Μια από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες του κόσμου, είναι αυτή του Βατικανού. Τώρα που ο Covid-19 μάς κρατάει σπίτι, είναι μια ευκαιρία να περιηγηθούμε σε αυτήν ψηφιακά.
Η Βιβλιοθήκη του Βατικανού από τα τέλη του 14ου αιώνα αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές συλλογές ιστορικών εγγράφων στον κόσμο και μία από τις μεγαλύτερες ερευνητικές βιβλιοθήκες. Εκτός των βιβλίων περιλαμβάνει μεγάλες συλλογές νομισμάτων και εικόνων, καθώς και χειρόγραφα αρχεία.
Το 2013 ιδρύθηκε η μη κερδοσκοπική οργάνωση Digita Vaticana Onlus με στόχο την ψηφιοποίηση 82.000 χειρογράφων της Βιβλιοθήκης του Βατικανού. Χιλιάδες ιστορικά χειρόγραφα που χρονολογούνται από τις απαρχές της Εκκλησίας μέχρι τον 20ο αιώνα βρίσκονται στη διάθεση του κοινού μέσω του διαδικτύου. 82.000 χειρόγραφα, ένα σύνολο περισσότερων από 41 εκατομμύρια σελίδες. Ένα έργο που διαρκεί δέκα χρόνια και με ένα κλικ βρισκόμαστε στην καρδιά της μεγαλύτερης ερευνητικής βιβλιοθήκης.
Η ομάδα δουλεύει με την ιαπωνική τεχνολογία NTT Data, σαρώνοντας και αρχειοθετώντας ψηφιακά περίπου 1,5 εκατομμύρια σελίδες 82.000 βιβλίων, ώστε τελικά να φτάσουν στον αριθμό των 41 εκατομμυρίων σελίδων.
Τα χειρόγραφα που ψηφιοποιούνται εκτείνονται από την προκολομβιανή Αμερική και την Κίνα, την Ιαπωνία και την Άπω Ανατολή και συμπεριλαμβάνουν όλους τους πολιτισμούς που σημάδεψαν τον πολιτισμό της Ευρώπης. Η αρχική φάση θα στοιχίσει περίπου 18 εκατομμύρια ευρώ.
Η επίσημη βιβλιοθήκη της Αγίας Έδρας που έχει αναλάβει το τεράστιο έργο φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια απλή σε κάθε χρήστη βάση δεδομένων. Τα χειρόγραφα επιλέγονται και σαρώνονται από ειδικές συσκευές σχεδιασμένες για να διαφυλαχθεί η ακεραιότητα των πρωτότυπων εγγράφων, πριν επανατοποθετηθούν στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού.
Περιηγηθείτε εδώ στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού http://www.digitavaticana.org/
Η βιβλιοθήκη του Βατικανού (λατινικά: Bibliotheca Apostolica Vaticana, Αποστολική Βιβλιοθήκη του Βατικανού), είναι η βιβλιοθήκη της Αγίας Έδρας στην πόλη του Βατικανού. Ιδρύθηκε επίσημα το 1475, αν και προϋπήρχε πολύ μικρότερη βιβλιοθήκη ήδη από τον 4ο αιώνα. Διαθέτει μια από τις σημαντικότερες συλλογές ιστορικών, φιλοσοφικών και θεολογικών κειμένων παγκοσμίως, με περισσότερους από 75.000 κώδικες και 1,1 εκατομμύρια βιβλία, ανάμεσα τους και 8.500 αρχέτυπα. Τα μυστικά αρχεία του Βατικανού διαχωρίστηκαν από την κύρια βιβλιοθήκη τον 17ο αιώνα και περιέχουν άλλα 150.000 τεκμήρια.
Πρώιμα στάδια
Η ιστορία της βιβλιοθήκης πριν την επίσημη ίδρυση της τον 15ο αιώνα είχε τα παρακάτω στάδια:
*Προλατερανική περίοδος, από τον 4ο αιώνα, όπου διασώζονται πολύ λίγα τεκμήρια από την περίοδο αυτή
*Λατερανική περίοδος, με τη μετακίνηση της βιβλιοθήκης στο παλάτι του Λατερανού όπου παρέμεινε έως τον 13ο αιώνα και έως τότε είχε αναπτυχθεί σημαντικά ώστε να διαθέτει μια από τις σημαντικότερες συλλογές εικονογραφημένων χειρογράφων στην Ευρώπη. Το 1303 το παλάτι πυρπολήθηκε και η συλλογή λεηλατήθηκε από τον Φίλιππο Δ´ της Γαλλίας.
