H ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί να κάνει θαύματα στη χώρα μας. Το διαπιστώνουμε με μια απλή περιήγηση στους υπό διαμόρφωση χώρους του Κέντρου Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος». Εθνική Λυρική Σκηνή, Έθνική Βιβλιοθήκη, Κήποι…
Τα χιλιάδες αρώματα ήταν επί της υποδοχής στην πρώτη ξενάγηση των δημοσιογράφων στα άδυτα του Κέντρου Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος». Η δεύτερη πινελιά στο ξακουστό έργο είναι ο πολυχώρος με το αέρινο στέγαστρο, ο «Φάρος», όπως το έχει βαφτίσει ο Ιταλός αρχιτέκτονας Ρέντζο Πιάνο, το οποίο είναι το μόνο σημείο του συγκροτήματος που εξέχει από τον τεχνητό λόφο.
* Ο χώρος υποδοχής της Εθνικής Βιβλιοθήκης
Η εικόνα από τη κεντρική είσοδο, που διαμορφώθηκε στη νότια πλευρά και συμπληρώθηκε με το νέο Κέντρο Επισκεπτών, αποκαλύπτει τη βασική ιδέα του φημισμένου αρχιτέκτονα: ένα φύλλο χαρτιού που ανασηκώνεται.
Την ίδια λογική ακολουθεί και το πρωτοποριακό στέγαστρο που κατασκευάστηκε από ειδικό υλικό, το φεροσιμέντο. Χάρη στην κυματιστή διατομή του, που έχει κυμαινόμενο πάχος από 30 εκατοστά έως 4, 5 μέτρα, ξεγελά το βλέμμα και χάνεται ο όγκος του, που φτάνει τους 4.700 τόνους.
Έχει τετράγωνη κάτοψη με άνοιγμα 100 μέτρων και στηρίζεται από 30 κολόνες, οι οποίες λειτουργούν και ως δίαυλοι για τη μεταφορά των νερών της βροχής από την οροφή στους αποθηκευτικούς χώρους ώστε να χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για το πότισμα του πάρκου των 220 στρεμμάτων. Συμπληρωματικά θα χρησιμοποιηθούν οι γεωτρήσεις.
Η φύτευση στον λόφο έχει ολοκληρωθεί και πέρα από τους 230.000 θάμνους, κυρίως αρωματικά φυτά της Αττικής, βρίσκονται στη θέση τους 800 ψηλά δέντρα, ανάμεσα στα οποία κυριαρχούν οι ελιές, τα κυπαρίσσια και οι χαρουπιές. Η επιλογή τους έγινε ώστε να εξασφαλιστεί η ανθοφορία όλο τον χρόνο.
Τα σκαλιά, που έχουν κατασκευαστεί στην ανατολική πλευρά του τεχνητού λόφου, οδηγούν στην Αγορά, τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στα κτήρια της Βιβλιοθήκης και της Λυρικής. Ο χώρος, που παραπέμπει στην αρχαία Αθήνα, στην ουσία συνεχίζεται και στο εσωτερικό του συγκροτήματος χάρη στο σκεπαστό αίθριο, που φτάνει τα 20 μέτρα.
Σε μια πλευρά της έχει διαμορφωθεί ο χώρος που θα φιλοξενεί σε μόνιμη βάση το Κύπελλο του Σπύρου Λούη, το οποίο απέκτησε μέσω δημοπρασίας το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» και σήμερα εκτίθεται προσωρινά στο Μουσείο της Ακρόπολης. Υπάρχει και η Πίσω Αγορά, που συνδέει το κτήριο με το οργανωμένο υπέργειο πάρκινγκ των 1.000 θέσεων.
* Η δεύτερη «εναλλακτική» σκηνή
Στη βόρεια πλευρά της Αγοράς εκτείνεται το βασίλειο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με τον «Πύργο» της, που καλύπτουν 23.000 τετραγωνικά. Τα εξωτερικά ράφια είναι ήδη στη θέση τους και το επόμενο διάστημα αναμένεται ο υπόλοιπος εξοπλισμός. Στο ισόγειο έχουν προβλεφθεί χωριστές γωνιές βιβλίου για παιδιά προσχολικής ηλικίας, μικρούς μαθητές, εφήβους και ενήλικες, που συμπληρώνονται από ειδικούς χώρους προβολών.
Στο κέντρο υπάρχει άλλο ένα αίθριο με σκάλες στην περίμετρό του, οι οποίες οδηγούν στους ορόφους με τα αναγνωστήρια και την κυρίως Βιβλιοθήκη που έχει τη δυνατότητα στέγασης ενός εκατομμυρίου τόμων. Στους επάνω ορόφους έχουν διαμορφωθεί οι χώροι για τα σπάνια βιβλία και χειρόγραφα καθώς και τα εργαστήρια συντήρησης.
Η νότια πλευρά ανήκει στη Λυρική Σκηνή των 28.000 τετραγωνικών, που επικοινωνεί απευθείας με την Αγορά. Τις πρώτες εντυπώσεις κλέβουν οι τοίχοι από γυμνό μπετόν, που χάρη σε μια ειδική επεξεργασία έχει αποκτήσει φυσικό ανοιχτό γκρι χρώμα, αλλά και οι σκάλες από μασίφ ξύλο που οδηγούν στους τρεις εξώστες.
Η αίθουσα της κεντρικής σκηνής έχει ντυθεί στα κόκκινα. Οι περιμετρικοί τοίχοι έχουν κατασκευαστεί από ξύλο κερασιάς, ενώ έχουν ειδική διαμόρφωση για να εξασφαλίζεται άριστη ακουστική. Ξύλινο είναι και το δάπεδο, όπου έχουν τοποθετηθεί οι υποδοχές για να «κουμπώσουν» τα 1.400 καθίσματα.
Σε μικρή απόσταση βρίσκεται η δεύτερη «εναλλακτική» σκηνή με δυνατότητα υποδοχής 400 θεατών, όπου δεσπόζει το χρώμα του ξύλου. Στους ορόφους του κτηρίου, που φτάνει τα 28 μέτρα, έχουν διαμορφωθεί τα καμαρίνια και οι αίθουσες για πρόβες. Στους επάνω ορόφους θα λειτουργήσουν η βιβλιοθήκη της Λυρικής και η σχολή χορού.
Το μόνο μειονέκτημα του συγκροτήματος εντοπίζεται στην όψη προς τη λεωφόρο Ποσειδώνος. Διαπιστώθηκε ότι ο θόρυβος από την κυκλοφορία «χτυπάει κόκκινο». Ως εκ τούτου προστέθηκε μια κατασκευή από μπετόν.
* Τα έργα συνεχίζονται…
Σύντομα προβλέπεται να ολοκληρωθούν οι κατασκευαστικές εργασίες του πολιτιστικού συγκροτήματος στο Φάληρο, που χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου με 596 εκατ. ευρώ από το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος».
Οι εργασίες διαμόρφωσης στον περιβάλλοντα χώρο θα συνεχιστούν έως το τέλος του χρόνου. Προβλέπεται να φυτευτούν συνολικά 1.450 δέντρα και πάνω από 280.000 φυτά.
Αφορούν τη διαμόρφωση των χώρων πρασίνου γύρω από τον τεχνητό λόφο και τη φύτευση της Εσπλανάδας που τα δύο τελευταία χρόνια φιλοξένησε το προσωρινό Κέντρο Επισκεπτών. Στους χώρους τους οργανώθηκαν πάνω από 300 εκδηλώσεις που τις παρακολούθησαν περισσότεροι από 58.000 επισκέπτες, κυρίως μαθητές.
Έχουν ολοκληρωθεί οι κατασκευές στο κανάλι που έχει χωροθετηθεί στην ανατολική πλευρά του συγκροτήματος, σε μήκος 400 μέτρων, όπου θα διαμορφωθεί μια αλέα με πλατάνια. Είναι άλλη μια ιδέα του Ρέντζο Πιάνο, που θέλησε να φέρει τον Σαρωνικό δίπλα στο Κέντρο Πολιτισμού και θα τροφοδοτείται με θαλασσινό νερό μέσω ενός υπόγειου αγωγού.
Θα λειτουργεί επίσης ως δεξαμενή νερού της βροχής και κυρίως σαν ασπίδα αντιπλημμυρικής προστασίας. Προς το παρόν είναι μέρος του εργοταξίου και δίπλα βρίσκεται η ζώνη των αρχαιολογικών ανασκαφών, που εκτείνεται σε επιφάνεια 3.000 τετραγωνικών μέτρων. Οι ειδικοί έφεραν στο φως μια από τις πιο σημαντικές νεκροπόλεις της Αττικής κατά την αρχαϊκή περίοδο.
* Τις πύλες του στο κοινό αναμένεται να ανοίξει το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) την άνοιξη του 2017.
Ένα κέντρο πολιτισμού με κοινωνικό πρόσημο που θα ανοίξει το δρόμο για θέσεις εργασίας, θα συμβάλει θετικά στον κρατικό προϋπολογισμό, αποτελεί παράδειγμα σύμπραξης ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό φορέα και θα «ξεκλειδώσει» αίθουσες εκδηλώσεων μεριμνώντας για τα άτομα με αναπηρία.
Πλήθος εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων θα φιλοξενήσει το ΚΠΙΣΝ, με το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος να διατίθεται για θερινές προβολές ταινιών, αθλητικές δραστηριότητες, καλλιτεχνικές εκθέσεις. Η Εθνική Λυρική Σκηνή θα σηκώσει αυλαία φιλοξενώντας, μεταξύ άλλων, ομιλίες, παιδικά εργαστήρια, «συναυλίες τσέπης» και η Εθνική Βιβλιοθήκη εκπαιδευτικά προγράμματα, λέσχες ανάγνωσης βιβλίων και μαθήματα υπολογιστών.
* Τόσο η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) όσο και η Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος (ΕΒΕ) θα είναι πλήρως προσβάσιμες σε άτομα με αναπηρία, παρέχοντας εξοπλισμό όπως ατομικές οθόνες με υπότιτλους στην ΕΛΣ και ψηφιοποιημένα κείμενα στην ΕΒΕ.
H Εθνική Λυρική Σκηνή, που φιλοδοξεί να δώσει βήμα σε νέες καλλιτεχνικές δυνάμεις, θα προσφέρει μέσα από την Εναλλακτική Σκηνή εκδηλώσεις που προσανατολίζονται προς την προσέλκυση των νέων.
* Το όνομα του Ιταλού αρχιτέκτονα Renzo Piano έχει καταστεί συνώνυμο της υψηλής αρχιτεκτονικής τα τελευταία 40 χρόνια, αφότου ο Piano αποφοίτησε από τη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου του Μιλάνου, το 1964, και επιδόθηκε στο σχεδιασμό των πρωτοποριακών έργων του, σε παγκόσμια κλίμακα.
Το πρώτο έργο μεγάλου βεληνεκούς που κλήθηκε να σχεδιάσει ο Piano, επιβάλλοντας το προσωπικό του στίγμα και θέτοντας τις βάσεις για τη μετέπειτα ιλιγγιώδη καλλιτεχνική του εξέλιξη, υπήρξε το Centre Georges Pompidou (1977), στο Παρίσι, το οποίο εκπονήθηκε σε συνεργασία με τον Richard Rogers. Το 1981, ο Piano εγκαινίασε το «Εργαστήριο Κατασκευών» του (Renzo Piano Building Workshop – RPBW), με έδρα τη Γένοβα, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη, και με προσωπικό που υπερβαίνει τους 100 ειδικούς σε θέματα αρχιτεκτονικής και μηχανολογίας.
Έκτοτε, το RPBW έχει αποτελέσει το όχημα για την ανάπτυξη ορισμένων εκ των πλέον αναγνωρίσιμων και σημαντικών έργων του Piano, όπως είναι:
Ο Τερματικός Σταθμός του Διεθνούς Αεροδρομίου Kansai (1994), στην Οσάκα: μια προβλήτα προσγείωσης και απογείωσης, κυματοειδούς σχεδιασμού, που εκτείνεται μέσα στη θάλασσα, προκαλώντας δέος στον ταξιδιώτη.
Το λουσμένο στο φως Μουσείο του Ιδρύματος Beyeler (1997), στη Βασιλεία της Ελβετίας, που εμπνέει τον επισκέπτη με τις απλές, καθαρές γραμμές του, την πλήρη ενσωμάτωσή του στον περιβάλλοντα χώρο και την απέριττη κομψότητά του.
Το Πολιτιστικό Κέντρο Jean-Marie Tjibaou (1998), στη Νέα Καληδονία, ένα σύμπλεγμα δέκα κατασκευών, εμπνευσμένο από την τοπική αρχιτεκτονική παράδοση, που εντυπωσιάζει με τη δυναμική του αλλά και με την εγγύτητα προς τη φύση που το περιβάλλει.
Η αναβίωση της εγκαταλειμμένης και παρωχημένου σχεδιασμού πλατείας Potsdamer Platz (2000), στο Βερολίνο.
Η βιομηχανικού σχεδιασμού γυάλινη αίθουσα συναυλιών Niccol Paganini Auditorium (2001), στην Πάρμα, που κατορθώνει ωστόσο να εναρμονίζεται απόλυτα με την περιβάλλουσα φύση.
Η αίθουσα συναυλιών Parco della Musica Auditorium (2002), στη Ρώμη, που απεικονίζει με δυναμικό τρόπο την ένωση της μουσικής, του αστικού περιβάλλοντος και της σχεδιαστικής παράδοσης των καθεδρικών ναών της Δύσης.
Ο Piano συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους αρχιτέκτονες της γενιάς του, γεγονός ευρύτατα αποδεκτό. Έχει κατορθώσει να επιβάλει την τέχνη, την πρωτοποριακή ματιά και το μεσογειακό ταμπεραμέντο του σε κάθε νέο δημιούργημά του, αποφεύγοντας συγχρόνως έντεχνα την επανάληψη και την τυποποίηση. Ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων τού έχει αποφέρει σημαντικές διακρίσεις, όπως το Βασιλικό Μετάλλιο Αρχιτεκτονικής (1989), το Βραβείο Kyoto (1990), την ανακήρυξή του ως Πρεσβευτή Καλής Θελήσεως της UNESCO για την Αρχιτεκτονική (1994), το Αρχιτεκτονικό Βραβείο Pritzker (1998), το Χρυσό Μετάλλιο της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (2002) και του Αμερικανικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτόνων (2008).
Πιο πρόσφατα έργα του Piano, όπως τα εντυπωσιακά καινούργια γραφεία των «New York Times», στη Νέα Υόρκη (2008), και το «πράσινο» κτίριο της Ακαδημίας Επιστημών της Καλιφόρνιας (2008) αποδεικνύουν ότι η τέχνη του ωριμάζει, ωστόσο η ματιά του παραμένει εφηβική και ασυμβίβαστη.
Οι δεσμοί αίματος που ο Piano διατηρεί με τη Μεσόγειο έχουν στιγματίσει την τέχνη του, διαχωρίζοντάς τον από τους υπόλοιπους αρχιτέκτονες της γενιάς του. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής, τις ιδιότητες του φυσικού φωτός, την ανάγκη να ενσωματώνεται κάθε νέα κατασκευή στον ήδη πυκνοαναπτυγμένο αστικό ιστό – όλα τα παραπάνω αποτελούν μοναδικά χαρακτηριστικά της τέχνης του Ιταλού αρχιτέκτονα.
Η αγάπη του προς υλικά όπως το γυαλί, το ξύλο, το μέταλλο, η άνευ περιορισμών χρήση του φυσικού φωτός, η προσήλωσή του στη διαφάνεια των κατασκευών και στην ενσωμάτωση των καθαρών γραμμών στον περιβάλλοντα χώρο, η χρήση του υδάτινου στοιχείου και οι συνεχείς προσπάθειες για την ανάπτυξη «πράσινων» κτιρίων έχουν καταστήσει τον Piano δημοφιλή και στο ευρύ κοινό.
