Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Οι θεατρικές παραστάσεις του Περικλή Μουστάκη φέρουν τα χαρακτηριστικά της μαγείας και της διαίσθησης, αποκαλύπτοντας στο φως της σκηνής τη μύχια σκέψη των σοφών.
Ένας σύγχρονος σοφός είναι και ο ίδιος, ένας ηθοποιός με πολύπλευρη και μακρόχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, ένας σκηνοθέτης με μια παράξενη διαύγεια αντίληψης, μια προχωρημένη απλότητα και μια σταθερότητα ακατάλυτη, ένας δάσκαλος με αντικειμενικό πνεύμα που έχει συναίσθηση των ευθυνών του.
Τη θεατρική σεζόν που πέρασε είδαμε τον Περικλή Μουστάκη να αναλαμβάνει τα ηνία της Δραματικής Σχολής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, να σκηνοθετεί το βιωματικό αφήγημα του Σταύρου Ζουμπουλάκη «Η αδερφή μου», στην Αγγλικανική Εκκλησία, σε ερμηνεία Δώρας Στυλιανέση και να υποδύεται τον Ρούντολφ στο έργο του Thomas Bernhard «Πριν την αποχώρηση» που παρουσιάστηκε στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας, σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη και μετάφραση Βασίλη Πουλαντζά, μαζί με την Μπέτυ Αρβανίτη και τη Σμαράγδα Σμυρναίου.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο catisart.gr μάς μιλά για την πρωτόγνωρη αίσθηση της καραντίνας. “Η απουσία πάντα μας διακινεί. Μας χρήζει εραστές. Γι’ αυτό ο χρόνος παρά τη διόγκωσή του μας φαίνεται και πάλι λίγος. Επειδή η σκέψη είναι σε εγρήγορση, είναι ζωντανή. Μας αποκαλύπτει ότι οι απώλειές μας είναι αμέτρητες. Αυτό μπορεί να το πει κανείς και πένθος”, σημειώνει χαρακτηριστικά.
“Ο χρόνος είναι πάντα λίγος. Γιατί είμαστε ελάχιστοι. Και η ελαχιστότητά μας μάς καλεί να τον ακινητούμε”, επισημαίνει.
Μας μιλά για την έννοια της δημιουργικότητας: “Ακόμη και πατάτες να καθαρίσεις, να τις βράσεις και να τις μοιραστείς με έναν άλλο κι αυτό δημιουργία είναι όταν καθόλα ψυχή τε και σώματι είσαι σ’ αυτό το μικρό θαυματάκι. Εκεί”, τονίζει.
“Ο φόβος είναι φρίκη”, υπογραμμίζει. Κι αυτό που επιθυμεί από σήμερα (4 Μαΐου 2020) είναι να βρεθεί με αγαπημένα του πρόσωπα, να βρεθεί με τους μαθητές του, να βρεθεί με τους συναδέλφους του πάνω στη σκηνή. Θαρραλέα. “Οι ηθοποιοί άλλωστε είμαστε εξοικειωμένοι με το vivere pericolosamente…”, προσθέτει.
“Το Θέατρο είναι άδολο, γενναιόδωρο, ανιδιοτελές γιατί είναι τόσο μα τόσο εφήμερο. Ξέρει ότι κάθε βράδυ θα πεθάνει. Θνητότατον. Σπουδή θανάτου. Εδώ και τώρα. Και στο αλλού. Εξού εις τον Αιώνα Ζωντανό”, δηλώνει σχολιάζοντας τις διαδικτυακές παραστάσεις.
Παράλληλα, θυμάται από τα χρόνια της παιδικής του ηλικίας τους ήχους από τα πλήκτρα της γραφομηχανής του δημοσιογράφου πατέρα του που, όπως ομολογεί, “στα αυτιά μου τους άκουγα σαν ήχους από πιάνο γιατί όσο ξεροί, μονότονοι κι αν ήταν παρήγαγαν αρμονία”.
Για τη συνέχεια στη ζωή εκτός καραντίνας, εύχεται “μια μοναχικότητα εν κοινωνία”. Και όχι το αντίθετο θα συμπληρώναμε!
