Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
1985 ήτανε θαρρώ τότε που πρωτοείδα αλλά και πρωτοάκουσα την Πένυ, στην οδό Φιλελλήνων, “Μισέλ” λεγότανε ο χώρος. Στο πιάνο Γιάννης Σπανός, Γιώργος Χατζηνάσιος. Στιγμές αξέχαστες, μοναδικές, μέσα σε φως διακριτικό και νότες που μιλούσαν στην ψυχή. Άρωμα από “φλούδες μανταρίνι”, τα μάτια να γελούν, τα χείλη να τραγουδούν. Η φωνή της λαγαρή, ατόφια, διαυγής, διαφανής, σαν καταρράκτης γάργαρου δροσερού νερού που ρέει ανεμπόδιστο. Μέταλλο καθαρό, ηχόχρωμα ποιότητας. Με μια τόση δα ελαφριά και γοητευτική βραχνάδα στιγμές στιγμές που την έκανε ακόμα πιο μαγική και ιδιαίτερη. Ήταν φανερό, δεν χρειαζόταν εξυπνάδα ιδιαίτερη για να το καταλάβεις, η Πένυ Ξενάκη θα έκανε μια ζηλευτή σταδιοδρομία. Σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα μετά – πότε πέρασαν αυτά τα χρόνια; – η Πένυ εξακολουθεί να είναι εκείνο το ίδιο υπέροχο κορίτσι που τόσο μας είχε συγκινήσει τότε σε εκείνη τη σεμνή πίστα με τα δύο πιάνα. Μας τραγουδά για μιαν “ομπρέλα τρύπια” αλλά η ίδια είναι μια ομπρέλα που σκεπάζει όλους με συναίσθημα. Της πάει η αγάπη και η ζεστασιά που εκπέμπει σαν ένα “μπουκέτο φως”. Η καρδιά της ανοιχτή, η ζωή της και οι μνήμες της πλημμυρισμένες μουσική, η αφοσίωσή της στο τραγούδι χωρίς εκπτώσεις και νοθείες. Ο φιλόμουσος κόσμος την αγαπά και την παρακολουθεί. Εισπράττει την αγάπη του παντού είτε τραγουδά στο Μέγαρο Μουσικής, είτε στο Ηρώδειο, είτε σε συναυλιακούς χώρους στην Τουρκία και το Ισραήλ, είτε στο βομβαρδιζόμενο Βελιγράδι. Συναισθηματικά γενναιόδωρη, άψογη επαγγελματίας, υποδειγματική καλλιτέχνις, γεμάτη ευγνωμοσύνη για την ομορφιά της ζωής, την τέχνη, τη φύση, μα και για τους ανθρώπους που τη βοήθησαν. Δεν λησμονεί το δάσκαλό της Μίμη Πλέσσα και αναφέρεται με τρυφερότητα στις συνεργασίες με σημαντικούς συναδέλφους της. Αξιοπρεπής, με ευγενές ήθος, πορεύεται με ευπρέπεια και κερδίζει το σεβασμό όσων τη γνωρίζουν. Ζει στην Καστέλλα, επίτιμη φιλοξενούμενη των… γάτων της. Κοντά στον τόπο που γεννήθηκε, τον Πειραιά. Κάθε πρωί μαζί με τον αξιόλογο συνθέτη σύζυγό της, Τόλη Κετσελίδη, αντικρίζουν τη θάλασσα . Τη ζωή της δεν μπορεί να τη διανοηθεί χωρίς ζώα στο πλάι της, όπως μου εξομολογείται. Απόλυτα σωστό. Έχεις την πλήρη κατανόησή μου, Πένυ μου. Τι νόημα έχει η ζωή χωρίς ουρές και γουργουρητά;
Διαβάστε τη συζήτησή μας.
Το cat is art ευχαριστεί τον Αντώνη Ψαρρά για τη φωτογράφιση.
Πένυ, πού θα μπορέσουμε να σε παρακολουθήσουμε φέτος;
* Κάθε Δευτέρα τραγουδάω με τον Αντώνη Καλογιάννη στο “Χαμάμ”. Μαζί μας επίσης είναι και η Ελένη Ροδά. Κάθε Παρασκευή και Σάββατο εμφανίζομαι στο “Old Times” στην Κηφισιά με τον Αλέξανδρο Χατζή.
