Γράφει η θεατρολόγος Μαρία Μαρή
Είδα στο «Θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα» το έργο του Ντάνκαν Μακμίλαν «Πνεύμονες» σε σκηνοθεσία της Ειρήνης Λαμπρινοπούλου. Ένα σύγχρονο, ανατρεπτικό έργο που φέρνει στο προσκήνιο τις αγωνίες της νέας γενιάς: Έρωτας, οικολογική κρίση, υπαρξιακά διλήμματα και μια ερώτηση που τα ανατρέπει όλα, «είναι ηθικό να φέρεις ένα παιδί σε αυτόν τον κόσμο»;
Το έργο
Ένας άντρας και μια γυναίκα, ένα ζευγάρι τριαντάρηδων, βρίσκονται αντιμέτωποι με την πιο καθοριστική απόφαση της ζωής τους. Μεταξύ ανεργίας, κλιματικής αλλαγής και μιας κοινωνίας που αλλάζει ραγδαία, η ανάγκη για προσωπική ευτυχία συγκρούεται με την ευθύνη απέναντι στο μέλλον.
«Θα μπορούσα να πετάω κάθε μέρα στη Νέα Υόρκη για επτά χρόνια και να αφήσω μικρότερο ανθρακικό αποτύπωμα από το να κάνω ένα παιδί. Δέκα χιλιάδες τόνοι CO2 – το βάρος του Πύργου του Άιφελ! Θα ήταν σα να γεννούσα τον Πύργο του Άιφελ».
Με δυνατούς, γρήγορους διαλόγους και μια ατμόσφαιρα γεμάτη ένταση, οι «Πνεύμονες» είναι ο καθρέφτης μιας γενιάς που παλεύει να βρει τη θέση της σε έναν κόσμο που αλλάζει. Πόσο θα μπορεί να αναπνέει ο πλανήτης; Πόσο θα μπορεί να αναπνέει το ζευγάρι μετά την απόκτηση ενός παιδιού;
Η παράσταση
Επί σκηνής, χωρίς σκηνικά, χωρίς κοστούμια κατατίθεται η σχέση ενός ζευγαριού από την αρχή της ως το τέλος της. Σε κάποιους μπορεί να φανεί ένα πεζό, ρηχό κείμενο, χωρίς βαθείς προβληματισμούς και ανατροπές. Όμως η ίδια η ζωή, όταν παίζεται επί σκηνής από δυο νέους ηθοποιούς και αποδίδεται μόνο με την κίνηση και την έκφραση είναι ένα μεγάλο στοίχημα, που κέρδισε αυτή η παράσταση.
Ήδη από την αρχή οι δυο τους μιλούν επί σκηνής δηλώνοντας την σχέση, που προφανώς έχουν και μπαίνουν στο κλίμα της παράστασης. Στην έναρξη στέκονται μπροστά στην σκηνή, έτοιμοι να βουτήξουν στη ζωή.
Εκείνος της προτείνει, ενώ ψωνίζουν ανέμελοι σε πασίγνωστο υπερκατάστημα διάσημης πολυεθνικής, να κάνουν ένα μωρό. Γεγονός, που την αιφνιδιάζει.
«Ένα μωρό; Και ο πλανήτης; Πόσο έχει επιβαρυνθεί από τον άνθρωπο; Ένας ακόμη άνθρωπος;»
Εκείνος το εκστόμισε χωρίς βαθειά σκέψη, έτσι επειδή το σκεφτόταν χαλαρά. Εκείνη θέλει να το σκεφτεί. Να τα ζυγίσει όλα γιατί τα μωρά δεν παραμένουν πάντα μωρά. Μεγαλώνουν. Είναι μια δέσμευση για πάντα. Δεν θέλει να την πιέσει και εκείνη δεν αντέχει να πιεστεί.
Σκέφτεται ότι εκτός από ένα παιδί θα μπορούσαν να κάνουν ένα σωρό καλά για το καλό του πλανήτη. Εκείνος ανταπαντά ότι κάποιοι που έχουν ευαισθησίες, μόρφωση και καλλιέργεια το σκέφτονται πολύ και τελικά δεν κάνουν παιδιά, ενώ θα έπρεπε και κάποιοι που δεν θα έπρεπε κάνουν.
Εκείνη του προτείνει να υιοθετήσουν, αλλά αυτός δεν θέλει.
Εκείνη ανησυχεί μήπως στο παιδί της αναγνωρίσει τα χαρακτηριστικά και τα γονίδια των γονιών του, γεγονός που θα την εκνεύριζε πολύ.
«Της τη δίνουν οι γονείς του». Από την άλλη η ίδια η ερωτική πράξη κρύβει κάποιο είδος βίας, ή έτσι τουλάχιστον το εκλαμβάνει εκείνη. Παρ’ όλο που έχει να κάνει με τη δημιουργία ενός ανθρώπου, γεγονός ιερό, το βλέμμα του εκείνη την επίμαχη στιγμή είναι πορνοδιαστροφικό, καθώς κοκκινίζει από ένταση και την κοιτά επίμονα.
Οι ηθοποιοί Ελένη Δαφνή και Βασίλης Ζώης μιλούν συνέχεια και όσο μιλούν και περνούν από διάφορες ψυχολογικές διακυμάνσεις, συμμετέχουν εκφραστικά απόλυτα και οι δυο.
