Θα ξεκινήσω το κείμενο με στίχους από το ποντιακό παραδοσιακό τραγούδι Πατρίδα μ΄ αραεύω σε, “σα ξένα είμαι Έλληνας και σην Ελλάδαν ξένος”, που έγινε διάσημο στο ευρύ κοινό από τον Στέλιο Καζαντίδη.
Οι Πόντιοι είναι Έλληνες που ζούσαν στην περιοχή του Πόντου, στα νότια παράλια της Μαύρης Θάλασσας ή του Ευξείνου Πόντου, όπως ονομάζεται αλλιώς η συγκεκριμένη θάλασσα. Ζούσαν σ’ εκείνες τις περιοχές από την αρχαιότητα και στην πλειονότητά τους ήταν χριστιανοί. Αυτές οι περιοχές, σήμερα, ανήκουν στην Τουρκία.
Όταν οι Ρώσσοι νίκησαν τους Τούρκους στο Σαρικαμίς (1915) και κατέλαβαν την Τραπεζούντα (1916), οι Οθωμανοί άρχισαν να εκδιώκουν τους Πόντιους με το πρόσχημα ότι υποστήριζαν τις κινήσεις τους. Τότε ξεκίνησε και η γενοκτονία των Ποντίων που στοίχισε τη ζωή σε χιλιάδες άτομα.
Πολλοί Πόντιοι, που εξαναγκάζονταν να καταταχθούν στα τάγματα εργασίας, άρχισαν να φεύγουν για να σωθούν έτσι υπήρχαν πολλά κύματα λιποταξίας. Πολλοί έφυγαν για τα βουνά με τα πόδια. Άλλοι εκδιώχθηκαν με την έκδοση διατάγματος, τον Δεκέμβρη του 1916 που προέβλεπε την εξορία όλων των ανδρών από 18 ως 40 ετών.
Η εκδίωξη των Πόντιων συνεχίστηκε και μετά τη συνθηκολόγηση της Ρωσίας, αφού ο Μουσταφά Κεμάλ, με την ίδρυση της μυστικής οργάνωσης «Mutafai Milliye», κήρυξε το μίσος ενάντια στον Ελληνισμό του Πόντου με σκοπό τον αφανισμό τους.
Η ολοκλήρωση του διωγμού τους επήλθε με τη «σύμβαση περί ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών» που υπογράφηκε στη Λοζάνη της Ελβετίας στις 30 Ιανουαρίου 1923.
Ένας τεράστιος αριθμός διωγμένων Ποντίων βρήκε καταφύγιο στη Ρωσία ενώ άλλοι κατέφυγαν στην Ελλάδα. Στη Ρωσία τους ονόμαζαν Πόντιους και στην Ελλάδα Ρωσοπόντιους. Η μετέπειτα εξάπλωσή τους, σε άλλες χώρες, μπέρδευε ακόμη και τους ιδίους έτσι αυτοί που ζούσαν στη Γεωργία τους ονόμαζαν Καυκάσιους για να ξεχωρίζουν απ’ αυτούς που ζούσαν στη Ρωσία.
Το «τελικό πλήγμα» ήρθε με τις παράνομες ελληνοποιήσεις που γίνονταν για διάφορους σκοπούς. Λόγω του ότι πολλά άτομα από τη Γεωργία, τηνΑρμενία, τοΑζερμπαϊτζάν κ.τλ. κατάφερναν και έπαιρναν την ελληνική υπηκοότητα παράνομα, έφτασε η στιγμή που κι οι ίδιοι οι Πόντιοι δεν μπορούσαν να αποδείξουν την ελληνική τους καταγωγή έτσι ο όρος Ρωσοπόντιος κατέληξε να είναι υποτιμητικός και συγχρόνως ρατσιστικός.
Στέλιος Καζαντζίδης – Πατρίδαμ’ αραεύω σε
Στην ποντιακή διάλεκτο
Πέντε οσπίτεα έχτισα,
Κι ας ολεα ξεσπιτούμαι,
Πρόσφυγας είμαι ασο κουνίμ,
Θεέμ θα παλαλλούμε.
Πατρίδα μ αραεύω σε,
Άμον καταραμένος,
Σα ξένα είμαι Έλληνας,
Και σην Ελλάδαν ξένος.
Οσπίτεα εφέκα ανάμεσα,
Σ ορμήν και ποταμάκρή,
Πεγάδεα μαρμαρόχτιστα,
Νερόν άμον το δάκρυν.
Κι ατώρα αδακές διψώ,
Νερόν να πίνω κ έχω,
Εντρέπουμαι να ψαλαφώ,
Τα χειλόπαμ να βρέχω.
Απόδοση στα νέα ελληνικά:
Πέντε σπίτια έχτισα,
Και απ’ όλα ξεσπιτώνομαι,
Πρόσφυγας είμαι από κούνια,
Θεέ μου θα τρελαθώ.
Πατρίδα μου σε ψάχνω,
Σαν καταραμένος,
Στα ξένα είμαι Έλληνας,
Και στην Ελλάδα ξένος.
Σπίτια άφησα ανάμεσα,
Στα δάση και τις ποταμάκρες,
Πηγάδια μαρμαρόχτιστα,
Νερό σαν το δάκρυ.
Και τώρα εγώ εδώ διψώ,
Νερό να πιω δεν έχω,
Ντρέπομαι να ζητήσω,
Τα χείλια μου να βρέξω.
- Στίχοι – Μουσική: Χρήστος Αντωνιάδης, Κώστας Σιώπης
- Τραγούδι: Στέλιος Καζαντζίδης
- Λύρα: Χρήστος Χρυσανθόπουλος
- ••
Ακολουθεί μικρό φωτογραφικό ιστορικό:
