Στις 19 Αυγούστου του 1692, στο Σάλεμ της Μασαχουσέτης, αρχικά πέντε άνθρωποι, μία γυναίκα και τέσσερις άνδρες, συμπεριλαμβανομένου ενός κληρικού, εκτελούνται αφού καταδικάστηκαν για μαγεία.
Επιμέλεια κειμένου: Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Ο Μεσαίωνας είναι μια ιστορική περίοδος που χαρακτηρίζεται από μία θεοκεντρική αντίληψη, φόβο και άνευ όρων υπακοή στα τότε υπάρχοντα δόγματα και τις κοινωνικές ανισότητες. Υπάρχουν βεβαίως πολλά ακόμη πράγματα τα οποία γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν τη συγκεκριμένη περίοδο, όμως στοιχεία όπως τα παραπάνω και άλλα αντίστοιχα, την έχουν σφραγίσει. Σε μία εποχή όπου η αμαρτία και η αρετή είχαν πάρει τεράστιες διαστάσεις με αποτέλεσμα τον περιορισμό και τον υπερβολικό έλεγχο, η Ιερά Εξέταση καταδίκαζε οτιδήποτε θεωρούσε αίρεση και οι άνθρωποι διώκονταν λόγω θρησκείας, δεν είναι διόλου περίεργο το γεγονός ότι δημιουργήθηκε και το Malleus Maleficarum (Το Σφυρί των Μαγισσών), το βιβλίο που έγινε η αφορμή για το περίφημο κυνήγι μαγισσών. Ο Μεσαίωνας όμως ως αντίληψη αναπτύχθηκε μόνο τη συγκεκριμένη περίοδο ή και σε άλλες εποχές; Ο Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας Άρθουρ Μίλερ το 1953, έγραψε το έργο του «Η Δοκιμασία» ή «Οι Μάγισσες του Σάλεμ» για να καταγγείλει τη δεισιδαιμονία, τις προκαταλήψεις και τον φανατισμό. Ο Μίλερ μέσα από το έργο του κατακρίνει την καταπάτηση πολιτικών ελευθεριών και εισάγει τον όρο «κυνήγι μαγισσών» στον 20ο αιώνα. Ο Μίλερ είχε στόχο να καταγγείλει την αντικομμουνιστική υστερία που επικράτησε στις ΗΠΑ την εποχή του μακαρθισμού και οδήγησε στη φυσική ή στην ηθική εξόντωση απλών πολιτών, ιδεολόγων και εκπροσώπων του πνευματικού κόσμου.
Ο ίδιος είχε δηλώσει:
«Όταν η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη ο φόβος παίρνει υπόσταση. Οι άνθρωποι του Σάλεμ έβλεπαν τον εαυτό τους σαν κάτοχο μιας ανώτερης αλήθειας. Αν το φως αυτής της αλήθειας έσβηνε, πίστευαν πως θα ερχόταν η συντέλεια του κόσμου. Όταν έχετε έναν ιδεολογικό κόσμο που θεωρεί τον εαυτό του τόσο αγνό, είναι φυσικό να τείνετε προς τα άκρα».
Το έργο αναφέρεται σε μια πραγματική ιστορία: στη δίκη των μαγισσών που έγινε στο χωριό Σάλεμ της Μασαχουσέτης στις 19 Αυγούστου 1692. Πρόκειται για ένα γεγονός που οδήγησε στην καταδίκη και εκτέλεση 20 κατοίκων με την κατηγορία της μαγείας.
Συγκεκριμένα, ο κεντρικός ήρωας Τζον Πρόκτορ, με αφορμή ένα προσωπικό σφάλμα – μια συζυγική απιστία – καθίσταται ύποπτος σ’ έναν κόσμο δογματικών. Τρεις ανήλικες κοπέλες υποδείκνυαν στους δικαστές και τους εκπροσώπους της εκκλησίας όσους κατοίκους της περιοχής δεν συμπαθούσαν, ως συνεργάτες του Σατανά. Ελλείψει στοιχείων και με υποτυπώδη υπεράσπιση, οι δικαστές μοίραζαν καταδίκες και φυλακίσεις, υπό τον φόβο της εξάπλωσης της μαγείας.
Μόνον όσοι παραδέχτηκαν την ενοχή τους και κατέδωσαν άλλους γλίτωσαν την εκτέλεση.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1692, εκτελέστηκαν συνολικά 19 άτομα, μεταξύ των οποίων ένας υπουργός και ένας πρώην αστυνομικός, που αρνήθηκε να συνεχίσει τις συλλήψεις υποτιθέμενων μαγισσών. Από αυτούς, μόνον οι πέντε ήταν άνδρες. Εκτός από τους εκτελεσθέντες, υπήρχαν και κατηγορούμενοι, οι οποίοι τελικά πέθαναν μέσα στη φυλακή. Οι ιστορικές πηγές δε συμφωνούν μεταξύ τους για τον ακριβή αριθμό αυτών των ατόμων.
Ο Άρθουρ Μίλερ ήταν ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς. Τα έργα του ασκούσαν κριτική στις Ηνωμένες Πολιτείες, την κυβέρνηση και τον τρόπο ζωής των κατοίκων της, ενώ εξέθεταν και τα ελλείμματα του λεγόμενου «αμερικανικού ονείρου», κάτι για το οποίο είχε δεχτεί κριτική στις ΗΠΑ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο βιογράφος του Μάρτιν Γκότφριντ, «σπάνια ένας καλλιτέχνης έχει δεχτεί τόσες πολλές επιθέσεις και συκοφαντίες στην πατρίδα του και ταυτόχρονα έχαιρε βαθιάς εκτίμησης σε όλον τον κόσμο».
«Οι Μάγισσες του Σάλεμ» αποτελούν μια διαχρονική καταγγελία των δεισιδαιμονιών, των προκαταλήψεων και του φανατισμού. Καταγγέλλουν δε τον μακαρθισμό και την καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών. Ο Μίλερ μέσα από το έργο του κατακρίνει την καταπάτηση πολιτικών ελευθεριών και εισάγει τον όρο «κυνήγι μαγισσών» στον 20ό αιώνα.
Στόχος του Μίλερ ήταν να καταγγείλει την υστερία που επικράτησε στις ΗΠΑ την εποχή του μακαρθισμού και οδήγησε στη φυσική και ηθική εξόντωση όχι μόνον απλών πολιτών, αλλά και ιδεολόγων καθώς και εκπροσώπων του πνευματικού κόσμου. Ο ίδιος είχε πέσει θύμα του μακαρθισμού, καθώς καταδικάστηκε επειδή αρνήθηκε να καταδώσει συναδέλφους του με κομμουνιστική δράση στην Επιτροπή Αντι-Αμερικανικών Δραστηριοτήτων. Παρότι ενστερνίστηκε ιδέες της Αριστεράς και σχετιζόταν με άτομα του Κομμουνιστικού Κόμματος, αρνήθηκε ότι ήταν ποτέ μέλος του.
«Ήταν βράχος και έμοιαζε με βράχο, εννοώ ότι και η φυσική παρουσία του ήταν επιβλητική», είχε δηλώσει για τον Μίλερ ο θεατρικός συγγραφέας Χάρολντ Πίντερ στην είδηση του θανάτου του. «Ήταν ηγέτης… Απόλυτα ανεξάρτητος, με μια αταλάντευτη κριτική ευφυΐα».
Το έργο «Οι Μάγισσες του Σάλεμ», πάντα επίκαιρο και διαχρονικό, καυτηριάζει τον πάσης φύσεως δογματισμό, κατακρίνει τον θρησκευτικό και πολιτικό φανατισμό, αμφισβητεί την αδέκαστη και τυφλή δικαιοσύνη και ανατρέπει με κυνικό τρόπο τις παγιωμένες αντιλήψεις περί θρησκείας, ηθικής και «ενάρετων αξιών», στις θρησκόληπτες κοινωνίες.
