Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Η μνήμη μας δεν είναι καθόλου αξιόπιστη. Επηρεάζεται περισσότερο απ’ το συναίσθημα, τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, από τα «θέλω» και τα «πιστεύω» μας. Από τον εγωισμό μας, τις απογοητεύσεις, τις απορρίψεις που έχουμε δεχτεί και τις επιδιώξεις μας. Η αλήθεια, εκτός από ρευστή σε ατομικά συμφέροντα και κίνητρα, είναι και σχετική και υποκειμενική. Άλλωστε, όπως έχει πει και ο Μάρκες, «αυτό που έχει σημασία στη ζωή δεν είναι τι σου συμβαίνει, αλλά τι θυμάσαι και πώς το θυμάσαι».
Το πλάσιμο μιας ιστορίας είναι ένα προνόμιο που χρησιμοποιεί ο καθένας για την εξυπηρέτηση των σκοπών του και κάποιες φορές είναι η επιθυμία εκείνη που δημιουργεί αναμνήσεις, συχνά ψευδείς.
Ένα συμβάν
Ποιος είναι ο τρόπος που προσεγγίζει κανείς την αλήθεια; Τι σημαίνει για τον καθένα το να τη διατυπώσει, να την προβάλλει σαν υπόσταση στον συνομιλητή του;
Η παράσταση «Tape» πραγματεύεται την προσέγγιση τριών ανθρώπων για το ίδιο περιστατικό. Τρεις άνθρωποι έχουν τη δική τους άποψη για το πώς εξελίχθηκε και κατέληξε ένα συμβάν.
Παρακολουθήσαμε το έργο του Αμερικανού συγγραφέα Stephen Belber, «Tape», σε δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία του Θοδωρή Βουρνά και μετάφραση της Εμμανουέλας Αλεξίου στο Θέατρο 104, με πρωταγωνιστές τους Κώστα Κάππα, Δημήτρη Λιακόπουλο, Εμμανουέλα Αλεξίου και σε παραγωγή της ANDRODELY p.c.
Η υπόθεση
Στο μικρό δωμάτιο ενός μάλλον άθλιου μοτέλ στο Μίσιγκαν δύο παλιοί φίλοι και συμμαθητές, ο Βίνσεντ και ο Τζον, συναντιούνται με αφορμή την προβολή της ταινίας του Τζον σε ένα σημαντικό τοπικό κινηματογραφικό φεστιβάλ.
Μέσα από μία σύντομη ανασκόπηση της μέχρι τώρα πορείας τους, αρχίζουν να αναμοχλεύουν το παρελθόν. Όταν όμως ο Βίνσεντ κατηγορεί τον Τζον για βιασμό της πρώην κοπέλας του ίδιου, Έιμι, πιέζοντάς τον με κάθε τρόπο να το παραδεχτεί, το αμφιλεγόμενο περιστατικό θα πάρει διαστάσεις προσωπικής κόντρας.
H Έιμι, προσκεκλημένη από τον Βίνσεντ, θα μπει αναπάντεχα στο δωμάτιο για να δώσει τη δική της, διαφορετική εκδοχή…
Πώς αντιλαμβάνεται και πώς αναπαράγει ο κάθε χαρακτήρας ένα περιστατικό που ανήκει στο παρελθόν και με ποιον τρόπο ο χρόνος διαστρεβλώνει τις θέσεις τους;
Το «φαινόμενο Ρασομόν»
Μια παράσταση διασκεδαστική και αληθινή, που εξετάζει τα διλήμματα και τις ενοχές. Παρακολουθούμε επί σκηνής μια συζήτηση που θα μπορούσε να είναι αληθινή με πραγματικούς χαρακτήρες για υπαρκτές καταστάσεις.
Η ιδέα πίσω από το «Tape», δηλαδή οι τρεις διαφορετικές απόψεις του ίδιου γεγονότος, μας θύμισε το «φαινόμενο Ρασομόν», που έγινε γνωστό αρχικά από το διήγημα του Ρυουνόσουκε Ακουτάγκαβα και κατόπιν ευρέως από το θρίλερ «Ρασομόν» («Rashōmon», 1950), το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ιάπωνα σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα. Η ταινία μάλιστα έφερε στη ζωή μας έναν καινούργιο λεξιλογικό όρο. Το “Rashomon effect”, όπως καθιερώθηκε, είναι το φαινόμενο κατά το οποίο διαφορετικοί άνθρωποι δίνουν μια εντελώς διαφορετική εκδοχή για το τι συνέβη σε ένα συγκεκριμένο γεγονός, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιβεβαιωθεί η αληθινή εκδοχή.
Το θέατρο ενωμένο με τη ζωή
Ο Θοδωρής Βουρνάς είναι ένας νέος σκηνοθέτης αλλά από τους σημαντικούς σκαπανείς του ελληνικού θεάτρου (και του κινηματογράφου). Οι παραστάσεις του κρατούν ενωμένο το θέατρο με τη ζωή. Σε κάνουν να αντιμετωπίζεις σοβαρά το θέατρο, κάτι που ασφυκτικά στερούμεθα ως θεατές παρά την πληθώρα των παραστάσεων στις αθηναϊκές σκηνές, σε καιρούς μάλιστα που η εμπορευματοποίηση και η ειδωλοποίηση κρατούν τα σκήπτρα.
Το «Tape», η τελευταία του παράσταση, έρχεται και μας παροτρύνει να αφήσουμε τα σπίτια μας, έστω και μια κρύα χειμωνιάτικη νύχτα και να αναζητήσουμε τις ιδιαίτερες χαρές του θεάτρου. Το «Tape» δεν είναι βαρύγδουπο, είναι ζωντανό, απλό, ορμητικό και ψυχαγωγικό, έχει τη σωστή διάρκεια και ανατέμνει μια βίαιη πράξη, αφήνοντας την ετυμηγορία –κατά κύριο λόγο- στον θεατή. Μπορεί να εκληφθεί και ως πείραμα.
Η προϊστορία του έργου
Το έργο «Tape» (1999) του Stephen Belber ανέβηκε για πρώτη φορά στο Actors Theatre του Louisville, στο πλαίσιο του “Humana Festival of New American Plays”, ενώ το 2001 η ταινία του Richard Linklater, σε σενάριο του ίδιου του συγγραφέα, ξεχώρισε με πρωταγωνιστές τους Ίθαν Χοκ, Ούμα Θέρμαν και Ρόμπερτ Σον Λέοναρντ.
Αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές, η ταινία ακολούθησε μια επιτυχημένη φεστιβαλική πορεία, ενώ η Ούμα Θέρμαν προτάθηκε ως υποψήφια καλύτερης γυναικείας ερμηνείας στα “FilmIndependent Spirit Awards” (2002).
Οι δύο φίλοι
Ο Belber έγραψε το έργο με αφορμή την παρόμοια ιστορία δύο δικών του φίλων και την επέκτεινε θέτοντας τις βάσεις για πολλούς προβληματισμούς, όπως την ανταγωνιστικότητα μιας μακρόχρονης φιλίας, τη ζήλια, τις ενοχές για τις παλιές «αμαρτίες», τον ορισμό του βιασμού, τη διαφορετική οπτική που δίνει ο χρόνος σε ένα γεγονός, τις σχέσεις του παρελθόντος, τη φύση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής.
Μπορεί ο ένας από τους δύο ήρωες να είχε δεσμό με το όμορφο κορίτσι του γυμνασίου, ο άλλος όμως έκανε έρωτα μαζί της. Ποιος έχει δίκιο; Ποιος είναι λάθος; Τι συνέβη πραγματικά εκείνη τη μοιραία νύχτα;
Το γεγονός ότι δεν έχω δει την ταινία μού επέτρεψε να παρακολουθήσω εντελώς ανεπηρέαστη την παράσταση και ανύποπτη για ό,τι θα επακολουθήσει. Φίλοι μου θεατές που την είχαν δει, δήλωσαν ότι οι ηθοποιοί και η συγκεκριμένη παράσταση αποτελούν μια πολύ διαφορετική εμπειρία, εξίσου ενδιαφέρουσα.
Η Έιμι είναι ο κεντρικός χαρακτήρας στο έργο, παρόλο που εμφανίζεται λιγότερο από τους δύο ήρωες. Ο ένας από τους φίλους είναι ο ηττημένος της ζωής, μόνος και μυθομανής, αναξιόπιστος, βαποράκι ναρκωτικών, εθισμένος στο αλκοόλ και στις ουσίες, απασχολείται περιστασιακά ως εθελοντής πυροσβέστης. Ο άλλος είναι ανερχόμενος δημιουργός ταινιών, ευκατάστατος, ικανοποιημένος, καλοντυμένος, ταλαντούχος, υπεύθυνος και ώριμος, μένει σε πεντάστερο ξενοδοχείο, έχει αυτοπεποίθηση και άποψη. Οι δυο τους αντιμετωπίζουν και ιεραρχούν τις καταστάσεις με διαφορετικό τρόπο. Αποτιμούν τα οφέλη και το ρίσκο αλλιώς. Ξεχωρίζουν το κόστος από το κέρδος με άλλα κριτήρια.
Το παρελθόν
Μπορεί το «Tape» να είναι ένα έργο που αφορά τις μνήμες, ξεπερνά όμως τα κλισέ της αναδρομής στο παρελθόν και των αναμνήσεων. Στην ουσία πρόκειται για ένα έργο συγκρούσεων και χαρακτήρων, θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε και ψυχογράφημα, καθώς επικεντρώνεται στην ψυχολογική ανάλυση των ηρώων, στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά τους, στην προσωπικότητα και στα συναισθήματά τους, στα αίτια της συμπεριφοράς τους.
Στα χέρια του Θοδωρή Βουρνά έγινε μια παράσταση γεμάτη ενέργεια, ειλικρινής, δυνατή, έντονη, αστεία, προκλητική, συναρπαστική, αγωνιώδης και εκλεπτυσμένη που εξετάζει τα κίνητρα των ανθρώπινων πράξεων και τη διαφορετική αντίληψη για την αλήθεια. Μια παράσταση με στυλ και ροή που πολύ σύντομα, μετά το πρώτο χειμαρρώδες ξάφνιασμα που σε ταρακουνά, σε βυθίζει στους παράξενους διαλόγους της και τους εκρηκτικούς χαρακτήρες της.
Η ιδέα πίσω από την παράσταση είναι ιδιαίτερα έξυπνη. Οι χαρακτήρες τη μια στιγμή είναι απόλυτα αξιαγάπητοι και την επόμενη γίνονται δηλητηριώδεις. Τη μια στιγμή είναι δυναμικοί, σκληροί και ακατανίκητοι και την άλλη γίνονται ευάλωτοι, παιδαριώδεις και σπασμωδικοί.
Η παράσταση
Η αλήθεια δεν είναι καθαρή, δεν βλέπουμε παρά μόνον απόψεις αυτής. Ο συγγραφέας εξωθεί τους ήρωες στα άκρα. Είναι ο μόνος τρόπος για να έρθουν αντιμέτωποι με τους φόβους τους.
Παίζεται στο θέατρο «104» που είναι ένας από τους κομψούς και καλά εξοπλισμένους μικρούς θεατρικούς χώρους στην Αθήνα.
Αυτό που προσέξαμε ιδιαίτερα στη σκηνοθεσία του Θοδωρή Βουρνά είναι η φυσικότητα και η αλληλεπίδραση με τον χώρο. Χωρίς καμία επιτήδευση, καθώς αυτό θα ήταν περιττό, η πλοκή προχωρά με επίγνωση, συναίσθηση και καθαρότητα. Οι χαρακτήρες αποδίδονται αδρά, με ίσες δόσεις σαφήνειας και ασάφειας, δήλωσης και απόκρυψης.
Πώς θα αισθανόσασταν άραγε αν, αφού μοιραστήκατε τα συναισθήματά σας με έναν φίλο για μια παλιά εμπειρία, για την οποία δεν είστε ιδιαίτερα υπερήφανοι, αυτός ο φίλος, παρακάμπτοντας την εμπιστοσύνη που του δείξατε, μαγνητοφωνούσε την εξομολόγησή σας. Προδομένος, θυμωμένος, φοβισμένος, μπερδεμένος;
Οι τρεις ηθοποιοί προσηλωμένοι στο έργο, ουσιαστικοποίησαν τα στοιχεία των χαρακτήρων, αλληλοσυμπληρώθηκαν και εντυπωσίασαν.
Οι συντελεστές
Εξαιρετικότατος ο πεπειραμένος Κώστας Κάππας στο ρόλο του Βίνσεντ, που τον αποδίδει στο σωστό τόνο και με ιδιαίτερη ομολογουμένως ζωντάνια. Το παίξιμό του είχε πρωτοτυπία και θεαματικότητα.
Ο Δημήτρης Λιακόπουλος δίνει επίσης μια ζηλευτή ερμηνεία, συγκρατημένη και εσωτερική, ζωντανεύοντας τα χαρακτηριστικά του Τζον.
Η Εμμανουέλα Αλεξίου -το πολυπόθητο κορίτσι του γυμνασίου και η δυναμική βοηθός εισαγγελέα- έδωσε το «παρών» ολοκληρωτικά και ήταν πραγματικά υπέροχη με στιγμές εκπληκτικής εκφραστικότητας.
Αυτό που δεν γνώριζα είναι ότι η κα Αλεξίου είναι τόσο καλή μεταφράστρια. Μόνον έπαινοι αξίζουν στη μεταφραστική εργασία της.
Ταιριαστά στην ατμόσφαιρα του έργου τα αφαιρετικά και ρεαλιστικά σκηνικά του Davidcv Negrin, μικρές ενστάσεις έχω μόνο για τα κοστούμια.
Στο «Tape», έργο προβληματισμού αλλά και σαρκασμού, τα κωμικά στοιχεία υπερτερούν και είναι αυτά που προσδίδουν ξεχωριστή γοητεία και έλξη στην παράσταση που, εν γένει, έχει μια ευχάριστη πρόσληψη στους θεατές.
Ασφαλώς σε αυτό συνέβαλαν και η Λυδία Τριγώνη ως βοηθός σκηνοθέτη αλλά και ο άψογος σχεδιασμός των φωτισμών από το σκηνοθέτη Θοδωρή Βουρνά.
Μια ακόμη παράσταση του Θοδωρή Βουρνά που δίνει μια σπουδαία σκιαγράφηση πολύπλοκων χαρακτήρων.
Εν κατακλείδι, μιλάμε για μια θεατρική δουλειά που είναι πολύ συγκεκριμένη σε αυτά που θέλει να δώσει στον θεατή δίχως σε καμία περίπτωση να θέλει να τον παραπλανήσει και πραγματικά δικαιώνει τις προσδοκίες. Μια εμπειρία την οποία θα θυμόμαστε.
Σημείωμα σκηνοθέτη
Ο χρόνος πάντα αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Οι ήρωες του έργου έρχονται να αντιμετωπίσουν ένα περιστατικό από το παρελθόν τους σε συνάρτηση με το χρόνο που έχει περάσει και πόσο έχει αλλάξει ο καθένας τους. Η αλήθεια είναι πάντα υποκειμενική και περνάει μέσα από την φιλία τους, τον ανταγωνισμό τους, την αίσθηση του κοινού χιούμορ και τη δύναμη της επιλογής να είσαι ή να μην είσαι θύμα. Σε όλους μας υπάρχει κάτι που δεν το αντιμετωπίσαμε στο χρόνο του και για τον έναν έγινε μεγάλο και για τον άλλο μικρό. Εδώ είναι το διακύβευμα της θέσης του Τζον και του Βίνσεντ απέναντι στην Έιμι. / Θοδωρής Βουρνάς
Ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Εμμανουέλα Αλεξίου
Σκηνοθεσία-Δραματουργική επιμέλεια: Θοδωρής Βουρνάς
Βοηθός σκηνοθέτη: Λυδία Τριγώνη
Σκηνικά – Κοστούμια: Davidcv Negrin
Σχεδιασμός φωτισμών: Θοδωρής Βουρνάς
Φωτογραφίες / Artwork: Γιώργος Γιαννίμπας
Φωτογραφίες παράστασης: Jason Konteos
Επικοινωνία: BrainCo
Παραγωγή: ANDRODELY p.c.
Παραγωγός: Ανδροκλής Δεληολάνης
Πρωταγωνιστούν:
Κώστας Κάππας, Δημήτρης Λιακόπουλος, Εμμανουέλα Αλεξίου
Πληροφορίες
Πρεμιέρα: 23 Νοεμβρίου 2019
Τελευταία παράσταση: 9 Φεβρουαρίου 2020
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Σάββατο και Κυριακή στις 21.15
Διάρκεια: 80 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Τιμές εισιτηρίων:
Κανονικό: 14 ευρώ
Μειωμένο: Φοιτητικό 10 ευρώ, Συνταξιούχων 12 ευρώ, Ατέλεια 5 ευρώ
Προπώληση εισιτηρίων: ΚΛΙΚ ΕΔΩ
ΘΕΑΤΡΟ 104
Ευμολπιδών 41, Γκάζι
Τηλ.: 2103455020
- Φωτογραφίες: Νίκος Πανταζάρας
