Γράφει η θεατρολόγος Μαρία Μαρή
Ο «Ερωτόκριτος» είναι ένα ποίημα γραμμένο από τον ενετοκρητικής καταγωγής Βιτσέντζο Κορνάρο και υμνεί αξίες και αρετές αθάνατες αλλά και τόσο αναγνωρίσιμες.
Ο λόγος φυσικά για τον Ερωτόκριτο, ένα έμμετρο μυθιστόρημα σε δεκαπεντασύλλαβο με ομοιοκατάληκτους στίχους.
Γράφτηκε στη Σητεία και στο Ηράκλειο γύρω στο 1600 μ.Χ., στην ακμή της Κρητικής Αναγέννησης, η οποία δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τις αναγεννησιακές σχολές της Δύσης.
Το έργο ανέβασε η «Θεατρική Σκηνή Ηρακλείου» και το περιόδευσε σε όλη την Κρήτη, ενώ συμμετείχε και στο Πανελλήνιο Φεστιβάλ Αρχαίας Κορίνθου, όπου απέσπασε 4 βραβεία και διακρίσεις.
Το έργο είναι προσαρμοσμένο – διασκευασμένο από τον ίδιο τον σκηνοθέτη Μάνο Μανιά για επτά ηθοποιούς.
Το έργο έχει ως εξής: Στην προχριστιανική αρχαία Αθήνα, ζει ο βασιλιάς Ηρακλής με τη σύζυγό του Αρτέμη και την πεντάμορφη κόρη τους Αρετούσα, η οποία γίνεται χωρίς να το ξέρει ο μεγάλος μα και κρυφός έρωτας του Ερωτόκριτου, γιου ενός φρόνιμου συμβούλου του Αθηναίου βασιλιά.
Ο νέος, προκειμένου να πολεμήσει τη στενοχώρια του για την ταξική τους διαφορά, καταφεύγει σε γλυκές νυχτερινές καντάδες που αφιερώνει στην Αρετούσα κάτω από το παραθύρι της. Η νέα ακούει τα τραγούδια με προσοχή και αρχίζει να συμπαθεί τον άγνωστο τραγουδιστή. Η Φροσύνη, η νένα [η παραμάνα] της Αρετούσας, προσπαθεί να συμβουλέψει τους νέους και τους προειδοποιεί για τους κινδύνους που κρύβει το ερωτικό τους πάθος.
Ο Ερωτόκριτος φεύγει για να ξεχάσει τον έρωτά του για την όμορφη Αρετούσα. Αφήνει στη μητέρα του τα κλειδιά της κάμαρής του και την ορκίζει να μην τα δώσει σε κανένα. Εκεί μέσα σε ένα μπαούλο είχε φυλάξει τα στιχάκια, που είχε γράψει για την Αρετούσα.
Να, όμως, που κατά τη διάρκεια της αυτό-επιβαλλόμενης ξενιτιάς του νέου, η Αρετούσα επισκέπτεται το σπίτι του και ανακαλύπτει τυχαία στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου μια δικιά της ζωγραφιά φτιαγμένη από τον ίδιο και τα τραγούδια του άγνωστου τροβαδούρου της.
Αντιλαμβάνεται τότε ότι ο Ερωτόκριτος ήταν ο κρυφός τραγουδιστής της και παίρνει μαζί της όλα τα χαρτιά. Ο Ερωτόκριτος διακόπτει την εξορία του και γυρνάει στην Αθήνα για να δει και να φροντίσει τον άρρωστο πατέρα του. Ανήσυχος ανακαλύπτει ότι τα έγγραφά του δεν βρίσκονται πια στο δωμάτιο και πληροφορείται ότι η Αρετούσα είχε μπει για λίγο στην κάμαρά του. Ο Ερωτόκριτος καταλαβαίνει ότι ο έρωτάς του βρίσκει ανταπόκριση, ξαναρχίζει τις συχνές του επισκέψεις στο παλάτι και οι δύο ερωτευμένοι νέοι επιβεβαιώνουν με τα μάτια την αμοιβαία τους αγάπη.
Τώρα πια, η Αρετούσα δεν μπορεί να σιγάσει άλλο το πάθος της για τον Ερωτόκριτο. Αρχίζει να συναντιέται μαζί του κρυφά τη νύχτα. Παρακινεί τον Ερωτόκριτο να μιλήσει στον πατέρα του και να ζητήσει για χάρη του το χέρι της Αρετούσας από τον βασιλιά.