Οι ήχοι και η μουσική του Ζήση Μεζίλη αποδίδουν το φυσικό περιβάλλον αρχικά στο μαγαζί, μετά στο δωμάτιό τους, τη συνεύρεση σε δημόσιο χώρο, τον ήχο μιας εγκυμοσύνης, πλανητικό ήχο, μέσα στον οποίο γεννιέται ένα μωρό, γεννιέται ένας άνθρωπος, εκτυλίσσεται μια σύγχρονη θεογονία. Η γέννηση ενός παιδιού μπορεί να είναι η σωτηρία του πλανήτη ή η καταστροφή του.
Μια πρόταση γάμου δεν είναι προτεραιότητα μπροστά στην αποπεράτωση ενός διδακτορικού, ή στην ανεύρεση μιας καλύτερης εργασίας. Πολλοί μουσικοί έχουν παιδιά λέει εκείνος, πολλοί «πετυχημένοι» μουσικοί συμπληρώνει εκείνη και ξεσπούν σε γέλια.
Αν άνθρωποι σαν αυτούς, της λέει, σταματούσαν να κάνουν παιδιά ο πλανήτης «θα την είχε γαμήσει». Ωραίες οι συναντήσεις τους, νεανικές, δροσερές, τρυφερές. Μια αποβολή τους οδηγεί σε καυγά. Αυτή νιώθει σαν ένα σακί, που κάνει παιδιά και αυτός είναι ο φονιάς. Γίνονται και οι δυο ερείπια ψυχολογικά. Εκείνη το βιώνει περισσότερο απ’ αυτόν, γιατί μοιραία συμβαίνει στο κορμί της.
Απομακρύνονται. Τα έχει αυτά η ζωή. Ο καθένας τους αντιμετωπίζει διαφορετικά τη μοναξιά του. Συναντιούνται για έναν καφέ και αυτή με διακριτικότητα, ή γιατί το θεωρεί καθήκον στον εαυτό της, τον διεκδικεί. Η μεταξύ τους σχέση « προχωρά», παρ’ όλο που αυτός έχει μια μνηστή. Η ζωή τους προχωρά, πεθαίνουν οι γονείς τους, η μοναξιά τους, τούς έχει διαμορφώσει. Μοιραία βρίσκονται κοντά και θα πρέπει να ανακοινώσει στη μνηστή του ότι «αναθερμάνθηκε» η σχέση του μαζί της.
Τα χρόνια περνούν και ο άνθρωπος που δημιούργησαν έχει μεγαλώσει. Τι είναι η ζωή εκτός από την διαρκή υπέρβαση των δυσκολιών. Η αυτονομία των μελών μιας οικογένειας, καθώς και η ίδια η ζωή, περιλαμβάνει τις επιλογές του καθενός και ιδιαιτέρως του νεώτερου μέλους.
Μοιραία η απώλεια του συντρόφου οδηγεί σε μελαγχολία και περισυλλογή, η οποία υπερβαίνεται μέσα από τις ζωντανές αναμνήσεις και την πληρότητα της στιγμής.
Αυτό είναι η ζωή.
Οι δυο ηθοποιοί με μετατοπίσεις στον περιγεγραμμένο σκηνικό χώρο, με την ανάλογη κίνηση στο κρεβάτι, στο καναπέ, στο πάτωμα, στο μπαρ, στην τουαλέτα κάνοντας σεξ δημιουργούν εικόνες στον θεατή με τρόπο αφαιρετικό, αλλά πολύ άμεσο.
Οι εκφράσεις των ηθοποιών εξαιρετικές. Οι εκφράσεις της Ελένης Δαφνή μελετημένες και πάντα σύμφωνες με την κάθε στιγμή, είναι σαν με τις εκφράσεις της να ερμηνεύει τον λόγο του συγγραφέα και την ψυχική κατάσταση της ηρωίδας της.
Το ίδιο ο Βασίλης Ζώης, άλλοτε σα να μην καταλαβαίνει τι συμβαίνει, άλλοτε θυμωμένος, άλλοτε σε έξαψη, μετά παρηγορητικός ή απολογητικός όταν δηλώνει ότι θα ήθελε να συμμετέχει περισσότερο σε όσα συμβαίνουν στο κορμί της, αλλά εκ των πραγμάτων, εκ φύσεως αυτό δεν είναι εφικτό. Πώς να αντιληφθεί τις ορμονικές διαταραχές της, τον εκνευρισμό της, την προσμονή, την απογοήτευσή της; Νιώθει πολλές φορές ακυρωμένος.
Η σκηνοθεσία της Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, με απλότητα και προσήλωση κυρίως στην καλλιέργεια της σχέσης των ηθοποιών, ώστε να αποδοθεί η σχέση του ζευγαριού, ανέδειξε με φυσικότητα και χωρίς ακροβατικά το κείμενο του Ντάνκαν Μακμίλαν και τη ρέουσα μετάφραση της Κρίστελ Καπερώνη.
Οι φωτισμοί του Νίκου Μαυρόπουλου ορίζουν τον χώρο και φωτίζουν την έκφραση.
Μια παράσταση με μεγάλο ενδιαφέρον τόσο για τις ερμηνείες όσο και το στήσιμό της.
***
«Πνεύμονες». Το ανατρεπτικό έργο του Duncan MacMillan στο «Θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα»
