Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
H κυρία Lemarchand χρειάζεται επειγόντως οικιακή βοηθό που θα αναλάβει τη φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών. Η κυρία Lemarchand έχει ακούσει για τη Χίλντα πολύ καλά λόγια. Πρώτον, έχει πολύ όμορφο πρόσωπο και καλλίγραμμο σώμα. Δεύτερον, είναι καθαρή και υγιής. Τρίτον, δεν έχει εθισμούς και κακές συνήθειες. Η κυρία Lemarchand δεν έχει καμία πρόθεση να εκμεταλλευτεί τη Χίλντα, θέλει μόνο το καλό της. Η κυρία Lemarchand είναι μια αριστερή, που πρόσκειται σε ένα προοδευτικό κόμμα. Θέλει να εκπαιδεύσει την υπηρέτριά της, να τη μεταμορφώσει, να τη διδάξει να σκέφτεται. Οι υποκρισίες του αστικού φιλελευθερισμού είναι παρούσες και δηλώνουν εκκωφαντικά την παρουσία τους στο θαυμάσιο έργο της Μαρί Ντιάιγ «Χίλντα». Η απάνθρωπη επίδραση της κοινωνικής διαστρωμάτωσης διαπερνά με υπόγειο σαρκασμό την παράσταση χάρη στις ευθύβολες σκηνοθετικές επινοήσεις του Βασίλη Μαυρογεωργίου. Η Άννα Κουτσαφτίκη, μια δαιμόνια ηθοποιός, ένα τέρας της υποκριτικής τέχνης, δίνει μια θαυμάσια ερμηνεία ως αστή κυρία Lemarchand, η οποία θέλει τη Χίλντα υπηρέτρια, σκλάβα, παιχνίδι, κούκλα και αντικείμενο. Από την άλλη, αντιμέτωπη με την ολοένα και αυξανόμενη επιρροή της, η Χίλντα παραμένει μέχρι το τέλος της παράστασης σιωπηλή και αθέατη.
Το έργο είναι χτισμένο γύρω από τη σύγκρουση του συζύγου, του Φρανκ, και της κυρίας. Το αξιοπερίεργο είναι πως η Χίλντα, το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης αλλά και του πόθου, το επίκεντρο της προσοχής, δεν εμφανίζεται καν, όπως συμβαίνει και στην «Arlésienne», το διάσημο δράμα του Alphonse Daudet.
Στο πνεύμα του Πίντερ αλλά και του David Lynch, μια ανατριχιαστική αλήθεια υποβόσκει στην παράσταση: ο παραλογισμός του ελέγχου, της τάξης και της εξουσίας. Η Άννα Κουτσαφτίκη είναι μια τέλεια κυρία Lemarchand. Ψυχρή και κυνική και συνάμα συναρπαστική. Φλύαρη, αφελής και πανούργα, θλιβερή, μοναχική, ελλειμματική, σαδιστική, υστερική και συγκλονιστική.
Η «Χίλντα» της Μαρί Ντιάιγ ξεκίνησε ως μια ραδιοφωνική παράσταση και πολύ γρήγορα αγαπήθηκε από το κοινό. Έκανε πρεμιέρα για πρώτη φορά το 2002 στο Παρίσι και έκτοτε παρουσιάστηκε κατ’ επανάληψη στην Ευρώπη και την Αμερική, πάντα με μεγάλη επιτυχία. Στην ουσία πρόκειται για ένα μυθιστόρημα μόνο με διαλόγους, πάνω στην παράδοση του Ντιντερό. Η συγγραφέας, παίρνοντας έμπνευση από τις «Δούλες» του Ζενέ, διεισδύει στα άδυτα του αιώνιου ζεύγους κύριος – υπηρέτης, ανώτερος – κατώτερος, ισχυρός – ανίσχυρος. Ένα δοκίμιο για την αλλοτρίωση της προσωπικότητας και την ουτοπία της συνύπαρξης. Η κυρία αποδεικνύεται μια… προοδευτική τύραννος, μια φασίζουσα αριστερή η οποία επιθυμεί να δώσει σάρκα και οστά στις συγκεχυμένες, ουτοπικές και ιδιοτελείς ιδέες της περί ελευθερίας, δημοκρατίας και ισότητας, ενώ η Χίλντα επιθυμεί απλώς να παραμείνει μία απλή υπηρέτρια. Η ιστορία μιας καταστροφής!
Η συγγραφέας φωτίζει πολύ αριστοτεχνικά την προσωπογραφία ενός χαρακτήρα επίκαιρου και διαχρονικού, που συναντάται εν αφθονία και στον τόπο μας.
H κυρία Lemarchand γνωρίζει ότι μια πρόταση για δεύτερη πηγή εισοδήματος θα αποδειχτεί μεγάλος πειρασμός για τη φτωχή οικογένεια του Φρανκ και της Χίλντα. Επομένως δεν θα μπορέσουν να αντισταθούν και θα πιαστούν στην αρπάγη της. Άρα τους εκβιάζει. Στην πορεία του έργου δε, θα διαπιστώσουμε ότι προχωρά και σε πιο σύνθετους εκβιασμούς.
Η δουλεία, η κατοχή, η χειραγώγηση, η αποικιοκρατική νοοτροπία, οι εμμονές, η μεγαλομανία είναι μερικά από τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται αυτό το αριστουργηματικό και μοντέρνο έργο.
