Βρισκόμουν πολύ κοντά στην άβυσσο της σκηνής και περίμενα με ανυπομονησία και περιέργεια. Tότε την είδα. Λίγα βήματα μπροστά μου, προχωρούσε με προσοχή ανάμεσα στο μισοσκόταδο. Δεν ήμουν θύμα παραίσθησης, όπως αρχικά πίστεψα. Σιγά σιγά φάνηκε ολοκάθαρα και είχα όλη την άνεση να την παρατηρήσω. Ήταν ένα αιλουροειδές με μάτια από lapis lazuli. Mια γαλάζια τίγρης. Έλαμπε με την ανυπέρβλητη λάμψη των πολύτιμων λίθων. Είχα την ακαθόριστη αίσθηση ότι ερχόταν από μακριά και ότι είχε μια σφραγίδα ιερή, τη σφραγίδα του ταλέντου. Ήταν ορατή. Ένας ορατός μαγνητισμός. Την ακολούθησα. Η Λένα Παπαληγούρα εκείνη τη φορά υποδυόταν την «Αόρατη Όλγα». Κι εγώ δεν βρισκόμουν τυχαία εκεί. Την ήξερα, την είχα ξαναδεί. Όμως δεν μπορούσα να την αφήσω από τα μάτια μου. Από την έκπληξη μού κοβόταν η ανάσα. Κι όχι πως δεν γνώριζα τις δυνατότητές της. Εξελισσόταν εν τούτοις εντυπωσιακά. Μετατοπιζόταν, ανανεωνόταν, έδειχνε να αφουγκράζεται το κοινό, να ζει την ψευδαίσθηση. Ήταν ένα ρεύμα αέρα, μια απλωσιά. Μια θεσπέσια οδηγός. Στο μονόλογό της μου φάνηκε πως τα βλέμματά μας διασταυρώθηκαν. Αργά και προσεκτικά ξαναπήρε το δρόμο της. Ακολούθησα τα βήματά της. Προχώρησε ανάμεσα στις «Πυρκαγιές» και στις «Οδύσσειες». Κατακτώντας νέα εδάφη. Ευθεία προς το χαμόγελο, προς τα όνειρά της. Με μια υπέροχη ταχύτητα. Με μια αφοσίωση ακόρεστη. Γαλάζια σαν τα βαθιά πελαγίσια νερά. Γαλάζια σαν το χρώμα της προσδοκίας και του ονείρου. Δεν είχα άλλη επιλογή από το να την ακολουθήσω. Τώρα η Λένα Παπαληγούρα κάθεται απέναντί μου στον καναπέ του χαριτωμένου διαμερίσματός της στα Εξάρχεια. Πίσω της οι φτέρες και οι φυλλωσιές του μπαλκονιού. Μιλά με πάθος για τη νέα της πορεία, την «Αντιγόνη». Είναι η τίγρης – οδηγός σε νέους, άγνωστους δρόμους, που ξανοίγονται στον ορίζοντα. Την κοιτώ και σκέπτομαι πως ναι, ό, τι περιμένεις πολύ μπορεί να συμβεί. Αρκεί να εργαστείς γι’ αυτό. Να το πιστέψεις. Έχει ένα συμπύκνωμα σκέψης και γλυκύτητας στο πρόσωπό της. Δεν προσπαθώ να ερμηνεύσω κάτι τόσο αρμονικά συνταιριασμένο. Ίσως δεν έχει νόημα να δίνεις όνομα στη χάρη. Όμως εγώ θα επιχειρήσω να δώσω το δικό της: Λένα.
Ακολουθεί η συνέντευξη.
Τη φωτογράφιση πραγματοποίησε ο Δημήτρης Πιτσάκης.
Λένα, απ’ ό, τι έμαθα η παράσταση «Οδύσσεια», στην οποία κι εσύ συμμετείχες, έτυχε μιας πολύ θετικής ανταπόκρισης στο Μιλάνο, από κοινό και κριτικούς. Εν αντιθέσει, θα έλεγα, με την πλειονότητα των Ελλήνων κριτικών.
* Ναι, η «Οδύσσεια» στο Μιλάνο είχε πολύ θερμή υποδοχή. Το κοινό μας χειροκροτούσε επί δεκαπέντε λεπτά κάθε φορά. Μετά την παράσταση, ο κόσμος ερχόταν, μας αγκάλιαζε, ήταν πολύ ωραία η αίσθηση. Και δεν ήταν μόνο το κοινό. Θετικά αντιμετωπίστηκε και από τους ηθοποιούς και τους τεχνικούς που δουλεύανε στο θέατρο, οι οποίοι μας μιλούσαν για την αφοσίωση των Ελλήνων. Μας έλεγαν χαρακτηριστικά: «Τι λένε ότι δεν δουλεύετε εσείς οι Έλληνες, δεν έχουμε δει τόσο πειθαρχημένους ηθοποιούς, τόσο δεξιοτέχνες». Ήταν πολύ ενθουσιασμένοι και μας έδωσε χαρά αυτό. Νομίζω όμως ότι και εδώ το κοινό έφευγε από το θέατρο με ωραία συναισθήματα, άρεσε γενικά η παράσταση. Βέβαια, πιστεύω ότι η διαφορά έγκειται στο ότι στην Ιταλία οι άνθρωποι την «Οδύσσεια» την ξέρουν ως ένα ελληνικό παραμύθι. Δεν την έχουν μέσα τους σε τόσο μεγάλη θέση ή να σημαίνει τόσα πολλά πράγματα γι’ αυτούς, οπότε έρχονταν πιο απενοχοποιημένοι να δουν την παράσταση.
Το ελληνικό κοινό δεν γνωρίζει καλά τον Γουίλσον και τη δουλειά του, έτσι δεν είναι;
* Nαι. Στην Ελλάδα, αισθανόμουν ότι είχαμε κάθε φορά να παλέψουμε με μία συγκεκριμένη ιδέα που είχε ο θεατής για την «Οδύσσεια», οπότε αρχικά έπρεπε να ξεπεράσει αυτή την ιδέα και σιγά σιγά να ταξιδέψει μέσα στον κόσμο του Ρόμπερτ Γουίλσον. Συν το ότι εδώ πολύς κόσμος έβλεπε Γουίλσον για πρώτη φορά, γιατί γενικά οι φορές που έχει έρθει στην Ελλάδα είναι πολύ λίγες, ενώ στην Ιταλία είναι πιο εξοικειωμένο το κοινό με αυτό το είδος παράστασης. Τώρα όσον αφορά στην κριτική νομίζω πως ναι, εδώ οι κριτικές ήταν αρκετά σκληρές και εμένα μου έκανε εντύπωση αυτό γιατί η άποψή μου είναι πως έπρεπε να είμαστε περήφανοι που ένας τόσο σημαντικός σκηνοθέτης ήρθε και έδωσε την ευκαιρία σε Έλληνες ηθοποιούς να μπουν στον κόσμο του και να τον γνωρίσουν. Επίσης έδωσε την ευκαιρία και στην Ελλάδα να ταξιδέψει με ένα πολύ ελληνικό θέμα το οποίο παιζόταν επί ένα μήνα στο Μιλάνο. Δεν είναι αυτονόητα αυτά σε μια περίοδο σαν τη σημερινή.
Τι σημαίνει η «Οδύσσεια» για τον Έλληνα θεατή;
* Η «Οδύσσεια» για εμάς είναι κάτι πολύ σημαντικό. Είναι όπως είναι η «Μαχαμπαράτα» που έκανε ο Πίτερ Μπρουκ, που κι αυτό για τους Ινδούς ήταν κάτι πολύ συγκεκριμένο και πολύ σημαντικό. Ίσως όποιος σκηνοθέτης κι αν έκανε την «Οδύσσεια», δεν θα ήταν ποτέ αρκετό γιατί είναι κάτι σαν ιερό κείμενο. Για εμένα από τη στιγμή που υπάρχει το κείμενο κι από τη στιγμή που μπορεί κάποιος να το διαβάσει, ο καθένας μπορεί να κάνει ό, τι θέλει πάνω σε αυτό. Όταν παρακολουθείς μια παράσταση, είναι η παράσταση του συγκεκριμένου σκηνοθέτη άρα η ματιά του συγκεκριμένου σκηνοθέτη, αυτό είναι αυτονόητο. Η τέχνη προχωρά και εξελίσσεται. Μια πρόταση ήταν αυτή η παράσταση. Για μένα ήταν μια σπουδαία παράσταση και νιώθω και πολύ τυχερή που ήμουν εκεί.
