Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Η Υποκριτική είναι η τέχνη και η επιστήμη του ηθοποιού, που εν ολίγοις σημαίνει να δίνεται από τον καλλιτέχνη πραγματική ζωή σ’ ένα άλλο, φανταστικό πρόσωπο, ώστε να υπάρξει σ’ όλη την αλήθεια συναισθημάτων, σκέψεων και «θέλω» του. Είναι μια τέχνη δύσκολη, απαιτητική, μια τέχνη ακριβή.
Αντιθέτως, η Υποκρισία είναι η απόκρυψη αληθινών συναισθημάτων και σκέψεων, η προσποίηση, η πλαστή εμφάνιση αρετής, το συνώνυμο του φαρισαϊσμού.
Η υποκρισία σημαίνει “ψέμα”, “προσποίηση”, “απόκρυψη”. Έτσι, ένας υποκριτής είναι ένα πρόσωπο που προσποιείται ότι είναι αυτό που δεν είναι, δηλαδή μιμείται καλοσύνη, αθωότητα και ιδιότητες που δεν τον χαρακτηρίζουν στην πραγματικότητα. Είναι η συμπεριφορά κάποιου στην οποία τα λόγια, οι πράξεις και οι αληθινές προθέσεις του δεν ταιριάζουν. Μια τέτοια φαινομενικά καλοπροαίρετη συμπεριφορά καλύπτει την αμηχανία, τη δολιότητα, συχνά την ενοχή και τις κακές προθέσεις.
Η αλαζονεία και η αίσθηση υπεροχής είναι σημάδια υποκρισίας. Η υποκρισία κρύβει ανανδρία, εγωισμό και πονηριά διότι ο υποκριτής περιφρονεί αυτούς που εξαπατά. Ένας υποκριτής είναι αυτός που μετρά τα πρόσωπα.
Οι αρχαίοι Έλληνες ουδέποτε εκτιμούσαν την υποκρισία. Έτσι ο σοφιστής Γοργίας έλεγε: «Ο άνθρωπος οφείλει να φροντίζει όχι απλώς να φαίνεται καλός, αλλά να είναι πράγματι», ενώ ο Δημόκριτος τόνιζε: «Πολλοί δρώντες τά αίσχιστα λόγους αρίστους ασκέουσιν (λένε)».
Απεναντίας εκτιμούσαν την υποκριτική τέχνη, η οποία έκανε τα πρώτα βήματα της στην Αρχαία Ελλάδα για να αποδώσει με τον καλύτερο τρόπο το έργο δημιουργών όπως του Σοφοκλή, του Αισχύλου και του Ευριπίδη.
Η ταύτιση της υποκριτικής τέχνης με την υποκρισία και την εξαπάτηση και η στοχοποίηση του λειτουργήματος του Ηθοποιού είναι αδιανόητη για οποιονδήποτε πολιτισμένο άνθρωπο, αλλά όταν προέρχεται από επίσημα χείλη, που έχουν ταχθεί να υπηρετούν τον πολιτισμό, τότε μπορεί να μετατραπεί σε μείζον πολιτικό θέμα.
Και μόνο η φράση “με ξεγέλασε με την υποκριτική του τέχνη γιατί είναι καλός ηθοποιός”, η οποία ταυτίζει τις έννοιες “ηθοποιός” και “απατεώνας”, είναι μια φράση επιεικώς ανεπίτρεπτη. Καθρεφτίζει ένα βαθύτερο πρόβλημα που αγγίζει τον πολιτικό μας πολιτισμό.
Ας σταματήσουν πια οι φτηνές ατάκες φραστικού εντυπωσιασμού και καλλιτεχνικής άγνοιας. Φράσεις που ρίχνουν νερό στον μύλο των σκοταδιστικών ιδεοληψιών.
Αν υποκρίνεσαι στη ζωή, αυτό το κάνεις κατ’ επιλογή σου, από συμφέρον, από μοχθηρία, από συνήθεια. Οι ηθοποιοί, όπως τους έχω γνωρίσει εγώ, στην πλειονότητά τους, είναι από τα πιο ειλικρινή και ευγενή άτομα.
Οι δύσκολοι καιροί απαιτούν και δύσκολες αποφάσεις, απαιτούν σοβαρότητα, υπευθυνότητα, θάρρος, πράξεις αποτελεσματικές απ’ όλους. Φτάνουν πια τα ασύνειδα λόγια. Χρειαζόμαστε «ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της καρδιάς μας» και να βαδίσουμε «με λογισμό και μ’ όνειρο» σε νέους πιο συνειδητούς δρόμους.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχουμε ανάγκη από ανθρώπους αλλιώτικους, πέραν του σημερινού θλιβερού παρόντος. Πεπαιδευμένους, αληθινούς, ταπεινόφρονες, μύστες των τεχνών, παθιασμένους με το αντικείμενο της τέχνης και του λειτουργήματός τους.
Φτάνει με την απογοήτευση, την παραπλάνηση, την υποτίμηση. Περίσσεψε πια η υποκρισία κάθε είδους, «χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ»!
Ήθος και ποιώ: Αυτό σημαίνει ηθοποιός
- Εικόνα: James Boswell, The Theatre – www.tate.org