Ο άρχοντας της Αθήνας θυμώνει για την αταίριαστη πρόταση, αφού ο νέος δεν είναι από βασιλική οικογένεια, και εξορίζει τον νέο μακριά από την Αθήνα. Η Αρετούσα μαθαίνει αμέσως την αντίδραση του πατέρα της, ο οποίος ακόμη αγνοεί τα συναισθήματα που τρέφει η κόρη του, καθώς και το προξενιό που της έρχεται από το ρηγόπουλο του Βυζαντίου και αρραβωνιάζεται μυστικά τον Ερωτόκριτο το ίδιο κιόλας βράδυ δίνοντάς του το δαχτυλίδι της ως δείγμα ένωσης και υπόσχεσης. Ο νέος φεύγει για την εξορία του και ζητά από τα θεϊκά άστρα και τον Ήλιο να τιμωρήσουν τον σκληρό Ηράκλη.
Ο Αθηναίος βασιλιάς υποψιάζεται ότι η κόρη του αγαπά τον Ερωτόκριτο και αποφασίζει να επισπεύσει το γάμο με το ρηγόπουλο του Βυζαντίου. Η Αρετούσα αρνείται πεισματικά και ο πατέρας της διατάζει να τη ρίξουν στη φυλακή ώσπου να αλλάξει γνώμη. Τρία χρόνια μετά, εμφανίζεται ένας εχθρός από τον Βορρά, οι Βλάχοι εισβάλλουν στη χώρα με τον βασιλιά τους Βλαντίστρατο και πολιορκούν την Αθήνα. Εμφανίζεται τότε ο Ερωτόκριτος με άλλη μορφή και σώζει το στρατό αλλά και τον βασιλιά της Αθήνας. Στην τελική μονομαχία – που συμφωνείται από τους δύο αντιπάλους – ο Ερωτόκριτος νικάει τον Άριστο, ανιψιό του Βλαντίστρατου, και τον σκοτώνει.
Νικητής αλλά βαριά τραυματισμένος και πάντα μεταμφιεσμένος ο Ερωτόκριτος μεταφέρεται στο παλάτι. Γίνεται καλά, αναγνωρίζεται στο βασιλιά ως Κριτίδης και ζητά ως μόνη του ανταμοιβή τη φυλακισμένη ακόμα Αρετούσα για γυναίκα του. Την επισκέπτεται και της λέει την πρόταση του, αλλά η κόρη τον αρνείται.
Για να τη δοκιμάσει ακόμη περισσότερο, της λέει ότι ο Ερωτόκριτος πέθανε και ότι το δαχτυλίδι που φορά στο χέρι του, τού το έδωσε ο νέος πριν πεθάνει.
Η Αρετούσα αναγνωρίζει το δαχτυλίδι που είχε δώσει σαν σημάδι στον Ερωτόκριτο πριν από τρία χρόνια, πείθεται για την αλήθεια των λόγων του «ξένου» που έχει μπροστά της και ξεσπά σε θρήνους. Τότε ο άγνωστος μελαψός νέος πείθεται για τα ειλικρινή αισθήματα της κόρης, ξαναπαίρνει την αληθινή του μορφή με τη βοήθεια ενός μαγικού υγρού και αποκαλύπτεται στην Αρετούσα.
Ο ήρωας στο επίπεδο αυτό έχει διατρέξει μια σκληρή διαδρομή με τον εαυτό του και μπορεί πλέον να αποκαλυφθεί. Έχει γνωρίσει καλά τον εαυτό του, τον έχει αποδεχτεί και κυρίως τον έχει καθιερώσει – επιβάλλει. Ο βασιλιάς συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και το ερωτευμένο και σκληρά δοκιμασμένο ζευγάρι στεφανώνεται μέσα σε μεγάλη χαρά.
Αυτό το έργο κράτησε ο σκηνοθέτης Μάνος Μανιάς, αφαιρώντας κάποια σημεία για να διευκολυνθεί η σκηνική μεταφορά, που ήταν εξάλλου πολύ δύσκολο εγχείρημα και δίδαξε σε ερασιτέχνες ηθοποιούς τον πηγαίο λόγο του Κρητικού ποιητή, το αναγεννησιακό κλίμα και τα ιδεώδη και κυρίως τους ώθησε να ερμηνεύσουν επί σκηνής.
Την εποχή οι διαφορές μεταξύ ιπποτών αλλά και αντάξιων στρατών επιλύονται μέσα από το αίσθημα τιμής που έχουν και έτσι είναι σε θέση να σεβαστούν μεταξύ τους συμφωνίες και να αναγνωρίσουν και να αποδεχτούν χωρίς μίση και εμπάθειες κάποιον ανώτερο από αυτούς.
Το έργο αυτό φέρει μια μακριά παράδοση, που ωστόσο είναι πάντα παρούσα. Ο μυθικός χρόνος, η μίξη ιστορικών περιόδων είναι ξεκάθαρα δείγματα της διαχρονικότητας του ποιήματος.