Η κύρια ηρωίδα, δηλαδή η κυρία ή το αφεντικό, είναι μια γυναίκα δυστυχισμένη, νευρωτική, ενοχική. Μια κοινωνική καρικατούρα. Μια προστάτιδα γοητευμένη από την προστατευόμενή της, η οποία με πρόσχημα το θαυμασμό επιχειρεί να της αφαιρέσει τον εαυτό της, τη ζωή της, την οικογένειά της. Μια πανικόβλητη, κακομαθημένη αστή, που αναζητεί απεγνωσμένα την αγάπη και την προσοχή, κι όταν δεν τα βρίσκει προσπαθεί να τα αγοράσει ή να τα αποκτήσει δια του εκβιασμού. Αφού καταβροχθίζει το θύμα της, ψάχνει για το επόμενο. «Δεν υπάρχει πια Χίλντα», λέει, ενώ η ίδια τείνει να μεταμορφωθεί σε ένα ομοίωμά της.
Το έργο εκκρίνει μία δυνατή οσμή κρίσης. Μαστιγώνει, χλευάζει, σαρκάζει την ακόρεστη μανία του καταναλωτικού κοινού, την απληστία, την προσποίηση, την κενότητα, τη συμφεροντολογική συμπεριφορά, την ψευτιά, την αλαζονεία της εξουσίας.
Οι συντελεστές
Η μετάφραση του Ανδρέα Στάικου έγινε με άριστη γνώση της ελληνικής, λογοτεχνικό μέτρο και ακρίβεια.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια του Κωνσταντίνου Ζαμάνη ήταν εξαιρετικά, πολύ ευφάνταστα και με αντιφορμαλιστική προσέγγιση.
Με βαρύτητα και σημασία οι φωτισμοί της Στέλλας Κάλτσου.
Oι ερμηνείες
Η Νατάσα Εξηνταβελώνη ήταν εκπληκτική ως αδελφή της Χίλντα. Είχε δουλέψει το ρόλο της και έπλασε με λιτότητα μια ωραία προσωπικότητα σε λίγα λεπτά.
Ο Νικόλας Πιπεράς ήταν ο Φρανκ, δηλαδή ο σύζυγος. Τον βρήκα εξαιρετικό γιατί είχε αλήθεια και επικοινωνούσε άψογα με τη συμπαίκτριά του, Άννα Κουτσαφτίκη. Πολλά υποσχόμενος.
Τι να πω δε για την Άννα Κουτσαφτίκη; Ρητορική η ερώτηση βεβαίως, διότι αναρωτιέμαι πώς και αυτή η ηθοποιός δεν έχει κληθεί ακόμη στο Εθνικό Θέατρο, πώς και δεν της έχουν ανατεθεί αριστοφανικοί ή άλλοι κλασικοί ρόλοι. Την έχω παρακολουθήσει πολλές φορές και πάντα είναι αξιοθαύμαστη. Πηγαία κίνηση, σπουδαία φωνή, υποκριτική διαύγεια. Χειμαρρώδης, αστραφτερή, πολυσύνθετη. Ένα υποκριτικό διαμάντι.
* Παίζοντας με την αλήθεια και την αληθοφάνεια, ο Βασίλης Μαυρογεωργίου σκηνοθέτησε με νεύρο και ρυθμό μια ωραία παράσταση που σε κρατά σε εγρήγορση καθ’ όλη τη διάρκειά της. Δουλειά έκτακτη και ουσιώδης. Θέατρο σκληρότητας και αλλοτρίωσης.
* Θα πρότεινα να συνεχιστεί η παράσταση αυτή, σε άλλο χώρο, γιατί είναι μια δουλειά που αξίζει και πρέπει να την απολαύσουν κι άλλοι θεατές.
* Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Σύγχρονου Θεάτρου 2014 “Το Γαλλικό Θέατρο à la Grecque” στις 31 Μαΐου, και από 1 μέχρι 3 Ιουνίου 2014 στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Μετά την επιτυχημένη παρουσίασή της, επαναλήφθηκε στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (Αίθουσα: Ειδικά Διαμορφωμένος Υπόγειος Χώρος), σ’ ένα δεύτερο κύκλο παραστάσεων από τις 15 Ιανουαρίου 2015 έως τις 8 Φεβρουαρίου 2015.
* Γεννημένη το 1967 στη βόρειο-κεντρική Γαλλία, η Μαρί Ντιάιγ από μητέρα Γαλλίδα και πατέρα Σενεγαλέζο ξεκίνησε να γράφει από τα 12-13 της χρόνια και σπούδασε στη Σορβόνη. Έχει αποσπάσει τα βραβεία Femina (2001) και Goncourt (2009) για μυθιστορήματά της και έργα της παίζονται σταθερά στο θέατρο από το 2000. Το λογοτεχνικό περιοδικό “La Quinzaine Littéraire” σημειώνει: «Η Marie Diaye έχει βρει έναν αποκλειστικά δικό της τρόπο για να μιλήσει για πράγματα που ανήκουν σε όλους».
Ταυτότητα παράστασης
«Xiλντα» της Μαρί Ντιάιγ
Μετάφραση: Ανδρέας Στάικος
Σκηνοθεσία: Βασίλης Μαυρογεωργίου
Σκηνικά – κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Φωτογραφίες: Γιάννης Καραμπάτσος
Video: plays2place productions
Βοηθός σκηνοθέτη: Γωγώ Μαραγγούλη
Ηθοποιοί: Άννα Κουτσαφτίκη, Νικόλας Πιπεράς, Νατάσα Εξηνταβελώνη
