο θέλετε;».
Ο Γκομπρόβιτς υπάρχει και ζει μέσα στο έργο του: Διάφοροι πιθανοί εαυτοί, πτυχές που μπορούσε να ενσαρκώσει μόνο μέσα από το όνειρο της θεατρικής δημιουργίας, απραγματοποίητες μορφές του εαυτού του, μια ανάγκη υπαρξιακού αυτοπροσδιορισμού. Στην Υβόννη για παράδειγμα, ερεύνησε τη δική του ικανότητα για αναισθησία. Κατά τη διάρκεια της τριακονταετούς εξορίας του από τον εργασιακό κόσμο του θεάτρου, δημιούργησε με τη φαντασία του μια μοναδική μονοπρόσωπη εταιρεία ρεπερτορίου, της οποίας το κοινό ήταν γενικά ο ίδιος. Με την ίδια λογική, είναι δίκαιο να πούμε ότι σήμερα κάπου στον κόσμο ένας από τους εαυτούς του εμφανίζεται σχεδόν πάντα στη σκηνή και εμείς μέσα απ’ αυτόν, μέσα σε όλους του τους ρόλους της παράστασης!
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και θεατρικός συγγραφέας Βίτολντ Γκoμπρόβιτς γεννήθηκε το 1904 στην Πολωνία. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας και φιλοσοφία και οικονομικά στο Παρίσι. Το 1933 δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή διηγημάτων. Αναμνήσεις μιας εποχής ανωριμότητας και τέσσερα χρόνια μετά το μυθιστόρημα του “Φερντυντούρκε”, όπου επεξεργάζεται μοτίβα της ανωριμότητας και της νεότητας, τα οποία θα τον απασχολήσουν και στα επόμενα έργα του. Το βιβλίο δίχασε κριτικούς και κοινό αλλά απέκτησε θερμούς θαυμαστές όπως ο συγγραφέας Μπρούνο Σουλτς. Το 1938 εξέδωσε το πρώτο του θεατρικό έργο, το γκροτέσκο δράμα (τραγικωμωδία) Υβόννη, Πριγκίπισσα της Βουργουνδίας. Λίγο αργότερα με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου αυτοεξορίστηκε στην Αργεντινή.
Το έργο του θεωρήθηκε από το μεταπολεμικό καθεστώς σκανδαλώδες και ανατρεπτικό και για σαράντα χρόνια ήταν απαγορευμένο. Η διεθνής φήμη ήρθε τη δεκαετία του 1960 όταν εκδόθηκαν στον Παρίσι πολλά από τα έργα του (Πορνογραφία, Κόσμος, Υπερατλαντικός, Ημερολόγιο) και παρουσιάστηκαν από σκηνής τα θεατρικά του “Ο Γάμος” (γραμμένο το 1946 στην Αργεντινή) και η Οπερέτα με θέμα την ιστορία της επανάστασης του 20ού αιώνα. Ο Γκομπρόβιτς επέστρεψε στην Ευρώπη το 1963 και εγκαταστάθηκε στη Γαλλική Ριβιέρα. Το 1968 ήταν υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Πέθανε το 1969 καταλείποντας ένα ιδιαίτερα πρωτότυπο και βαθύ έργο, που τον καθιστά έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα.
Συντελεστές παράστασης
Μετάφραση: Κωστής Σκαλιόρας
Σκηνοθεσία – Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Σοφία Φιλιππίδου
Μουσική: Μιχάλης Βρέττας
Σκηνικός χώρος/Κοστούμια/Μάσκες: Σοφία Φιλιππίδου
Βίντεο/μοντάζ μιας πρόβας: Ολυμπία Γκογκιέ
Φωτογράφιση: Δημήτρης Δαλακλής
Αφίσα /προβολές: Κώστας Φωτόπουλος
Μακιγιάζ: Αλέξανδρος Μαρίνος
Βοηθός σκηνοθέτη: Σπύρος Βασιλάκης
Παραγωγή: τ3χνη
Επικοινωνία παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας
Νομική σύμβουλος: Μαίρη Φραγκιαδάκη
Παίζουν (Διανομή):
ΥΒΟΝΝΗ: Ασημένη Τούντα
ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ: Αποστόλης Κεπεσίδης
ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ: Μαριέττα Κάβουρα, Ασημένη Τούντα
ΠΡΙΓΚΙΨ ΦΙΛΙΠΠΟΣ: Αλέξανδρος Μαρίνος
ΑΡΧΙΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ: Νίκος Αμπουσαάρ
ΙΣΑΒΕΛΛΑ: Χριστίνα Σαλαμάνη
ΚΥΡΙΛΛΟΣ: Αθηνά Αλαμανή
ΔΥΟ ΘΕΙΕΣ, ΔΥΟ ΚΥΡΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΛΗΣ, ΙΝΝΟΚΕΝΤΙΟΣ:
Εύα Παπαλεωνιδοπούλου, Ασημένη Τούντα
ΖΗΤΙΑΝΟΣ: Σπύρος Βασιλάκης
ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ/ΥΒΟΝΝΗ: Σοφία Φιλιππίδου
ΧΟΡΟΣ ΑΥΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΡΕΧΑΜΕΝΩΝ: Όλοι