Ο Ερωτόκριτος συμβολίζει τον Άνθρωπο – Ήρωα που μπαίνει σε διαδικασία μετάλλαξης του εαυτού του ακολουθώντας μια φιλοσοφική, πνευματική ατραπό και έτσι νικά την τελική μάχη με τον φοβερότερο αντίπαλο. Φεύγει για να βελτιώσει τον εαυτό του και να έρθει στο ύψος της ευγενούς καταγωγής της αγαπημένης του.
Η Αρετούσα, η Αρετή συμβολίζει την Αθάνατη Ψυχή του ανθρώπου. Ο Ερωτόκριτος συμβολίζει τον άνθρωπο που ερωτεύεται την Αρετή, την αιώνια Ψυχή του, και προσπαθεί να την κατακτήσει.
Παρά το γεγονός ότι ο Βασιλιάς φαίνεται να είναι ο κακός της υπόθεσης, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Σε αυτό το σημείο του ποιήματος, παρατηρούμε κάτι που συμβαίνει σε όλους τους μύθους: αυτός που φαινομενικά είναι ο κακός, δεν είναι απαραίτητα τέτοιος αν εξετάσουμε το ζήτημα από μια πιο εσωτερική, φιλοσοφική άποψη.
Με άλλα λόγια, ο Βασιλιάς ενεργεί εδώ ως Δάσκαλος που δίνει στον Μαθητή την ευκαιρία να εξελιχθεί παραπάνω. Ο Ερωτόκριτος είναι ένας ήρωας της Ζωής. Είναι ο ήρωας που βρίσκεται μέσα μας και στις κατάλληλες συνθήκες αφυπνίζεται και ελευθερώνει την Αρετούσα.
Έτσι ανέβηκε και ο «Ερωτόκριτος» σαν πράξη ηρωική που έφερε τέλεια σε πέρας αυτός ο ερασιτεχνικός θίασος με εξαιρετικές ερμηνείες:
-Του Ερωτόκριτου (Ανδρέας Παπαγιαννάκης), ένας ήρωας που ανδρώθηκε επί σκηνής.
-Της Αρετούσας (Αργυρώ Γκιαουράκη) ευαίσθητη με υψηλό φρόνιμα, να εξακολουθεί να αγαπά, ενώ δέχεται τη βία του πατέρα και την άδικη φυλάκισή της.
-Της Φροσύνης (Ειρήνη Χρυσοπούλου), μια εξαιρετική παραμάνα, με μια θεσπέσια φωνή, που βραβεύτηκε και στον διαγωνισμό στην Αρχαία Κόρινθο.
-Του αυστηρού Βασιλιά (Μάνος Μανιάς), που υπηρετεί, όπως ο Κρέοντας στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, έναν ρόλο συγκεκριμένο και ευδιάκριτο για την εποχή του. Πως θα μπορούσε να επιτρέψει έναν τέτοιο γάμο στην κόρη του, έναν γάμο υποδεέστερο της καταγωγής της.
Ήταν όλοι εξαιρετικοί: Ο Ποιητής Β’ [Μαρίνα Ναξάκη] και ο Αρίστος [Μάριος Λιαπάκης] που ήταν η λυδία λίθος με τη μονομαχία με τον Ερωτόκριτο, ώστε να φανεί η Αριστεία του τελευταίου.
Σκηνοθετικό εύρημα σοφό και λειτουργικό από τον Μάνο Μανιά, ο λόγος του Βιτσέντζου Κορνάρου να μοιραστεί σε δυο ρόλους, τον Ποιητή Α’ (Βάλια Χρηστάκη) και τον Ποιητή Β΄ (Μαρίνα Ναξάκη). Έτσι ακούστηκε όλη η διήγηση ενώ για να μην είναι κουραστική μοιράστηκε σε δύο πρόσωπα.
Η Βάλια Χρηστάκη επρόκειτο να ερμηνεύσει τον ρόλο της Αρετούσας και τον Ποιητή Α’ τον είχε αναλάβει άλλη ηθοποιός. Το ερασιτεχνικό θέατρο έχει ανατροπές. Η Βάλια Χρηστάκη τελικά δεν έπαιξε τον ρόλο της Αρετούσας, λόγω άλλων δυσκολιών, όντας όμως σε όλες τις πρόβες, ήξερε όλο το έργο σχεδόν απ’ έξω, έτσι όταν ο Ποιητής Α’ αντιμετώπισε πρόβλημα και δεν μπορούσε να παίξει τον ρόλο, στο Διαγωνισμό της Αρχαίας Κορίνθου έπαιξε εκείνη τον ρόλο.
