Του Παναγιώτη Μήλα
«Η Φαίδρα, αυτή η μειλίχια, ευγενική, αξιαγάπητη γυναίκα, είναι από τους ανθρώπους που ανοίγουν πόρτες και αφήνουν να μπει μέσα στη ζωή μας αέρας και φως. Έχει αεικίνητο πνεύμα και απίστευτο ταλέντο να υποδύεται τις καταστάσεις της ζωής, να βάζει σε λειτουργία τη διαίσθηση, τη φαντασία, τα ερεθίσματα».
Αυτά έγραφε η Ειρήνη Αϊβαλιώτου εδώ στο Catisart για τη Φαίδρα Παπανικολάου στον πρόλογο της συνέντευξης που της είχε κάνει.
Με την Φαίδρα Παπανικολάου, την ηθοποιό με το απίστευτο ταλέντο, θέλησα να συνομιλήσω κι εγώ με αφορμή τη συμμετοχή της στο έργο «Το Δώρο», της Άννας Δαμιανίδη, σε σκηνοθεσία της Αθηνάς Κεφαλά και με συμπρωταγωνίστρια τη Δήμητρα Μπάσιου.
Συναντηθήκαμε και μιλήσαμε στη σκηνή του θεάτρου «Άβατον» ένα απόγευμα λίγο πριν αρχίσει η πρόβα. Η Φαίδρα φώτισε σκηνές και χαρακτήρες από το έργο της Δαμιανίδη. Αναφέρθηκε στην κριτική, την αυτοκριτική και την ελευθερία του λόγου. Τέλος μίλησε τις επιθυμίες του κοινού, για τις ελπίδες της και τις ευχές της.
Καλύτερα όμως να ακούσουμε την ίδια…
ΦΑΙΔΡΑ, πώς προέκυψε «Το δώρο»;
*Με τη Δήμητρα Μπάσιου συνεργαζόμαστε αρκετά χρόνια και πήραμε την απόφαση να κάνουμε ένα ντουέτο φέτος. Η Αθηνά Κεφαλά μας πρότεινε «Το Δώρο» την Άννας Δαμιανίδη και κάπως έτσι αρχίσαμε τη δουλειά.
ΠΩΣ ένιωσες μπροστά στο χειρόγραφο της Άννας Δαμιανίδη;
*Πρόκειται για ένα πολύ τρυφερό έργο, σαν ένα ποίημα, για τη σχέση μητέρας και κόρης. Κι ενώ αρχικά φαίνεται λιτό, η κυρία Δαμιανίδη καταφέρνει να διεισδύσει στον γυναικείο ψυχισμό κι από τις δύο θέσεις μ’ έναν τρόπο, που αφορά σε κάθε γυναίκα που έχει είτε τον έναν, είτε και τους δύο ρόλους στη ζωή της. Για μένα ήταν μεγάλη χαρά κιόλας, που πρώτη φορά ερμηνεύω γυναικείο ρόλο που είναι γραμμένος από γυναίκα.
ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ η Δαμιανίδη μάς θυμίζει ότι τα παιδιά δεν κοιτούν τις ανάγκες των γονιών. Θυμούνται σπάνια τις μητέρες τους και στην καλύτερη περίπτωση τρώνε μαζί τις Κυριακές. Ποια είναι η δική σου ματιά για αυτό το θέμα;
*Νομίζω πως όσα και αν μας ενώνουν άλλα τόσα μας χωρίζουν με τη μητέρα μας. Εγώ, ύστερα από πολλά χρόνια, ζήτησα από τη μητέρα μου να καλύψουμε κάπως την απόσταση. Ευτυχώς το δέχτηκε. Είναι ένας τρόπος, να ολοκληρώσει κανείς μια σχέση, κάνοντας ανακωχή, συγχωρώντας ή κατανοώντας όσα δεν μπορεί να συγχωρέσει. Είναι μια συνειδητή επιλογή και προσπάθεια να μη μείνουμε δύο άγνωστες, γεμάτες παράπονα.