Πού γεννήθηκες; Ποιες μνήμες από την παιδική σου ηλικία ξανάρχονται με ένταση στο μυαλό σου.
* Γεννήθηκα και ζω στον Πειραιά σε μια απο τις ομορφότερες γειτονιές της Καστέλλας. Όσο για την καταγωγή μου από την πλευρά της μαμάς μου είναι από τη Νάξο και από την πλευρά του μπαμπά μου από την Κωνσταντινούπολη. Αυτό που έζησα και θυμάμαι έντονα και με νοσταλγία είναι οι παρέες μου οι παιδικές και τα θεότρελα παιχνίδια γιατί πρόλαβα μια γειτονιά ανοιχτή. Ανοιχτές πόρτες, ανοιχτές καρδιές. Φυσικά μεγάλωσα με πολλή αγάπη και με πολλά ζώα. Πάντα υπήρχαν ζωάκια στο σπίτι μας. Γάτες, σκύλοι, ένα ζευγάρι πάπιες (ο Χαράλαμπος και η Κούλα) και μια χελώνα!
Πότε ένιωσες ότι το μέλλον σου βρίσκεται στο τραγούδι;
* Το σπίτι μου ήταν πάντα γεμάτο μουσική. Από μικρή ξεκίνησα με τις χορωδίες και σε ηλικία 16 ετών άρχισα μαθήματα φωνητικής, ενώ συγχρόνως τραγουδούσα σε μαθητικές εκδηλώσεις, αργότερα ερασιτεχνικά σε κάποιες μπουάτ, που ακόμα υπήρχαν. Μία απο αυτές ήταν το “Λυχνάρι” στο Ναύπλιο. Τραγουδούσα επειδή μου άρεσε, χωρίς όμως να σκέφτομαι ότι θα κάνω καριέρα μέσα από αυτό.
Υπήρξαν άνθρωποι που σε παρότρυναν να ασχοληθείς με την τέχνη;
* Πέρα από τις δασκάλες μου στο Ωδείο και την οικογένειά μου, ο άνθρωπος που έπαιξε καταλυτικό ρόλο και που κυριολεκτικά με “βάφτισε” τραγουδίστρια, ήταν ο Μίμης Πλέσσας. Τον Ιούλιο του 1981 “βούτηξα στα βαθιά” όταν μου ζήτησε να τραγουδήσω στο Θέατρο Λυκαβηττού στη μεγάλη του συναυλία για τα 30 χρόνια του στον χώρο, ανάμεσα σε τεράστια ονόματα όπως η Μαρινέλλα, ο Στράτος Διονυσίου, ο Αντώνης Καλογιάννης, ο Γιάννης Πουλόπουλος, η Ρένα Κουμιώτη, η Άννα Καλουτά, η Γιοβάννα, η Τζένη Βάνου και ο Δάκης. Ήταν η αρχή μιας διαδρομής που συνεχίζεται μέχρι σήμερα γιατί με τον “δάσκαλο”, όπως τον αποκαλώ, είχα τη χαρά και την τύχη να τραγουδήσω σε πάρα πολλές συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, στο Μέγαρο Μουσικής και στο Ηρώδειο.
Ποιοι ήταν οι σταθμοί στη σταδιοδρομία σου;
* Η συμμετοχή μου στους Μουσικούς Αγώνες της Κέρκυρας υπό τη διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκι. Η γνωριμία μου και η συνεργασία “μιας ζωής” με τον Γιάννη Σπανό. Η αξέχαστη “Μουσική Συνάντηση” του Γιάννη Σπανού με τον Γιώργο Χατζηνάσιο στο “Μισέλ”. Η επίσης αξέχαστη συνύπαρξη με τον Γιώργο Μαρίνο στη “Μέδουσα”. Οι συνεργασίες με τον Γιώργο Κατσαρό, τον Μάριο Τόκα, τον Ηλία Ανδριόπουλο, τον Κώστα Χατζή, τον Γιώργο Παπαστεφάνου, τον Στέφανο Κορκολή, τον Αντώνη Καλογιάννη, την Αλέκα Κανελλίδου, την Τάνια Τσανακλίδου και τη Δήμητρα Γαλάνη. Η συνεργασία μου με τους Yeni Turku, ένα πασίγνωστο προοδευτικό συγκρότημα της Τουρκίας με το οποίο δώσαμε σειρά συναυλιών σε Τουρκία και Ελλάδα. Η συναυλία μου στο “The Mann Auditorium” στο Τελ Αβίβ. Σταθμός όχι μόνο στη σταδιοδρομία μου αλλά και στη ζωή μου ήταν το ταξίδι μου τον Μάιο του 1999 στο βομβαρδιζόμενο Βελιγράδι στο πλαίσιο ανθρωπιστικής βοήθειας όπου τραγουδήσαμε με την Τάνια Τσανακλίδου. Επιστρέψαμε όλοι για πάντα αλλιώτικοι…
Αμφιταλαντεύτηκες ποτέ για το δρόμο που ακολούθησες;
* Ποτέ. Θεωρώ ότι επιτυχία είναι να κάνεις αυτό που αγαπάς χωρίς εκπτώσεις, και αυτό έκανα.
Τι είναι αυτό που σου δίνει χαρά στη δουλειά σου και σε κάνει να την αγαπάς;
* Το ότι έχω τραγουδήσει τα ωραιότερα ελληνικά τραγούδια δίπλα στους αγαπημένους μου συνθέτες, ερμηνευτές και μουσικούς και το ότι έχω εισπράξει τόση αγάπη από τον κόσμο που με έχει ακούσει, δει, γνωρίσει.
Εκτός από τις φωνητικές δυνατότητές σου, που είναι αναμφισβήτητες, τι άλλο ψάχνεις προκειμένου να ερμηνεύσεις ένα τραγούδι;
* Το κάθε τραγούδι είναι ένας ρόλος. Απαραίτητη προυπόθεση είναι να με αγγίζει η μουσική, αλλά ο στίχος είναι όλη η ουσία. Πρέπει να τον καταλάβω, να τον “ζήσω”, να γίνει ένα με εμένα και να τον τραγουδήσω.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου ποιητές;
* Τι να αναφέρω… Έχουμε μεγάλη προίκα. Ελύτη, Σεφέρη, Ρίτσο, Λουντέμη, Γκάτσο, Καββαδία; Θα ξεχάσω πάρα πολλούς. Πιο πολύ θα σταθώ στους στιχουργούς – ποιητές, που με κάποιους είχα την τιμή να συνεργαστώ και με κάποιους άλλους θα ήθελα. Μάνος Ελευθερίου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Ηλίας Κατσούλης, Λίνα Νικολακοπούλου…
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συνθέτες;
* Αυτή κι αν είναι προίκα… Μεγάλωσα με τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, του Μίκη Θεοδωράκη, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Μάνου Λοΐζου. Μου αρέσει πάρα πολύ το λεγόμενο “ελαφρό” τραγούδι, το οποίο ίσως αδικεί η έκφραση και το οποίο υπηρέτησαν σπουδαίοι δημιουργοί, όπως ο Κώστας Γιαννίδης, ο Μιχάλης Σουγιούλ, ο Αττίκ. Και τι να πω για τους μεγάλους λαϊκούς συνθέτες, τον Γιώργο Ζαμπέτα, τον Βασίλη Τσιτσάνη, τον Απόστολο Καλδάρα; Ο κατάλογος είναι μεγάλος! Αλλά αγαπημένοι και με τη συναισθηματική έννοια του όρου, γιατί είναι κομμάτι της ζωής μου, είναι ο Γιάννης Σπανός και ο Μίμης Πλέσσας…
Υπήρξαν απόψεις, ιδεολογίες ή πρόσωπα με τα οποία ήρθες σε σύγκρουση στο παρελθόν και τώρα επιθυμείς να συμφιλιωθείς;
* Σίγουρα με τις αλλαγές των εποχών αλλάζουμε κι εμείς και προσαρμοζόμαστε, αλλά οι ουσιαστικές απόψεις και ιδεολογίες που μας ενέπνευσαν ή μας απώθησαν, πάντα ισχύουν. Αν και είμαι ιδιαίτερα παρορμητική σαν άτομο, πολύ σπάνια έχω συγκρουστεί σε προσωπικό επίπεδο με πρόσωπα.
Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής ψυχαγωγίας την εποχή της κρίσης;
* Σε παλιότερες εποχές κρίσης, η μουσική, τα τραγούδια και άλλες μορφές τέχνης, έδιναν διέξοδο στον κόσμο. Σήμερα, πέρα από την οικονομική κρίση, βιώνουμε και μια κρίση αξιών όσον αφορά τα πολιτιστικά πράγματα και όχι μόνο. Μόνο το “εύκολο”, με την κακή έννοια του όρου, πουλάει, και αυτό θέλουν να πουλάει όσοι διαχειρίζονται τα μέσα. Κι αυτοί που διαχειρίζονται τα μέσα πλέον δεν έχουν καμία ποιοτική (ή άλλη) σχέση με τη μουσική, την “πουλάνε” όπως θα εμπορεύονταν ένα οποιοδήποτε προϊόν σε ένα πολυκατάστημα. Από την άλλη, καθημερινά νιώθω ότι ο κόσμος διψάει για ποιότητα και όχι για τα σκουπίδια που τον υποχρεώνουν να γίνεται αποδέκτης. Θεωρώ ότι η νέα γενιά θα αντιδράσει δημιουργικά, θα βρει τρόπους να ακουστεί και θα μας δώσει ελπίδα.
Παρατήρησες κάτι στην πόλη σου τελευταία που σε έκανε να προβληματιστείς;
* Στην πόλη μου, στη χώρα μου, στον κόσμο; Μιλώντας για τον Πειραιά και γνωρίζοντας τα προβλήματα που τον ταλαιπωρούν χρόνια, αυτό που κάνει την καθημερινότητά μας αβάσταχτη είναι η εγκατάλειψη που έχει και οι τόνοι σκουπιδιών που βρωμίζουν τους δρόμους, και οι “αδέσποτοι” άνθρωποι και ζώα.
Τι είναι αυτό που μπορεί να σου φέρει δάκρυα στα μάτια;
* Ένα κακοποιημένο ζώο, ένας άνθρωπος που τρώει από τα σκουπίδια… αλλά (με την καλή έννοια) κι ένα υπέροχο τραγούδι…
Η καθημερινότητά μας έχει πολιτισμό;
* Έχει, αλλά έχει συνθλιβεί κάτω από το άγριο και ψυχοφθόρο κυνήγι για την επιβίωση.
Μίλησέ μου για τα ζώα και για τη σχέση σου με τις γάτες σου.
* Δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να ζήσω χωρίς κουνήματα ουράς και γουργουρητά! Από τη ζωή μου πέρασαν πολλά ζωάκια, κι αυτό που πάντα ένιωθα και νιώθω είναι ότι έχω εισπράξει πιο πολλή αγάπη από αυτή που έχω δώσει, κι έχω δώσει πάρα πολλή! Το κακό είναι ότι “φεύγουν” κάποια στιγμή, κι αυτές οι απώλειες είναι πολύ επώδυνες κάθε φορά. Αυτόν τον καιρό κοντά μου είναι μια σκυλίτσα που την είχα βρει στο δρόμο κακοποιημένη, και δύο γατούλες που μου έχουν απομείνει, η μία λίγο φοβισμένη γιατί ήταν της μητέρας μου (που την έχασα πρόσφατα) και δεν έχει προσαρμοστεί ακόμα στο σπίτι μας, κι ο γάτος μου ο Νέλσον, ένας Ιμαλαϊανός 13 χρονών που είναι η αδυναμία μου επειδή είναι… ηλίθιος (όσο παράδοξο κι αν ακούγεται αυτό για γάτα), αλλά πάρα πολύ αγαπησιάρης! Και να μην ξεχνάμε ότι τα σκυλιά τα φιλοξενούμε σπίτι μας, οι γάτες μάς φιλοξενούν!
Tη φωτογράφιση πραγματοποίησε ο Αντώνης Ψαρράς.