Ήταν η διδασκαλία του σκηνοθέτη Μάνου Μανιά οπωσδήποτε, αλλά και η πειθαρχία και αφοσίωση αυτής της νεαρής ηθοποιού, που έπαιξε μαγικά.
Η Βάλια Χρηστάκη είχε μια αέρινη κίνηση, χόρεψε, ερμήνευσε, έγινε ο ποιητής και η εσωτερική του διαδρομή. Για εμένα θα ήταν το πέμπτο βραβείο που θα έπρεπε να πάρει αυτή η παράσταση, όπως και η Αργυρώ Γκιαουράκη για τον ρόλο της Αρετούσας.
Τα λειτουργικά σκηνικά του Βασίλη Φοδελιανάκη και τα ευφάνταστα κοστούμια της Ειρήνης Μιλαθιανάκη, που είχε αναλάβει και τους δύσκολους φωτισμούς εξυπηρέτησαν την αρτιότητα της παράστασης.
Ενδιαφέρουσα η πρωτότυπη μουσική του Χρήστου Παπαδόπουλου.
Τέσσερα βραβεία από το Φεστιβάλ της Αρχαίας Κορίνθου για τη Θεατρική Σκηνή Ηρακλείου. Μεγάλη τιμή για έναν ερασιτεχνικό θίασο και την προσπάθειά του, μεγάλη τιμή για την πόλη του Ηρακλείου και για την πολιτιστική κληρονομιά.
Τα βραβεία έχουν ως εξής:
- Ειδικό βραβείο ανάδειξης της Ελληνικής Αναγεννησιακής ποίησης.
- Βραβείο ερμηνείας β’ γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της Ειρήνης Χρυσοπούλου που ερμήνευσε τον ρόλο της παραμάνας της Αρετούσας.
- Βραβείο καλύτερων σκηνικών, στον Βασίλη Φοδελιανάκη
- Βραβείο καλύτερων κοστουμιών, στην Ειρήνη Μιλαθιανάκη.
Με άοκνο και πείσμωνα εργάτη του θεάτρου τον Μάνο Μανιά να διδάσκει και να εμπνέει, η Θεατρική Σκηνή Ηρακλείου συνεχίζει να ποιεί έργο, έργο δύσκολο, αυτό του ερασιτεχνικού θεάτρου, με πολλές ανατροπές, με δυσκολίες οικονομικές, με αυταπάρνηση, αλλά και με απογοητεύσεις. Έχει δημιουργήσει πια μια κυψέλη απ΄ όπου όμως πέρα από την Παιδεία, ξεπηδούν και μεγάλοι ηθοποιοί, μουσικοί, ερμηνευτές, που έχουν σμιλευτεί σε μικρή κλίμακα και ετοιμάζονται για τα μεγάλα.
Το Ηράκλειο έχει ανθρώπους που προχωρούν τον πολιτισμό ένα βήμα παραπέρα και εργάζονται σκληρά και υπεύθυνα γι’ αυτό.
***
Ταυτότητα της παράστασης
«Ερωτόκριτος»
Του Βιτσέντζου Κορνάρου
ΔΙΑΣΚΕΥΗ-ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ -ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΕΣ: Μάνος Μανιάς
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΚΗΝΙΚΟΥ: Βασίλης Φοδελιανάκης
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Μάνος Μανιάς
ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΜΟΥΣΙΚΗ: Χρήστος Παπαδόπουλος
ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΝ ΖΩΝΤΑΝΑ: Ειρήνη Χρυσοπούλου και Ανδρέας Παπαγιαννάκης
ΗΧΗΤΙΚΑ – ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Ειρήνη Μιλαθιανάκη
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: Κωνσταντίνα – Αλεξία Μανιουδάκη
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ – ΑΦΙΣΑ: Κωνσταντίνα – Αλεξία Μανιουδάκη
ΤΟΥΣ ΡΟΛΟΥΣ ΕΡΜΗΝΕΥΟΥΝ:
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ: Ανδρέας Παπαγιαννάκης
ΑΡΕΤΟΥΣΑ: Αργυρώ Γκιαουράκη
ΦΡΟΣΥΝΗ: Ειρήνη Χρυσοπούλου
ΒΑΣΙΛΙΑΣ: Μάνος Μανιάς
ΠΟΙΗΤΗΣ Α: Βάλια Χρηστάκη
ΠΟΙΗΤΗΣ Β: Μαρίνα Ναξάκη
ΑΡΙΣΤΟΣ: Μάριος Λιαπάκης
Τηλέφωνο για πληροφορίες: 281 301 3218 και 693 285 8624