*Περίοδος της Αβινιόν, η οποία αντιστοιχεί στην περίοδο των παπών της Αβινιόν. Η περίοδος αυτή ήταν ιδιαίτερα πλούσια ως προς την συλλογή χειρογράφων.
*Προβατικανική, από το 1370 έως το 1446. Τμήματα της βιβλιοθήκης ήταν διασκορπισμένα σε περιοχές της Ρώμης, στην Αβινιόν, και αλλού.
15ος και 16ος αιώνας
Το 1451 ο Πάπας Νικόλαος Ε´ ξεκίνησε τις διαδικασίες ίδρυσης δημόσιας βιβλιοθήκης στο Βατικανό, με σκοπό να καταστεί η Ρώμη ξανά ως προορισμός μελέτης και έρευνας. Η συλλογή της νέας βιβλιοθήκης ξεκίνησε με περίπου 350 ελληνικούς, λατινικούς, και εβραϊκούς κώδικες οι οποίοι προϋπήρχαν ήδη στα διάφορα παλαιότερα τμήματα της παλιάς βιβλιοθήκης, ανάμεσά τους και χειρόγραφα από τη βιβλιοθήκη της Κωνσταντινούπολης η οποία το 1204 είχε καταστραφεί κατά την πρώτη άλωση από τη Δ´ Σταυροφορία. Η βιβλιοθήκη στελεχώθηκε με Ιταλούς και Βυζαντινούς λόγιους για τη μετάφραση των ελληνικών κλασικών κειμένων στα λατινικά, ανεξάρτητα από την παγανιστική φύση των αρχαίων κειμένων. Έως το 1455, η συλλογή αυξήθηκε στα 1.200 χειρόγραφα και βιβλία, εκ των οποίων τα 400 ήταν στην ελληνική γλώσσα.
Ο Νικόλαος πέθανε το 1455 πριν προλάβει να ιδρύσει τη νέα βιβλιοθήκη που προετοίμαζε, η βιβλιοθήκη όμως ιδρύθηκε επίσημα το 1475 από τον Πάπα Σίξτο Δ´ ο οποίος την ονόμασε Παλατινή Βιβλιοθήκη. Κατά την περίοδο όπου ο Σίξτος ήταν πάπας, έγιναν πολλές αποκτήσεις βιβλίων σχετικά με τη θεολογία, τη φιλοσοφία και τις καλές τέχνες. Ο αριθμός των χειρογράφων αυξήθηκε σε 3.500 το 1475 και 2.527 το 1481, σύμφωνα με τις απογραφές της εποχής. Την εποχή εκείνη, η βιβλιοθήκη είχε εξελιχθεί στη μεγαλύτερη συλλογή γραπτών στη δυτική Ευρώπη.
Κατά τις επόμενες δεκαετίες το κτήριο της βιβλιοθήκης επεκτάθηκε, και κατά το 1587 ο Πάπας Σίξτος Ε´ ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Ντομένικο Φοντάνα την κατασκευή νέου κτηρίου για τη βιβλιοθήκη. Το νέο αυτό κτήριο είναι αυτό που έγινε γνωστό ως βιβλιοθήκη του Βατικανού και βρίσκεται σε χρήση έκτοτε, εντός του παλατιού του Βατικανού μέσω του συμπλέγματος του Μπελβεντέρε.
7ος αιώνας
Κατά την περίοδο της αντιμεταρρύθμισης η πρόσβαση στις συλλογές της βιβλιοθήκης περιορίστηκε μετά τη δημιουργία του καταλόγου των απαγορευμένων βιβλίων. Η πρόσβαση στη βιβλιοθήκη έγινε ιδιαίτερα δύσκολη για τους Προτεστάντες λογίους και οι απαγορεύσεις αυτές συνεχίστηκαν έως ότου άρθηκαν σταδιακά κατά τον 17ο αιώνα και η πλήρης είσοδος επιτράπηκε ξανά πολύ αργότερα το 1883 από τον Πάπα Λέοντα ΙΓ΄.
Το 1623 ανακαλύφθηκε ο Βατικανός Κώδικας ανάμεσα στα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης (Codex Vaticanus Graecus 1209), ο οποίος έκτοτε αποτελεί ένα από τα πλέον πολύτιμα και σημαντικά τεκμήρια της βιβλιοθήκης καθώς αποτελεί μια πλήρη έκδοση της Αγίας Γραφής γραμμένη στα ελληνικά και χρονολογείται από τις αρχές του 4ου αιώνα. Το ίδιο έτος ανακαλύφθηκε και η Απόκρυφη Ιστορία του Προκόπιου και εκδόθηκε.
Επίσης το 1623, περίπου 3.500 χειρόγραφα από την Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης δόθηκαν από τον Μαξιμιλιανό Α΄ εκλέκτορα της Βαυαρίας στη βιβλιοθήκη του Βατικανού, καθώς ο Μαξιμιλιανός είχε κατακτήσει την περιοχή κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου και είχε λεηλατήσει τη βιβλιοθήκη, ενώ ήταν σε συμμαχία με τον Πάπα Γρηγόριο ΙΕ΄. Από τα χειρόγραφα αυτά, το 1797 στάλθηκαν 39 από το Βατικανό στο Παρίσι το 1797 και επιστράφηκαν αργότερα στη Χαϊδελβέργη το 1815, ενώ το 1816 ο Πάπας Πίος Ζ´ επέστρεψε επιπλέον 852 χειρόγραφα στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης ως δωρέα, μαζί με τον σημαντικό κώδικα Μανίσε.
Το 1657, αποκτήθηκαν από τη βιβλιοθήκη του Βατικανού τα χειρόγραφα των δουκών του Ουρμπίνο, και το 1661 επικεφαλής της βιβλιοθήκης έγινε ο Έλληνας λόγιος Λέων Αλλάτιος.
Το 1689 αγοράστηκαν τα βιβλία της βιβλιοθήκης της Χριστίνας της Σουηδίας από τον Πάπα Αλέξανδρο Η΄ μετά τον θάνατό της. Η βιβλιοθήκη ήταν σημαντική καθώς πρακτικά αποτελούσε το σύνολο της βασιλικής βιβλιοθήκης της Σουηδίας την εποχή εκείνη, καθώς και περιείχε και πολλά από τα βιβλία που είχαν παρθεί από βιβλιοθήκες άλλων πόλων κατά τον Τριακονταετή Πόλεμο.
Στα τέλη του 17ου αιώνα, ο Πάπας Κλήμης ΙΑ΄ έστειλε απεσταλμένους του στις πόλεις της Άπω Ανατολής για τη συλλογή χειρογράφων, και θεωρείται ο ιδρυτής του Ασιατικού τμήματος της βιβλιοθήκης του Βατικανού.
18ος έως 20ος αιώνας
Τα περισσότερα βιβλία δεν τοποθετούνταν σε έπιπλα βιβλιοθήκης αλλά σε ξύλινους πάγκους δίπλα από τους οποίους υπήρχαν τραπέζια ανάγνωσης, ενώ ο κάθε πάγκος είχε τη δική του θεματολογία. Τα βιβλία ήταν αλυσιδωμένα στους πάγκους και αν κάποιος ήθελε να διαβάσει ένα βιβλίο η αλυσίδα παρέμενε στο βιβλίο καθώς ο αναγνώστης καθόταν σε κοντινή απόσταση. Ο δανεισμός βιβλίων επιτρέπονταν ωστόσο για τα σημαντικά βιβλία έπρεπε να υπάρξει πρώτα άδεια από τον ίδιο τον Πάπα.Το 1760 η πρόσβαση στα τεκμήρια της βιβλιοθήκης περιορίστηκε σημαντικά από τον Πάπα Κλήμη ΙΓ΄.
Το 1809 ο Ναπολέων Α΄ Βοναπάρτης συνέλαβε τον Πάπα Πίο Ζ´ και αφαίρεσε τα περιεχόμενα της βιβλιοθήκης μεταφέροντάς τα στο Παρίσι. Τα βιβλία και χειρόγραφα επιστράφηκαν το 1817, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Ναπολέοντα.
Το πρώτο σύγχρονο σύστημα καταλογογράφησης των αντικειμένων της βιβλιοθήκης υιοθετήθηκε κατά την περίοδο 1927 με 1939, ακολουθώντας τα πρότυπα της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου στις ΗΠΑ, και το 1959 ιδρύθηκε το παράρτημα της βιβλιοθήκης ταινιών.
Το σύστημα καταλογογράφησης ανανεώθηκε ξανά στις αρχές του 1990 με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών. Το 1992 η βιβλιοθήκη είχε σχεδόν 2 εκατομμύρια τεκμήρια στους καταλόγους της, και 42 χιλιόμετρα ραφιών σε αποθηκευτικό χώρο.
21ος αιώνας
Η βιβλιοθήκη σταμάτησε τη λειτουργία της στις 17 Ιουλίου 2007 έως τις 20 Σεπτεμβρίου 2010 λόγω εκτεταμένης ανακαίνισης και τοποθέτησης κλιματισμού, ενώ τοποθετήθηκαν ηλεκτρονικά τσιπ σε 70.000 τόμους για την πρόληψη κλοπής.
Το 2012 ξεκίνησε η οργάνωση της ψηφιοποίησης των περιεχομένων της βιβλιοθήκης, σε συνεργασία με την Βοδλεϊανή βιβλιοθήκη της Οξφόρδης, και τον Μάρτιο του 2014 ξεκίνησε η διαδικασία ψηφιοποίησης με αρχικό στόχο την ψηφιοποίηση 3.000 εντός τεσσάρων ετών. Η πρόσβαση στις ψηφιοποιημένες εκδόσεις είναι δωρεάν και παρέχεται από το ψηφιακό τμήμα της βιβλιοθήκης (DigiVatLib).
Ο χώρος της βιβλιοθήκης έχει όριο τους 200 μελετητές την φορά, και συνολικά την επισκέπτονται ετησίως 4.000 με 5.000 μελετητές το έτος, κυρίως ακαδημαϊκοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές.
Σημαντικά χειρόγραφα
Τα παλαιότερα τεκμήρια της βιβλιοθήκης χρονολογούνται στον 1ο αιώνα.[11] Εκτός από τα θρησκευτικού περιεχομένου βιβλία, διαθέτει επίσης πληθώρα κειμένων της κλασικής αρχαιότητας στην ελληνική και την λατινική γλώσσα, και ιστορικά συνέδραμε στην αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για την αρχαιότητα κατά την Αναγέννηση. Υπολογίζεται πως ετησίως αποκτούνται περίπου 6.000 νέα βιβλία.
Μυστικά αρχεία του Βατικανού
Τα μυστικά αρχεία του Βατικανού είναι ο χώρος όπου φυλάσσονται όλες οι διοικητικές πράξεις και ψηφίσματα της Αγίας Έδρας και εν γένει τα κρατικά έγγραφα και αλληλογραφία. Διαχωρίστηκαν από την κύρια βιβλιοθήκη στις αρχές του 17ου αιώνα από τον Πάπα Παύλο Ε´, με την πρόσβαση να είναι εξαιρετικά περιορισμένη σε αυτά, και απαγορευμένη εξ ολοκλήρου σε εξωτερικούς μελετητές έως το 1881 όταν ο Πάπας Λέων ΙΓ´ επέτρεψε τη μελέτη τμήματός τους.
Ταινιοθήκη του Βατικανού
Η ταινιοθήκη του Βατικανού βρίσκεται στο Σεντ Λούις του Μισούρι στις ΗΠΑ, η μόνη συλλογή εκτός του χώρου του Βατικανού που ανήκει στο Βατικανό, με σκοπό τη διαθεσιμότητα των χειρογράφων της βιβλιοθήκης προς μελέτη στη Βόρεια Αμερική. Η αποθήκευση των χειρογράφων σε μικροφίλμ ξεκίνησε το 1951. Η ταινιοθήκη ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1953 και έως το 2000 περιείχε πάνω από 37.000 χειρόγραφα σε μορφή μικροφίλμ στην ελληνική, λατινική, αραβική, εβραϊκή και αιθιοπική γλώσσα, καθώς και αρκετές άλλες δυτικοευρωπαϊκές.
Προσωπικό
Ο διευθυντής της βιβλιοθήκης αρχικά διορίζονταν ως καρδινάλιος με τον τίτλο του καρδινάλιου βιβλιοθηκάριου, ενώ το βοηθητικό προσωπικό έφερε τον τίτλο του θεματοφύλακα. Από το 1883 ο Πάπας Λέων ΙΓ´ άλλαξε τον τίτλο σε Επιμελητής. Η διεύθυνση της βιβλιοθήκης είναι κοινή με αυτή των μυστικών αρχείων του Βατικανού από το 1957.
Το προσωπικό της βιβλιοθήκης αποτελείται από 80 άτομα σε 5 τμήματα, χειρογράφων και αρχείου, έντυπων βιβλίων και παραστάσεων, The library currently has 80 staff who work in five departments: manuscripts and archival collections, printed books/drawings, αποκτήσεις και καταλογογράφηση, νομισματικές συλλογές και μουσεία, και αποκατάσταση και φωτογράφιση.