***
-Κύριε Μουστάκη, πώς περάσατε τις ημέρες του εγκλεισμού; Υπήρξε κάτι θετικό σε αυτή τη συλλογική δοκιμασία;
*Προσπαθώντας να μην τις προσπερνώ. Ο χρόνος τώρα μας αποκαλύπτεται σε μια διάσταση διόγκωσης. Πρωτόγνωρη αίσθηση. Σα να μας λέει: -Να ‘μαι λοιπόν. Όλος δικός σου! Κάνε με ό,τι θες! Και ώ της παραδοξότητας μας φαίνεται τόσος λίγος. Γιατί; Επειδή μας καλεί να φωτισθούμε. Μα πώς φωτίζεται κανείς; Μέσω του άλλου. Είτε ανθρώπου είτε του όποιου πράγματος. Αλλά η προϋπόθεση είναι να παρατηρήσουμε και να ακροαστούμε όλα αυτά που μας προσπερνούνε. Μάλλον όλα αυτά που εμείς τα προσπερνούμε. Δηλαδή όλα αυτά που έχουμε απολέσει. Και επειδή χωρίς να το γνωρίζουμε ίσως τα ‘χουμε τόση μα τόση ανάγκη. Αυτά είναι που μας θίγουν. Οι ρωγμές μας που μας αποδεικνύουν το πόσο αδύναμοι είμαστε, πόσο ατελείς, πόσο τρωτοί. Χωρίς τους ανθρώπους που αγαπάμε χωρίς τα πράγματα που αγαπάμε. Ο χρόνος λοιπόν όταν ακινητεί, έτσι μας φαίνεται, φωτίζει τις απώλειές μας. Η ύπαρξη από μόνη της δε φτουράει. Σκέφτομαι, αναστοχάζομαι, επανανοηματοδοτώ π.χ. όταν συνειδητοποιώ ότι τώρα Θέατρο δεν λειτουργείται, ότι δεν υφίσταται. Και αυτό μας θίγει. Είναι μια βαθιά ρωγμή. Το θέμα είναι λοιπόν τι κάνουμε εμείς, τι κάνω εγώ, ώστε εκ νέου να μου φανερωθεί. Αυτή η διαδικασία παράγει σκέψη. Η απουσία πάντα μας διακινεί. Μας χρήζει εραστές. Γι’ αυτό ο χρόνος παρά τη διόγκωσή του μας φαίνεται και πάλι λίγος. Επειδή η σκέψη είναι σε εγρήγορση, είναι ζωντανή. Μας αποκαλύπτει ότι οι απώλειές μας είναι αμέτρητες. Αυτό μπορεί να το πει κανείς και πένθος. Αλλά το πένθος είναι το εφαλτήριο για τη ζωή. Ο χρόνος τώρα μας αποκαλύπτει τον φυσιολογικό εσωτερικό ρυθμό μας που κραυγάζει: -Πήγαινέ με αργά. Αργά. Σπεύδε βραδέως. Και κραυγάζει γιατί αποζητά τα ριζώματά μας. Επιθυμεί σφόδρα να μας φωτίσει, να μας αποκαλύψει. Γι’ αυτό και στη θεατρική εκπαίδευση ασκείται κανείς με ορισμένες ασκήσεις που βασίζονται στην άργητα, στη βραδύτητα. Με αυτό τον τρόπο διανοίγεσαι σε νέους ορίζοντες, καλύτερα εγκαινιάζεσαι σε δυνατότητες ξεχασμένες κεκοιμημένες, αρχεγονικές, αρχετυπικές, συνυφασμένες με την ανθρώπινη ύπαρξη. Καλούμαστε λοιπόν να αποτοξινωθούμε από τον ξέφρενο εξωτερικό ρυθμό της καθημερινότητάς μας και να μάθουμε και πώς να σιωπούμε. Γιατί κάποιες φορές μόνο με τη σιωπή ακούγεσαι. Και μάλιστα διαπασών. Γιατί η σιωπή σου είναι οι σκοτεινές σου περιοχές, οι ολότελα δικές σου. Και κάπου εκεί βρίσκεται ένα φωτάκι που τρεμοπαίζει. Αυτό είσαι εσύ. Ή ο Θεός σου. Διαλέγεις και παίρνεις.
-Υπάρχει κάτι που ενώ θέλατε από καιρό να κάνετε, δεν βρήκατε τον απαιτούμενο χρόνο και το καταφέρατε τώρα;
*Μα είπαμε ο χρόνος είναι πάντα λίγος. Γιατί είμαστε ελάχιστοι. Και η ελαχιστότητά μας μάς καλεί να τον ακινητούμε. Και τότε γίνονται θαύματα. Όταν είμαστε δημιουργικοί. Όταν μοιάζουμε μικροί θεοί. Και όταν λέω δημιουργικοί, μη φανταστείτε τίποτε φοβερό. Ακόμη και πατάτες να καθαρίσεις, να τις βράσεις και να τις μοιραστείς με έναν άλλο κι αυτό δημιουργία είναι όταν καθόλα ψυχή τε και σώματι είσαι σ’ αυτό το μικρό θαυματάκι. Εκεί.
-Ποιο είναι το πρώτο που θα κάνετε με την άρση των περιοριστικών μέτρων;
*Να βρεθώ με αγαπημένα μου πρόσωπα, να βρεθώ με τους μαθητές μου, να βρεθώ με τους συναδέλφους μου πάνω στη σκηνή. ΑΦΟΒΑ. Ο φόβος είναι φρίκη. Θαρραλέα. Οι ηθοποιοί άλλωστε είμαστε εξοικειωμένοι με το vivere pericolosamente (σ.σ.: ζην επικινδύνως)…
-Ο πολιτισμός έχει πληγεί σοβαρά από την πανδημία. Τι πρωτοβουλίες θα θέλατε να παρθούν για τη στήριξή του;
*Εδώ τον λόγο έχει η Πολιτεία. Γιατί Πολιτεία χωρίς Πολιτισμό δεν υφίσταται.
