«…All the world’s a stage,
And all the men and women merely players;
They have their exits and their entrances;
And one man in his time plays many parts»…
Shakespeare, As You Like It
*
Ο Σαίξπηρ σπάνια χρησιμοποιούσε τις λέξεις «ηθοποιός» (actor) ή «περφόρμερ» (performer). Προτιμούσε την λέξη «Παίκτης» (player). Κι αυτό που κάνει ένας παίκτης είναι να παίζει. Στο θέατρο έχει γίνει υπερβολική χρήση της λέξης «δουλειά».
Οι παίκτες παίζουν και το να παίζεις δεν είναι «δουλειά». Είναι ώρα να διαγράψουμε την λέξη «δουλειά» από το λεξιλόγιο ενός “Παίκτη». Μια λέξη φορτωμένη με υπερβολική σοβαρότητα και να επιστρέψουμε στην αντίληψη ενός θεάτρου όπου οι Παίκτες παίζουν, ενός θεάτρου απαλλαγμένου από μια τεχνητή επικάλυψη επισημότητας και σοβαροφάνειας.
Το να παίζεις αποτελεί από μόνο του ένα πολύ σοβαρό εγχείρημα και δεν χρειάζεται πλαστά στηρίγματα όπως αυτά που του δίνει η λέξη «δουλειά».
Ο Ηθοποιός και η «Τεχνική»
Ο Γκροτόφσκι θεωρούσε τον Στανισλάφσκι ως τον πνευματικό του πατέρα, ενώ ο ίδιος θεωρείται από πολλούς ο φυσικός του διάδοχος. Και οι δύο αρνούνταν πως έφτιαξαν κάποιο «σύστημα υποκριτικής».
Ο Στανισλάφσκι γράφει στο “Η ζωή μου στην Τέχνη”: Δεν υπάρχει κανένα απολύτως ζήτημα γύρω από το «δικό μου» ή το «δικό σου» καλύτερο σύστημα. Υπάρχει μόνο ένα σύστημα: η δημιουργική οργανική φύση.
Το θεμελιώδες ερώτημα που απασχολούσε την έρευνα και των δύο ήταν: Τι είναι η «οργανική παρόρμηση» και πώς αυτή αφυπνίζεται;
Στα τελευταία στάδια της προσωπικής του δημιουργικής διαδρομής ο Στανισλάφσκι εγκατέλειψε όλες τις μεθοδολογίες και άρχισε να αναζητά τους «στοιχειώδεις ψυχο-σωματικούς και ψυχο-λογικούς νόμους της υποκριτικής τέχνης». Η διαδρομή του Γκροτόφσκι, τέλος, τον οδήγησε να δηλώσει: “Τότε, λοιπόν, ο δρόμος μας είναι η «Ανάστροφη Οδός» – όχι πόσες επιδεξιότητες έχουμε να επιδείξουμε, αλλά πόσα εμπόδια (μπλοκαρίσματα) μπορούμε να ξεπεράσουμε”. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι:
Τι εμποδίζει/μπλοκάρει, τελικά, τις οργανικές παρορμήσεις του «Παίκτη»; (η λέξη αυτή εις το εξής θα αντικαθιστά τις λέξεις ηθοποιός/performer). Ο Γκροτόφσκι δίνει μερικά στοιχεία πάνω σε αυτό, στοιχεία που εδράζονται στον «Φόβο του Εαυτού»:
Τα εμπόδια ενός «Παίκτη»
*Κριτικάρει αρνητικά τον εαυτό του
*Αυτό-λογοκρίνεται
*Εκλογικεύει τα πάντα
*Έχει την τάση να επιδεικνύεται
*Τον απασχολεί η γνώμη των άλλων
*Αφήνει το μυαλό / τη σκέψη του να παρεμβαίνει συνεχώς
*Κρύβεται πίσω από κατασκευασμένες «τεχνικές» και «προσωπεία».
