Tη ζωή αξίζει να τη ζεις. Για πολλούς λόγους. Αν ένας από αυτούς δεν είναι η τέχνη, τότε λυπάμαι που το λέω μα θα είναι ατόπημα σημαντικό. Κι όταν λέω τέχνη αναλογίζομαι εν προκειμένω μια παράσταση που μπορεί να ανυψώσει την καθημερινότητά μας. Μια μικρή ποιοτική πολυτέλεια. Έναν «Γυάλινο Κόσμο». Λεπτεπίλεπτα πλάσματα από γυαλί, ζωές έτοιμες να ραγίσουν ανά πάσα στιγμή, ψυχές που θρυμματίζονται σε χίλια μύρια κομμάτια. Με τη διορατική ευφυΐα της και την ευαίσθητη κομψότητά της η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάτου δίνει νέα πνοή σε ένα από τα αριστουργήματα της αμερικανικής δραματουργίας. Όλη η παράσταση, που σημειωτέον είδε το φως των προβολέων στις 11/11 του ’11, διαπνέεται από διαύγεια, αρμονία και ποίηση. Στο ανέβασμα του έργου η κυρία Ευαγγελάτου χρησιμοποιεί την αρχική, πρωτοποριακή για την εποχή, οδηγία του συγγραφέα Τενεσί Ουίλιαμς για προβολές που συμπληρώνουν τη σκηνική δράση. Εκσυγχρονίζει μάλιστα την αρχική ιδέα του συγγραφέα με ένα πιο προχωρημένο εύρημα, τις βιντεοπροβολές. Ο «Γυάλινος Κόσμος» είναι ένα «έργο μνήμης». «Memory play» το χαρακτηρίζει ο ίδιος ο Ουίλιαμς στον πρόλογό του. Μια ανάκληση γεγονότων του παρελθόντος, που μπορεί να παρουσιαστεί πέρα από τα «πρέπει» και τα «μη» των θεατρικών συμβάσεων. Κατόπιν τούτου, τίποτα δεν είναι ρεαλιστικό. Η μνήμη κατοικεί στην καρδιά και κάνει ευρεία χρήση της ποιητικής φαντασίας.
Το αληθινό ψυγείο που πάνω του γίνονται οι βιντεοπροβολές και που μέσα του κρύβεται κουλουριασμένη η Λόρα, η πιο ραγισμένη ύπαρξη του έργου, κρατώντας απαλά και προσεκτικά τα κομμάτια της γυάλινης συλλογής της, είναι μια εικόνα από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές που μπορεί να δει κάποιος στο σύγχρονο θέατρο.
Ο πουριτανισμός, η κατάθλιψη, οι σχέσεις στην κόψη του ξυραφιού, η καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, είναι οι ρίζες που συνθέτουν το «Γυάλινο Κόσμο». Αυτό το εύθραυστο θηριοτροφείο του Τενεσί Ουίλιαμς που ευτύχησε να αποδοθεί με τόσο θαυμάσιο τρόπο και από τόσο αξιόλογους συντελεστές.
Ο “Γυάλινος Κόσμος” («The Glass Menagerie», «Το Γυάλινο Θηριοτροφείο») ανέβηκε για πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 1944 στο θέατρο «Civic» του Σικάγου και την αμέσως επόμενη χρονιά στη Νέα Υόρκη στο θέατρο «Playhouse», όπου κέρδισε το Βραβείο New York Drama Critics Circle Award. Αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη θεατρική επιτυχία του Τενεσί Ουίλιαμς, που έκτοτε καθιερώθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς του αιώνα που πέρασε και όλων των εποχών.
Το έργο εξιστορεί, μέσα από τις αναμνήσεις του Τομ, τη ζωή της οικογένειας Ουίνγκφιλντ, που την απαρτίζουν ο γιος Τομ, η μητέρα Αμάντα και η κόρη Λόρα. Ο πατέρας τούς έχει εγκαταλείψει για χρόνια κι εκείνοι ζουν σ’ ένα δικό τους “γυάλινο κόσμο”. Η μητέρα έχει έμμονη ιδέα με τα παιδικά και νεανικά της χρόνια στο Νότο, ωστόσο τώρα εμφανίζει την εικόνα της “ξεπεσμένης καλλονής”, ένα σύμβολο που επανέρχεται σε πολλά έργα του συγγραφέα.
Ταυτόχρονα, ονειρεύεται ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά της. Η πραγματικότητα όμως είναι σκληρή. Για το γιο της, πιστεύει πως είναι ένας εγωιστής ονειροπαρμένος, ένας αστόχαστος φαντασιοκόπος, ο οποίος είναι ανεύθυνος και καταφεύγει στο αλκοόλ, στην ποίηση, στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, αντί να συνεισφέρει ουσιαστικά στην οικογένεια. Ο ίδιος ο Τομ ονειρεύεται να δραπετεύσει με κάθε τίμημα από αυτό το περιβάλλον που τον πνίγει, ακριβώς όπως και ο πατέρας του. Η Λόρα είναι μια εύθραυστη παρουσία, ανάπηρη στο πόδι, τρέμει τον έξω κόσμο, προτιμώντας να κάνει συντροφιά με τα γυάλινα ζωάκια της και τη συλλογή παλιών δίσκων γραμμοφώνου του πατέρα της.
Κάποια στιγμή, όλη η οικογένεια στρέφει την ελπίδα της σε ένα τέταρτο πρόσωπο, τον Τζιμ, έναν επισκέπτη από τον έξω κόσμο, που λειτουργεί ως καταλύτης στη ζωή τους, αναμοχλεύοντας προσδοκίες. Ο Τζιμ έχει ένα σύντομο φλερτ με τη Λόρα. Ωστόσο, τα πάντα γκρεμίζονται ολοσχερώς, καθώς εκείνος διαλύει τις αυταπάτες τους κι έτσι επανέρχονται στην αδυσώπητη πραγματικότητα.
Εκτός από το πρωτότυπο κείμενο του έργου, στην παράσταση χρησιμοποιούνται και αποσπάσματα από παλαιότερα σχεδιάσματα του συγγραφέα για το έργο, καθώς και από το διήγημα «Πορτρέτο κοριτσιού σε γυαλί», γραμμένο το 1943, που αποτελεί επίσης προσχέδιο για το έργο.
Σε πολλά από τα έργα του, ο Τενεσί Ουίλιαμς ενσωματώνει στοιχεία της προσωπικής του ζωής και των παιδικών του χρόνων. Ο «Γυάλινος Κόσμος» θεωρείται το πιο αυτοβιογραφικό έργο του Αμερικανού συγγραφέα. Στην ουσία, περιγράφει την ίδια του την οικογένεια. Τον πατέρα του, μια αυστηρή πατριαρχική φιγούρα, τον θεωρούσε ουσιαστικά “απόντα” λόγω της δουλειάς του. Ο Τομ του έργου είναι ο ίδιος ο συγγραφέας (το πραγματικό μικρό όνομα του Ουίλιαμς ήταν Τόμας), η Αμάντα είναι η μητέρα του, μια αριστοκρατική γυναίκα, ωστόσο υπερπροστατευτική. Το πρόσωπο που κυρίως τον έχει επηρεάσει όμως είναι η αδερφή του, Ρόουζ. Η Ρόουζ είναι η έμπνευση για τη Λόρα, καθώς η ίδια έπασχε από σχιζοφρένεια και είχε υποβληθεί σε λοβοτομή, με αποτέλεσμα να μείνει σχεδόν ανάπηρη για το υπόλοιπο της ζωής της.
Οι χαρακτήρες του «Γυάλινου Κόσμου» επανέρχονται στα έργα του Ουίλιαμς και προεκτείνονται.
Ουσιαστικά σε όλα τα έργα του Ουίλιαμς υπάρχει ένας βασικός χαρακτήρας. Κυρίως μια γυναίκα, που ανήμπορη να υλοποιήσει την πραγματικότητα σύμφωνα με τα όνειρά της και μην αντέχοντας τη μιζέρια της, βυθίζεται σ’ έναν κόσμο φανταστικό για να αναζητήσει μιαν εκστατική υπνοφόρα λύτρωση.
Όλοι οι ηθοποιοί κυριάρχησαν στη σκηνή με τη δημιουργική τους υποκριτική. Η Ναταλία Τσαλίκη (Αμάντα) καθηλωτική. Η Αμαλία Νίνου, πολύ νέα και πολύ ταλαντούχα, ως Λόρα σε κάνει να μην μπορείς να αποσύρεις το βλέμμα σου από πάνω της. Ο Αντίνοος Αλμπάνης είναι μια θαυμάσια ενσάρκωση του ονειροπόλου Τομ. Ο Τζιμ του Κωνσταντίνου Γαβαλά αποδίδεται γεμάτος ζωντάνια και υγιή ορμή.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια του Γιώργου Πάτσα λιτά και ταυτόχρονα υπαινικτικά.
Η κρυστάλλινη μουσική του Σταύρου Γασπαράτου ταξιδεύει το κοινό στον ονειρικό, ουτοπικό και ουράνιο κόσμο του Τενεσί Ουίλιας.
Ευρηματικά και σημαντικά για την πορεία της παράστασης τα βίντεο του Μιχάλη Κλουκίνα.
Σταθερή αξία στους φωτισμούς ο Λευτέρης Παυλόπουλος.
Η Κατερίνα Ευαγγελάτου σκηνοθέτησε ένα εύθραυστο θηριοτροφείο, τόσο δυνατό όμως και τόσο μαγικό που εγγράφεται ανεξίτηλα στο σκληρό δίσκο της μνήμης του θεατή.
Μια παράσταση που δεν χορταίνεις να την παρακολουθείς!
* Ο “Γυάλινος Κόσμος” παρουσιάζεται στο θέατρο “Δημήτρης Χορν”.