Τώρα το καλοκαίρι σε ποια παράσταση θα σε δούμε;
* Θα κάνω την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Είναι μια παραγωγή του Γιώργου Λυκιαρδόπουλου, δηλαδή της «Λυκόφως», σε σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, η οποία ήταν βοηθός του Γουίλσον και βοηθός του Γιάννη Χουβαρδά. Έχω ήδη δουλέψει δύο φορές μαζί της και στην «Οδύσσεια» και στον «Ορέστη». Είναι μια νέα γυναίκα που εκτιμώ πολύ, η οποία επιθυμούσε διακαώς να κάνει αυτό το έργο κι έχει και πολύ ωραίες ιδέες.
Ποια είναι η διανομή;
* Σ’ αυτήν την παράσταση ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος θα υποδυθεί τον Κρέοντα, η Βίκυ Παπαδοπούλου την Ισμήνη, ο Ορφέας Αυγουστίδης τον Αίμωνα, η Λυδία Φωτοπούλου όλο το Χορό και τον Τειρεσία, ο Χρήστος Σαπουντζής τον Φύλακα και εγώ την Αντιγόνη.
Πού θα παιχτεί;
* Θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη, στο αίθριο του Μουσείου. Θα αξιοποιηθεί όλος ο χώρος, δηλαδή πέρα από το πρώτο επίπεδο η δράση θα επεκτείνεται στις σκάλες αλλά και μέσα… Είναι μια σκηνοθετική ιδέα της Νατάσας. Θα αρχίσει να παίζεται στις 19 Ιουνίου.
Τι θα ήθελες να πεις για την παράσταση;
* Είναι ένα υπέροχο έργο. Αυτή την εποχή, αυτό το έργο μιλάει στις ψυχές μας. Και είναι και ένας υπέροχος ρόλος. Όταν μου το πρότεινε η Νατάσα, ενθουσιάστηκα. Είναι πολύ δύσκολο. Θέλω να έχει κάτι από εμένα αλλά να είναι και κάτι πολύ διαφορετικό από εμένα. Το αγαπάω πολύ και είναι χαρά μου κάθε πρόβα. Γενικά είμαστε μια ωραία και δεμένη ομάδα. Φωτισμούς κάνει ο Scott Bolman, ο οποίος ήταν ο φωτιστής του Γουίλσον. Τον γνώριζε η Νατάσα και όλοι εμείς επειδή δουλέψαμε στην «Οδύσσεια» και αυτός δέχτηκε να έρθει να το κάνει. Του άρεσε κι ο χώρος, του αρέσει το έργο, του αρέσει και η Ελλάδα. Είναι ένας άνθρωπος παγκοσμίου φήμης και δέχεται να έρθει να κάνει αυτή την παράσταση στην Ελλάδα και δηλώνει πόσο σημαντική είναι η Ελλάδα και πόσο σημαντικό είναι αυτό το έργο και πόσο σημαντικοί είναι οι χώροι που έχουμε κι εμείς οι ίδιοι δεν τους εκτιμάμε. Τη μουσική της παράστασης τη γράφει η Μόνικα. Ένα επίσης ενδιαφέρον στοιχείο.
Λοιπόν, θα περιμένουμε στις 19 Ιουνίου την πρεμιέρα στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη.
* Το αίθριο του Μουσείου Μπενάκη από μόνο του είναι ένας χώρος που σου δημιουργεί μια παραμυθένια αίσθηση και νομίζω ότι μαζί με τη μουσική και όλη τη δουλειά της ομάδας θα προκύψει κάτι πολύ ζωντανό και ωραίο. Έχω χαρά και αγωνία ταυτόχρονα και δουλεύω πολύ.
Πώς αισθάνθηκες όταν βραβεύτηκες με το βραβείο Μερκούρη;
* Θα σας πω πώς αισθάνθηκα εκείνη τη στιγμή και θα σας πω και πώς αισθάνθηκα γενικά. Εκείνη τη στιγμή, αισθάνθηκα στα πρώτα δέκα δευτερόλεπτα ότι δεν συμβαίνει σε έμενα και ότι συμβαίνει σε κάποια φίλη μου, σε κάποιο κοντινό μου πρόσωπο. Δηλαδή αυτό που αισθάνεσαι ότι είναι κάτι τόσο σημαντικό που δεν μπορείς να το διαχειριστείς και είναι σαν να συμβαίνει σε κάποιον άλλο άνθρωπο που αγαπάς πολύ αλλά όχι σε εσένα; Ακριβώς αυτό. Μετά πολλή συγκίνηση βέβαια. Γιατί όλοι οι άνθρωποι της επιτροπής είναι οι καλλιτέχνες που θαύμαζα και γι’ αυτό πήγα στη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Είναι τρομερά σημαντικό που οι ίδιοι άνθρωποι, αυτοί που θαύμαζα και θαυμάζω, μου έδωσαν το βραβείο που φέρει το όνομα της Μελίνας Μερκούρη. Εκ των υστέρων, ένιωσα ευγνωμοσύνη, ένιωσα τυχερή και τεράστια ευθύνη. Και τώρα νιώθω πολύ έντονα την αίσθηση της ευθύνης, για την «Αντιγόνη». Ίσως και γι’ αυτό δουλεύω τόσο. Ούτως ή άλλως θα δούλευα. Αλλά αισθάνθηκα ότι πρέπει να φανώ αντάξια των προσδοκιών της επιτροπής, των προσδοκιών των φίλων, των γονιών μου, των ανθρώπων που με εμπιστεύτηκαν, σαν κάποιοι να έκαναν έναν κύκλο γύρω μου.
Τι σου δίνει ένα βραβείο σαν αυτό;
* Ένα τέτοιο βραβείο σου δίνει δύναμη και επιβράβευση. Από την άλλη όταν παίρνεις ένα βραβείο, το βάζεις στο συρτάρι και συνεχίζεις γιατί αλλιώς, αν του δώσεις μεγαλύτερη αξία, αρχίζει και γίνεται ένα πράγμα λίγο αυτιστικό και ανταγωνιστικό που δεν μου αρέσει. Είναι ωραίο, το έχεις, το χαίρεσαι, χαίρονται οι δικοί σου άνθρωποι, χαίρονται οι φίλοι σου. Μέχρι εκεί. Από κει και πέρα ο κάθε ρόλος και η κάθε δουλειά είναι σαν ένα βραβείο. Το γεγονός ότι αυτή την περίοδο έχουμε την τύχη να κάνουμε αυτό που αγαπάμε και λέμε «κάνουμε την Αντιγόνη στο Μουσείο Μπενάκη και κάνουμε πρόβες κάθε μέρα», ενώ άλλοι άνθρωποι δεν έχουν δουλειά, δεν έχουν σπίτι, από μόνο του είναι ένα βραβείο, είναι ένα τεράστιο δώρο.
Αν και είναι γνωστό ότι είσαι πολύ εργατική, αισθάνθηκες ποτέ τυχερή;
* Έχω νιώσει ότι είμαι τυχερή πολύ. Είμαι και εργατική πολύ, δεν λέω. Δουλεύω πολύ, επειδή είμαι και τελειομανής, αν και σαν λέξη δεν μ’ αρέσει, λες και υπάρχει το τέλειο, τέλος πάντων κάνω ό, τι μπορώ κάθε φορά, αισθάνομαι ότι έχω δουλέψει με αφοσίωση, δεν μου χαρίστηκε τίποτα. Από την άλλη αισθάνομαι και τύχη γιατί είχα τις ευκαιρίες, ενώ υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που θα ήθελαν πολύ να δουλέψουν και δεν τους δόθηκαν οι ευκαιρίες.
