Η Simin (Leila Hatami) και ο Naader (Peyman Moaadi) είναι παντρεμένοι και ζουν στην Τεχεράνη μαζί με την 11χρονη κόρη τους και τον πάσχοντα από Alzheimer πατέρα του Naader. Ύστερα από 14 χρόνια γάμου οδηγούνται, προφανώς αθέλητα, στο χωρισμό. Η Σιμίν επιθυμεί να φύγει από τη χώρα της. Πιστεύει πως στην Ευρώπη θα της δοθούν περισσότερες ευκαιρίες. Ο Ναντέρ είναι δέσμιος της υποχρέωσης προς τον άρρωστο πατέρα του και δεν θέλει να τον εγκαταλείψει. Έτσι χωρίζουν. Η Σιμίν αφήνει τη συζυγική εστία και επιστρέφει, προσωρινά, στο πατρικό της. Πιστεύει πως έτσι θα πιέσει τον Ναντέρ, ο οποίος θα δώσει τη συγκατάθεσή του να μεταναστεύσουν οικογενειακώς.
Η κόρη τους (Sarina Farhadi), προσδοκώντας να επιστρέψει γρήγορα η μητέρα της στο σπίτι τους, αποφασίζει να παραμείνει για ένα διάστημα με τον Ναντέρ. Ανήμπορος να φροντίσει το γέροντα πατέρα του, ο Ναντέρ προσλαμβάνει μία φτωχή γυναίκα για να τον περιποιείται. Τότε τα γεγονότα αρχίζουν να παίρνουν απρόοπτες διαστάσεις. Γιατί αυτό που δεν ήξερε είναι ότι αυτή η γυναίκα εργαζόταν χωρίς την άδεια του συζύγου της και ότι ήταν έγκυος. Ή μήπως το ’ξερε; Χωρίς καν να το καταλάβει, ο Ναντέρ αιχμαλωτίζεται σε έναν ιστό από ψέματα και κοινωνικές αντιδικίες που καταστρέφουν τη ζωή του, τα όνειρά του αλλά και την εικόνα του στα μάτια της κόρης του. Από την πλευρά της η γυναίκα που υπηρετεί τον πατέρα του μήπως κρύβει κάτι; Γιατί δεν είναι επιμελής στα καθήκοντά της;
Αυτό που αποτελεί το κομβικό σημείο του ενδιαφέροντος με το “Ένας χωρισμός” («Nader And Simin, A Separation») είναι πως ο Asghar Farhadi δημιουργεί υψηλή κινηματογραφική τέχνη με τα λιγοστά, όμως με απαράμιλλη αμεσότητα, απλότητα, δίχως τυμπανοκρουσίες, δίχως πολυδάπανα σκηνικά και κοστούμια, δίχως εφέ και παχιά λόγια. Με μια σεμνότητα που από κάποιους λείπει. Μήπως από τους δικούς μας σκηνοθέτες; Ιρανικός κινηματογράφος. Με άλλα λόγια εθνικός κινηματογράφος. Κινηματογράφος με βάσεις, με επιρροές ίσως, αλλά σίγουρα χωρίς αντιγραφές. Φτάνει να δει κανείς τα εκφραστικά πρόσωπα των ηθοποιών για να αναρωτηθεί αν συγκρίνονται με ακριβοπληρωμένους και προβεβλημένους σταρ άλλων χωρών. Όλοι οι ρόλοι, ακόμα και ο πιο μικρός, παιγμένοι άψογα, με συγκινητική λιτότητα. Το “Ένας χωρισμός” είναι μια ταινία που παρουσιάζει με αδρές γραμμές το δράμα των ηρώων του. Έχει νόημα, άποψη, δεν έχει παχιά λόγια. Ο Ιρανός σκηνοθέτης κρατάει έντεχνα το θεατή σε εγρήγορση με τις ανατροπές και τους αιφνιδιασμούς του, ενώ παράλληλα δεν πέφτει στην παγίδα του φτηνού μελό. Χρησιμοποιώντας το αδιέξοδο ενός ζευγαριού, θέτει πολύ περισσότερα και σοβαρότερα θέματα από αυτή καθαυτή την ιστορία του χωρισμού. Οι χαρακτήρες, θαυμάσια ερμηνευμένοι, είναι εγκλωβισμένοι σ’ έναν πολιτισμό θεοκρατούμενο, φοβικό και καταπιεστικό που ισοπεδώνει την ελεύθερη ανθρώπινη έκφραση. Σε μια χώρα όπου παντοδύναμη είναι η αντίληψη των άκρων, μια λογική κωμικοτραγική που ξεριζώνει συναισθήματα και ρημάζει ανθρώπινες ζωές.
