«Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα», γράφει ο μεγάλος χαράκτης Φρανσίσκο ντε Γκόγια, που τόλμησε στα τέλη του 18ου αιώνα να καταγγείλει στις χαλκογραφίες του με τον τίτλο «Καπρίτσια» τη θρησκοληπτική υποκρισία και τη βαρβαρότητα του απολυταρχικού καθεστώτος της μοναρχικής Ισπανίας. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της aquatinta και δείχνοντας με το πορώδες γκρίζο και το μαύρο των νυχτερίδων και των κουκουβαγιών που περιβάλλουν τον εξουθενωμένο καλλιτέχνη τον αποπνικτικό για την ελευθερία της έκφρασης σκοταδισμό της σε αντίθεση με το φως του διαφωτισμού που τον διαπλέει.
«Η χαρακτική ως μέσο απελευθέρωσης»
«Για μένα η γκραβούρα είναι κορυφαίο μέσο έκφρασης. Υπήρξε μέσο απελευθέρωσης, διεύρυνσης, αποκάλυψης», δήλωσε λίγο πριν από τον θάνατό του ο υπερρεαλιστής Χουάν Μιρό. Το χαρακτικό του έργο προβάλλεται μαζί με εκείνο των Μαγιόλ, Λοτρέκ, Ματίς, Λεζέ, Πικάσο, Μπρακ και Μπαλτίς στην περιοδική έκθεση «Μνήμες λουσμένες στο όνειρο» – Η τέχνη του πολλαπλού στη Συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, στο Μουσείο Γουλανδρή, στην Αθήνα.
Ο τίτλος που της προσέδωσε η επιμελήτριά της Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau δένει εύστοχα τη μαγεία αυτής της βαθιά δημοκρατικής, λόγω της αμεσότητας της πρόσβασής της από ένα ευρύ κοινό, μορφής της τέχνης με τη δυνατότητα του καλλιτέχνη να εκτυπώσει ο ίδιος με ποικίλες επεμβάσεις του σε χαρτί και σε πολλαπλά, αριθμημένα αντίτυπα τη χαραγμένη μήτρα. Που όμως δεν αποτελούν αντίγραφα έργων, όπως παρανοημένα ακόμα και σήμερα στην Ελλάδα ορισμένοι πιστεύουν, αλλά πρωτότυπα έργα τέχνης.
Ο θεατής της έχει την ευκαιρία να τη γνωρίσει βαδίζοντας από τον 19ο αιώνα, τότε που άρχισε να καθιερώνεται η αυτονομία της, μέχρι τον 20ό. Με τη βοήθεια εμπνευσμένων εκδοτών και συλλεκτών που αναφέρονται στα συνοδευτικά κείμενα της έκθεσης. Αναγνωρίζει στις χαραγμένες πάνω στην πέτρα και τυπωμένες πάνω σε υφαντό χαρτί γυμνές γυναικείες μορφές του γνωστού κυρίως ως γλύπτη Αριστίντ Μαγιόλ, τον αισθησιακό, απελευθερωμένο στον ρομαντισμό, ερωτισμό των πλαστικών όγκων τους.
Διακρίνει τη δηκτικότητα του σχεδιασμού της εκπροσώπου της αστικής τάξης στο πλασμένο με μια γραφή ορμητική θεωρείο, του αφιερωμένου ανέκαθεν στη λιθογραφία Τουλούζ Λοτρέκ. Βυθίζεται στο πληθωρικό, βακχικό σύμπαν του αέναου πειραματισμού του Πικάσο με τα επισμαλτωμένα, ζωγραφισμένα ανάγλυφα κεραμικά του ή τις μονοτυπίες σε λινόλαιο. Διαβάζει την κυβιστικά διατυπωμένη με τη μέθοδο της οξυγραφίας από τον Ζορζ Μπρακ «Θεογονία» του Ησίοδου. Και την υποδηλούμενη αμφισημία των σχέσεων στα «Ανεμοδαρμένα Ύψη» της Μπροντέ, έτσι όπως τη χάραξε ο Μπαλτίς. Βλέπει στη μηχανική αισθητική του ποδηλάτη του «Τσίρκου» του Φερνάν Λεζέ την «πραγμοποίηση» του σύγχρονου ανθρώπου.
Διαισθάνεται στα ρυθμικά, φτιαγμένα με στένσιλ, κολάζ του Ματίς τους αυτοσχεδιαστικούς και επίμονα κατεργασμένους ήχους της τζαζ, με την οποία ο καλλιτέχνης διατηρούσε μια εκλεκτική συγγένεια. Αφήνεται να παρασυρθεί πέρα από τον ζόφο των ημερών μας, στον άδολο, φανταστικό κόσμο των μικρών παιδιών του Χουάν Μιρό.
Πληροφορίες
«Μνήμες λουσμένες στο όνειρο» – Η τέχνη του πολλαπλού στη Συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Maillol, Toulouse Lautrec, Matisse, Leger, Picasso, Braque, Miro, Balthus, επιμ. Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau
Ιδρυμα Β&Ε Γουλανδρή, Ερατοσθένους 13 Παγκράτι
Διάρκεια έκθεσης: 5 Αυγούστου-3 Δεκεμβρίου 2023
Ωρες λειτουργίας: Δευτ./Τετ./Πεμ./Σαβ./Κυρ. 10 π.μ.-6 μ.μ., Παρ. 10 π.μ.-8 μ.μ.
