Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Μια σύγχρονη θεατρική συγγραφέα από την Ολλανδία σύστησε στο αθηναϊκό κοινό η Ρούλα Πατεράκη. Πρόκειται για τη Λοτ Φέικεμανς (Lot Vekemans). Γεννημένη το 1965, σπούδασε θεατρική γραφή αλλά και κοινωνική γεωγραφία. Ξεκίνησε να γράφει θεατρικά έργα για παιδιά και ενήλικες το 1995. Έργα της έχουν παρουσιαστεί με μεγάλη επιτυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Αυστρία, την Ελβετία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, τη Ρουμανία, τη Νότια Αφρική, τη Ναμίμπια, το Μεξικό, την Κίνα, τη Ρωσία, την Ισπανία, την Αργεντινή και τη Βραζιλία. Είναι η πρώτη φορά που το έργο της ανεβαίνει στην Αθήνα.
Γραμμένο το 2009, το «Δηλητήριο» (Gif), έχει κερδίσει το βραβείο του καλύτερου ολλανδικού θεατρικού έργου που ανέβηκε την περίοδο 2009-2010. Βασισμένο σε αληθινή ιστορία, έχει κάνει μεγάλη επιτυχία στη Γερμανία και την Αυστρία, ενώ παράλληλα έλαβε διεθνή αναγνώριση. Η Γερμανίδα ηθοποιός Dagmar Manzel που έπαιξε σε αυτό κέρδισε το βραβείο Faust 2014 καλύτερης ηθοποιού πρώτου γυναικείου ρόλου. Σκηνοθετήθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη Ρωσία, τη Νότια Αμερική και το Μεξικό και στην Κίνα και τη Νότια Αφρική.
Παρουσιάστηκε σε μετάφραση της Αργυρώς Πιπίνη και σκηνοθεσία της Ρούλας Πατεράκη, από τις 21 Απριλίου έως τις 28 Μαΐου, στο θέατρο FAUST.
«Αυτός» και «Αυτή», οι ήρωες, είναι δύο ανώνυμοι απλοί άνθρωποι, που έρχονται αντιμέτωποι με ένα απρόοπτο της ζωής. Της ζωής, που, κατά τη συγγραφέα, «είναι σαν να πηδάς από αεροπλάνο χωρίς αλεξίπτωτο». Προσπαθούν να διαχειριστούν μια οδυνηρή απώλεια και να βρουν έναν τρόπο να συμφιλιωθούν με την καινούργια πραγματικότητα που τους έχει επιφυλάξει η ζωή. Μπορεί κανείς πραγματικά να ξεχάσει; Τα γεγονότα του παρελθόντος επιλέγονται, τροποποιούνται, παραμορφώνονται, πολλές φορές «λησμονιούνται» στη βάση των συνθηκών του παρόντος. Οι άνθρωποι μαθαίνουν να «ξεχνούν» και αναπτύσσουν στρατηγικές γι’ αυτό.
Πώς μπορεί όμως να αντέξει τον πόνο ένας γονιός που χάνει το παιδί του σε τροχαίο; Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο πόνος του πατέρα είναι τεράστιος. Όµως συνεχίζει τη ζωή του, τις δραστηριότητές του. Η μητέρα µε την ψυχική οδύνη που την κατέχει αποσυγκροτείται τελείως, πέφτει σε βαριά µελαγχολία, δεν δέχεται παρηγοριά από κανέναν και παίρνει την απόφαση “ότι η ζωή της τελείωσε πια”. Ο ψυχικός πόνος αυτής της μητέρας είναι πολύ πιο αφόρητος.
Μπορούμε να αποδεχτούμε πραγματικά μια τέτοια αλλαγή στη ζωή μας; Ο θάνατος ενός παιδιού δημιουργεί ένα ανυπόφορο αίσθημα αδικίας. Η απώλεια του μέλλοντος του παιδιού, τα ανεκπλήρωτα όνειρα και το παράλογο της συμφοράς, κάνουν το χαμό ενός παιδιού από τις πλέον οδυνηρές ανθρώπινες εμπειρίες.
Οι γονείς μπορεί να αισθάνονται υπεύθυνοι για το θάνατο του παιδιού, όσο παράλογο και εάν αυτό φαίνεται. Οι γονείς παράλληλα νιώθουν ότι έχουν χάσει ένα σημαντικό μέρος του ίδιου του εαυτού τους.
Η συμπλοκή που συμβαίνει στο «Δηλητήριο» δεν είναι πρωτότυπη, αλλά η συγγραφέας Λοτ Φέικεμανς παραδίδει ένα αριστουργηματικό ψυχογράφημα, κάθετο στην υπαρξιακή κατάσταση. Είναι η δραματική διένεξη μίας γυναίκας κι ενός άντρα, που τους χτύπησε ο ίδιος θάνατος, που μοιράζονται την ίδια απώλεια.
Ένα επαρχιακό, ολλανδικό νεκροταφείο σε πλήρη εγκατάλειψη. Μία αίθουσα δεξιώσεων, μουσείο μνήμης για εκείνους που θρήνησαν νεκρούς.
Όλα ξεκινούν από το γράμμα που έστειλε Εκείνη σ’ Εκείνον. Τον καλεί να παραστεί, ύστερα από 10 χρόνια απουσίας, στην εκταφή των οστών του αγαπημένου τους προσώπου και τη μεταφορά σε άλλο τάφο.
Προφανώς ένα δηλητήριο, μια τοξίνη έχει εισέλθει στο υπέδαφος του νεκροταφείου. Το σώμα θα πρέπει να ξεθαφτεί και στη συνέχεια να μεταφερθεί σε ένα λιγότερο επικίνδυνο σημείο. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον με τους απόηχους της ζωής που συνεχίζεται λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, οι γονείς του Jacob έχουν ακόμα κάποια πράγματα να διαπραγματευτούν. Για τον τάφο του αλλά και για το τι συνέβη μετά το θάνατό του.
Σ’ αυτό τον εγκαταλελειμμένο χώρο, όπου τρυπώνουν τα βρύα και οι λάσπες, ανάμεσα στις τουλίπες, κάτω από τη βροχή, οι δύο πρώην σύντροφοι θα αναμοχλεύσουν τα παλιά τους πάθη και μέσα από τη μνήμη θα επιστρέψουν στον καταλυτικό τους πόνο, που κάποτε τους χώρισε και που τώρα τους καλεί σε μια καινούργια αναμέτρηση. Ο θυμός, το μίσος και η πικρία θα ξεσπάσουν. Ένα εφιαλτικό δράμα που πηγαίνει πολύ πιο πέρα από την ιδιωτική θλίψη αυτού του ζευγαριού και επισημαίνει το τέλος της κοινωνίας.
Μια δυνατή και βαθιά ιστορία με εξαιρετική σκηνοθεσία από την κυρία Πατεράκη, που τολμά και κάνει τη διαφορά μέσα από μια θεατρική αποτύπωση της κατάστασης του πένθους. Εξαιρετικές ερμηνείες με κύριο χαρακτηριστικό τους την αυθεντικότητα, μέσα σε ένα ατμοσφαιρικό, ζωντανό περιβάλλον, που μας περικλείει σε πραγματικότητα και όνειρο, με μουσικές που υποβόσκουν, όπως τα συναισθήματα.
Αυτός συνεχίζει και κοιτάζει το μέλλον. «Ξέρεις ότι γράφω ένα βιβλίο;», τη ρωτά. Ναι, γράφει βιβλίο. Ζει πια σε άλλη χώρα. Μια νέα αγάπη τον περιμένει στο σπίτι. Αυτή παραμένει προσκολλημένη στο παρελθόν. Τι μένει από την τραγωδία; Οι αντιξοότητες οδηγούν σε μια πορεία περαιτέρω θλίψης και απομόνωσης; Ή μπορεί να ελπίζουμε να ξαναγεννηθούμε από τον βαθύτερο συναισθηματικό μας πόνο και την ψυχική αναταραχή; Ενώ θυμούνται τις τελευταίες στιγμές του παιδιού τους, οι δύο πρώην σύζυγοι κάνουν τα πρώτα τους βήματα προς τη συμφιλίωση.
Αυτό το απόλυτο, το αυστηρό έργο αρχίζει δροσερά, αλλά μετατρέπεται αργά αλλά σταθερά σε ένα δάκρυ. Συναισθηματικά γυμνό, σε κάποια σημεία ηθελημένα ακατέργαστο. Αμοιβαίο παρελθόν, αμοιβαία απώλεια και δεκαετής χωρισμός. Σιωπές και αμηχανίες. Οικειότητα και κουράγιο. Προσφορά και ανταμοιβή. Ενοχές και φαντάσματα.
Είναι το πορτρέτο ενός ζευγαριού, του οποίου η κοινή μοίρα φαίνεται να έχει τελειώσει. Και όμως πρέπει να περάσουν μια ακόμα δυσάρεστη εμπειρία μαζί, με την ελπίδα να ξεκινήσει μια άλλη ζωή, μετά την κοινή τους ζωή. Ένιωσαν καλύτερα με τον εαυτό τους που κατόρθωσαν και μίλησαν; Ένιωσαν καλύτερα με την αυτοεκτίμησή τους; Βγήκαν πιο καθαροί κι ανάλαφροι, πιο ειλικρινείς και θαρραλέοι από αυτή τη συνάντηση; Γιατί κι αυτό ήδη είναι μια νίκη και παρηγοριά μεγάλη.
Πρώτα έχασαν ένα παιδί και έπειτα ο ένας τον άλλον. Ή ίσως θα έλεγα: Έχασαν το μοναδικό τους παιδί, μετά τους εαυτούς τους και έπειτα ο ένας τον άλλον.
Τι συνέβη πραγματικά μια Παραμονή Πρωτοχρονιάς πριν από δέκα χρόνια; Οι συμπεριφορές, οι αντιδράσεις, οι διαθέσεις, οι σκέψεις, τα συναισθήματα, οι φόβοι και οι επιθυμίες εκδηλώνονται στο παρόν. Το παρελθόν δεν τελειώνει, παραφυλάει στις γωνιές της ψυχής για καιρό. Κρύβεται σε βαθιά συρτάρια του νου και ζει. Το παρελθόν είναι για πάντα παρόν και ας μην το καταλαβαίνουμε
Οι συντελεστές
Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος στο ρόλο του πατέρα, λιτά τραγικός, συνδύασε την εκφραστικότητα με τη συγκίνηση, την ωριμότητα με την ερμηνευτική ισορροπία, την κατανόηση με τη φαντασία.
Η Εύρη Σωφρονιάδου, σε μια κοπιώδη ερμηνευτική προσπάθεια, μας έδωσε το βαθύ σύθρηνο στη ρίζα της κραυγής, το συγκρατημένο εσώτερο δράμα της μάνας. Ανθρώπινη, άμεση, συγκλονιστική, ευαίσθητη, δικαίωσε την παράσταση.
Ο Σπύρος Βάρελης ως φάντασμα, πνεύμα ή άλλο υπερφυσικό ον, ως αινιγματικός φύλακας, ως βουβός κηπουρός του έρημου νεκροταφείου συνέβαλε με την ενδιαφέρουσα παρουσία του σε μια άρτια παράσταση. Οπωσδήποτε ένας ηθοποιός που δεν περνά απαρατήρητος.
Παλμό, ένταση και θέρμη προσέδωσε στην παράσταση το θαυμάσιο ηχητικό περιβάλλον του Κώστα Σουρβάνου.
Τη σφραγίδα της αφαίρεσης και της πυκνότητας, της έμπνευσης, του ρυθμού και του δημιουργικού πάθους διακρίνει ο θεατής στη δουλειά της κυρίας Πατεράκη. Στο «Δηλητήριο» η σκηνοθετική γλώσσα είναι εκπληκτική.
Μπορεί η πρώτη φορά που θα παρακολουθήσεις παράσταση της Ρούλας Πατεράκη, η δουλειά της να σου φανεί αλλόκοτη. Γρήγορα όμως βυθίζεσαι στη συγκίνηση που σου δίνει το καλό θέατρο, δένεσαι με την πλοκή και η δουλειά της σε αιχμαλωτίζει. Σε συγκλονίζει χωρίς να το καταλάβεις, χωρίς να καταλάβεις πώς σου πλημμυρίζει την ψυχή με τις αξετίμητες αξίες της.
Ο τρόπος της για την έκφραση των σκέψεων, η θεώρησή της για τα αληθινά προβλήματα της τέχνης, η ανύψωση και η λύτρωση που προσφέρει στο θεατή, μας δίνουν το δικαίωμα να χαρακτηρίζουμε τη Ρούλα Πατεράκη «μεγάλη δασκάλα του λόγου και του θεάτρου».
Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία / Σκηνικό περιβάλλον: Ρούλα Πατεράκη
Μετάφραση: Αργυρώ Πιπίνη
Ηχητικό περιβάλλον: Κώστας Σουρβάνος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ευθυμία Δραμαλή
Σχεδιασμός αφίσας και προγράμματος: Γιώργος Ζάμπας
Φωτογραφίες: Γιάννης Πρίφτης
Δημόσιες σχέσεις: Γιάννης Κοκολάκης
Παίζουν: Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Εύρη Σωφρονιάδου, Σπύρος Βάρελης
- “Δηλητήριο” στο θέατρο Faust
Από 21 Απριλίου έως 28 Μαΐου 2017
Διεύθυνση: Καλαμιώτου 11, Αθήνα 105 60
Τηλέφωνο: 21 0323 4095
Διάρκεια: 90 λεπτά
