Tης Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Επινοητικότητα και ταλέντο! Ίσως όμως και πάλι οι δύο αυτές λέξεις να μην είναι αρκετές ώστε να περιγράψω την πρωτοποριακή δουλειά που έκανε αυτή η δημιουργική ομάδα η οποία αποτελείται κυρίως από νέες γυναίκες. H ομάδα M.Α.Μ.Α. πραγματοποίησε το ξεκίνημά της τον Οκτώβριο στο Θέατρο του Νέου Κόσμου με ένα έργο που γράφτηκε πριν από περίπου 100 χρόνια, αλλά ακόμα και σήμερα θεωρείται μια άκρως προχωρημένη μορφή σκέψης και έκφρασης: «Counting her dresses» (Μετρώντας τα φορέματά της) της Γερτρούδης Στάιν.
«Όλοι όσοι γράφουν ενδιαφέρονται να ζουν μέσα τους με σκοπό να πουν αυτό που βρίσκεται μέσα τους. Γι’ αυτό οι συγγραφείς πρέπει να έχουν δύο πατρίδες, στη μία να ανήκουν και στην άλλη να ζουν. Η δεύτερη είναι ρομαντική, είναι ξεχωριστή από τους εαυτούς τους, δεν είναι πραγματική, αλλά είναι πράγματι εκεί». («Paris France», 1939).
Παρίσι 1910, οικία Rue De Fleurus 27. Μία μοναχική γυναίκα, στην οποία σκιαγραφείται η Γερτρούδη Στάιν, μένει με τον αδερφό της και τη γυναίκα του. Όλα κυλάνε ομαλά μέχρι τη στιγμή που ένα κορίτσι από καλή οικογένεια της Αμερικής έρχεται να εργαστεί ως οικονόμος στο σπίτι τους. Σύντομα, θα αντιληφθεί ότι ανάμεσα στη νεαρή οικονόμο και τον αδελφό της έχει αναπτυχθεί ένας έντονος ερωτικός δεσμός. Όταν κηρύσσεται ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο αδελφός φεύγει για το μέτωπο και η σχέση των δύο γυναικών μεταλλάσσεται σε ερωτική. Με τη λήξη του Πολέμου, κανείς δε θα είναι ο ίδιος.
Η παράσταση λειτουργεί με μια σχεδόν επαναστατική εξυπνάδα. Βλέπουμε πραγματικά τη ζωή της ηρωίδας και παρακολουθούμε θέατρο σε μια ολοζώντανη διαδικασία. Αληθινή μεταμόρφωση και σκηνική μορφοποίηση, ποιητική αρμονία κι επιπλέον μια λεπτή κομψή αίσθηση του χιούμορ, ακριβώς η ίδια που διέκρινε και τη μεγάλη συγγραφέα… Η πρωτοτυπία των ιδεών, η έλλειψη επιτήδευσης στην υποκριτική, ο τόνος, ο ρυθμός, η φυσικότητα, σε συνδυασμό με το βάθος της σκέψης, τις επαναλήψεις, τις επανεμφανίσεις και την ανάδειξη του ανορθόδοξου συγγραφικού στυλ φτιάχνουν μια θεατρική δουλειά που αποτελεί αναμφισβήτητο θεατρικό γεγονός και ουσιαστική ανίχνευση του φαινομένου Γερτρούδη Στάιν. Η Στάιν χαρακτηρίστηκε δύσκολη συγγραφέας, στην εποχή της. Αυτό δεν είναι αλήθεια και στο «Μετρώντας τα φορέματά της» αποδεικνύεται περίτρανα. «Δεν υπάρχει ούτε μια φράση που να μην μπορεί να την κατανοήσει μια μαθήτρια δεκάξι χρονών», έλεγε ο Αντρέ Μωρουά.
Η παράσταση «Μετρώντας τα Φορέματά της» είναι επεξεργασμένη σύμφωνα με τις σύγχρονες εξελίξεις στη σκηνοθεσία, τη σκηνογραφία, την υποκριτική και δίνει έμφαση σε κάτι που πολλοί παραμελούν: να αρέσει στο κοινό. Δίνει σημασία στη γλώσσα και στους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Η Γερτρούδη Στάιν εφηύρε μια γλωσσική δομή χωρίς υπόνοιες, με περίπλοκη σύνταξη, με λέξεις περιορισμένες, τοποθετημένες σε ασυνήθιστα μέρη μέσα στην πρόταση. H Αγγελίνα Παρασκευαΐδη στη μετάφραση και το coaching και οι Αμαλία Αρσένη, Μαρίνα Κανελλοπούλου στην ερμηνεία εργάστηκαν με σοβαρότητα και σεβασμό πάνω στο λογοτεχνικό υλικό τους. Το αποτέλεσμα προέκυψε ποιοτικό, πνευματώδες και εξευγενισμένο.
Οι περισσότερες σκηνές του έργου είχαν ιδιαίτερη μαγεία. Με το μαύρο αντρικό σακάκι δημιουργήθηκε μια απίστευτη γοητεία. Το τραγούδι ήταν μια ακόμα ευχάριστη αποκάλυψη. Η γυναίκα με τη βεντάλια, το παιχνίδι με τις κινήσεις και τις χειρονομίες πίσω από τις κουρτίνες, τα παλ χρώματα της αγάπης, οι αλλαγές που διεξάγονταν πλάι στις ταπεινές τσίγκινες σκάφες, η μυρωδιά του μπισκότου, τα αντικείμενα που έβγαιναν από το παλιό γαλλικό μπαούλο, το… μέτρημα των φορεμάτων, παγίδευαν τη ματιά και το νου μας.
Τα δύο κορίτσια στη μικρή μακρόστενη σοφίτα με την ξύλινη στέγη (Δώμα του Νέου Κόσμου) έκαναν ακόμα και τα καθίσματα να παίζουν. Οι καρέκλες και το τραπέζι, η οικονομία των υλικών και ταυτόχρονα η φαντασία και ο πλούτος των εφαρμογών, η χαρούμενη ατμόσφαιρα, η δημιουργική λειτουργία των ηθοποιών μετέτρεψαν το απλό σε θεαματικό.
Τα οικεία αντικείμενα της παράστασης ήταν δηλωτικά και περιγραφικά, αλλά ταυτόχρονα συμβολικά. Οι γλωσσικές δομές και το ιδιάζον ύφος της Στάιν, όπου κυριαρχεί η επανάληψη λέξεων – κλειδιών ή φράσεων σε διαφορετικά συμφραζόμενα, με φωνές και προτάσεις, έγιναν απόλυτα φιλικό και ενδιαφέρον περιβάλλον για το θεατή. Οι επαναλήψεις μετατράπηκαν με εστίαση και έμφαση σε έναν τρόπο διείσδυσης κάτω από την επιφάνεια του χαρακτήρα ή του γεγονότος. Υπήρχε διάχυτη μια ταυτόχρονη έλξη και απώθηση ανάμεσα στο ένστικτο και στη γνώση, την προοπτική του παιδιού και την προσέγγιση του ενήλικα. Θαυμάσια και αξιέπαινη η ανάγνωση της Αγγελίνας Παρασκευαΐδη, που πρέπει να εργάστηκε πολύ εντατικά και εις βάθος για να επιτύχει αυτό το χαρακτηριστικό «εμπρός και πίσω» της συγγραφέως. Το σκηνικό και τα κοστούμια της Ματίνας Μέγκλα ήταν μια έκπληξη, μια οπτική ποίηση. Ενδιαφέρουσα επίσης η μελέτη των φωτοσκιάσεων από τον Νίκο Κανέλλο και με άποψη η πρωτότυπη μουσική του Γιώργου Κυριάκου.
Η Μαρίνα Κανελλοπούλου, που έκανε και την έξοχη γλωσσική επιμέλεια, έπλασε τη Γερτρούδη Στάιν με τις σωστές δόσεις εκκεντρικότητας και σαρκασμού. Ήταν αριστοκρατική, θυελλώδης και συναρπαστική, τονίζοντας με ενάργεια τις παραλλαγές και τις μεταθέσεις του κειμένου.
Η Αμαλία Αρσένη, στο ρόλο της νεαρής συντρόφου, ήταν αφοπλιστική. Με αρμονία, ομορφιά, ενθουσιασμό και γλυκύτητα. Είδαμε ένα τρισχαριτωμένο ξωτικό που εγκλώβιζε την όρασή μας.
Η παράσταση, λειτουργική, φρέσκια, μοντέρνα, παρέπεμπε σε παιδικό ηχητικό μοτίβο. Το διαφανές, ευθύ, καθαρό της ύφος εναρμονιζόταν με τις φωτογραφίες σε σέπια και το υπέροχο σκηνικό που αποτελείτο από αποσπάσματα κειμένων της Στάιν γραμμένα σε παλιομοδίτικους μαυροπίνακες. Ένα λαχταριστό κέρασμα για κάθε θεατρόφιλο που προσφέρουν δύο πολυτάλαντες και ευρηματικές ηθοποιοί.
* Το μόνο που θα ήθελα να επισημάνω είναι πως η ομάδα δεν έπρεπε να φοβηθεί το υλικό της και θα μπορούσε να προχωρήσει ακόμα περισσότερο σε διάρκεια την παράσταση. Είμαι βέβαιη πως ακόμα και ο πιο δύσκολος θεατής θα παρακολουθούσε με άνεση και χαμόγελο δέκα ακόμα παρόμοια θεατρικά λεπτά.
“Devising realism”
Το «Μετρώντας τα Φορέματά της» ανήκει στη θεατρική συλλογή «Geography and Plays» και αποτελεί ένα από τα πιο ισορροπημένα και απολαυστικά δείγματα της δύσκολης γραφής της Γερτρούδης Στάιν. Στο προσκήνιο του έργου βρίσκονται δύο γυναίκες, που θα μπορούσαν να είναι η ίδια η Στάιν με την αγαπημένη της επί 40 χρόνια σύντροφό της Άλις Τόκλας. Η παράσταση είναι μια προσπάθεια αποδόμησης και ανασύνταξης του θεατρικού έργου της λογοτέχνιδας, εμπνευσμένη από την πρωτότυπη διδακτορική διατριβή της Rebecca Reeves, “Devising realism”.
Ομάδα Μ.Α.Μ.Α.
Η ομάδα, ακολουθώντας την ιδέα της Rebecca Reeves, δημιούργησε μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, χτίζοντας πάνω στο πρωτότυπο κείμενο με τα υλικά που πρόσφερε το ίδιο το κείμενο, η βιογραφία της συγγραφέα και η προσωπικότητα της κάθε ηθοποιού. Καθώς τα μέλη της ομάδας Μ.Α.Μ.Α. είναι καλλιτέχνες διαφορετικών ειδικοτήτων που ασχολούνται με την έρευνα και την εξέλιξη της υποκριτικής τέχνης, εφαρμόζουν τις πιο σύγχρονες τεχνικές του παγκόσμιου θεάτρου από την Ευρώπη και την Αμερική. Στόχος της ομάδας είναι χρησιμοποιώντας απλά τεχνικά μέσα και χωρίς budget, βασιζόμενη στη δυναμική του κειμένου και με βασικό εργαλείο τις δυνατότητες του υποκριτή – ηθοποιού να δημιουργήσει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα ώστε να μεταλαμπαδεύσει μια ιστορία τόσο καθαρά όσο και αξιοκρατικά, χωρίς να πάρει θέση πάνω στα φιλοσοφικά, ψυχολογικά και κοινωνιολογικά ζητήματα με τα οποία ασχολείται ο εκάστοτε συγγραφέας αφήνοντας έτσι τη δυνατότητα στο θεατή να γίνει κριτής των γεγονότων.
Συντελεστές
Κείμενο – Σκηνοθεσία: ομάδα Μ.Α.Μ.Α. (devised and collaborative theatre work)
Μετάφραση – coaching: Αγγελίνα Παρασκευαΐδη
Λογοτεχνική επιμέλεια: Μαρίνα Κανελλοπούλου
Ενδυματολόγος – Σκηνογράφος: Ματίνα Μέγκλα
Φωτισμοί: Νίκος Κανέλλος
Μουσική επιμέλεια/ πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Κυριάκος
Ερμηνεύουν: Αμαλία Αρσένη, Μαρίνα Κανελλοπούλου
Φωτογραφίες – σχεδιασμός αφίσας: Νίκος Καρανικόλας
Πληροφορίες
Counting Her Dresses
(Mετρώντας τα φορέματά της)
Θέατρο του Νέου Κόσμου
Οκτώβριος 2014
Πρεμιέρα: Δευτέρα, 6 Οκτωβρίου 2014
Ημέρες και Ώρες Παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15
Παραστάσεις έως και 25 Νοεμβρίου
(Για 16 παραστάσεις)
Τιμή Εισιτηρίου: 12 € (γενική είσοδος), 10 € (μειωμένο, φοιτητικό)
Διάρκεια: 60′ λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Σκηνικός χώρος: Θέατρο του Νέου Κόσμου, Δώμα.
Αντισθένους 7 και Θαρύπου, Νέος Κόσμος.
Τηλέφωνο: 210 2092 12 900
Λιτότητα και ουσία
Η Γερτρούδη Στάιν ανατρέπει με κάθε τρόπο την κλασική γραφή ενός θεατρικού έργου, δίνοντας έμφαση στη λιτότητα του λόγου και την ουσία των λέξεων. Αναγκάζει έτσι τον αναγνώστη – δημιουργό – θεατή να σκεφτεί έξω από τα κατεστημένα και να αναζητήσει ένα διαφορετικό τρόπο αντίληψης και κατανόησης της τέχνης. Χαρακτηριστικά ο Σέργουντ Άντερσον έγραφε: «Βάζει τη μια λέξη δίπλα στην άλλη, συσχετίζει τον έναν ήχο με τον άλλο, αναζητώντας τη γεύση, τη μυρωδιά, το ρυθμό της κάθε λέξης. Προσπαθεί να κάνει για τους συγγραφείς του αγγλικού μας λόγου κάτι που πιθανόν να γίνει καλύτερα κατανοητό έπειτα από καιρό, και δε βιάζεσαι. Δουλεύει κανείς με τις λέξεις και θα προτιμούσε τις λέξεις που έχουν μια γεύση στα χείλη, κάποιο άρωμα για τη μύτη, λέξεις θορυβώδεις που μπορεί να τις ρίξει κανείς μέσα σε ένα κουτί και να τις ταρακουνήσει, προκαλώντας έναν έντονο κουδουνιστό ήχο, λέξεις που, ιδωμένες πάνω στην τυπωμένη σελίδα, καθηλώνουν το μάτι, λέξεις που σαν ξεπηδούν απ’ την πένα μπορεί να τις αγγίξει κανείς με τα δάχτυλα όπως θα χάιδευε το μάγουλο ενός αγαπημένου. Κι εκείνο που πιστεύω εγώ, είναι πως αυτά τα βιβλία της Γερτρούδης Στάιν αναδημιουργούν, κατά μία πολύ κυριολεκτική έννοια, τη ζωή με λέξεις».
Ως συγγραφέας αλλά και με την έντονη προσωπικότητά της επηρέασε την καλλιτεχνική και λογοτεχνική ζωή του Παρισιού στο διάστημα μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων.
Η Αμερικανίδα Γερτρούδη Στάιν είναι από τις πένες που ανανέωσαν τη λογοτεχνία, ανατρέποντας τις παραδεδομένες νόρμες της γραμμικής αφήγησης.
Στο λογοτεχνικό της έργο έκαναν ταυτόχρονα την εμφάνισή τους ομοφυλοφιλικές αναφορές, με την ίδια να μην αφήνει πια το ίδιο ούτε το θέατρο ούτε την ποίηση ούτε το μυθιστόρημα.
Πέρα βέβαια από τον άνεμο ανανέωσης που έφερε στα γράμματα, η Στάιν ήταν δαιμόνια συλλέκτρια έργων τέχνης, με την κοφτερή ματιά της να αναγνωρίζει μια σειρά από ταλέντα που θα γίνονταν κατόπιν γνωστοί ζωγράφοι και καλλιτέχνες.
Το σπίτι της στο Παρίσι έμελλε να γίνει το αδιαφιλονίκητο κέντρο συνάντησης της πνευματικής και καλλιτεχνικής ιντελιγκέντσιας της Γαλλίας για 4 σχεδόν δεκαετίες, με την «κάρτα μέλους» να εγγυάται τη σταδιοδρομία του νεοφερμένου.
Η Γερτρούδη Στάιν επηρέασε άμεσα το χώρο της πνευματικής δημιουργίας με το έργο της αλλά και έμμεσα, καθώς υπήρξε εμβληματική μορφή για τον κόσμο της τέχνης.
Η ζωή της
Η συγγραφέας και μαικήνας της τέχνης Γερτρούδη Στάιν γεννιέται στις 3 Φεβρουαρίου 1874 στο Αλιγκένι της Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, ως το νεότερο από τα πέντε παιδιά μιας εύπορης οικογένειας εβραϊκής καταγωγής. Με τη Γερτρούδη σε πολύ νεαρή ηλικία, η οικογένεια μετακομίζει στη Βιέννη και κατόπιν στο Παρίσι, για να επιστρέψει οριστικά στην Αμερική λίγα χρόνια αργότερα και να εγκατασταθεί στο Όκλαντ της Καλιφόρνια.
Τα παιδικά της χρόνια ήταν ξέγνοιαστα και αμέριμνα, η ίδια έχασε ωστόσο τη μητέρα της το 1888 και τον πατέρα της το 1891, πηγαίνοντας να ζήσει με συγγενείς. Η Στάιν αποφοίτησε από το Κολέγιο Radcliffe το 1898 με πτυχίο Ψυχολογίας και βρέθηκε κατόπιν στην περίφημη Ιατρική Σχολή του Johns Hopkins να σπουδάζει Ιατρική, την οποία θα παρατήσει ωστόσο έπειτα από δύο χρόνια.
Στο Παρίσι
Το 1902, η Γερτρούδη και ο αδερφός της Λεό μετακομίζουν στο Λονδίνο, ενώ την επόμενη χρονιά (1903) οι δυο τους θα εγκατασταθούν στο Παρίσι, που θα γινόταν το σπίτι της μέχρι το τέλος της ζωής της. Εκεί είναι που θα ξεκινήσουν τα δύο αδέρφια να συγκεντρώνουν πίνακες μοντερνιστών ζωγράφων, βοηθώντας καθοριστικά στο χτίσιμο της καριέρας μιας σειράς ιδιαιτέρως γνωστών κατόπιν ζωγράφων, όπως ο Ανρί Ματίς και ο Πάμπλο Πικάσο!
Η αίθουσα τέχνης που διατηρούσαν στο Παρίσι τα δύο αδέρφια από την Αμερική σύντομα θα γινόταν πόλος έλξης για την καλλιτεχνική κοινότητα της πόλης. Ο αδελφός της Λέων μετακόμισε στη Φλωρεντία το 1912, παίρνοντας πολλούς ανεκτίμητους πίνακες μαζί του, με τη Γερτρούδη να παραμένει στο Παρίσι και να συνεχίζει την παράδοση που είχαν εγκαινιάσει. Από το 1909 είχε προσλάβει ως βοηθό την Alice B. Toklas, με την οποία θα παραμείνουν σύντροφοι για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Στις εχθροπραξίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η Στάιν δεν έμεινε αμέτοχη: έχοντας μεταφέρει το Ford βαν της από την Αμερική, το μετέτρεψε σε ασθενοφόρο, με την ίδια και την Toklas στο τιμόνι να μεταφέρουν Γάλλους τραυματίες από το μέτωπο!
Μέχρι τα μέσα του 1920, η Γερτρούδη Στάιν θα είχε ήδη εκδώσει την πρωτοποριακή της δουλειά, που είχε συγγράψει στα αμέσως προηγούμενα χρόνια: «Τρεις Ζωές» (1909), «Τρυφερά Κουμπιά: Αντικείμενα, Φαγητά, Δωμάτια» (Tender Buttons: Objects, Food, Rooms – 1914) και το «Η Δημιουργία των Αμερικανών» (The Making of Americans: Being a History of a Family’s Progress – 1925). Προτιθέμενη να εφαρμόσει τις αρχές της αφαίρεσης και του κυβισμού στην πρόζα, η Στάιν εγκαινιάζει τη μη γραμμική αφήγηση, κάνοντας ωστόσο το έργο της δυσνόητο για ορισμένους αναγνώστες…
Στο σαλόνι της
Το σπίτι της – γκαλερί ήταν πια ο απόλυτος τόπος συνάντησης του γαλλικού πνεύματος. Η ίδια είναι η καλύτερη φίλη του Πικάσο και πολύ στενή του Απολινέρ, του Μαξ Ζακόμπ, του Ματίς, του Αντρέ Σαλμόν και μιας σειράς ακόμα από άφραγκους και άσημους τότε καλλιτέχνες και συγγραφείς που είναι σήμερα σε όλες τις ανθολογίες εικαστικών τεχνών και λογοτεχνίας!
Μέχρι το 1928, διατηρούσε το σαλόνι της στην Αριστερή Όχθη του Σηκουάνα, στο οποίο λειτουργούσε ως οικοδέσποινα αλλά και πηγή έμπνευσης για μια σειρά από Αμερικανούς εκπατρισμένους στο Παρίσι, όπως ο Χέμινγουεϊ και ο Σκοτ Φιτζέραλντ. Το 1937, το ζευγάρι μετακόμισε σε πιο στυλάτη γειτονιά του Παρισιού.
Παρά τη φήμη της βέβαια εντός του πνευματικού κόσμου και την καινοτόμα πένα της, το λογοτεχνικό έργο της Στάιν παρέμενε εν πολλοίς στο περιθώριο. Η μόνη της εμπορική επιτυχία θα έρθει το 1933 με την «Αυτοβιογραφία της Άλις Μπ. Τόκλας», την οποία έγραψε μάλιστα από την οπτική της παντοτινής συντρόφου της.
Πειραματική γραφή
Το 1934-1935 θα βρει τη Γερτρούδη Στάιν να περιοδεύει στην Αμερική, δίνοντας διαλέξεις και ερχόμενη σε επαφή με την πνευματική και καλλιτεχνική κοινότητα των ΗΠΑ. Η πειραματική της γραφή την είχε κάνει διασημότητα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Η ναζιστική λαίλαπα
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα βρει τη Γερτρούδη στη Γαλλία, με την εβραϊκή της καταγωγή να την αναγκάζει να αποσύρεται στη γαλλική επαρχία για να γλιτώσει από τη ναζιστική λαίλαπα, αρνούμενη σθεναρά να εγκαταλείψει τη χώρα που λάτρεψε, παρά τις εκκλήσεις της αμερικανικής πρεσβείας και φίλων και γνωστών. Με την απελευθέρωση του Παρισιού το 1944, η ίδια επιστρέφει στην πόλη και δέχεται βροχή επισκέψεων από παλιούς γνώριμους.
Το συγγραφικό της έργο δεν σταμάτησε βέβαια ποτέ: συνάμα με τα τελευταία της μυθιστορήματα και τα απομνημονεύματά της, γράφει και δύο λιμπρέτα για ισάριθμες όπερες του Virgil Thomson.
Θάνατος και κληρονομιά
H Γερτρούδη Στάιν πέθανε από καρκίνο στις 27 Ιουλίου 1946 στη γαλλική ύπαιθρο, σε ηλικία 72 ετών. Παρά το γεγονός ότι πολλά έργα της θεωρήθηκαν αμφιλεγόμενα από τη λογοτεχνική κριτική, η επίδρασή της στον εικαστικό και λογοτεχνικό κόσμο των αρχών του 20ού αιώνα δεν έχει αμφισβητηθεί από κανέναν: η Γερτρούδη Στάιν, με την Τόκλας πάντα στο πλευρό της, ήταν η καρδιά των γεγονότων του γαλλικού πνεύματος.
Η συμβολή της στα εικαστικά κινήματα των αρχών του αιώνα ήταν καθοριστικότατη: όχι μόνο αγόρασε τα πρώτα σχέδια των ζωγράφων που θα γίνονταν αργότερα διάσημοι, όχι μόνο τους έφερε σε επαφή με εμπόρους τέχνης και πρόθυμους αγοραστές, αλλά υπήρξε και ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους καλλιτέχνες: στο σπίτι της στην οδό Φλερύ 27 γνωρίστηκαν οι κυβιστές μεταξύ τους, με τις καθιερωμένες συγκεντρώσεις του Σαββάτου να φέρνουν κοντά καλλιτέχνες, συγγραφείς, συλλέκτες, γκαλερίστες, ακόμα και φιλότεχνους γαλαζοαίματους!
Η Γερτρούδη Στάιν έγινε συνώνυμο της πρωτοπορίας, βάζοντας το μαγικό της χέρι τόσο στην ιστορία της τέχνης όσο και την ίδια την εξέλιξη της δημιουργικής γραφής. Ταυτοχρόνως, υποστήριξε ολόψυχα τον τρόπο που αποφάσισε να περάσει τη ζωή της, με την ίδια και την Τόκλας να μην εμφανίζονται απλώς ως συγκάτοικοι, αλλά να είναι δηλωμένες ως ζευγάρι! Οι δύο γυναίκες που μοιράστηκαν τη συζυγική ζωή τους για 40 σχεδόν χρόνια ήταν αχώριστες, κάνοντας πολλούς να μιλούν για «φαινόμενο» Γερτρούδη Στάιν, που περιλάμβανε και τις δύο γυναίκες.
«Πολύ γλυκιά μου είναι η αγάπη μου. Πολύ γλυκιά μου και πολύ δικιά μου».
* Η Άλις Τόκλας πέρασε μάλιστα τα τελευταία χρόνια της ζωής της βουτηγμένη στη φτώχεια, αφού η μη νόμιμη σχέση τους δεν της άφησε τίποτα κληρονομικά, ούτε καν έναν από τους τόσους πίνακες της πλούσιας συλλογής της συντρόφου της…
* Σε κάποιο έργο της η Γερτρούδη Στάιν εξομολογείται: «Πάντα μ’ ενοχλούσε που το αμερικανικό κοινό ενδιαφερόταν περισσότερο για μένα και λιγότερο για το έργο μου». Και παρόλο που αυτό δεν είναι εκατό τοις εκατό αληθινό, δείχνει κατά κάποιον τρόπο πόσο το φαινόμενο Γερτρούδη Στάιν επηρέασε και σημάδεψε το ξημέρωμα του εικοστού αιώνα, ανοίγοντας καινούργιους δρόμους για μιαν ολόκληρη γενιά λογοτεχνών.