Η τύχη δεν έρχεται τυχαία…
* Σίγουρα, αλλά ίσως στην αρχή να χρειάζεσαι μία ή δύο ευκαιρίες. Κάτι βλέπει κάποιος σε σένα και σου δίνει μία ευκαιρία και από εκεί και πέρα το θέμα είναι εσύ τι θα την κάνεις, πώς θα την αξιοποιήσεις. Και το θέμα σ’ αυτή τη δουλειά είναι ότι όσο σε εμπιστεύεται κάποιος μετά λίγο λίγο παίρνεις δύναμη και στην επόμενη δουλειά πας πιο δυνατός. Ενώ όταν κυνηγάς τις ευκαιρίες, αισθάνεσαι ότι δεν σε εμπιστεύεται κανείς κι έτσι δεν παίρνεις από πουθενά δύναμη. Η δουλειά μας είναι μια δουλειά που δεν την κάνεις σπίτι σου, όπως ο ζωγράφος. Ο ηθοποιός αν δεν παίζει δεν ασκείται. Πρέπει να παίζεις για να ασκείσαι και να εξελίσσεσαι. Να βλέπεις θέατρο, να διαβάζεις θέατρο, αλλά δεν φτάνει αυτό. Πρέπει και να δουλεύεις. Η μεγαλύτερη σχολή είναι η δουλειά για μένα.
Όταν ήσουν παιδί, ήσουν υπερπροστατευμένο παιδί;
* Δεν νομίζω ότι ήμουν υπερπροστατευμένο παιδί. Ήσυχα μεγάλωσα, σ’ ένα ήρεμο περιβάλλον. Γενικά δεν ήμουν ιδιαίτερα εξωστρεφής, είχα παρέες βέβαια, ήμουν όμως κι αρκετά κλειστή, πάντα καλή μαθήτρια, δεν έκανα ποτέ ακραία πράγματα, δεν έκανα ποτέ επαναστάσεις τρομερές, οπότε δεν δοκίμαζα τα όρια των γονιών μου. Ήμουν όσο πρέπει προστατευμένη. Nιώθω ότι μεγάλωσα με πολλή αγάπη, αλλά όχι με υπερπροστασία. Βέβαια νομίζω ότι ο κάθε άνθρωπος βάζει και τα όριά του, δηλαδή κάποια στιγμή σίγουρα με έναν τρόπο λες «θα φύγω από το σπίτι». Έφυγα σχετικά νωρίς από το σπίτι, αυτονομήθηκα κι έμεινα μόνη μου. Η επαγγελματική μου επιλογή ήταν τελείως διαφορετική από ό, τι θα περίμενε κανείς στο περιβάλλον στο οποίο έχω μεγαλώσει. Μπορεί να λέω πως δεν έκανα επανάσταση αλλά αυτό με έναν τρόπο είναι μια επανάσταση, πιο αθόρυβη, αλλά είναι επανάσταση. Οι παρέες μου είναι πολύ διαφορετικές από τους συμμαθητές μου στο σχολείο. Κάνω βέβαια παρέα με συμμαθητές μου, αλλά οι περισσότεροι φίλοι μου είναι από τη δουλειά και το θέατρο. Προφανώς μεγάλωσα με αρκετή ελευθερία για να μπορώ να επιλέγω και να κινούμαι ανάλογα με το πώς θέλω εγώ. Ανατράφηκα με ελευθερία και πνευματικότητα. Τους ευγνωμονώ τους γονείς μου γι’ αυτό.
Και πώς άρχισες να ασχολείσαι με το θέατρο;
* Η μητέρα μου θυμάται ότι το έλεγα από πολύ μικρή βλέποντας παιδικές παραστάσεις ότι θα γίνω ηθοποιός. Είχα δει μία παράσταση της Ξένιας Καλογεροπούλου και είχα πει αυθόρμητα ότι αυτό θέλω να γίνω…
Σε γοήτευε από μικρή ο χώρος του θεάτρου;
* Ναι. Θυμάμαι ότι με γοήτευε αυτός ο κόσμος, κι όταν ήμουν στο Γυμνάσιο, στο θεατρικό όμιλο, μου άρεσε πολύ και πιο πολύ στο λύκειο θυμάμαι ότι ένιωσα πως βρήκα αυτή την ελευθερία, αυτό το πεδίο έκφρασης το ονειρικό. Έμπαινα στην πρόβα κι έλεγα εδώ είμαι καλά, δεν υπήρχε ο χρόνος εκεί. Κι επειδή το Λύκειο ήταν και πολύ πιεστικό, γιατί ήμουν καλή μαθήτρια και διάβαζα, εκεί ήταν η ώρα μου, η δική μου ώρα. Και γι’ αυτό έμεινα και στην ομάδα μέχρι τη Γ’ Λυκείου, δηλαδή ήμουν φανατική, παρόλο που είχα πολύ διάβασμα, ήμουν εκεί. Ήμουν σίγουρη ότι θα τελειώσω το σχολείο και θα πάω να δώσω εξετάσεις στη δραματική σχολή. Κι αυτό και έκανα. Έδωσα και στο πανεπιστήμιο και όταν οι συμμαθητές μου πήγαν διακοπές, εγώ διάβαζα στην Αθήνα για να δώσω εξετάσεις στις δραματικές σχολές. Αλλά χωρίς πίεση. Είχα αγωνία, ήμουν σίγουρη όμως ότι αυτό θέλω να κάνω, δεν υπήρχε στο μυαλό μου άλλη σκέψη.
Όταν πέρασες στη δραματική σχολή;
* Όταν πέρασα στη σχολή του Θεάτρου Τέχνης ένιωσα πολύ όμορφα γιατί εκεί είχα δει τις παραστάσεις που μου άρεσαν. Είχα δει τη Μάγια Λυμπεροπούλου, είχα δει «Βιρτζίνια Γουλφ» με τη Ρένα Πιττακή, είχα δει «Το μικρό και το μεγάλο» του Μπότο Στράους. Ταυτόχρονα πήγαινα και στο πανεπιστήμιο μέχρι που άρχισα να δουλεύω. Δεν το έχω τελειώσει, χρωστάω ακόμη μερικά μαθήματα.
Θα το τελειώσεις, όμως;
* Οπωσδήποτε. Όταν άρχισα να δουλεύω, τότε που ήμουν στη σχολή, έκανα στην αρχή ταξιθεσία στο Θέατρο Τέχνης και μετά δούλευα σε μια παράσταση σε σκηνοθεσία της Μαριάννας Κάλμπαρη, τις «Ιστορίες για γαμοφοβικούς», έργο γραμμένο από τη Μαριάννα Κάλμπαρη και τον Βασίλη Ραΐση. Εκείνη την εποχή μετά τη σχολή έτρεχα να προλάβω την παράσταση, μετά την παράσταση έτρεχα να προλάβω να διαβάσω και την άλλη μέρα πάλι σχολή, οπότε δεν μπόρεσα να τελειώσω το Πάντειο. Και μετά με το που τελείωσα τη σχολή, άρχισα να δουλεύω σιγά σιγά και μπήκαν σε μια ροή τα πράγματα. Το 2006 τελείωσα.
Και ξεκίνησες το 2006. Θέλεις να μας θυμίσεις με τι;
* Έπαιξα στο έργο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα “Περλιμπλίν και Μπελίσα”. Ήταν μια πολύ ωραία παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, σε σκηνοθεσία Θοδωρή Γκόνη.
H μουσική και ο χορός τι ρόλο παίζουν στη ζωή σου;
* Πολύ σημαντικό. Παίζω και λίγο κιθάρα αλλά δεν είμαι και πολύ καλή. M’ αρέσει πολύ να ακούω μουσική, και κλασική και ροκ. Όταν δουλεύω ακούω κλασική συχνά, αλλά μ’ αρέσει και η ησυχία. Να έχει ησυχία στο σπίτι, να μην ακούς τίποτα. Να διαβάζεις σε ησυχία, να χαλαρώνεις σε ησυχία. Νομίζω ότι γενικά εμείς οι ηθοποιοί κάνουμε αρκετά έντονη ζωή, οπότε θέλεις να βρεθείς σπίτι σου και να χαλαρώσεις. Έκανα από μικρή χορό, μετά μπαλέτο.
Aυτή την εποχή με τι ασκείσαι;
* Τον τελευταίο καιρό κάνω πιλάτες. Μ’ αρέσει πολύ και επίσης νομίζω ότι εμπράκτως με βοηθάει σημαντικά στη δουλειά μου. Βλέπω διαφορά και στη δύναμή μου αλλά γενικά και στην αντοχή μου. Επειδή γυμνάζει τους μυς από μέσα, σε κάνει να είσαι δυνατός και αυτό βοηθάει στη θεατρική δουλειά. Πάντα κατά καιρούς κάνω κάτι. Τώρα το είχα αφήσει και όταν αρχίσαμε τις πρόβες με τον Γουίλσον, επειδή ήταν πολύ απαιτητικά αυτά που ζητούσε, λέω «αρχίζω γυμναστήριο».
Με ό, τι βλέπουμε να συμβαίνει γύρω μας σήμερα, αισθάνεσαι αισιόδοξη, αισθάνεσαι απαισιόδοξη ή είσαι ψύχραιμη;
* Υπάρχει κάποιος που αισθάνεται αισιόδοξος και ψύχραιμος σήμερα; Όχι! Δεν αισθάνομαι καθόλου αισιόδοξη. Γενικά αισθάνομαι θλίψη και θυμό. Στενοχωριέμαι πολύ για πολλούς ανθρώπους και για τη γενιά μας, γιατί αισθάνομαι ότι η γενιά μου καίγεται μέσα σ’ αυτό που συμβαίνει. Είναι η εποχή τώρα που θα μπορούσε να ανθήσει και υπάρχουν τόσες δυσκολίες πια. Αλλά και για τους μεγαλύτερους ανθρώπους είναι δύσκολα τα πράγματα. Σκέψου να είσαι πενήντα χρονών και να χάνεις τη δουλειά σου. Ίσως είναι ακόμα χειρότερο από το να είσαι νέος και άνεργος. Δεν ξέρω πώς θα καταφέρουμε να βγούμε από αυτό το ζοφερό κλίμα κι από αυτή τη θλίψη. Βλέπεις δίπλα σου δυστυχισμένους ανθρώπους, βλέπεις θυμό, βλέπεις ότι δεν δίνονται ευκαιρίες στους ανθρώπους.
Συμβαίνει και στους καλλιτέχνες αυτό;
* Στους καλλιτέχνες δεν το συζητώ, πάντα υπήρχε αυτή η ανασφάλεια στο επάγγελμά μας και λέγαμε ότι κάθε έξι μήνες έχεις δουλειά και πάντα πρέπει να αναζητείς την επόμενη δουλειά… Αλλά τώρα βλέπεις ότι το βιογραφικό σου δεν σου εξασφαλίζει τίποτα. Μπορεί να κάνω εγώ την «Αντιγόνη» τώρα αλλά να μην έχω να κάνω τίποτα αύριο, δεν μου εξασφαλίζει τίποτα το ότι έχω παίξει κάποιους ρόλους, το ότι έχω συνεργαστεί με κάποιους σημαντικούς ανθρώπους. Ακόμα και το ότι έχω πάρει ένα βραβείο δεν μου εξασφαλίζει τίποτα. Το οποίο από τη μία είναι θετικό γιατί κάθε φορά διεκδικείς τα πράγματα από την αρχή και είσαι ενεργός και δεν σ’ αφήνει να εφησυχάζεις, από την άλλη όμως είσαι σε μια διαρκή ανασφάλεια μέσα στην οποία πραγματικά δεν μπορείς να δημιουργήσεις υπό την έννοια ότι πώς μπορείς να πάρεις ένα καλλιτεχνικό ρίσκο αν κινδυνεύεις να μην έχεις να πληρώσεις το νοίκι σου; Αλλά και πέρα από τους καλλιτέχνες γενικά και σε επαγγέλματα που θεωρούνταν μέχρι χθες ασφαλή και πήγαιναν άνθρωποι για να εξασφαλίσουν το μέλλον τους δεν υπάρχει πλέον ασφάλεια. Οπότε τουλάχιστον αν θες να γίνεις καλλιτέχνης γίνε, εφόσον όλα πλέον είναι ανασφαλή. Πραγματικά δεν ξέρω πού θα οδηγήσει όλο αυτό. Είναι θλιβερό.
Τι ελπίζεις για το μέλλον;
* Αυτό που είπα και όταν πήρα το βραβείο, ένα καλύτερο μέλλον για τους ανθρώπους και τη χώρα, αυτό πραγματικά ελπίζω. Ωραία δουλεύουμε, κάνουμε όλα αυτά που αγαπάμε, πώς όμως ζεις σε έναν κόσμο που κάθε μέρα σου στερεί τη δυνατότητα να ονειρεύεσαι; Είναι φοβερό. Η καθημερινότητα έχει γίνει τόσο δύσκολη…
Από στιγμή σε στιγμή όλα μπορούν να αλλάξουν…
* Όλα. Από την άλλη αυτή η κρίση είναι μια μεγάλη δοκιμασία και επειδή πέρα από οικονομική έχει και τα παρελκόμενά της, είναι ηθική, είναι πολιτιστική, νομίζω ότι δίνεται μια, κατά κάποιον τρόπο, ευκαιρία στους ανθρώπους να επανατοποθετήσουν τις αξίες και τις αρχές τους. Για παράδειγμα η αλληλεγγύη. Βλέπουμε και θετικά παραδείγματα γύρω μας τώρα, που τα είχαμε ξεχάσει. Η αλληλεγγύη αναπτύσσεται. Και στον κόσμο γενικά και στους καλλιτέχνες υπάρχει και συναγωνισμός και ομαδικότητα και συλλογικότητα και είναι ένα μήνυμα αυτό στους καιρούς μας.
Έχεις τα ίδια όνειρα και την ίδια αυταπάρνηση που είχες πριν από λίγο καιρό όταν πρωτοξεκίνησες τη σταδιοδρομία σου στο θέατρο;
* Νομίζω ότι χωρίς όνειρα και αυταπάρνηση δεν γίνεται να κάνεις αυτή τη δουλειά. Αν σταματήσω να τα έχω, θα σταματήσω να κάνω και αυτή τη δουλειά. Τα ίδια όνειρα μπορεί να μην τα έχω, να έχω λίγο μετατοπισμένα ή λίγο διαφορετικά, σίγουρα όμως έχω εξίσου πολλά όνειρα, σίγουρα έχω την ίδια αυταπάρνηση.
Οι προσδοκίες σου;
* Στην αρχή προσδοκούσα να μπω σ’ αυτό το χώρο, να τον γνωρίσω, μετά σιγά σιγά αλλάζει κάθε φορά αυτό που προσδοκάς. Μετά μπορεί να ονειρεύεσαι να συναντήσεις κάποιους ανθρώπους… Τώρα αυτό ονειρεύομαι, δεν ονειρεύομαι ποτέ ρόλους, ονειρεύομαι συναντήσεις. Τελευταία είναι και κάποια κείμενα που νιώθω ότι με γοητεύουν και θα ήθελα να έρθω σε επαφή, ενώ πιο παλιά μπορεί να έλεγα ότι μου φτάνει η συνάντηση με ένα σημαντικό άνθρωπο. Τώρα θα ήθελα να είναι μια συνάντηση με ένα σημαντικό άνθρωπο σε ένα σημαντικό κείμενο.
Ποια είναι αυτά τα σημαντικά κείμενα, κατά τη γνώμη σου;
* Τα αρχαία κείμενα σίγουρα, ο Σαίξπηρ, ο Τσέχοφ, γενικά οι κλασικοί συγγραφείς που σου ανοίγουν τόσο πολλούς κόσμους αλλά βλέπεις και σύγχρονα έργα που σε γοητεύουν και είναι επίσης σημαντικά. Νιώθω πολλές φορές τα κείμενα να με υπερβαίνουν και νομίζω ότι αυτό είναι ένα πολύ καλό στοιχείο να το έχει ο ηθοποιός με την έννοια ότι δεν σου επιτρέπει να χαθείς μέσα σε μια ματαιοδοξία. Γιατί αυτή η δουλειά έχει αρκετή ματαιοδοξία… Επειδή σε παρακολουθούν άνθρωποι έχει αυτό το ότι έχω κάνει τη δουλειά και με έναν τρόπο την παρουσιάζω, άρα εμπεριέχει το «δείτε με». Άρα όταν αισθάνεσαι πάντα ότι το κείμενο είναι πιο μεγάλο από εσένα και άρα εσύ είσαι φορέας αυτού του πράγματος, σαν διαμεσολαβητής ανάμεσα στο κείμενο και στο κοινό, πάντα νιώθεις ότι είσαι λιγότερο σημαντικός από το έργο το οποίο υπηρετείς, από την παράσταση, από την ομάδα. Όλοι μαζί είμαστε! Αυτό με ενδιαφέρει εμένα στο θέατρο. Το σύνολο.
Με τη νέα θεατρική σεζόν και τη νέα χρονιά, τι θα κάνεις;
* Του χρόνου την άνοιξη θα κάνω στο «Πορεία», σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Τάρλοου με τον Ακύλα Καραζήση, το «Blasted» της Σάρα Κέιν. Για εμένα αυτό, το οποίο είναι ένα πολύ σύγχρονο έργο, είναι ένα πάρα πολύ σπουδαίο κείμενο. Η Σάρα Κέιν είναι μια τρομερά σημαντική σύγχρονη συγγραφέας που άφησε τη σφραγίδα της και ανέτρεψε πάρα πολλά στερεότυπα και δεδομένα μέχρι τότε στο θέατρο.
Τι πιστεύεις ότι πρέπει να κάνουν, με αυτά που συμβαίνουν σήμερα, οι πνευματικοί άνθρωποι;
* Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό για τους πνευματικούς ανθρώπους σήμερα είναι πως πρέπει να πάρουν μία θέση. Από την άλλη είναι δύσκολο να είσαι πνευματικός άνθρωπος και να πάρεις μία θέση για την εποχή σου ενόσω ζεις τα γεγονότα. Συνήθως οι άνθρωποι που σκέφτονται παίρνουν θέση σε πράγματα που έχουν ήδη συμβεί, ώστε να μπορούν να έχουν ολοκληρωμένη άποψη. Οι άνθρωποι που μιλάνε λίγο πιο εύκολα, παίρνουν τόσο σαφή θέση απέναντι στην εποχή τους. Τουλάχιστον έτσι νομίζω εγώ, μπορεί να κάνω και λάθος. Για μένα οι πνευματικοί άνθρωποι καλό είναι να δώσουν το παράδειγμα με τη ζωή τους και με τη στάση τους και με τη σκέψη τους και με τα πράγματα που θα πουν και τον τρόπο που θα ζήσουν και τον τρόπο που θα σταθούν απέναντι σ’ αυτό, ώστε να μη χάσουμε και το όραμα και την ελπίδα. Είναι πολύ σημαντικά αυτά και αν τα χάσουμε θα έχουμε πρόβλημα. Οι πνευματικοί άνθρωποι πέρα από μία στάση και μία αντίσταση σε όλο αυτό το ζοφερό κλίμα, καλό είναι να διατηρήσουν και ένα όραμα.
Νομίζεις ότι μπορεί η κρίση να σταθεί η αιτία να ξεσκεπαστούν κάποιοι άνθρωποι οι οποίοι λίγο αδίκως μπορεί να λυμαίνονται κάποιους χώρους;
* Φυσικά εννοείται, γι’ αυτό είπα πριν ότι είναι μια ευκαιρία να ξαναέρθουμε σε επαφή με τις αρχές, με τις αξίες, με την αλληλεγγύη. Ναι, εννοείται. Νομίζω ότι η εποχή μας δεν αντέχει το εύκολο, δεν αντέχει το δήθεν, δεν αντέχει τους ψεύτες, δεν αντέχει και το δείχνει ότι δεν αντέχει. Το θέμα είναι να γίνει σωστό ξεσκαρτάρισμα γιατί κάθε φορά φοβάμαι μην πάρει η μπάλα και ανθρώπους που δεν είναι έτσι. Γιατί όσο γενικεύουμε τα πράγματα από τη μία μπορεί να απομακρυνθούν κάποιοι άνθρωποι που όντως αδίκως υπάρχουν σε κάποιους χώρους… Από την άλλη όμως κάθε είδους γενίκευση που σίγουρα συμβαίνει σε περιόδους κρίσης ενέχει και τους κινδύνους της.
Ποιος είναι ο δικός σου τρόπος να αντιστέκεσαι σ’ αυτή την πραγματικότητα που μας περιβάλλει;
* Προσπαθώ να έχω ουσιαστικές σχέσεις με τους ανθρώπους γύρω μου, νομίζω ότι αυτός είναι ο βασικός τρόπος που αντιστέκομαι. Προσπαθώ να δουλεύω και να αφοσιώνομαι στη δουλειά μου, ασχέτως των δύσκολων συνθηκών που μπορεί να έχει κάθε δουλειά, που μπορεί κάποια χρόνια πριν να μην τις είχε, να αφοσιώνομαι όπως αφοσιωνόμουν και να δουλεύω όπως δούλευα. Προσπαθώ να φτιάχνω το σπίτι που ζω όσο πιο όμορφο μπορώ σύμφωνα με μία αισθητική, να διαβάζω πολύ, να μελετώ, να ακούω μουσική. Νομίζω ότι θέλει μεγάλη γενναιότητα και ψυχικό σθένος ώστε ο καθένας να αναγνωρίσει την προσωπική του ευθύνη απέναντι σε αυτό που συμβαίνει και επίσης θέλει και γενναιοψυχία ώστε να μπορεί ο καθένας να βρίσκει τρόπους να απομακρύνεται και να διατηρεί το δικό του προσωπικό κόσμο, γιατί μόνον έτσι, μόνον από το προσωπικό θα πάμε στο συλλογικό και από το συλλογικό θα κάνουμε κάτι. Είναι επικίνδυνο, μπορεί να χαθούν πολλοί άνθρωποι μέσα στο γενικότερο κλίμα. Θέλει κόπο για να μη χαθείς.
Εσύ πώς θα χαρακτήριζες τον εαυτό σου; Τι θα έλεγες για τη Λένα; Τι χαρακτήρας, τι προσωπικότητα είναι η Λένα;
* Ήσυχη είμαι γενικά, αγαπησιάρα, δηλαδή έχω ανθρώπους που αγαπάω, οργανωμένη, δεν το λέω απαραίτητα με την καλή έννοια αυτό, δηλαδή είμαι πολύ οργανωμένη στη δουλειά αλλά είμαι και πολύ οργανωμένη στη ζωή μου. Θέλω να πω πως δύσκολα αφήνομαι. Γενικά σκέφτομαι πολύ, όχι ότι δεν τολμάω αλλά τα σκέφτομαι τα πράγματα. Δεν είναι απαραίτητα κακό αλλά καμιά φορά είναι κιόλας.
Καμιά φορά μπορεί να είναι και λίγο καταπιεστικό;
* Ναι, για τον εαυτό μου. Νομίζω ότι είμαι πολύ συνδεδεμένη με τη δουλειά μου, είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής μου και μου δίνει πολλή χαρά και πολλή ελευθερία.
Τι άλλο θα πρόσθετες;
* Είμαι γκρινιάρα καμιά φορά. Είμαι τελειομανής που είναι θετικό, από την άλλη είναι και αρνητικό γιατί δεν υπάρχει ποτέ τέλειο, οπότε πάντα κυνηγάς κάτι που είναι άπιαστο… Δεν θυμώνω το οποίο είναι καλό από τη μία, από την άλλη δεν είναι καλό γιατί κι ο άλλος που είναι απέναντί σου δεν ξέρει πού βρίσκεται. Θέλω να πω ότι δύσκολα ανοίγω τα χαρτιά μου όλα, επειδή σαν άνθρωπος είμαι γενικά κλειστή. Είμαι αρκετά κοινωνική αλλά έχω και θέματα δικά μου, που τα κρατάω για μένα. Μου αρέσει να βγαίνω, ειδικά καλοκαίρι να πηγαίνω για κανένα ποτό σε κανένα μπαράκι, μου αρέσει η ζωή έξω, αλλά έχω και μοναχικές στιγμές. Είμαι αρκετά βολική, προσαρμόζομαι εύκολα.
Ο ηθοποιός πρέπει να είναι ευπροσάρμοστο ον, γιατί κάθε λίγο μπαίνει σε καινούργιους θιάσους, κάνει ταξίδια, περιοδείες. Εσύ προσαρμόζεσαι;
* Γενικά προσαρμόζομαι, μου αρέσει κιόλας γιατί μου δίνει μία ελευθερία. Είναι ένα κομμάτι της δουλειάς μας που μου αρέσει, αυτή η τσιγγάνικη ζωή. Περιοδεία το καλύτερό μου! Γενικά, ίσως επειδή έχω αλλάξει και πολλά σπίτια, δεν συνδέομαι. Μπορεί να συνδέομαι με τα πράγματά μου, τα ρούχα μου, τα βιβλία μου, τη μουσική μου, αλλά με τους χώρους δεν συνδέομαι τόσο, εύκολα μετακινούμαι. Συνδέομαι όμως με τους ανθρώπους! Δύσκολα μετακινούμαι, πολύ δύσκολα!
Είσαι καλή φίλη;
* Έχω φίλους χρόνια. Ναι, είμαι φίλη. Γενικά άμα αγαπήσω δεν… ξεαγαπάω. Δύσκολα.
Δέχεσαι και τα ελαττώματα των άλλων;
* Προσπαθώ, δίνω ευκαιρίες. Άλλωστε κι αυτοί δέχονται τα δικά μου. Γενικά οι σχέσεις μου είναι σημαντικές και οι φιλικές και οι προσωπικές. Αυτό το κομμάτι είναι σημαντικό για μένα, και στη δουλειά μου είναι πολύ σημαντικές οι σχέσεις. Αν δεν νιώθω καλά με τον απέναντί μου που έχουμε την ίδια σκηνή, μου είναι δύσκολο. Θέλω να νιώθω καλά.
Με τι ενοχλείσαι;
* Αυτά που σιχαίνομαι είναι η υπέρμετρη φιλοδοξία και ματαιοδοξία κι όλο αυτό το κομμάτι, όταν υπάρχει κάποιος που βάζει τον εαυτό του πάνω από την παράσταση, πάνω από το έργο, αυτά τα σιχαίνομαι. Νομίζω ότι μόνο όλοι μαζί πετυχαίνουμε. Για μένα είναι πολύ ομαδικό παιχνίδι το θέατρο.
Μα έτσι υπάρχει και η επικοινωνία επί σκηνής.
* Χωρίς επικοινωνία δεν γίνεται θέατρο. Η συνέπεια στη στιγμή, αυτό είναι επικοινωνία.
Αν δεν γινόσουν ηθοποιός, τι θα γινόσουν;
* Μπορεί να γινόμουν κάτι που να έχει να κάνει με παιδιά, γιατί μου αρέσουν πολύ τα παιδιά, από νηπιαγωγός και δασκάλα μέχρι μάνα.
Αγαπάς τα παιδιά;
* Πολύ. Μπορεί όμως να γινόμουν και δικηγόρος. Το θεωρώ ένα γοητευτικό επάγγελμα όταν υπερασπίζεσαι ανθρώπους που δεν έχουν την ευκαιρία, τους αδύναμους. Θα γινόμουν δικηγόρος ή θα γινόμουν δημοσιογράφος ίσως, πάλι όμως υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Και θαυμάζω πολύ τους γιατρούς, νομίζω ότι είναι σπουδαίο επάγγελμα.
Αν γινόσουν δημοσιογράφος, μπορεί να γινόσουν πολεμική ανταποκρίτρια;
* Καλλιτεχνική ρεπόρτερ μπορεί να γινόμουν. Μάλλον θα στρεφόμουν σε πιο ονειρικούς τομείς ή πιο ανθρωπιστικούς, όχι πολιτική ανταποκρίτρια με τίποτα.
Ζητάς συγγνώμη;
* Συνέχεια! Βέβαια, θέλει μέτρο και το «συγγνώμη». Ναι ζητάω συγγνώμη πάντως. Και συγχωρώ κιόλας.
Αυτό ήθελα να σε ρωτήσω στη συνέχεια, αν δέχεσαι τη συγγνώμη.
* Νομίζω ότι όταν ο άλλος είναι σημαντικός και τον αγαπάς, εσύ χάνεις αν δεν τον συγχωρέσεις. Μπαίνει ο εγωισμός σου αν δεν δεχτείς τη συγγνώμη του. Δηλαδή αν αγαπάς τον άλλο, καλό στον εαυτό σου κάνεις το να τη δεχτείς. Οι σχέσεις έτσι χτίζονται.
Την κριτική τη δέχεσαι; Εσύ η ίδια κάνεις αυτοκριτική;
* Αυτοκριτική κάνω συνέχεια. Να αυτό είναι που έλεγα ότι σκέφτομαι συνέχεια. Μπορεί να είμαι κάπου και να σκέφτομαι τι έκανα στην παράσταση. Δύσκολα λέω μπράβο στον εαυτό μου. Το λέω καμιά φορά, αλλά δύσκολα! Την κριτική τη δέχομαι, δεν μου είναι ευχάριστη βέβαια, αλλά τη δέχομαι. Μπορεί η πρώτη μου αντίδραση να είναι να υπερασπιστώ τον εαυτό μου, μπορεί να αμυνθώ αλλά θα την ακούσω.
Νομίζεις ότι το ταλέντο που μπορεί να έχει ένας ηθοποιός, ένας καλλιτέχνης, καίγεται και με ποιο τρόπο;
* Ναι, νομίζω ότι καίγεται. Νομίζω ότι καίγεται με αυτό που σας είπα πριν, με τη ματαιοδοξία και την υπέρτατη φιλοδοξία. Νομίζω ότι καίγεται από λάθος επιλογές που μπορεί να οφείλονται είτε στο γεγονός ότι δεν είχες το μυαλό να επιλέξεις σωστά, είτε επειδή παρασύρθηκες, είτε επειδή δεν ήσουν αρκετά τυχερός ώστε να επιλέξεις σωστά, γιατί ισχύει και αυτό, μπορεί να είναι και θέμα τύχης. Νομίζω ότι γενικά χρειάζονται προσοχή οι επιλογές, τα «όχι» και τα «ναι» που λες, οι άνθρωποι που συναναστρέφεσαι, η ζωή που κάνεις. Το εργαλείο μας είναι το σώμα μας, το μυαλό μας, η φωνή μας, δεν πρέπει να τα καταστρέφουμε αυτά.
Επομένως μπορεί να συμβεί…
* Επομένως πιστεύω ότι το ταλέντο καίγεται και θέλει προσοχή. Βέβαια δύσκολο είναι να καεί με τη μία. Μία λάθος επιλογή δεν σημαίνει ότι σε καταστρέφει. Ή μία περίοδος της ζωής σου που καταπονείς τον οργανισμό σου δεν νομίζω ότι σε καταστρέφει. Απλώς το θέμα είναι να μη γίνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα και διαρκώς. Νομίζω όμως ο μεγάλος κίνδυνος για τον καλλιτέχνη είναι η φιλοδοξία του και ο ναρκισσισμός γιατί όταν αρχίζουν όλα να περιστρέφονται γύρω από εσένα και τον εγωισμό σου τότε πραγματικά υπάρχει πρόβλημα.
Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι και λίγο σαν ασκητής και λίγο σαν αθλητής;
* Σίγουρα σαν αθλητής. Γενικά έχει αντιφατικές προσωπικότητες. Δηλαδή πρέπει να είναι και σαν αθλητής και σαν «bon viveur». Για μένα δεν μπορεί να είσαι έξω από τη ζωή όταν είσαι καλλιτέχνης, πρέπει να είσαι μέσα στη ζωή, εννοείται. Ενώ όταν είσαι αθλητής σου επιτρέπεται να είσαι έξω από τη ζωή. Μπορείς να είσαι στην προπόνησή σου και να είσαι πολύ καλός αθλητής. Ο καλλιτέχνης πρέπει να προπονείται αλλά πρέπει και να ζει, δεν γίνεται αλλιώς γιατί από τη ζωή αντλεί. Από την άλλη πρέπει να είσαι ασκητικός αλλά πρέπει να είσαι και ομαδικός παίχτης. Έχει αντιφάσεις αλλά έχει και γοητεία πολύ.