-Πώς πιστεύετε πως θα είναι το μετά την πανδημία θέατρο;
*Δεν ξέρω.
-Ως δάσκαλος της υποκριτικής τέχνης, πώς πιστεύετε ότι βιώνει σήμερα ένας άνθρωπος στην εφηβεία του και στα χρόνια της νεότητάς του μια πανδημία και μια κατάσταση καραντίνας;
*Είναι ένα σοκ. Αλλά η νεότητα χαρακτηρίζεται από αισιοδοξία. Ειδικά όταν διαπαιδαγωγείται με ένα αξιακό σύστημα ανθρωποκεντρικό και μάχεται έναντι μιας εικονικής πραγματικότητας που αλλοτριώνει το Πρόσωπο και το καθιστά μια φιγούρα καθαρά μεσολαβητική και εξατομικευμένη.
-Υπάρχει μια τάση αυτό τον καιρό για παρακολούθηση παραστάσεων από το Διαδίκτυο. Εσείς βλέπετε online παραστάσεις και τι γνώμη έχετε για αυτή τη νέα μας συνήθεια;
*Ελάχιστες. Είναι μια επικίνδυνη για πολλούς λόγους συνήθεια, μια κακή συνήθεια που εύχομαι τουλάχιστον μετά το πέρας της κρίσης να εκλείψει. Κάνει κακό στο θέατρο. Γιατί δεν είναι θέατρο. Ακόμη και παραστάσεις εμβληματικές, που έχει δημιουργηθεί ολόκληρος μύθος γύρω από αυτές, τις βλέπει τώρα ένα νέο παιδί online και σου λέει τι ήταν τώρα αυτό, δε μου άρεσε καθόλου και ο συνήθης ακολουθεί απαξιωτικός χαρακτηρισμός: μα τόσο vecchio! Όχι μόνο νέο κοινό με τον τρόπο αυτό δεν πρόκειται να αποκτηθεί, όπως ισχυρίζονται μερικοί, αλλά θα απολεσθεί και το παλιό. Ας αφήσουμε λοιπόν τα φαντάσματα να ενοικούν μέσα μας εν ειρήνη, ολοζώντανα να σπαρταρούν από στόμα σε στόμα, να δοξάζονται, να μεσουρανούν, σε ευτοπίες ψυχικές να μας οδηγούν και ας μην «τα καίμε» μέσω μιας καταστροφικής, καθόλα διαστροφικής μιας δήθεν «καθ’ ομοίωσίν τους» προβολής online. Είναι σαν αγύρτικες νεκραναστάσεις. Τώρα είναι ώρα αναστοχασμού. Το Θέατρο είναι άδολο, γενναιόδωρο, ανιδιοτελές γιατί είναι τόσο μα τόσο εφήμερο. Ξέρει ότι κάθε βράδυ θα πεθάνει. Θνητότατον. Σπουδή θανάτου. Εδώ και τώρα. Και στο αλλού. Εξού εις τον Αιώνα Ζωντανό.
-Ως γιος δημοσιογράφου, τι θυμάστε από τη δημοσιογραφική αύρα που υπήρχε στο σπίτι σας;
*Θυμάμαι τους ήχους από τα πλήκτρα της γραφομηχανής του που στα αυτιά μου τους άκουγα σαν ήχους από πιάνο γιατί όσο ξεροί, μονότονοι κι αν ήταν παρήγαγαν αρμονία: Αποτύπωναν σκέψεις πάνω σε μια λευκή σελίδα. Το ένιωθα αυτό. Από το ρυθμό. Επίσης θυμάμαι μια περίοδο τον πατέρα μου να φεύγει αργά το βράδυ, όταν έπεφτα να κοιμηθώ, για την εργασία του στην εφημερίδα. Αυτό το γεγονός με μάγευε, ήταν σα να μου ‘λεγε ότι κάποιοι εργάζονται νύχτα για να μη σταματήσει ο κόσμος να ονειρεύεται και να εξιστορείται…
-Σήμερα εσείς πώς ενημερώνεστε; Από το Διαδίκτυο, την τηλεόραση ή τον έντυπο Τύπο;
*Από το Διαδίκτυο. Σπανίως δε από τον έντυπο Τύπο. Την τηλεόραση την έχω αποβάλει από το σπίτι περίπου μια δεκαετία.
-Υπάρχει κάποια είδηση που σας συγκίνησε τελευταία;
*Θάνατοι. Αγαπημένου μου προσώπου. Και αγνώστων που αγωνίστηκαν για την ελευθερία και κατέληξαν από απεργία πείνας σε όμορή μας χώρα.
–Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους γιατρούς και το προσωπικό των νοσοκομείων;
*Την ευγνωμοσύνη μου και τον θαυμασμό μου.
-Τι εύχεστε για τη συνέχεια;
*Μια μοναχικότητα εν κοινωνία.
