«Ψάξτε για μπελάδες» – 15 συγγραφικές συμβουλές από τον Φίλιπ Ροθ
Δεκαπέντε συγγραφικές συμβουλές από τον Philip Roth, δεκαπέντε αποσπάσματα από συνεντεύξεις του, για τη δημιουργική διαδικασία της γραφής, τη μάχη του συγγραφέα με τη λευκή σελίδα και το writer’s block. Όλες διατυπωμένες με το γνωστό, καυστικό ύφος του ευφυούς Αμερικανού πεζογράφου.
Πηγή: Book Press
Μάθετε πώς να κάθεστε ακίνητοι.
Η συγγραφή δεν είναι απλώς σκληρή δουλειά, είναι ένας εφιάλτης. Η εξόρυξη άνθρακα είναι σκληρή δουλειά. [Η συγγραφή] είναι εφιάλτης… Υπάρχει τεράστια αβεβαιότητα στην ίδια τη φύση του επαγγέλματος, ένα αίσθημα αμφιβολίας που σε συνοδεύει διαρκώς, κατά κάποιο τρόπο. Ένας καλός γιατρός δεν παλεύει ενάντια στο επάγγελμά του. Στα περισσότερα επαγγέλματα υπάρχει μια αρχή, μια μέση και ένα τέλος. Με το γράψιμο, πάντα επιστρέφεις στο σημείο εκκίνησης. Είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας, χρειάζεσαι κάτι καινούριο. Υπάρχει πολλή επανάληψη στο επάγγελμα. Στην πραγματικότητα, μια δεξιότητα που χρειάζεται κάθε συγγραφέας είναι η ικανότητα να κάθεται ακίνητος στη θέση του, σε μια δουλειά δίχως πολλή δράση.
– όπως αναφέρεται στο Daily Rituals του Mason Currey
Ψάξτε για μπελάδες.
Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο [στην αρχή]. Δεν εννοώ τις λύσεις στα προβλήματα – αυτό που εννοώ, είναι πως και τα ίδια τα προβλήματα δεν είναι συχνά ξεκάθαρα. Καθώς ξεκινάς, ψάχνεις για αυτό που θα σε παιδεύσει αργότερα. Ψάχνεις για μπελάδες. Μερικές φορές, στην αρχή, η αβεβαιότητα δεν προκύπτει επειδή η γραφή είναι δύσκολη, αλλά επειδή δεν είναι αρκετά δύσκολη. Η ευχέρεια μπορεί να είναι ένα αρνητικό σημάδι· η ευχέρεια μπορεί κάλλιστα να είναι ένα σημάδι που μου λέει να σταματήσω, ενώ το να είμαι στο σκοτάδι, από πρόταση σε πρόταση, είναι αυτό που συχνά με πείθει να συνεχίζω.
– σε συνέντευξή του, το 1984, στο The Paris Review
Αν γράφεις κάθε μέρα, τελικά θα έχεις ένα βιβλίο.
Δεν μπορώ να ερμηνεύσω το γεγονός ότι έχουν κυκλοφορήσει πολλά βιβλία μου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Δουλεύω σε ημερήσια βάση, και αν εργάζεστε τις περισσότερες ημέρες και ολοκληρώνετε τουλάχιστον μία σελίδα ημερησίως, τότε στο τέλος του έτους θα έχετε 365 σελίδες.
– από συνέντευξή του, το 2009, με την Tina Brown για το The Daily Beast
Επιλέξτε την οπτική σας προσεκτικά.
Πώς νιώθετε κοιτάζοντας μέσα από ένα μικροσκόπιο, όταν προσαρμόζετε την εστίαση; Όλα εξαρτώνται από το πόσο κοντά θέλετε να φέρετε το γυμνό αντικείμενο στο γυμνό σας μάτι. Και αντιστρόφως. Εξαρτάται από το τι θέλετε να μεγεθύνετε και σε τι βαθμό.
– σε συνέντευξή του, το 1984, στο The Paris Review
Να δουλεύετε με τον εαυτό σας.
Μέρος του να είσαι συγγραφέας είναι να μπορείς να διαβάζεις ό,τι έχεις γράψει και να αναγνωρίζεις τι λείπει, να αναγνωρίζεις τι χρειάζεται περισσότερη ανάπτυξη, να αναγνωρίζεις τι υπονοείται μέσα από αυτά που έγραψες. Είναι σαν το τραμπολίνο. Ξέρετε, πηδάτε πάνω-κάτω, και κάθε άλμα είναι μία ιδέα.
– από συνέντευξή του, στον Robert Siegel για το NPR
Γράψτε ό,τι δουλεύει υπέρ της ιστορίας (ή υπέρ σας).
Προτιμάς ό,τι είναι πιο λειτουργικό για εσένα. Δύο χιλιάδες σελίδες αφήγησης και έξι γραμμές διαλόγου μπορεί να είναι το κλειδί της επιτυχίας για έναν συγγραφέα, και δύο χιλιάδες σελίδες διαλόγου και έξι γραμμές αφήγησης το κλειδί της επιτυχίας για έναν άλλον.
– σε συνέντευξή του, το 1984 στο The Paris Review
Να δουλεύετε πρόταση την πρόταση.
Το να διορθώνεις τα λάθη που έχει ένα βιβλίο είναι πάντα σκληρή δουλειά και η πρόοδός που σημειώνεις συχνά έχει τους ρυθμούς ενός σαλιγκαριού. Ακόμα κι αν καταφέρεις να τελειώσεις ένα βιβλίο μέσα σε δύο χρόνια, μερικές φορές γράφεις μια σελίδα την ημέρα, μερικές φορές δεν γράφεις καμία σελίδα… κάθε πρόταση δημιουργεί κι ένα πρόβλημα και ουσιαστικά αυτό που κάνεις είναι να συνδέεις τη μια πρόταση με την επόμενη. Γράφεις μια πρόταση και πρέπει να αποφασίσεις τι ακολουθεί μετά ή τι δεν ακολουθεί.
– από συνέντευξή του, το 2013 στο NPR
Κάντε το να φαίνεται αληθινό.
[Περνάω ολόκληρους μήνες] κοιτάζοντας ένα χειρόγραφο και λέγοντας: «Αυτό είναι λάθος – αλλά τι φταίει;» Αναρωτιέμαι: «Αν αυτό το βιβλίο ήταν όνειρο, τι θέμα θα είχε αυτό το όνειρο;» Αλλά όταν το αναρωτιέμαι αυτό, προσπαθώ επίσης να πιστεύω πραγματικά σε αυτό που έγραψα, να ξεχάσω ότι γράφω λογοτεχνία και να πω: «Αυτό όντως συνέβη», ακόμα κι αν δεν έχει όντως συμβεί. Είναι σημαντικό να αντιληφθείτε το δημιούργημά σας ως μια πραγματικότητα που μπορεί να γίνει κατανοητή ως όνειρο. Η όλη φιλοσοφία είναι να μετατρέψουμε τη σάρκα και το αίμα σε λογοτεχνικούς χαρακτήρες και τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες σε σάρκα και αίμα.
– σε συνέντευξή του, το 1984 στο The Paris Review
Κόλλησες; Πήγαινε μια βόλτα.
Όταν κολλάω -και κολλάω πολύ συχνά-, βγαίνω από το σπίτι μου και πηγαίνω στο δάσος. Περπατώ για δέκα λεπτά και επιστρέφω και προσπαθώ ξανά.
– όπως είπε στον Guardian
Μην απογοητεύεστε από τις δυσκολίες.
Ο Τζον Μπέριμαν είπε πως κάθε μαρτύριο που δεν σκοτώνει έναν συγγραφέα είναι για αυτόν μια ευλογία. Το γεγονός ότι το δικό του μαρτύριο τελικά τον σκότωσε δεν αναιρεί την εγκυρότητα της φράσης του.
– σε συνέντευξή του, το 1984, στο The Paris Review
Γράψτε για αυτά που ξέρετε, αλλά όχι μόνο για αυτά που ξέρετε.
Φυσικά, βασίζεστε στις εμπειρίες σας, αλλά μόνο για να στηριχτείτε κάπου. Δεν σημαίνει ότι θα γράφετε ό,τι σας συνέβη κάθε μέρα – δεν είστε κανονικοί συγγραφείς αν το κάνετε αυτό. Αλλά σας δίνει μια αίσθηση, ξέρετε, για το πώς είναι η ζωή, και σταθμίζετε αυτό που επινοείτε με την αίσθηση της πραγματικότητας.
– από συνέντευξή του, το 2013, στο NPR
Δοκίμασε την ψυχανάλυση.
Αν δεν είχα κάνει ψυχανάλυση, δεν θα έγραφα Το σύνδρομο Πόρτνοϊ όπως το έγραψα, ή το Η ζωή μου ως άντρα όπως το έγραψα, ούτε Το βυζί θα ήταν αυτό που είναι. Ούτε θα ήμουν αυτός που είμαι τώρα. Η εμπειρία της ψυχανάλυσης ήταν μάλλον πιο χρήσιμη για μένα ως συγγραφέα παρά ως νευρωτικό, αν κι η διαφορά του ενός από το άλλο είναι μάλλον δυσδιάκριτη. Είναι μια εμπειρία που μοιράστηκα με δεκάδες χιλιάδες μπερδεμένους ανθρώπους, και οτιδήποτε τόσο ισχυρό σε προσωπικό επίπεδο, που ενώνει έναν συγγραφέα με τη γενιά του, την τάξη του, με τη στιγμή, είναι εξαιρετικά σημαντικό, υπό τον όρο ότι, στη συνέχεια, ο συγγραφέας μπορεί να συγκεντρωθεί αρκετά ώστε να εξετάσει την εμπειρία αντικειμενικά, ευφάνταστα, στη συγγραφική κλινική.
– σε συνέντευξή του, το 1984 στο The Paris Review
Θα ξεκινάς από το μηδέν κάθε φορά, αλλά δεν πειράζει.
Ξεκινάς κάθε βιβλίο ως ερασιτέχνης και ως ανόητος. Και ενώ γράφεις, ανακαλύπτεις τον χαρακτήρα του βιβλίου. Φυσικά, εσύ είσαι ο επικεφαλής. Αλλά σταδιακά, ενώ γράφεις κάθε πρόταση, ο χαρακτήρας του βιβλίου, σαν να λέμε, φανερώνεται από μόνος του, μέσα από τη γλώσσα που χρησιμοποιείς.
– από συνέντευξή του, το 2006, στον Terry Gross
Μάθε να προσποιείσαι.
Είναι η τέχνη της πλαστοπροσωπίας, έτσι δεν είναι; Αυτό είναι το θεμελιώδες μυθιστορηματικό δώρο… Πρέπει να υπάρχει και μία ευχαρίστηση σε αυτό το επάγγελμα και είναι αυτή. Να κυκλοφορείς μεταμφιεσμένος. Να υποδύεσαι έναν χαρακτήρα. Να προσποιείσαι πως είσαι κάποιος που δεν είσαι. Να προσποιείσαι. Το πονηρό και εφευρετικό μασκάρεμα. Δεν χρειάζεται απαραίτητα, ως συγγραφέας, να μη βασιστείς στη ζωή σου και να αφεθείς πλήρως στην πλαστοπροσωπία. Ίσως να είναι και πιο ενδιαφέρον αν δεν το κάνεις. Τη διαστρεβλώνεις, τη γελοιοποιείς, τη διακωμωδείς, τη βασανίζεις και την ανατρέπεις, την εκμεταλλεύεσαι – όλα αυτά για να δώσεις στη ζωή σου τη μορφή που θα δημιουργήσει τη λογοτεχνική ζωή σου.
– σε συνέντευξή του, το 1984, στο The Paris Review
…ή απλώς, παράτα τα.
Αν ήμουν στη θέση σας, θα τα παρατούσα όσο είχα ακόμα την ευκαιρία. Πραγματικά, είναι ένας απαίσιος χώρος. Μόνο βασανιστήρια. Απαίσιος. Γράφεις και γράφεις και πρέπει να τα πετάξεις σχεδόν όλα, γιατί δεν είναι καθόλου καλά. Θα σας συμβούλευα να τα παρατήσετε. Δεν θέλετε να το κάνετε αυτό στον εαυτό σας. Αυτή είναι η συμβουλή μου προς τα εσάς.
– όπως είπε στον συγγραφέα Julian Tepper, ο οποίος το ανέφερε στο The Paris Review το 2012
Ο Φίλιπ Ροθ, Αμερικανός συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής, γεννήθηκε στις 19 Μαρτίου 1933 στο Νιούαρκ του Νιού Τζέρσεϊ. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στα Πανεπιστήμια του Bucknell και του Σικάγο. Διετέλεσε καθηγητής της συγκριτικής λογοτεχνίας στα πανεπιστήμια του Πρίνστον, της Νέας Υόρκης (Hunter College) και της Πενσυλβανίας. Διηύθυνε τη σειρά “Συγγραφείς της άλλης Ευρώπης” στις εκδόσεις Penguin και γνώρισε στο αμερικανικό κοινό συγγραφείς όπως ο Bruno Schulz και ο Μίλαν Κούντερα. Πολυγραφότατος, έγραψε συνολικά 31 βιβλία. Έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό με τη συλλογή διηγημάτων “Αντίο Κολόμπους”, το 1959, που τιμήθηκε με το National Book Award for Fiction. Στα πολυάριθμα βραβεία του που ακολούθησαν περιλαμβάνονται το National Book Critics Circle Award το 1987 για το μυθιστόρημα “Αντιζωή”, το ίδιο βραβείο το 1991 για το αυτοβιογραφικό αφήγημα “Πατρική κληρονομιά”, το PEN/Faulkner Award το 1994 για το μυθιστόρημα “Επιχείρηση Σάυλωκ”, το National Book Award το 1995 για “Το θέατρο του Σάμπαθ”, το βραβείο Pulitzer το 1997 για το “Αμερικανικό ειδύλλιο”, το PEN/Faulkner Award το 2001 για “Το ανθρώπινο στίγμα” (που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο), το PEN/Faulkner Award το 2007 για τον “Καθένα”. Επίσης τού απονεμήθηκε το National Medal of Arts το 1998, το Gold Medal for Fiction της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Γραμμάτων το 2001 και δύο από τα πιο έγκυρα βραβεία PEN, για το σύνολο του έργου του: το 2006 το βραβείο PEN/Nabokov και το 2007 το βραβείο PEN/Saul Bellow for Achievement in American Fiction. Το 2011 τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Man Booker International επίσης για το σύνολο του έργου του. Ήταν ο μόνος αμερικανός συγγραφέας που εκδόθηκαν τα “Άπαντά” του σε πλήρη και οριστική έκδοση από τη Library of America, ενώ ήταν εν ζωή. To 2012 δήλωσε στο περιοδικό “Les Inrockuptibles” ότι, αφού ξαναδιάβασε όλα τα έργα του, αποφάσισε να αποσυρθεί από το γράψιμο της πεζογραφίας (τελευταίο του μυθιστόρημα το “Νέμεσις”, αγγλ. έκδ. 2010). Έφυγε από τη ζωή στη Ν. Υόρκη στις 22 Μαΐου 2018, από καρδιακή ανεπάρκεια, σε ηλικία 85 ετών.