Νομίζεις ότι οι καλές σχέσεις μεταξύ των συντελεστών μιας παράστασης μπορεί να την απογειώσουν και το αντίθετο να συμβεί αν υπάρχουν έριδες;
* Ναι και να σας πω γιατί το πιστεύω αυτό. Γιατί όταν έχεις καλές σχέσεις με τους συναδέλφους σου αυτό εκ των πραγμάτων δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας και στην πρόβα επιτρέπει σε όλη την ομάδα να είναι ελεύθερη και σε καθεστώς ελευθερίας μπορεί να είσαι πολύ δημιουργικός. Αν υπάρχουν όμως έριδες και κόντρες και ανταγωνισμοί σε μία ομάδα, αν υπάρχουν τέτοια, είσαι πάντα επιφυλακτικός και στην πρόβα δεν πρέπει να είσαι επιφυλακτικός. Πρέπει να είσαι ανοικτός κι από εκεί και πέρα ο σκηνοθέτης θα είναι αυτός που θα συνθέσει και μετά ή μπορεί να γίνει κάτι πολύ ωραίο ή μπορεί να γίνει κάτι που δεν θα είναι ωραίο. Αλλά το θέμα είναι εσύ να έχεις δώσει ό, τι μπορείς κι αν θεωρείς ότι κρίνεσαι ή οτιδήποτε άλλο είναι πολύ δύσκολο. Εκτός αν έχεις έναν τρομερά εμπνευσμένο και ιδιοφυή άνθρωπο σκηνοθέτη, ο οποίος, ανεξαρτήτως του κλίματος, μπορεί να συντονίζει τόσο καλά το υλικό του, οπότε δεν έχουν σημασία οι σχέσεις που έχεις, αλλά έχει σημασία η πίστη σ’ αυτόν τον άνθρωπο και στο πώς σε καθοδηγεί αυτός.
Οι αγαπημένοι σου συγγραφείς είτε θεατρικοί είτε λογοτέχνες ποιοι είναι και τι διαβάζεις αυτή την περίοδο αλλά και τι διαβάζεις γενικά;
* Αυτή την περίοδο διαβάζω πολύ για την Αντιγόνη, δηλαδή διαβάζω τις Αντιγόνες του Steiner, διαβάζω πολύ Σοφοκλή γενικά, διαβάζω διάφορα πράγματα πάνω στην Αντιγόνη, ψυχαναλυτικά και μη, γιατί με ενδιαφέρει και αυτή η προσέγγιση. Και επίσης διαβάζω και της Julia Kristeva το βιβλίο για την Hannah Arendt, «Η γυναικεία ευφυΐα». Είχα διαβάσει γι’ αυτήν στο Διαδίκτυο και μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα η πορεία της και γενικά ο τρόπος που σκέφτεται, έτσι έχω πάρει κι αυτό το βιβλίο και διαβάζω. Κυρίως όμως διαβάζω βασικά τώρα πολύ για την Αντιγόνη και σιγά σιγά προσανατολίζομαι μόνον εκεί, για να μπορέσω να συγκεντρωθώ σε αυτό. Αγαπημένος μου συγγραφέας είναι ο Ντοστογιέφσκι. Με έχει συντροφεύσει σε σημαντικές στιγμές στη ζωή μου και είναι καταπληκτικός. Για τους ηθοποιούς είναι μάθημα.
Από ποιητές;
* Σ’ αυτή τη φάση που βρίσκομαι τώρα ο Μίλτος Σαχτούρης από ποιητές. Επίσης τον Ελύτη αγαπώ πολύ, αλλά γι’ αυτήν την περίοδο της ζωής μου επιλέγω τον Σαχτούρη. Η «Μαρία Νεφέλη» είναι από τα αγαπημένα μου ποιήματα.
Και από συνθέτες;
* Μ’ αρέσουν και συγκροτήματα, για παράδειγμα οι Pink Floyd, οι Radiohead. Από κλασικούς μου αρέσει πολύ ο Σοπέν, με ηρεμεί. Επίσης μ’ αρέσουν πολύ ορισμένα κομμάτια του Philip Glass ή του Wim Wenders το οποίο είναι αυτό το είδος της μουσικής που είναι σύγχρονη μεν αλλά έχει επιρροές και από κλασικούς.
Ποια φράση συγγραφέα σου έρχεται συχνά στο νου;
* Θα πω το γνωστό κι αγαπημένο από την «Αντιγόνη», «όχι δεν γεννήθηκα να είμαι ένα με το μίσος, γεννήθηκα να ενωθώ με την αγάπη». Πιστεύω ότι είναι τρομερή φράση αυτή. Στο αρχαίο κείμενο χρησιμοποιεί απαρέμφατα και δεν είναι τυχαίο που δεν χρησιμοποιεί ρήμα.
Τι προσωπικότητα είναι η Αντιγόνη;
* Πολύ καθαρή. Αθώο πρόσωπο για εμένα είναι. Σήμερα τι είναι η Αντιγόνη; Είναι ένα κορίτσι που το αλέθουν οι καιροί. Έχει όλη αυτή την αθωότητα της εφηβείας του ανθρώπου, την απολυτότητα, την αλαζονεία, την έλξη από το θάνατο, αλλά ταυτόχρονα και την τεράστια καλοσύνη, την τεράστια αγάπη, την έννοια για τους αδύναμους. Και αυθόρμητο και δυνατό και αδύναμο, όλα, είναι όλα! Ένα κορίτσι τρομερό, ένα παιδί.
Ταυτίζεσαι με τους ρόλους, με τους χαρακτήρες των ρόλων που υποδύεσαι κάθε φορά;
* Νομίζω ότι πάρα πολύ θα θέλαμε στη ζωή μας να είμαστε Αντιγόνη, αλλά δυστυχώς πολύ δύσκολα είσαι Αντιγόνη. Σήμερα η Αντιγόνη μπορεί να ήταν και αναρχική. Αλήθεια δεν ξέρω, γιατί με την αθωότητα και την επαναστατικότητα αυτού του πλάσματος, δεν ξέρω αν θα έβρισκε κάπου χώρο. Για μένα είναι ένα παιδί που αρνείται να ενηλικιωθεί. Είναι σπουδαίο πρόσωπο. Από εκεί και πέρα βρίσκεις πάντα στοιχεία του εαυτού σου που ακουμπάνε ή που γοητεύονται από αυτά που διαβάζεις για να μπορείς να πας προς τα εκεί γιατί αλλιώς δεν έχεις πού να πατήσεις αν δεν βρεις κάτι εσωτερικό δικό σου. Θέλει και πολλή φαντασία όμως, γιατί κανένας άνθρωπος δεν είναι Αντιγόνη.
Πρέπει να το αγαπήσεις κιόλας το πρόσωπο που θα υποδυθείς…
* Εννοείται. Αυτή, η Αντιγόνη, είναι αξιαγάπητη έτσι κι αλλιώς.
Τι σε κάνει χαρούμενη στην καθημερινότητα;
* Πολλά πράγματα με κάνουν χαρούμενη. Από το να μιλήσω με ένα φίλο μου, μια ουσιαστική συζήτηση, να πιω ένα ωραίο κρασί κάπου, να βρίσκομαι κάπου στη φύση, να δω κάτι όμορφο, να διαβάσω κάτι ωραίο, να ακούσω ένα ωραίο τραγούδι, να οδηγώ και να προσέξω κάτι ωραίο και να γυρίσω το κεφάλι και να πω «α, για κοίτα», ή να ακούσω κάτι καλό στο ραδιόφωνο. Μικρές στιγμές συνέχεια. Ή να πετύχω κάτι στην πρόβα ή να σκεφτώ κάτι για την πρόβα, τέλεια μπορεί να μου φτιάξει όλη τη μέρα αυτό. Με χαροποιεί ακόμα η προοπτική για κάτι.
Τι μπορεί να σου προκαλέσει θλίψη;
* Αυτό που ζούμε γύρω μας. Αυτό νομίζω αστραπιαία σε μελαγχολεί. Ακόμα η απώλεια, η αρρώστια, η μοναξιά. Αυτά τα και μόνο σαν σκέψη μπορούν να με ρίξουν ψυχολογικά. Ή το ψέμα, η αγένεια, ο μη σεβασμός, αυτά τα πράγματα με χαλάνε πολύ.
Πρόκειται να παίξεις και σε κάποια ταινία;
* Βεβαίως. «Γαλλίδα δασκάλα» λέγεται. Είναι σε σκηνοθεσία του Νίκου Σούλη, βασισμένη σε ένα βιβλίο του Ντίνου Γιώτη και θα αρχίσουμε γυρίσματα κάποια στιγμή το καλοκαίρι, μετά την «Αντιγόνη» βέβαια. Είναι ένα πολύ ωραίο σενάριο, μιλάει για μια ιστορία του ‘74 στην ελληνική επαρχία, όπου μια παρέα παιδιών ερωτεύεται μια Γαλλίδα δασκάλα και ανατρέπεται όλη τους η ζωή. Υποδύομαι τη δασκάλα. Άλλωστε μιλάω και γαλλικά. Σχεδόν ερήμην της η δασκάλα αυτή προκαλεί διάφορα δράματα στο χωριό, τους κάνει άνω κάτω. Αλλά δεν το θέλει. Είναι ένα περίεργο πρόσωπο, αινιγματικό.
Λένα, κλαις ποτέ;
* Συνέχεια… Τώρα κλαίω πολύ στην πρόβα, οπότε στη ζωή μου δεν κλαίω και τόσο πολύ. Αυτό τον καιρό με την Αντιγόνη κλαίω στην πρόβα. Υπάρχουν φάσεις που κλαίω πολύ στη ζωή, υπάρχουν φάσεις που κλαίω πολύ στην πρόβα, υπάρχουν φάσεις που δεν κλαίω πολύ, που τα τακτοποιώ μέσα μου. Αναλόγως.
Πιστεύεις ότι ένας καλλιτέχνης οφείλει να προωθεί την εικόνα του;
* Όσο η εικόνα του αυτή έχει να κάνει με μία δουλειά ναι, αλλά ως εκεί. Θέλω να πω ότι, αναγκαστικά, κάθε φορά που κάνεις μια δουλειά θα μιλήσεις γι’ αυτή τη δουλειά, θα την υπερασπιστείς, θα κάνεις μερικές φωτογραφίσεις γι’ αυτή τη δουλειά, ενδεχομένως να πας σε ένα δύο μέρη για να την προωθήσεις, αλλά τώρα το να μην έχεις κάτι συγκεκριμένο για να ανακοινώσεις και απλώς να «πουλάς» την εικόνα σου εμένα δεν μ’ αρέσει. Από εκεί και πέρα νομίζω ότι είναι και στο χαρακτήρα του καθενός. Δεν είμαι καθόλου τέτοιος τύπος, οπότε και για δουλειά όταν πρέπει να πάω κάπου μπορεί να πιεστώ. Όταν κάνεις μια δουλειά, εννοείται, θα την υπερασπιστείς κι έτσι διαδίδονται δυστυχώς ή ευτυχώς οι δουλειές. Αλλά τώρα η προσωπική σου ζωή δεν νομίζω ότι ενδιαφέρει κανέναν…
Ποιες είναι οι διαφορές, κατά τη γνώμη σου, μεταξύ ενός πολιτικού και ενός καλλιτέχνη και ποιες είναι οι ομοιότητες;
* Νομίζω ότι έχει να κάνει με το για ποιον πολιτικό μιλάμε και για ποιον καλλιτέχνη, δηλαδή θα μπορούσε να πει κάποιος ότι μία ομοιότητα είναι ότι και οι δύο προωθούν την εικόνα τους. Αλλά αυτό ένας καλός πολιτικός, για μένα, δεν πρέπει να το κάνει κι αντιστοίχως ένας καλός καλλιτέχνης δεν πρέπει να το κάνει. Από εκεί και πέρα ο καλλιτέχνης είναι πολύ πιο ονειρικό πρόσωπο κι έχει και τη δυνατότητα να υλοποιεί τα όνειρά του σε ένα βαθμό. Δυστυχώς ο πολιτικός νομίζω ότι δεν έχει τη δυνατότητα να ονειρεύεται τόσο πολύ. Είναι πολύ πιο λογικό το πλαίσιο στο οποίο δρα ο πολιτικός και πολύ πιο ελεύθερο του καλλιτέχνη. Από την άλλη και τα δύο έχουν να κάνουν με τη διαχείριση της προσωπικότητάς τους. Δηλαδή ο πολιτικός υπερασπίζεται κάποιες ιδέες, ενώ ο καλλιτέχνης υπερασπίζεται κάποιες ιδέες άλλων, τα κείμενα. Πραγματικά δεν ξέρω αν έχουν κάποιο κοινό, από την άλλη έχουν κιόλας.
Πολιτικός θα γινόσουν;
* Αυτή τη στιγμή με τίποτα. Προτιμώ να είμαι σε ένα πεδίο που μπορώ να υλοποιώ τα όνειρά μου.
Τι σε σοκάρει;
* Αυτά που με θυμώνουν κιόλας. Η απανθρωπιά, ο μη σεβασμός, η βία, ο αυταρχισμός.
Ποιες είναι οι ασχολίες σου στον ελεύθερό σου χρόνο;
* Όταν δουλεύω, ασχολούμαι πάρα πολύ μ’ αυτό που κάνω. Δεν βγαίνω, είμαι σπίτι, ή θα σκέφτομαι το ρόλο, ή θα διαβάζω κάτι σχετικό. Όταν δεν δουλεύω, μ’ αρέσουν πολύ τα ταξίδια. Όταν δεν δουλεύω μπορώ να περάσω και ολόκληρη μέρα κάνοντας περιπάτους.
Ποιος ταξιδιωτικός προορισμός είναι ο αγαπημένος σου;
* Θα ήθελα να πάω στη Λατινική Αμερική. Ένα μέρος που αγαπώ πολύ είναι το Παρίσι, έχω πάει αρκετές φορές και το ξέρω, γενικά νιώθω ότι έχω κάτι κοντινό και θα μπορούσα να ζήσω κι εκεί. Αλλά έχω πάει και στη Νέα Υόρκη και τρελάθηκα και έχω πάει και στην Αίγυπτο και τρελάθηκα. Μου αρέσουν πολύ τα ταξίδια. Τώρα, θέλω πολύ να πάω στην Ισπανία. Αλλά θέλω να πάω και στη Ρωσία, και στη Λατινική Αμερική, και στην Ινδία.
Οι γονείς σου είναι περήφανοι για σένα;
* Ελπίζω πως ναι. Γενικά είμαστε υποστηρικτική οικογένεια.
Παίρνεις ρίσκα στη ζωή και στη δουλειά σου;
* Είναι ενδιαφέρον να παίρνεις ρίσκα και θέλει και τόλμη. Το δουλεύω, δεν τα παίρνω εύκολα, αλλά προσπαθώ.
Πώς νιώθεις στην Αθήνα; Τι σε πληγώνει σε αυτήν την πόλη;
* Με πληγώνει η ασχήμια της, η βρωμιά, η μαυρίλα, το ότι δεν βλέπεις ουρανό. Πολλά στην Αθήνα με πληγώνουν.
Πιστεύεις ότι ο Έλληνας έχει καλή σχέση με το δημόσιο χώρο;
* Νομίζω ότι έχουμε τη νοοτροπία ότι πέρα από το σπίτι μας δεν μας ενδιαφέρει τίποτα άλλο.
Δεν απέκτησες ακόμα κατοικίδιο;
* Όχι! Από τότε που πέθανε ο σκύλος μου δεν μπορώ, το αρνούμαι πεισματικά. Κι έχει χρόνια που έχει πεθάνει, αλλά δεν μπορώ. Βέβαια είναι και ο τρόπος που ζω. Τώρα ήμουν ένα μήνα στο Μιλάνο, μετά πήγαμε με τον «Ξένο» στη Γερμανία. Τι θα το έκανα το ζώο; Αλλά τα αγαπάω τα ζώα πολύ, θα πάρω σίγουρα κάποια στιγμή κι όταν κάνω παιδιά θα πάρω και δύο – τρία ζωντανά. Μεγάλωσα με σκυλιά. Είχαμε τον Μάγκα πρώτα και μετά είχαμε τη Ρωξάνη.
Ευχαριστώ πολύ Λένα!
* Κι εγώ ευχαριστώ!
* Το www.catisart.gr ευχαριστεί τον Δημήτρη Πιτσάκη για τη φωτογράφιση.