ΟΙ ΗΡΩΙΔΕΣ της παράστασης και όσα βίωσαν μπορούν να κινητοποιήσουν τον σημερινό θεατή;
*Σίγουρα συναισθηματικά μπορούν να τον κινητοποιήσουν. Μια φράση του έργου λέει: «Nα πάμε βόλτα στα μαγαζιά θέλεις; Πόσο έχω πεθυμήσει να πάμε μια βόλτα οι δυο μας», οπότε, μια φίλη, στο τέλος της παράστασης ήρθε συγκινημένη, με τη διάθεση να πάει στα μαγαζιά με τη μαμά της. Είναι τόσο τρυφερό όσο και αστείο. Όλα είναι πρόσκαιρα, οπότε κατά κάποιο τρόπο ο θεατής θα συγκινηθεί και θα ταυτιστεί περισσότερο μ’ αυτό. Να πούμε βέβαια ότι η κυρία Δαμιανίδη στο έργο της, χωρίς να είναι αιχμηρή, δεν χαρίζεται ούτε στη μάνα, ούτε στην κόρη. Αντίθετα, αναδεικνύει αβελτηρίες κι από τις δύο πλευρές. Ίσως προτρέπει στο να αναζητήσουμε τη λύτρωση, στην κατανόηση παρά στη συγχώρεση.
ΠΩΣ πιστεύεις ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στις σχέσεις γονιών – παιδιών στη σημερινή εποχή;
*Νομίζω, πως στη σημερινή εποχή, με τον πόλεμο εν εξελίξει, θα ‘ταν πιο σοφό από μέρους μας να μην κυνηγάμε την έριδα. Να συμφιλιωθούμε περισσότερο με την ανθρώπινη φύση. Να μειώσουμε ίσως τις προσδοκίες, που πιθανόν δεν βασίζονται στην πραγματικότητα. Να τιθασεύσουμε τον εγωισμό και να γίνουμε περισσότερο αλληλέγγυοι. Ιδίως με τους μεγαλύτερους, πρέπει να έχουμε περισσότερο υπομονή. Άλλωστε ο σοφός λαός μας λέει «εκεί που ήσουν ήμουνα κι εδώ που είμαι θα ‘ρθεις». Το βρίσκω πολύ γλυκό γνωμικό.
ΟΙ ΘΕΑΤΕΣ που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις θα βρουν κοινά στοιχεία με τις ηρωίδες της παράστασης;
*Ναι, νομίζω πάρα πολλά κοινά στοιχεία, ίσως και κάποιες απαντήσεις ή μπορεί ακόμα να ενεργοποιηθεί η φαντασία που εφευρίσκει τρόπους, για να ξεπερνιούνται οι σκόπελοι.
ΠΟΙΟ μήνυμα στέλνει στον θεατή η παράσταση στην οποία συμμετέχεις;
*Πως η τρυφερότητα, η διάθεση για κατανόηση και η αποδοχή, δεν είναι δεδομένα ούτε στη γονεϊκή σχέση, αλλά κατακτούνται και μάλιστα με πολύ κόπο.
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, η γλώσσα και η αυτοκριτική μπορούν να είναι ωφέλιμες;
*Μόνο ωφέλιμες μπορεί να είναι. Αν κι εγώ θα προσθέσω και την πειθαρχία.
ΠΩΣ επηρεάζει την παράσταση η μουσική άποψη του Κώστα Καλδάρα με τις συνθέσεις του;
*Είναι πολύ όμορφες οι μουσικές του. Δημιουργούν μια δεύτερη ιστορία. Μας αποκαλύπτουν ένα κομμάτι από τον κόσμο των ηρωίδων, πιο κοσμοπολίτικο για τη μητέρα, πιο σπαρακτικό για την κόρη. Πολύτιμη θα έλεγα η συμβολή του στο έργο.
ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ της εξωπραγματικής διαδικτυακής ταχύτητας το κείμενο της Δαμιανίδη μπορεί να μάς «ξυπνήσει»;
*Ναι, μπορεί. Είναι μια όμορφη συγκέντρωση στον απολογισμό της ζωής μιας γυναίκας. Μέσα στην ησυχία της θεατρικής στιγμής, ανακαλύπτουμε πως δεν υπάρχει λόγος να βιαστούμε. Ήδη η ζωή, τρέχει αρκετά γρήγορα από μόνη της.
ΥΠΑΡΧΕΙ ελευθερία του λόγου σήμερα στη χώρα μας;
*Πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει ελευθερία λόγου. Υπάρχει επίφαση ελευθερίας, για να μην εξεγειρόμαστε. Ελευθερία υπάρχει για συγκεκριμένες απόψεις και ιδέες. Θα έλεγα ότι μάλλον, χαρακτηριστικό της εποχής, είναι η ασυδοσία.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ πώς ορίζεις την ελευθερία σου;
*Δεν νομίζω ότι είμαι ελεύθερη, από πολλές απόψεις. Παλεύω να έχω το θάρρος της γνώμης μου, να ζήσω τη ζωή που επιθυμώ, να κάνω τις δουλειές που αγαπώ, όμως ελεύθερη, όχι, δεν είμαι. Η ελευθερία είναι μία έννοια που δεν μπορεί να οριστεί σε προσωπικό επίπεδο, παρά μόνο σε κοινωνικό. Και μια κοινωνία που ποδηγετείται, δεν μπορεί να έχει ελεύθερους πολίτες. Άλλωστε, ας μην το παραβλέπουμε, είμαστε ήδη σε πόλεμο, οπότε υπάρχουν συμφέροντα. Και τα συμφέροντα είναι εξ ορισμού αντίθετα με την ελευθερία.
ΑΠΟ ΤΙ γοητεύεται το κοινό σήμερα;
*Αυτό, λυπάμαι, δεν μπορώ να το απαντήσω. Ελπίζω ότι το ωραίο πάντα θα γοητεύει.
ΠΟΙΑ είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για σένα;
*Πρόκληση είναι, να κάνω θέατρο, παρά τις αντίξοες συνθήκες.
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ – κατά τη γνώμη σου – σεβασμός; Στη ζωή σου και στο θέατρο δίνεις χώρο στο σεβασμό;
*Ο σεβασμός είναι κι αυτός από τις δύσκολές έννοιες αλλά νομίζω και από τις πιο δύσκολες κατακτήσεις. Υποδηλώνει κατανόηση και ωριμότητα, είτε τον εμπνέεις, είτε εμπνέεσαι για να σέβεσαι. Καλό είναι να υπάρχει σαν προϋπόθεση, γιατί κάνει στ’ αλήθεια πολύ σπουδαιότερη τη ζωή μας.
Η ΚΡΙΤΙΚΗ βοηθά τον καλλιτέχνη;
*Ναι, τον βοηθά πολύ. Μια εμπεριστατωμένη κριτική είναι εργαλείο απαραίτητο στο καλλιτεχνικό έργο.
ΣΕ ΤΙ ελπίζεις;
*Σ’ έναν κόσμο χωρίς πολέμους, πείνα και δυστυχία, χωρίς ατιμία κι ασυδοσία. Σ’ έναν κόσμο που δεν θα επιτρέπει το έγκλημα. Έναν κόσμο που η ζωή θα έχει αξία.
ΚΑΙ ΤΙ εύχεσαι;
*Παγκόσμια ειρήνη.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ πολύ Φαίδρα για τη συνεργασία και τη συνομιλία.
*Κι εγώ ευχαριστώ το Catisart για τη φιλοξενία.
***
«Ένα Δώρο…» της Άννας Δαμιανίδη με τη Φαίδρα Παπανικολάου και τη Δήμητρα Μπάσιου