Για ένα κράτος απολυταρχικό όπως το Ιράν, όπου το ολοκληρωτικό καθεστώς του Αχμαντινετζάντ οδηγεί στη φυλακή σκηνοθέτες όπως τους Jafar Panahi και Mohammad Rasoulof, αλλά και πλήθος ανώνυμων ανθρώπων απλώς και μόνον για τις ιδέες τους, το να κάνεις τέχνη είναι μια υπόθεση βαριά, ένας αγώνας δύσκολος που αποκτά εξόχως διαφορετικές διαστάσεις από αυτές που μπορεί να αντιλαμβάνεται κανείς στη Δύση. Καθετί δημιουργικό προέρχεται από το Ιράν, σπουδαίο ή ασήμαντο, πετυχημένο ή αποτυχημένο, εμπεριέχει σίγουρα πολύ πόνο και αγωνία. Σαν να πρόκειται όμως για μια αξιοθαύμαστη άμυνα της δοκιμαζόμενης ανθρώπινης φύσης, ο άνθρωπος φαίνεται πως βρίσκει πάντοτε τον τρόπο να δραπετεύει καλλιτεχνικά, από παράπλευρες εξόδους, ακόμα και στις πιο αντίξοες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, πηγαίνοντας αντίθετα στο ρεύμα, στα στοιχήματα και στις πιθανότητες.
Αυτό έκανε και ο ακάθεκτος και ανυπότακτος Asghar Farhadi, ο σκηνοθέτης που μετά την Αργυρή Άρκτο το 2009 με το αξιόλογο “Τι απέγινε η Έλι” («About Elly»), κατέκτησε το μεγαλύτερο έπαθλο του Φεστιβάλ Βερολίνου με την τελευταία του δουλειά, το αριστουργηματικό «Nader And Simin, A Separation». Κι αν κάποιος προπετής σκεφτεί και πει πως συνυπάρχουν και πολιτικοί λόγοι οι οποίοι συνηγορούν σε αυτού του είδους τις βραβεύσεις, ας παρακολουθήσει την ταινία. Μάλλον θα βγει με διαφορετική γνώμη από την αίθουσα. Η αλήθεια είναι μία: ταινίες όπως το «Nader And Simin, A Separation» παραμερίζουν σύνορα, πολιτισμικές συγκρούσεις, συμφέροντα και σκοπιμότητες, γιατί μιλούν με μία μόνο γλώσσα, η οποία είναι παγκόσμια, την πανανθρώπινη ειλικρινή γραφή της τέχνης.
* Το «Nader And Simin, A Separation» έφυγε θριαμβευτικά από το 61ο Φεστιβάλ Βερολίνου έχοντας αποσπάσει τρία βραβεία. Χρυσή Άρκτο καλύτερης ταινίας, βραβείο γυναικείας ερμηνείας και βραβείο ανδρικής ερμηνείας. Πρωταγωνιστούν: Peyman Moaadi, Leila Hatami, Sareh Bayat, Shahab Hosseini, Sarina Farhadi. Σκηνοθεσία: Asghar Farhadi.
