23.5 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

Η «χαρούμενη, χρυσή» Πρωτοχρονιά στις θρησκείες και τους πολιτισμούς

Με τη λέξη Πρωτοχρονιά ή αρχιχρονιά, ή πρώτη του έτους ή αρχιμηνιά, χαρακτηρίζεται η πρώτη ημέρα του οποιουδήποτε ακολουθούμενου ημερολογιακού έτους. Στις περισσότερες χώρες η ημέρα της Πρωτοχρονιάς έχει καθιερωθεί ως επίσημη αργία (εργασίας) και γιορτάζεται μαζικά. Κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο που ακολουθεί ο Δυτικός κόσμος στη σύγχρονη εποχή, πρωτοχρονιά είναι η 1η Ιανουαρίου. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με όλες τις χώρες. Υπάρχουν διαφορετικά έθιμα σε όλο τον κόσμο.

Norma Wilson – Happy New Year

Στην Ελλάδα η Πρωτοχρονιά είναι μεγάλη και η πιο σημαντική γιορτή για τους Έλληνες. Τα Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα (Αγίου Βασιλείου – Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος…), ψάλλονται από παιδιά (31 Δεκεμβρίου) είτε μόνα τους το καθένα είτε σε ομάδα, σε οικίες, καταστήματα, δημόσιους χώρους κ.λπ. με τη συνοδεία του πατροπαράδοτου σιδερένιου τριγώνου, αλλά και άλλων μουσικών οργάνων (φυσαρμόνικας, ακορντεόν, τύμπανου, φλογέρας κ.λπ.) από νωρίς το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Τα παιδιά ρωτούν συνήθως «Να τα πούμε;» και περιμένουν την απάντηση «Να τα πείτε» τελειώνοντας με την Ευχή (Και του Χρόνου. Χρόνια Πολλά). Μετά ο νοικοκύρης/ρα του σπιτιού τα ανταμείβει με κάποιο χρηματικό ποσό ενώ (παλιότερα τους πρόσφεραν μελομακάρονα, κουραμπιέδες ή δίπλες). Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς αλλά και ανήμερα μαζεύονται όλοι οι συγγενείς μαζί (θείοι, θείες, ξαδέρφια, παππού γιαγιά κ.α.) στο σπίτι σε οικογενειακή συγκέντρωση, ανταλλάσσουν δώρα και τρώνε γύρω από το οικογενειακό τραπέζι όλοι μαζί. Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς μετά την αλλαγή του χρόνου, και το κόψιμο της Βασιλόπιτας την ώρα που έχουν ξαπλώσει τα παιδιά στα κρεβάτια τους, οι γονείς κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο αφήνουν τα δώρα για να τα βρουν την επόμενη μέρα το πρωί με τη σκέψη των παιδιών ότι τα δώρα τα έχει φέρει ο Άγιος Βασίλης.

Το σπάσιμο του ροδιού: Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία για τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και ο νοικοκύρης κουβαλά μαζί του ένα ρόδι για να το «λειτουργήσει». Κατά την επιστροφή στο σπίτι, ο νοικοκύρης πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Τα παιδιά μαζεμένα γύρω γύρω κοιτάζουν οι ρώγες αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.

Κινέζικη Πρωτοχρονιά

Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας χρησιμοποιεί επίσημα το Γρηγοριανό ημερολόγιο, όπως και οι δυτικές χώρες. Παρ’ όλα αυτά η Κινέζικη Πρωτοχρονιά δεν συμπίπτει την 1η Ιανουαρίου αλλά γιορτάζεται σε διαφορετικές ημερομηνίες κάθε χρόνο, αφού βασίζεται ακόμη και σήμερα στο αρχαίο κινεζικό ημερολόγιο που έχει τις ρίζες του βαθιά στο παρελθόν όταν, σύμφωνα με την παράδοση, το ημερολόγιο αυτό επινοήθηκε και εγκαθιδρύθηκε από τον Κινέζο αυτοκράτορα Χουανγκντί το 2637 π.Χ. Όπως και πολλά άλλα ημερολόγια του κόσμου το Κινέζικο είναι κι αυτό ένας συνδυασμός ηλιακού και σεληνιακού ημερολογίου και βασίζεται μερικώς τουλάχιστον στις φάσεις της Σελήνης, ένα μηνιαίο φαινόμενο που είναι εμφανές σε όλους. Σύμφωνα με το ημερολόγιο αυτό ένα κανονικό έτος έχει 12 σεληνιακούς μήνες, ενώ ένα δίσεκτο έτος έχει 13 σεληνιακούς μήνες. Σε ημέρες το κανονικό έτος διαρκεί από 353 έως 355 ημέρες, ενώ ένα δίσεκτο έτος διαρκεί από 383 έως 385 ημέρες. Με αυτά ως βάση στο κινεζικό ημερολόγιο η Πρωτοχρονιά γιορτάζεται σε διαφορετικές ημερομηνίες που επαναλαμβάνονται σε μια περίοδο 60 ετών, ενώ κάθε έτος παίρνει την ονομασία ενός ζώου.

Μουσουλμανική Πρωτοχρονιά

Στην περίπτωση του Αραβικού-Μουσουλμανικού ημερολογίου, που κι αυτό είναι σεληνιακό με διάρκεια 354 ημερών, δεν προστίθεται ποτέ κάποιος επιπλέον μήνας με αποτέλεσμα οι διάφορες θρησκευτικές εορτές των Μουσουλμάνων να μετακινούνται δια μέσου των εποχών. Το γεγονός αυτό οδηγεί το ημερολόγιο να αρχίζει 10 έως 12 ημέρες νωρίτερα του προηγουμένου σε σχέση με το ηλιακό έτος. Η Πρωτοχρονιά δηλαδή των Μουσουλμάνων είναι πάντα η πρώτη ημέρα του μήνα τον οποίον ονομάζουν «Μουχαράμ». Αλλά και στη χρονολόγηση υπάρχει διαφορά, αφού οι Μουσουλμάνοι ξεκινούν την αρίθμηση των ετών τους από το έτος της «Εγίρας», δηλαδή την 16η Ιουλίου του 622 μ. Χ. στο Ιουλιανό ημερολόγιο. Η ημέρα αυτή είναι η συμβατική ημέρα της αναχώρησης του Μωάμεθ από την Μέκκα προς την γειτονική πόλη της Μεδίνας για να γλιτώσει από μία συνωμοσία εναντίον του. Την ημέρα αυτή γιορτάζεται και η Πρωτοχρονιά των Μουσουλμάνων.

Ιαπωνική Πρωτοχρονιά

Στην Ιαπωνία γιορταζόταν ανέκαθεν η φύση, όπως για παράδειγμα, η ημερομηνία άνθισης των κερασιών. Το ημερολόγιό τους ήταν παρόμοιο με το Κινεζικό και χωριζόταν σε 24 δεκαπενθήμερες περιόδους και ήταν συνδεδεμένο με τις αγροτικές τους εργασίες. Από το 1873 όμως η Ιαπωνία εισήγαγε το Γρηγοριανό ημερολόγιο με διαφορετική όμως χρονολόγηση που συνεχίζεται από το 660 π.Χ.

Βουδιστική Πρωτοχρονιά

Πολλοί λαοί την νοτιοανατολικής Ασίας χρησιμοποιούν το σεληνο-ηλιακό Βουδιστικό ημερολόγιο 12 μηνών 29 ή 30 ημερών με ένα δίσεκτο μήνα 30 ημερών που προστίθεται σε κανονικά διαστήματα. Και σ’ αυτές τις περιπτώσεις αλλάζει κι εδώ η χρονολόγηση.

Παλαιοημερολογίτες

Ειδικότερα, από τους Χριστιανούς που ακολουθούν το Γρηγοριανό ημερολόγιο, οι λεγόμενοι Παλαιοημερολογίτες γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά 13 ημέρες μετά, δηλαδή στις 14 Ιανουαρίου, ακολουθώντας το παλαιότερο Ιουλιανό ημερολόγιο, εξ ου και παλαιοημερολογίτες. Ως γνωστό το Ιουλιανό ημερολόγιο ως προς τις εορτές (εορτολόγιο) ακολουθούν σήμερα όλα τα Πατριαρχεία και όλες οι Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες εκτός της Εκκλησίας της Ελλάδος η οποία τον Φεβρουάριο του 1924 αποφάσισε να χρησιμοποιεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο για τις θρησκευτικές γιορτές με εξαίρεση τις κινητές εορτές που βασίζονται στη γιορτή του Πάσχα η οποία συνεχίζει να υπολογίζεται με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο και τον σεληνιακό κύκλο του Μέτωνος.

***

Zhang Li – Morning of New Year’s Day

Χρειάστηκαν αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα πριν η 1η Ιανουαρίου γίνει και πάλι το καθολικό πρότυπο έναρξης του νέου έτους. Τα έτη της υιοθέτησης από την 1η Ιανουαρίου ως τη νέα χρονιά είναι οι εξής:

Χώρες / Έναρξη έτους
Βενετία / 1522
Σουηδία / 1529
Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (~Γερμανία) / 1544
Ισπανία, Πορτογαλία, Πολωνία / 1556
Πρωσία, Δανία και Νορβηγία / 1559
Γαλλία (Διάταγμα του Ροσιλιόν) / 1564
Ισπανικές Κάτω Χώρες / 1576
Λωρραίνη / 1579
Ολλανδική Δημοκρατία / 1583
Σκωτία / 1600
Ρωσία / 1700
Τοσκάνη / 1721
Βρετανία, Ιρλανδία και
Βρετανική Αυτοκρατορία
εκτός Σκωτίας / 1752
Ιαπωνία / 1873
Κίνα (Δημοκρατία της Κίνας (1912–49) και ΛΔΚ) / 1912
Ελλάδα / 1923
Τουρκία / 1926
Ταϊλάνδη / 1941

New Year’s Day in San Francisco’s Chinatown. 1881. Theodore Wores

Έθιμα της Πρωτοχρονιάς

Στην Ελλάδα κόβουμε τη βασιλόπιτα, σπάμε το ρόδι, μπαίνουμε με το δεξί και διάφορα άλλα όταν μπαίνει το νέο έτος. Γνωρίζετε, όμως, την ίδια στιγμή, τι κάνουν σε άλλες χώρες; Ας μάθουμε:

Αργεντινή

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στην Αργεντινή οι γυναίκες φορούν έντονα ροζ εσώρουχα για να κερδίσουν στον έρωτα τη χρονιά που μπαίνει –στη χειρότερη, τουλάχιστον θα φορούν όμορφα εσώρουχα. Ακόμη, στις 12 ακριβώς κάνουν ένα βήμα με το δεξί τους πόδι για να ξεκινήσει η χρονιά με το δεξί.

Φιλιππίνες

Η φασαρία είναι ο στόχος των κατοίκων στη Μανίλα, όπου μαζεύονται οι ντόπιοι και χτυπούν κατσαρόλες και τηγάνια, προκειμένου να… διώξουν τα κακά πνεύματα. Επίσης, ανοίγουν όλα τα φώτα του σπιτιού και λίγο πριν μπει ο χρόνος ανοίγουν όλες τις πόρτες, τα ντουλάπια και τα παράθυρα, για να τα κλείσουν μετά τα μεσάνυχτα.

Βραζιλία

Εδώ δεν χτυπούν κατσαρόλες, αλλά συνηθίζουν να φορούν άσπρα όταν μπαίνει ο χρόνος, προκειμένου να διώξουν το “κακό”. Ακόμη, η παράδοση λέει ότι πρέπει να πηδήξουν 7 κύματα -ένα για κάθε ημέρα της εβδομάδας- για καλή τύχη. Τέλος, οι Βραζιλιάνοι έχουν μια δημοφιλή θεά στους μύθους τους, την Iemanja, η οποία ελέγχει τη θάλασσα και της αρέσουν τα δώρα. Γι’ αυτό και την Πρωτοχρονιά ή την παραμονή της πετούν λουλούδια στη θάλασσα, ελπίζοντας να μην τα στείλει πίσω.

Χιλή

Για να έχουν μια χρονιά γεμάτη δουλειά και λεφτά, οι Χιλιανοί τρώνε μια κουταλιά φακές. Παρά τις φακές, όμως, η χώρα παρουσιάζει μια από τις πιο μεγάλες ανισοκατανομές του πλούτου σε παγκόσμιο επίπεδο. Για να διώξουν την κακή ενέργεια, επίσης, σκουπίζουν το σπίτι, διώχνοντας τα σκουπίδια προς τα έξω.

Ισπανία

Αν είσαι Ισπανός και θέλεις να έχει ευημερία τη χρονιά που μπαίνει, πρέπει να φας μια ρώγα σταφυλιού σε κάθε έναν από τους 12 χτύπους της καμπάνας που χτυπά τα μεσάνυχτα. Όχι και τόσο εύκολο όσο ακούγεται.

Κολομβία

Στην Κολομβία έχουν άλλο κόλπο για να φέρουν λεφτά τη νέα χρονιά: φορούν κίτρινα εσώρουχα την παραμονή, τα οποία συμβολίζουν χρυσό. Ακόμη, για να εξασφαλίσουν ότι τη χρονιά που μπαίνει θα κάνουν ταξίδια, παίρνουν την (άδεια) βαλίτσα τους και τρέχουν γύρω από το τετράγωνο όσο πιο γρήγορα μπορούν.

Ισημερινός

Μια περίεργη παράδοση διαιωνίζεται στον Ισημερινό την Πρωτοχρονιά: φτιάχνουν κούκλες που μοιάζουν με σκιάχτρα και τις καίνε για να δείξουν ότι αποχωρίζονται τον παλιό χρόνο και τις κακές στιγμές και καλωσορίζουν τον καινούργιο. Υπάρχει, όμως, και πιο περίεργο σημείο της παράδοσης: οι άντρες ντύνονται ως… χήρες της κούκλας που καίγεται και βγαίνουν στο δρόμο να ζητιανέψουν χρήματα προκειμένου να σώσουν τον άντρα τους που καίγεται.

Εσθονία

Αν λατρεύετε το φαγητό, φροντίστε να περάσετε οπωσδήποτε μια Πρωτοχρονιά της ζωής σας στην Εσθονία. Εκεί, εθιμοτυπικά, τρώνε 7 φορές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, καθώς το κάθε γεύμα χαρίζει έξτρα δύναμη για τη νέα χρονιά.

Ελ Σαλβαδόρ

Εδώ σπάνε ένα αβγό ένα λεπτό πριν από την αλλαγή του χρόνου, το βάζουν σε ένα γυάλινο ποτήρι και το αφήνουν. Ανάλογα με το σχήμα που θα πάρει ο κρόκος, το ερμηνεύουν ως ταξίδια, σπίτια, έρωτες κ.ο.κ. Κάτι σαν το φλιτζάνι.

Φινλανδία

Ένα περίεργο έθιμο χαρακτηρίζει τους Φινλανδούς, οι οποίοι λιώνουν μεταλλικά αντικείμενα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς κι έπειτα τα αδειάζουν σε έναν κουβά με κρύο νερό με πολλή προσοχή, έτσι ώστε και να μην τραυματιστούν και να μην προκαλέσουν κακοτυχία. Το μέταλλο κρυώνει αμέσως και παίρνει διάφορα σχήματα, τα οποία στη συνέχεια ερμηνεύουν ως σημάδια για τη νέα χρονιά.

Γουατεμάλα

Ακριβώς τα μεσάνυχτα, παίρνουν 12 δεκάρες, βγαίνουν από το σπίτι και τις πετούν πίσω τους, κοιτώντας την αντίθετη πλευρά από αυτή του δρόμου. Αυτό υποτίθεται πως θα τους φέρει λεφτά το νέο χρόνο –ή απλώς χάνουν 12 δεκάρες.

Ρωσία

Οι Ρώσοι έχουν ένα πολύ αλλόκοτο πρωτοχρονιάτικο έθιμο: γράφουν τις ευχές τους σε ένα κομμάτι χαρτί, το καίνε και πετούν τις στάχτες σε ένα ποτήρι σαμπάνιας, το οποίο πρέπει να πιουν πριν τις 12:01.

Δανία

Στην Κοπεγχάγη, οι ντόπιοι ανεβαίνουν σε καρέκλες και πηδούν όλοι μαζί ακριβώς τα μεσάνυχτα, διώχνοντας τα κακά πνεύματα του παλιού χρόνου και μπαίνοντας δυναμικά στο νέο. Ακόμη μπορεί να σπάσουν παλιά πιάτα, φλιτζάνια και άλλα τέτοιου είδους αντικείμενα, για καλή τύχη.

Σκοτία

Οι Σκοτσέζοι κάνουν κάτι που κάνουμε κι εμείς συχνά: ποδαρικό. Με το που μπει ο νέος χρόνος, πηγαίνουν ο ένας στο σπίτι του άλλου και μπαίνουν με το δεξί.

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -