23.6 C
Athens
Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024

Βλέποντας τις “Χρωματιστές Ιστορίες” του Μυριβήλη: Ένα μάθημα γλώσσας και αισθητικής

 

Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου

 

«Οι μηλιές θα γέρνουνε κάθε καλοκαίρι φορτωμένες τους κόκκινους καρπούς. Και πάνω σε κανένα μήλο δεν θα ‘ναι πατημένη η κοφτερή σφραγίδα από τα δόντια μας.

Και όταν τα χείλη μας θα πανιάσουν, ξεθωριασμένα σαν τα μαραμένα ρόδα, αδέρφια, το σύκο της ζωής θα είναι πάλι φουσκωμένο από τριανταφυλλί μέλι!»…

Απόσπασμα από το Τραγούδι της Γης (Στράτης Μυριβήλης)

 

Από τις αρχές του Νοεμβρίου στο θέατρο «Σφενδόνη» παρουσιάζεται η παράσταση του Κωνσταντίνου Γιαννακόπουλου «Χρωματιστές Ιστορίες», μια παράσταση μακράν από τις πιο ζωντανές και πρωτότυπες της περιόδου που διανύουμε.

Μετά την πρεμιέρα της τον περασμένο Ιούλιο στη Λέσβο, γενέθλιο τόπο του Μυριβήλη, όπου το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) τιμώντας την επέτειο της συμπλήρωσης των 50 χρόνων από το θάνατο του συγγραφέα τη φιλοξένησε στον θαυμάσιο χώρο του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, στην Αγία Παρασκευή, η παράσταση συνεχίζει πλέον τη σταδιοδρομία της στην Αθήνα.

Ένα παιχνίδι

Ένα παιχνίδι μέσα από τέσσερις ιστορίες, παιχνίδι αποκαλυπτικό τριών ανθρώπων του σήμερα, που ακολουθούν κάθε ιστορία μέχρι που φθάνουν να τη ζουν, να τη γεύονται και να την εκφράζουν. Μια ανίχνευση και μια περιήγηση στο λογοτεχνικό σύμπαν ενός σπουδαίου Έλληνα συγγραφέα.

Ο Στράτης Μυριβήλης εντάχθηκε εξαρχής στο ρεύμα του δημοτικισμού, διατηρώντας εκ παραλλήλου άρρηκτους δεσμούς με την παράδοση. Πόσο, όμως, τον γνωρίζουν σήμερα οι νεότεροι και πώς μπορούν να ανακαλύψουν το έργο του, χωρίς να χρειαστεί να ανατρέξουν διεξοδικά στη βιβλιογραφία του;

Πόσο ξέρουμε όλοι μας ένα συγγραφέα σύγχρονο, απολαυστικό, ο οποίος με συγκίνηση, τρυφερότητα κι απέραντη ταπεινότητα, στρέφει το ενδιαφέρον του στα απλά μα τόσο ουσιαστικά; Ακόμη και στη μικρότερη μορφή ζωής που υπάρχει στη φύση;

 

 

Οι ήρωες

Ο παιδικός, ανεκπλήρωτος, καλοκαιρινός έρωτας του Τιτή. Ένας φτηνός χαρούμενος πιερότος με μάτια μαβιά. Ένας γάτος γόης, με τρίχωμα σαν χιονόλευκο μπουρνούζι. Μια καμπουρίτσα, αληθινή κοκέτα. Τι κοινό μπορεί να έχουν οι παραπάνω ήρωες;

Αόρατοι για τους πολλούς, όχι όμως για τον Στράτη Μυριβήλη που τους αγκάλιασε στοργικά με λέξεις, αφιερώνοντας στον καθένα από μια μικρή, τρυφερή ιστορία. Όλες βρήκαν μια θέση στα «Χρωματιστά Βιβλία» του, τα οποία εκδόθηκαν σε διαφορετικές στιγμές της συγγραφικής του ζωής.

Ο λόγος του πυρετικός, διατηρεί τη ζεστασιά και τον τόνο της προφορικής ομιλίας, πλούσιος σε εικόνες, με άφθονα λυρικά στοιχεία. Η γραφή του πληθωρική και ερεθιστική, ταλαντεύεται ανάμεσα στον πραγματισμό και τον τρυφερό φυσιολατρικό λυρισμό. Το έργο του, «νησίδα γραφικής επαρχιακής ζωής μέσα στην αστοκρατούμενη πεζογραφία της γενιάς του ’30», όπως έχει επισημανθεί.

Με αδρές περιγραφές που άλλοτε βασίζονται στον ρεαλισμό και άλλοτε κινούνται στο πλαίσιο του υπερρεαλισμού, ο Μυριβήλης σχολιάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά με λεπτή και ιδιότυπη σαρκαστική διάθεση.

Κάθε ιστορία του μοιάζει με διαμαντάκι, μ’ έναν κρίκο στον αέναο κύκλο της ζωής και των συναισθημάτων και μια εναλλακτική μετάβαση από το καλό στο κακό, από την αρχή στο τέλος και από τη γέννηση στον θάνατο. Τα θέματα αυτά, άλλωστε, απασχολούσαν τη συγκεκριμένη Γενιά του ’30, που επιβίωσε από μια μακρά περίοδο πολέμου και φρίκης.

Ένα χρώμα – μια ιστορία

«Το πράσινο βιβλίο» (1935), «Το γαλάζιο βιβλίο» (1939), «Το κόκκινο βιβλίο» (1952) και «Το βυσσινί βιβλίο» (1959). Κάθε ιστορία αντιστοιχεί σ’ ένα χρώμα και όλες μαζί αποτελούν τη βάση για τις «Χρωματιστές Ιστορίες», που σκηνοθέτησε ευρηματικά ο πάντα ανήσυχος Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος.

«Η Ροδιά», μια ιστορία ενός ανεκπλήρωτου παιδικού έρωτα, μια ιστορία ενηλικίωσης, γεμάτη αθωότητα και αισθησιασμό, από «Το γαλάζιο βιβλίο». «Ο Παντελής», μια μακρινή ανάμνηση ενός παιδικού ξεχαρβαλωμένου παιχνιδιού και ταυτόχρονα μια μνήμη πόνου και απογοήτευσης όλο τρυφερότητα, που προέρχεται από «Το πράσινο βιβλίο». Ο «Λούλης ο γόης», από «Το βυσσινί βιβλίο», αναφέρεται στις σκέψεις του συγγραφέα γύρω από τη γατίσια ψυχοσύνθεση και, ιδιαίτερα, γύρω από έναν γάτο χιονόλευκο αλλά αποτελεί και ένα διήγημα για τα κριτήρια της ομορφιάς. «Η Καμπουρίτσα», μια περαστική ύπαρξη, πάντα κομψή και περιποιημένη, με μια ζωή πικρά συγκινητική, από «Το κόκκινο βιβλίο».

Όλες οι ιστορήσεις, απέριττα φιλοσοφημένες, έχουν να κάνουν με τη μοναξιά και τη χειραφέτηση και βασίζονται στον κοινωνικό σχολιασμό. Αριστουργηματικά μικρά διηγήματα για την κοινωνική ανισότητα και τη φθορά της ζωής, που ισορροπούν με τα ευτράπελα της καθημερινότητας, την ανθρωπιά και την ευαισθησία δίνοντάς μας έναν οδηγό επιβίωσης.

Κι έχεις την αίσθηση -ειδικά αν είσαι Λέσβιος- πως βρίσκεσαι στη Σκάλα Συκαμιάς, κάτω από τη θρυλική μουριά, όπου ο συγγραφέας αποτύπωνε στο χαρτί τα δρώμενα αλλά και τις ιστορίες που του διηγείτο ο πατέρας του Πατσού, ο Φόρτης, ο καφετζής του λιμανιού από την «Παναγιά τη Γοργόνα».

Το «Τραγούδι της Γης»

Ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος παίρνει αυτούσια τα τέσσερα διηγήματα του Μυριβήλη και τα συνδέει ευφάνταστα με το «Τραγούδι της Γης».

Πρόκειται για ένα από τα λυρικά κείμενά του, το οποίο συμπυκνώνει τη φιλοσοφία του συνόλου του έργου του. Με το ιδιαίτερα πλούσιο κι εκφραστικό λεξιλόγιό του, ο συγγραφέας δημιουργεί έναν ύμνο στη γη και στην καρπερότητά της, έναν ύμνο στη φύση, τη δημιουργία, την ίδια τη ζωή.

Από τη χρωματική παλέτα και το παραστατικό του λεξιλόγιο ξεπηδούν, άλλωστε, αυτά τα τέσσερα διηγήματα, αποκαλύπτοντας έναν άγνωστο, διαφορετικό Μυριβήλη. Το ίδιο ανθρώπινο και συνταρακτικό, αποδεικνύοντας και τη μεγαλύτερη αρετή του: τη διαχρονικότητά του.

Οι λέξεις του Στράτη Μυριβήλη είναι όλες διαλεχτές. Μυρίζουν θάλασσα κι αρμύρα, παιδικά δωμάτια και αθηναϊκά σοκάκια, περιπέτειες και εκπλήξεις, αστείες σκηνές και δραματικά συμβάντα, καλολογικά στοιχεία και ποιητικότητα σ’ ένα ομοιόμορφο και αρμονικό ανακάτεμα του οικείου και του ξένου, του γνωστού και του αγνώστου.

Αυτή η ζωή που μας περιγράφει ο Μυριβήλης μπορεί χρονολογικά να κατατάσσεται στο παρελθόν, είναι όμως πανταχού παρούσα στο σήμερα, σε ένα διευρυμένο παρόν. Είναι αποσπάσματα ζωής και ψηφιδωτά ζωής.

Ψηφίδες συγκεντρωμένες, χαρακτηριστικές από τη διηγηματική σύνθεση ενός ερωτικού, λυρικού, ευαίσθητου, και βέβαια πάντα Λέσβιου συγγραφέα.

Η παράσταση

Η νοσταλγία της Λέσβου, η τρυφερότητα προς τα παιδιά, αγάπες που γεννιούνται σε υγρές θαλασσινές σπηλιές, κόσμοι και κήποι μαγικοί, μελαγχολία και αναζήτηση, άτυχα κορίτσια στους δρόμους του Κολωνακίου, σκάλες υπηρεσίας και ακάλυπτοι με γάτες, βιτρίνες με παιχνίδια, παραλίες με κοχύλια και πεταλίδες πλημμυρίζουν τις σκηνές και εξάπτουν τη φαντασία.

Λούτρινα ζωάκια, ένα αναλόγιο και μια λιλιπούτεια βιβλιοθήκη, ένα μουσικό πριόνι, ένα τρενάκι και ένα στεφάνι του hula-hoop, μερικά από τα “εργαλεία” των ηθοποιών.

Πλούσια, ζωντανή, λαγαρή η παράσταση μάς ξαναφέρνει στο προσκήνιο τον αντιπολεμικό συγγραφέα και αποκαλύπτει τη μεγάλη λογοτεχνική του σημασία καθώς και το τι ήταν ως συγγραφέας πέρα από τους εξωτερικούς περισπασμούς τού καιρού του, προσφέροντάς μας την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με ένα έργο νεανικό και πολύ φρέσκο μέχρι σήμερα. Μας δίνει την αφορμή να εγκύψουμε πάνω στο έργο του, ώστε να γονιμοποιήσει δημιουργικά το παρόν μας, να ανατροφοδοτήσει τη σκέψη μας και να δώσει ώθηση σε νέους προβληματισμούς. Διότι οι αξίες που προβάλλονται μέσα από το συγγραφικό του έργο είναι πανανθρώπινες, οικουμενικές, παντοτινά επίκαιρες.

Οι τρεις ηθοποιοί –Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Ινώ Μενεγάκη, Χριστέλα Γκιζέλη– χαρισματικοί, αποκαλυπτικοί, συναρπαστικοί, ζωντανεύουν τις σελίδες του Μυριβήλη με σεβασμό στη λογοτεχνική του αξία.

Οι ερμηνείες τους αγγίζουν τις καρδιές μας, διαπερνώντας όλο το φάσμα των ψυχικών διακυμάνσεων της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και τη χαρά, το γέλιο, το πείραγμα, τη στοργή, την παιδικότητα, τη γλυκύτητα, ενώ το κρυμμένο σε πολλούς χιούμορ του συγγραφέα αναδεικνύεται περίτρανα.

Υπέροχες, αδρές γραμμές, θεατρικές, που με τη δύναμη του χρώματος και της μουσικής, δίνουν σάρκα και οστά στους εκπληκτικούς ήρωες.

Πανέμορφα και κομψότατα τα κοστούμια της παράστασης. Ιδιαίτερη αναφορά στα σκηνικά – έκπληξη, που θύμιζαν παιδικό δωμάτιο αλλοτινού καιρού και ήταν από τα πιο ονειρικά και εμπνευσμένα που έχω δει τον τελευταίο καιρό. Της Κατερίνας Σαβράνη και τα δύο.

Φιλέρευνη και ιδιοσυγκρασιακή η μουσική της αξιόλογης Χριστέλας Γκιζέλη.

Καίρια η δουλειά του Σάκη Μπιρμπίλη στους φωτισμούς.

Με άψογες περιγραφές και θαυμάσιες ανατροπές, γεμάτη συναισθήματα, εντυπωσιακή, σφιχτοδεμένη, σπινθηροβόλα, κινηματογραφικά γρήγορη η παράσταση που σκηνοθέτησε ο επίμονος Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, βλέπεται άνετα και συναρπάζει ειδικά όσους αγαπούν την ελληνική γλώσσα και την ποικιλομορφία της.

Ένα μοναδικό μάθημα λογοτεχνίας, θεάτρου και αισθητικής.

Ταυτότητα παράστασης

“Χρωματιστές Ιστορίες”

Του Στράτη Μυριβήλη

Σκηνοθεσία – δραματουργική σύνθεση: Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος

Σκηνικά – Κοστούμια: Κατερίνα Σαβράνη

Μουσική: Χριστέλα Γκιζέλη

Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης

Φωτογραφίες: Aνδρέας Σιμόπουλος

Video trailer: Θάνος Μαργαρίτης

Μακιγιάζ: Εύα Τσαλκιτζή

Γραφιστικό αφίσας: Θεοδοσία Βούρου

Προβολή και Επικοινωνία:** Βάσω Σωτηρίου – We Will

Παίζουν: Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Ινώ Μενεγάκη, Χριστέλα Γκιζέλη

Πληροφορίες

Πού: Θέατρο Σφενδόνη, Μακρή 4, Μακρυγιάννη, τηλ.: 215 5158968

Πότε: Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00

Διάρκεια: 75’

Εισιτήρια: Κανονικό: 15 ευρώ, προπώληση: 12 ευρώ, φοιτητικό/ΑΜΕΑ/ανέργων: 10 ευρώ. Προπώληση: ticketservices.gr

***

  • Διαβάστε επίσης:

Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος: Τα αθώα μάτια του γιου μου με κάνουν να ονειρεύομαι…

 

 

Το “Γαλάζιο Βιβλίο” τιμήθηκε με το «Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας» το 1940, όπως επίσης και με τον έπαινο και το χρηματικό έπαθλο των 5.000 δρχ. από την Ακαδημία Αθηνών την ίδια χρονιά. (Ο Μυριβήλης σε ένα γράμμα του προς την Ακαδημία, την ευχαρίστησε μεν για την τιμητική διάκριση, δεν κράτησε όμως το χρηματικό έπαθλο, …για να μην δολώσω αυτή την χαρά μου με το χρηματικό βραβείο. Παρακάλεσα να δώσουν αυτά τα λεφτά στους κλητήρες της Ακαδημίας ως μικρό φιλοδώρημα).

***

Ο Πέτρος Χάρης με την ευκαιρία της πρώτης έκδοσης, στην κριτική του, γράφει και ότι «…τα διηγήματα, όλα γραμμένα από γερό και επιδέξιο κοντύλι, σε περνούν από τις πιο διαφορετικές καταστάσεις, σου τις κάνουν όλες αισθητές, σε πηγαίνουν κοντά σε δυνατά αισθήματα, σε ανθρώπους που ξέρουν πόσο «η ζωή είναι μεγάλο καλό και πρώτο», σου χαρίζουν την ικανότητα να ακολουθήσεις τολμηρές λυρικές εξάρσεις, αλλά και σε γυρίζουν στη γη, σε χαρίζουν σε αυτήν, να την θαυμάσεις και να την χαρείς. Το «Γαλάζιο Βιβλίο» αντιπροσωπεύει προπόνηση σειράς ολόκληρης συγγραφέων: είναι η αρτιότερη επίδειξη του ελληνικού ρεαλισμού, μια μορφή τέχνης που άρχισε με τον Καρκαβίτσα και, πλουτισμένη από τον Μυριβήλη και την λυρική του διάθεση, έφτασε σε σελίδες που συγκροτούν λογοτεχνίες και συνιστούν πνευματική ζωή».

***

Τα γνωστά «Χρωματιστά Βιβλία» είναι συλλογές διηγημάτων που εκδόθηκαν την περίοδο 1936 – 1959. Κάθε βιβλίο έχει τη δική του πινελιά χρώματος, τη δική του μαστοριά και ιστορίες, ενώ μέσα από τις σελίδες του μπορεί κανείς να ταξιδέψει σε κάθε εποχή και τόπο, από τα χαρακώματα του μετώπου, μέχρι τα παλιά αρχοντικά της Αθήνας.

***

Ρεαλιστής αλλά και αινιγματικός ο πεζογράφος Στράτης Μυριβήλης, λυρικός αλλά και αισθησιακός, βασισμένος σε μια λόγια γλώσσα η οποία ενσωματώνει οργανικά στο εσωτερικό της τη λαϊκή έκφραση της εποχής του, ο συγγραφέας επιβεβαιώνει στα διηγήματά του την αντιπολεμική του στάση, με πολλαπλές αναφορές στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

***

“Το τραγούδι της γης” (1937) είναι ένα από τα λυρικά έργα του Στράτη Μυριβήλη. Σύμφωνα με κριτική πάνω στο έργο “όλα τα εκθαμβωτικά χρώματα που διαθέτει η παλέτα του, μαζί με το εξαιρετικά πλούσιο και πάντα εκφραστικό, πάντα παραστατικό του λεξιλόγιο, ο Μυριβήλης τα έχει σπάταλα διαχύσει σ’ αυτό το τραγούδι (…) Mας μεταδίδει μια μέθη, μια έκσταση διονυσιακή.

***

Παρουσίαση από τον Τάσο Αθανασιάδη, Νέα Εστία, Χριστούγεννα 1990:

«Επιθυμώ ακόμη να αναφερθώ στις συλλογές διηγημάτων με τους χρωματικούς τίτλους: “Το πράσινο βιβλίο, “Το κόκκινο βιβλίο”, “Το βυσσινί βιβλίο”, “Το γαλάζιο βιβλίο”, για να τονίσω πόσο ο Μυριβήλης, σε ευτυχισμένες ώρες της έμπνευσής του, ανανέωσε ένα είδος με τόσο πλούσια παράδοση στη λογοτεχνία μας. Το χιούμορ, ο σαρκασμός, η ειρωνεία, η αλληλοσχέτιση του συμβολικού με το πραγματικό, του νοητού με το απτό, η διαδοχή του ιλαρού απ’ το τραγικό, του φαιδρού από το αποτρόπαιο προβάλλουν σε συνθέσεις μοναδικού θέλγητρου και μορφικής τελειότητας. Τις σελίδες τους τις διατρέχει μια διεγερτική χνωτιά αρσενικάδας, ένα πνεύμα παγανιστικό. Ο έρωτας είναι το κυρίαρχο γεγονός -ένας έρωτας συγκλονιστικός, πάθος σαρκικό, που την ανάφλεξή του την προκαλεί κάτι το δαιμονικό, εισχωρώντας στο σύμπλεγμά του για να προδιαγράψει μια μοιραία συχνά κατάληξή του. Στις αισθήσεις εμπιστεύεται ο Μυριβήλης να του αποκαλύψουν το μυστικό της ζωής -το νόημα του κόσμου. Κάθε μεταφυσική ερμηνεία του τη θεωρεί παραπλανητική. Μέσα από αυτό το εύθραυστο ηχείο, το σώμα, ακούει τη σιβυλλική σιωπή -ό,τι αποκαλούμε ένστικτο- να συνοψίζει τη σοφία μίας αρχέγονης πείρας. Σ’ αυτήν την άσφαλτη πείρα θεμελιώνει τη συμπεριφορά των ηρώων του. Το σώμα, γι’ αυτόν, δημιουργεί δεσμούς αγάπης αλλά και αιχμές μίσους. Μέσα απ’ τις σελίδες τους αυτοψυχογραφείται ένας επικούρειος, ο φίλος των ταπεινών ανθρώπων, ο εραστής του γυναικείου φύλου, ο αντικληρικός, ο εχθρός της λογιότητας, ο φανατικός πιστός στις έννοιες έθνος και ελληνισμός -αμετακίνητος πια στο βάθρο του ως αναμφισβήτητος “κλασικός” της γενιάς του».

***

Ο Στρατής Μυριβήλης, φιλολογικό ψευδώνυμο του Μιχαήλ Σταματόπουλου, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες πεζογράφους. Γεννήθηκε στη Συκαμινιά της Λέσβου το 1890. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του 1930. Ανήκει στους «αιολείς» συγγραφείς της γενιάς αυτής, που είχαν αιολική καταγωγή και κοινή θεματολογία (Ηλίας Βενέζης, Στρατής Δούκας κ.ά.).

Πήρε το ψευδώνυμό του, από το βουνό Μιριβίλι, στην πλαγιά του οποίου βρίσκεται η γενέτειρά του και ήταν ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους μας, που ανήκει στη γενιά του ’30, εκείνην «που πολέμησε για την ανόρθωση του ελληνισμού κατά τους βαλκανικούς πολέμους, που παρακολούθησε με όνο την Μικρασιατική Καταστροφή και την κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας».

Το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο «Κόκκινες Ιστορίες», κυκλοφόρησε το 1915. Υπηρέτησε, ως στρατιώτης και τέλος ως αξιωματικός, στον ελληνικό στρατό μέχρι το 1922. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν επέστρεψε στη Λέσβο, εξέδιδε την εβδομαδιαία εφημερίδα «Καμπάνα». Εκεί δημοσιεύθηκε, σε συνέχειες, το μυθιστόρημά του «Η ζωή εν τάφω», που είχε αρχίσει να γράφει ήδη από το 1917, ένα έργο που εγκαινίασε την αντιπολεμική λογοτεχνία στην Ελλάδα και το οποίο εκδόθηκε σε βιβλίο το 1930.

Άλλα έργα του: Τα μυθιστορήματα «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» (1934) και «Η Παναγιά η Γοργόνα» (1949), τα διηγήματα «Το γαλάζιο βιβλίο» (1939), «Το κόκκινο βιβλίο» (1952), «Το βυσσινί βιβλίο» (1959), οι νουβέλες «Ο Βασίλης ο Αρβανίτης» (1943), «Τα παγανά» (1945), «Ο Παν» (1946), τα ποιήματα «Μικρές φωτιές» (1942). Έγραψε επίσης δοκίμια και χρονογραφήματα.

Ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

 

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -