Τίτος Πατρίκιος
«Ιστορία του Οιδίποδα»
(Προαιρετική Στάση, 1981)
Θέλησε να λύσει τα αινίγματανα φωτίσει το σκοτάδι
που μέσα του βολεύονται όλοι
όσο κι αν τους βαραίνει.
Δεν τρόμαξε από τα όσα είδε
μα από την άρνηση των άλλων να τα παραδεχτούν.
Θα ‘μενε πάντα η εξαίρεση;
Δεν άντεχε τη μοναξιά.
Και για να βρει τους διπλανούς του
έχωσε μες στα μάτια του βαθιά
τις δυο περόνες.
Πάλι ξεχώριζε με την αφή τα πράγματα
που κανείς δεν ήθελε να βλέπει.
Tης Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Η πατροκτονία είναι μια βιολογική πραγματικότητα. Στη φύση ασκείται ενστικτωδώς, σταθερά και απαρέγκλιτα, επειδή είναι αποτέλεσμα της δύναμης, της εξουσίας, του δεσποτισμού, που επιβάλλει ο ισχυρότερος στον ανίσχυρο. Ακόμη, στη φύση η πατροκτονία επιβάλλεται από την ανάγκη της αρμονικής ισορροπίας.
Αν τα παιδιά, κυρίως τα αρσενικά, δεν σκοτώσουν τον γεννήτορά τους, ο συναγελασμός πολλών πατέρων στη διεκδίκηση των θηλυκών προτιμήσεων θα επέφερε αλληλοεξοντωτικές συγκρούσεις, αφού η γενετήσια ορμή είναι η κυρίαρχη δύναμη στη φύση. Έτσι δεν είναι λίγα τα ζώα, που εμφανώς εξοντώνουν τους αρσενικούς γόνους ή και εταίρους τους ως επιβήτορες των θηλυκών συντρόφων τους. Και η βιολογική πατροκτονία επομένως είναι ένδειξη ωρίμασης του φονιά.
Η µυθολογία, µας παρέχει µια οξυδερκή, στοχαστική µατιά πάνω στις πολύμορφες ανθρώπινες επιθυµίες. Τελικά διαπιστώνουμε ότι με έναν τρόπο, μέσα στη φαντασιακή δραστηριότητα της ανθρωπότητας υπάρχει η ψυχανάλυση προτού ακολουθήσουν τα ερευνητικά δεδομένα του κλινικού υλικού.
Ο Φρόιντ σημειώνει πως τρία από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας όλων των εποχών, ο «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, ο «Άμλετ» του Shakespeare και οι «Αδερφοί Καραμάζοφ» του Fyodor Dostoyevsky πραγματεύονται όλα το ίδιο θέμα, την πατροκτονία.
Σημειώνει ο μεγάλος ψυχαναλυτής: «Εκείνος που ευχήθηκε το θάνατο ενός άλλου, ταυτίζεται μαζί του και πεθαίνει ο ίδιος». Και αυτός ο άλλος είναι ο πατέρας. Έτσι εξηγείται, γιατί η πατροκτονία ως «κύριο και αρχέγονο έγκλημα της ανθρωπότητας» είναι και η μοναδική πηγή του αισθήματος της ενοχής.
Ο Γαλλο-ουρουγουανός συγγραφέας Σέρχιο Μπλάνκο έγραψε ένα αριστούργημα πάνω στην πατροκτονία με υλικό από το Θηβαϊκό κύκλο. Η Μαρία Χατζηεμμανουήλ έδωσε με τη σειρά της μια αριστουργηματική μετάφραση του έργου στα ελληνικά και ο πάντα ευαίσθητος Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος παρουσίασε στο Θέατρο Νέου Κόσμου (Κεντρική Σκηνή) μια απαράμιλλης ομορφιάς, ποίησης και απλότητας παράσταση. Γιατί, όπως λέει και ο Ζορζ Μπατάιγ, η πραγματική ποίηση είναι εκτός νόμου.
«Μια Θήβα» (Tebas Land) ο τίτλος της ιδιαίτερης αυτής παράστασης που καθηλώνει το κοινό, παρά τη δυσκολία του θέματός της.
Επί σκηνής ένα τελετουργικό. Ολόκληρο το έργο διαδραματίζεται επί των ημερών μας σε ένα σκηνικό που αναπαριστά το γήπεδο μπάσκετ μιας φυλακής. Αυτό το γήπεδο περικλείεται από ψηλό συρματόπλεγμα. Σε μία γωνία του είναι συνδεδεμένη μια κάμερα παρακολούθησης.
Ένας άνδρας έχει δολοφονήσει τον πατέρα του. Ο πατροκτόνος αφηγείται τη ζωή του αποσπασματικά στον θεατρικό συγγραφέα που τον επισκέπτεται στη φυλακή.
Μια μπάλα του μπάσκετ, ένα λιτό γραφείο, μια οθόνη υπολογιστή, ένα ροζάριο, λίγα βιβλία στο περιβάλλον. Στην ασφυκτική ατμόσφαιρα πλανώνται η μνήμη μας κακοποιημένης μητέρας, το φάντασμα ενός πατέρα – αφέντη, η φωνή του Μπόνο να παίρνει τη σκυτάλη από αυτή του Ρομπέρτο Κάρλος πριν μπερδευτεί με το αντάντε από το Κονσέρτο για πιάνο αριθμός 21 σε ντο μείζονα του Μότσαρτ.
Πατροκτονία: ο φόνος του πατέρα από το παιδί του. Πώς μπορεί να σκοτώσει κανείς τον πατέρα του; Ένα από τα πιο αποτροπιαστικά εγκλήματα στην ιστορία του ανθρώπου, η πατροκτονία, είναι στον πυρήνα του έργου.
Ένας συγγραφέας επισκέπτεται με ειδική άδεια στη φυλακή έναν 21χρονο, τον Μαρτίν, καταδικασμένο σε ισόβια για πατροκτονία. Ο συγγραφέας έχει σκοπό, μέσα από τις συναντήσεις του με τον ισοβίτη, να γράψει ένα έργο με επίκεντρο την πατροκτονία, που θα παρουσιαστεί στο θέατρο με ερμηνευτές τον ίδιο τον πατροκτόνο και τον συγγραφέα. Παρά την αρχική άδεια όμως, το Υπουργείο Δικαιοσύνης απαγορεύει στον Μαρτίν να παίξει στην παράσταση. Έτσι ο συγγραφέας βρίσκει έναν νέο ηθοποιό, τον Φεδερίκο, που θα ερμηνεύσει το ρόλο του πατροκτόνου στο θέατρο.
Η παράσταση όσο προχωρά συγκλονίζει ολοένα και περισσότερο καθώς αναπαριστά τις συναντήσεις του συγγραφέα με τον Μαρτίν αλλά και με τον Φεδερίκο (που ο Σέρχιο Μπλάνκο επιλέγει να ερμηνεύονται από τον ίδιο ηθοποιό), όπως και τη σχέση που αναπτύσσει ο συγγραφέας με τον πατροκτόνο, σχέση που σημαδεύει τη ζωή του νέου άνδρα αλλά και δοκιμάζει τις βεβαιότητες του μεγαλύτερου.
Ένα έργο για την ανδρική ταυτότητα, που ερευνά τη διαδικασία της μυθοπλασίας με αφορμή την πραγματική ζωή, θίγοντας παράλληλα θέματα όπως η πατριαρχία και οι ταξικοί διαχωρισμοί, η ψυχική ασθένεια, ο ρόλος της θρησκείας, η λογοτεχνία, η φιλοσοφία, ο ερωτισμός και πολλά ακόμη, άκρως σημαντικά. Χλευάζοντας τα όρια ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, αυτό που γνωρίζεις και αυτό που νομίζεις ότι γνωρίζεις.
Με αναφορές που ξεκινούν από την αρχετυπική πατροκτονία που διέπραξε ο Οιδίποδας και φτάνουν ως το μπάσκετ: οι συναντήσεις του συγγραφέα με τον Μαρτίν αλλά και τον Φεδερίκο γίνονται πίσω απ’ το ψηλό συρματόπλεγμα που περικλείει το μικρό γήπεδο μπάσκετ στο προαύλιο της φυλακής. Με τις κάμερες ασφαλείας και το βλέμμα των φρουρών καρφωμένο πάνω τους.
Ένα έργο για το έγκλημα και την τιμωρία, την αγάπη, την αυτοδικία και τα όρια της δικαιοσύνης.
Ένα έργο αινιγματικό, συγκινητικό όσο και διασκεδαστικό.
Μια παράσταση στην οποία αποτυπώνεται με υπαινικτικό τρόπο το τραγικό αδιέξοδο του μυθικού ήρωα αλλά και ο δαίδαλος των σκέψεων ενός σύγχρονου Οιδίποδα.
Μια παράσταση που αποτελεί μία ακόμα ουσιαστική ψηφίδα στο μωσαϊκό της ποίησης του Σέρχιο Μπλάνκο.
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος πήρε την ιστορία και την επεξεργάστηκε, δεν την κατακερμάτισε, δεν έπαιξε με τα όριά της, δεν κατακρεούργησε τα νοήματά της, δημιούργησε μια παράσταση για τα πρόσωπα του δολοφόνου, του συγγραφέα, του ηθοποιού. Την εικόνα της μητέρας που τοποθετείται πάνω από κάθε συρματόπλεγμα, όσο ψηλό κι αν είναι.
Δημιούργησε μια παράσταση για την αγία οικογένεια και για την οικογενειακή ζωή που μπορεί να γίνει αφόρητη. Μέσα από τις συνεχείς εντάσεις, τη βία και την καταπίεση βλέπουμε το νεαρό γιο να αποκτά μια καταπιεσμένη, προβληματική προσωπικότητα.
Είδαμε ωστόσο και δύο ηθοποιούς (Θάνος Λέκκας, Δημήτρης Καπουράνης) που διαθέτουν τεράστια δυνατότητα ευελιξίας, προσαρμογής, δημιουργικότητας.
Είναι εντυπωσιακή η δεινότητα του Θάνου Λέκκα στο κομμάτι της ψυχικής επεξεργασίας των ρόλων του. Ένας έξοχος ηθοποιός που σε κάθε παράσταση γίνεται όλο και καλύτερος.
Ταυτόχρονα ο Δημήτρης Καπουράνης παίζοντας με τις λέξεις και με έντονο το σαρκαστικό στοιχείο, χτίζει το ρόλο του σκοτεινού ήρωα αλλά και του ηθοποιού που πρόκειται να υποδυθεί με χειρουργική ακρίβεια.
Σ’ αυτό το απαιτητικό έργο η σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου προτείνει μιαν άλλη αντιμετώπιση του θεάτρου, ανοίγοντας έτσι μέσα στο συρματόπλεγμα, στο λόφο της Καδμείας, ένα νέο παράθυρο διαλόγου με τον θεατή.
•Ο Σέρχιο Μπλάνκο γεννήθηκε στο Μοντεβιδέο (Ουρουγουάη) το 1971. Σπούδασε φιλολογία και θέατρο στην πατρίδα του και εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη στο πλευρό σημαντικών λατινοαμερικάνων σκηνοθετών (Atahualpa del Cioppo, Antonio Larreta, Nelly Goitino και Aderbal Freire-Filho). Το διάστημα 1993 -1998, η θεατρική του δραστηριότητα μοιράζεται ανάμεσα στη Γαλλία και την Ουρουγουάη. Από το 1998 εγκαθίσταται οριστικά στο Παρίσι και ασχολείται με τη θεατρική γραφή.
Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, μεταξύ άλλων με το Εθνικό Βραβείο Δραματουργίας της Ουρουγουάης, το Βραβείο της Πόλης του Μοντεβιδέο, το Βραβείο του Εθνικού Ταμείου για το Θέατρο (Ουρουγουάη) και το Βραβείο Florencio για τον καλύτερο δραματουργό. Το 2010, του απονεμήθηκε η τιμητική διάκριση του Βραβείου Casa de las Americas για το έργο του “Βάρβαροι”.
***