*Φοβάται να παραδοθεί /αφεθεί στον άλλον (συμπεριλαμβανομένου και του κειμένου)
*Είναι απρόθυμος να χάσει τον έλεγχο. Φοβάται ότι θα χάσει την «εικόνα» του και τον «αυτοσεβασμό» του.
Αυτές είναι ορισμένες αρνητικές ψυχοσωματικές πτυχές του «Παίκτη», οι οποίες εμποδίζουν τη Ροή των Οργανικών Παρορμήσεων.
Η Στιγμή της Αλήθειας και οι Παρορμήσεις
Πώς μπορεί στην Πράξη ο «Παίκτης» να βρει τον προσωπικό του/της τρόπο να παρασυρθεί από τις οργανικές παρορμήσεις, ρέοντας μέσα σε αυτές; Στα Εργαστήρια Soundings/Αντηχώντας τα βάθη της Τέχνης του «Παίκτη» Ηθοποιού, που εισηγείται μέσα στα χρόνια, ο Ryszard Nieoczym, έχει έρθει αντιμέτωπος με κάποια ευρήματα.
ΠΡΩΤΟΝ: Μπορεί κανείς να έχει πρόσβαση στις οργανικές παρορμήσεις Ορθο-λογικά, μόνο με το μυαλό του. Όμως, οι παρορμήσεις δεν ανήκουν στη σφαίρα του λογικού, ούτε μπορούν να προσεγγιστούν από αυτόν τον δρόμο. Οι παρορμήσεις δεν είναι στον έλεγχό μας, εδράζονται στα Ά-Λογα Βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης. Στην αληθινή ζωή, πηγαία συναισθήματα (όπως η οργή, η αγάπη, το μίσος, η εκδίκηση, η θλίψη, η προδοσία), δεν τα ελέγχουμε, παρά μας ελέγχουν εκείνα. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να προσεγγίσουμε τη μη-λογική οργανική ροή τους, να «παίξουμε» μαζί τους με αλήθεια σε ένα ασφυκτικά επαναλαμβανόμενο παραστασιακό πλαίσιο κάθε βράδυ πάνω σε μια σκηνή;
ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Με τη συμβολή της φαντασίας – και την χρήση Εικόνων (βλ. το Θέατρο των Εικόνων του R. Nieoczym) – καθώς και με τη γενναία Πράξη της «Παράδοσης» (της αποκοπής από τον δυνάστη-εαυτό μας), είναι δυνατό να επιτρέψουμε στις Οργανικές Παρορμήσεις να ξεπηδούν και να μας καθοδηγούν ακόμη και σε ένα τόσο «αυστηρό» πλαίσιο, όπως είναι η παράσταση. Μια συγκεκριμένη «εικόνα» που δίνει ο R.Nieoczym για να περιγράψει αυτήν τη διαδικασία της «παράδοσης στη ροή» είναι η Ροή του Ποταμού.
“…Όταν βρίσκεσαι μέσα στο ποτάμι, μπορείς να οδηγήσεις το κανό, όχι όμως τον ίδιο τον ποταμό. Καθώς το ρεύμα του είναι ενεργό και ζωντανό, δεν μπορείς να αλλάξεις τη φορά του, παρά μόνο να αφεθείς να ταξιδέψεις με τη ροή του, ακόμη κι αν είναι υπαρκτός ο «κίνδυνος» το ρεύμα να σε «ανατρέψει». Στη διαδικασία του «Παιχνιδιού» οι περισσότεροι «Παίκτες», μόλις νιώσουν την ανατροπή, αυτομάτως μετατρέπουν το παιχνίδι σε «τεχνητή / κατασκευασμένη ψυχοθεραπεία» φωνάζοντας, ουρλιάζοντας κ.λπ. Kαι σε αυτό το σημείο φαίνεται ξεκάθαρα πόση σημασία έχουν στην εκπαίδευση της τέχνης του Ηθοποιού/Performer-Παίκτη η πειθαρχία και η ακρίβεια…”.
Προς αυτή την κατεύθυνση είναι δομημένα (μέσα από Πράξη και όχι Θεωρία) τα Εργαστήρια Soundings, κατά τη διάρκεια των οποίων οι συμμετέχοντες ανακαλύπτουν πως οι Οργανικές Παρορμήσεις αφυπνίζονται και ξεπηδούν, όταν κάθε εμπόδιο ή μπλοκάρισμα ξεπερνιέται.
Το “Soundings” – Grotowski/Stanislawski Masterclass
Για τον “Παίκτη” δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ κάποιο τελικό προϊόν, μια αποκρυσταλλωμένη τεχνική. Υπάρχει μόνο η διαδρομή, η διαδικασία της αέναης επιστροφής στην πηγή του, ώστε να ανακαλύψει τη «στιγμή της αλήθειας». Για τον καθένα ξεχωριστά η διαδρομή είναι διαφορετική, και ο καθένας ξεχωριστά χρειάζεται να βρει το προσωπικό του μονοπάτι, τον δικό του τρόπο να φτάσει εκεί. Δεν υπάρχει μόνο μία μέθοδος ή μία τεχνική. Υπάρχει μόνο μια ερώτηση: Πώς εγώ θα μπορέσω να βρω τον δικό μου δρόμο;
Το Γκροτόφσκι/Στανισλάφσκι Master Class που εισηγείται ο Ryszard Nioczym, εμπνέεται από την ερευνητική δουλειά των δύο αυτών σπουδαίων Μορφών του Θεάτρου του 20ου αιώνα και θεωρείται η φυσική συνέχειά της. Ο στόχος του Masterclass είναι να προετοιμάσει τον ηθοποιό/performer για την παράσταση, να τον μετακινήσει από ένα περιβάλλον «Εργαστηριακό», απευθείας στην άμεση εμπειρία της Ανα-Παράστασης.
***
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ημέρες και ώρες Εργαστηρίου:
Ο χώρος καθώς και οι ακριβείς ώρες διεξαγωγής του Εργαστηρίου θα ανακοινωθούν σύντομα.
Για περισσότερες πληροφορίες και τη δήλωση ενδιαφέροντος, επικοινωνήστε:
Με Email: [email protected]
Στα τηλέφωνα: 6936457196 και 6942475630
Όλοι οι συμμετέχοντες χρειάζεται να γνωρίζουν
α. ένα κείμενο 15-20 γραμμών τουλάχιστον, καθώς και
β. ένα τραγούδι της αρεσκείας τους.
Επίσης, να έχουν μαζί τους δύο, τουλάχιστον, αλλαξιές άνετα ρούχα και κάλτσες.
Για τo Ensemble Work/Play οι συμμετέχοντες χρειάζεται να αποστηθίσουν το παρακάτω χορικό από τις “Βάκχες” του Ευριπίδη
Ασίας από γας
Ιερόν Τμώλον αμείψασα θοάζω
Βρομίω πόνον ηδύν
Κάματον τ’ευκάματον,
Βάκχιον ευαζομένα
Τις οδώ; Τις οδώ; Τις;
Μελάθροις έκτοπος έστω,
στόμα τ’εύφημον
Άπας εξοσιούσθω
Τα νομισθέντα γαρ αιεί
Διόνυσον υμνήσω
Ω, Μάκαρ, όστις ευδαίμων
Τελετάς θεών ειδώς
Βιοτάν αγιστεύει και
Θιασεύεται ψυχάν
Εν όρεσσι βακχεύων
Οσίοις καθαρμοίσιν.
Τα τε ματρός μεγάλας όργια
Κυβέλας θεμιτεύων,
Ανά θύρσον τε τινάσσων,
Κισσώ τε στεφανωθείς
Διόνυσον θεραπεύει.
***
Πέρα από την Τεχνική ή η Τέχνη του Παιχνιδιού
Το Παιχνίδι στο Θέατρο είναι μια διαδικασία με ορίζοντα χρόνου μιας ολόκληρης ζωής, ποτέ δεν τελειώνει. Δεν υπάρχει τεχνική που να μπορεί να εφαρμοστεί με ασφάλεια ή να «επιβληθεί» στην Τέχνη του Παιχνιδιού, που ονομάζεται Θέατρο. Το Παιχνίδι στο Θέατρο δεν μπορεί να θεωρηθεί ποτέ ως τελικό προϊόν. Είναι, ακόμη και μέσα σε μια μεγάλη σειρά παραστάσεων, μια συνεχόμενη και ζωντανή οργανική λειτουργία. Κάθε βράδυ, ο Παίκτης επιστρέφει στην αφετηρία, στο σημείο μηδέν και καμιά τεχνική δεν έχει την ικανότητα να εμφυσήσει κάποια εξωγενή «αόρατη ζωντανή πνοή» ώστε ο ρόλος να ζήσει με αλήθεια στο εδώ και τώρα. Χρειάζεται η γενναία απόφαση του παίκτη να ρισκάρει τα πάντα ώστε να παρίσταται κάθε βράδυ ολοκληρωτικά μέσα από την Καθολική Δράση του, με σκοπό να αποκαλύψει τα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης, χωρίς να υπεκφεύγει, να κρύβεται πίσω από επίπλαστες τεχνικές. Να προσφέρει στον θεατή όχι μια σειρά καλά συντηρημένων και προετοιμασμένων κλισέ, αλλά μια αυθεντική και βαθιά ανθρώπινη εμπειρία.
Το να παίζει κανείς προσφέρει ευχαρίστηση. Όσο τραγικός κι αν είναι ο ρόλος, το Θέατρο, το Παιχνίδι και η Ευχαρίστηση χρειάζεται να επανενωθούν, ώστε να διαλυθεί αυτή η αβάσταχτη σοβαρότητα κάποιου που «εργάζεται στο Θέατρο, όπως και η ματαιόδοξη επίδειξη θεατρινισμών και τεχνικών υποκριτικής. Ωστόσο είναι εξίσου σημαντικό να σημειωθεί πως για να είναι σε θέση κάποιος να παίξει μπροστά σε κοινό, χρειάζεται πειθαρχία, συγκέντρωση προσοχής και καλά προετοιμασμένο σώμα και φωνή.
Όπως όλοι οι επαγγελματίες… αθλητές, έτσι και οι καλλιτέχνες της σκηνής χρειάζονται πάντα να επιστρέφουν στα στοιχειώδη: στη συνεχή και σταθερή επανα-συντονισμό / κούρδισμα του σώματός τους ώστε να διατηρήσουν υψηλά τα επίπεδα απόδοσής τους. Για τον ηθοποιό/performer – Παίκτη, αυτό σημαίνει την επιστροφή στις πρωταρχικές και πρωτογενείς του οργανικές σωματικές δράσεις, μέσω ρυθμού, φωνής, τραγουδιού και κειμένου.
Ωστόσο, πριν ακόμη κανείς αρχίσει να δουλεύει πάνω σε κείμενα, τραγούδια, μονολόγους, σκηνές, το σώμα χρειάζεται να ενεργοποιηθεί, να αποφορτιστεί από περιττά μπλοκαρίσματα και να φτάσει στα όριά του: Χρειάζεται κανείς να μάθει –όπως μαθαίνουν και οι αθλητές- πώς μπορεί να φτάσει και να δουλέψει σε ακραίες περιοχές και σωματικές συνθήκες. Για τον ηθοποιό/performer – Παίκτη αυτό μεταφράζεται ως η κλιμάκωση της δράσης του και η πλήρης του αυτοδιάθεση στην “Ολοκληρωτική-Καθολική Δράση” με σκοπό να συνειδητοποιήσει και να σωματοποιήσει τη “Στιγμή της Αλήθειας”. Αυτήν τη διαδικασία ο Ryszard Nieoczym αποκαλεί “Ο Ποιητικός Ερωτισμός των Φυσικών Δράσεων”.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
SOUNDINGS / ANTHXHΣΕΙΣ
“Η Δύναμη της Φαντασίας και Η Καθολική Δράση του Ηθοποιού”
Τα Soundings / Αντηχήσεις είναι σχεδιασμένα σαν ένα Masterclass που απευθύνεται σε επαγγελματίες ηθοποιούς, απόφοιτους Δραματικών Σχολών και ηθοποιούς που επιθυμούν να εξελίξουν την τέχνη τους.
Οι στόχοι του Εργαστηρίου είναι:
1. Να προσεγγίσει την έννοια του Καθολικού Ηθοποιού: Η τέχνη και η τεχνική του ηθοποιού ως όχημα που τον οδηγεί στα σωματικά και φωνητικά του όρια μέσα σε συνθήκες μονολόγων ή ολόκληρων σκηνών.
2. Να δώσει στον ηθοποιό την ευκαιρία να ανακαλύψει την ευχαρίστηση να παρίσταται ολοκληρωτικά πάνω στη σκηνή. Να τον βοηθήσει να ανακαλύψει το βάθος της τέχνης και της τεχνικής του.
3. Να τον βοηθήσει να αναπτύξει περαιτέρω δίχως συμβιβασμούς και ανασφάλειες τις τεχνικές που αφορούν τη σκηνική του παρουσία σε ακροάσεις και γενικότερα στην ανταγωνιστική αγορά του θεάματος.
• Όλες οι μέθοδοι των Soundings/ Αντηχήσεων βασίζονται στις κοινές βασικές αρχές της άμεσης εμπειρίας: Από την Πράξη στη Θεωρία! Οι ηθοποιοί δουλεύουν/παίζουν πάνω σε μια σειρά σωματικών ασκήσεων/κύκλων, όπως αυτοί περιγράφονται αναλυτικά παρακάτω.
• Για τους συμμετέχοντες η δουλειά/παιχνίδι προσφέρει τη δυνατότητα επανασύνδεσης με το σώμα, την πρωταρχική φωνή και την εσωτερική τους δύναμη και ροή, ενώ παράλληλα τους δίνεται η ευκαιρία να αναζητήσουν το βάθος στους ρόλους και στα κείμενα πάνω στα οποία δουλεύουν.
Η δουλειά/παιχνίδι έχει τρεις κατευθύνσεις:
• Την ανακάλυψη του προσωπικού δρόμου που ταιριάζει σε κάθε καλλιτέχνη για την εξερεύνηση και τη γύμναση των εκφραστικών του μέσων.
• Την προσήλωση στη δουλειά με το σώμα, τη μουσική και τον λόγο μέσα σε ένα πλαίσιο ομαδικής δουλειάς / ensemble.
• Την προσέγγιση των ακραίων ορίων τα οποία χρειάζεται να αγγίξει ο καλλιτέχνης στην προσπάθειά του να κατακτήσει την «Καθολική Δράση».
ΜΕΡΙΚΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
• Η εκπαίδευση του σώματος και της φωνής με τη μέθοδο των Αντηχήσεων/Soundings είναι η συνάντηση και από την αρχή εξισορρόπηση του λογικού, του ά-λογου και του ενστικτώδους, ζωώδους στοιχείου της ύπαρξης του καλλιτέχνη.
• Στην κουλτούρα μας τα Λογικά στοιχεία είναι υπερανεπτυγμένα: Συνείδηση, Διάνοια, Λογική, Λόγος. Στο θέατρο ιδιαίτερα, ο γραπτός λόγος είναι που προκρίνεται υπερβολικά σε σχέση με τα καταπιεσμένα και υποαναπτυγμένα στοιχεία του ενστικτώδους εαυτού μας: αισθησιασμός, συναίσθημα, ήχος, ρυθμός κ.τλ.
• Η δουλειά/παιχνίδι επιτρέπει στον performer (επαγγελματία και ερασιτέχνη) να γυρίσει πίσω στα δικά του, μοναδικά, αληθινά και προσωπικά ολοζώντανα βάθη και να ανακαλύψει από την αρχή τη δύναμη που βρίσκεται έμφυτη στην αναπνοή, την κίνηση, τη φωνή. Να ανακαλύψει τη δυνατότητά του να παρίσταται ολόκληρος και να παίζει μπροστά σε κοινό. Κάτι που μπορεί να μεταφραστεί ως Δράση αλλά και ως Μη-Δράση.
Βιογραφικό του Ryszard Nieoczym
«…Η επαγγελματική εμπειρία του κ. Nieoczym, σε συνδυασμό με την ικανότητά του να αποκαλύπτει τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, η οποία πάλλεται πίσω από κάθε ανθρώπινη μάσκα, και να αναγνωρίζει με σεβασμό και κατανόηση τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε καλλιτέχνη, επιτρέπει σε κάθε συμμετέχοντα να κάνει ένα σημαντικό βήμα στην πορεία της προσωπικής του καλλιτεχνικής διαδρομής…».
Le Théâtre de la Recherche le contre-Courant, Κεμπέκ
Ο Ryszard Nieoczym είναι πρώην μαθητής και συνεργάτης του Γέρζι Γκροτόφσκι τόσο στο θεατρικό όσο και στο παραθεατρικό έργο του. Υπήρξε μέλος του «Teatr Laboratorium» στο Βρότσλαβ της Πολωνίας (1970-1971.
Είναι ιδρυτής και συν-σκηνοθέτης (με την Dawn Obokata) της LeTHAL: Le Theatre de l’ Homme Actor’s Laboratorium, ένα Κέντρο Θεατρικής Έρευνας και Πράξης στο Τορόντο του Καναδά. Έχει σκηνοθετήσει πάνω από 50 επαγγελματικές θεατρικές παραγωγές στην Ευρώπη, τον Καναδά και τις ΗΠΑ.
Ως θεατρικός συγγραφέας, έχει γράψει πάνω από 40 θεατρικά έργα τα οποία έχουν όλα παρασταθεί. Το επίκεντρο του έργου του είναι η θεατρική έρευνα και η εμβάθυνση της τέχνης του ηθοποιού. Έχει αναπτύξει ένα δίκτυο καλλιτεχνών μεταξύ της Ευρώπης και του Καναδά που βασίζεται σε ερευνητικά προγράμματα του θεάτρου.
Τα σεμινάρια και τα Masterclasses που παραδίδει, υπό τον γενικό τίτλο «Soundings / Αντηχήσεις» λαμβάνουν χώρα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο Κρήτης, Βερολίνο, Γκρατς, Ζάγκρεμπ, Νόβι Σαντ, Στουτγάρδη, Βρυξέλλες, Άμστερνταμ, Κεμπέκ, Μόντρεαλ.
Σε συνεργασία με ανεξάρτητες ομάδες από την Ελλάδα, τον Καναδά και την Ευρώπη, ανέπτυξε ένα μεγάλο διεθνές έργο με τίτλο Αρχαίοι Καθρέφτες / Σύγχρονες Φωνές, μια σειρά από παραστάσεις γυναικείων μονολόγων με βάση στις αρχέτυπες μορφές της Μέδουσας, της Κασσάνδρας, της Ψυχής και του Έρωτα, της Πανδώρας και της Πασιφάης, που πραγματοποιήθηκαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Αυτή τη στιγμή διοργανώνει ένα μεγάλο έργο σε συνδυασμό με την Compagnie Achtli στις Βρυξέλλες σε συνεργασία με θιάσους από τον Καναδά, την Ευρώπη και το Μεξικό, υπό τον τίτλο: «Οι Αρχετυπικές μορφές της Αγάπης, της Λαγνείας και του Έρωτα», μια πολυγλωσσική και πολυπολιτισμική performance.
***
Κωνσταντίνος Μάρκελλος – Ελένη Στεργίου
(Konstantinos Markellos – Eleni Stergiou)
This Famous Tiny Circus theater group
Contact
Mobile: (+30) 6942475630 και (+30) 6936457196
E-mail: [email protected]/
webpage: http://famoustinycircus.com/
facebook page: https://www.facebook.com/famoustinycircus/
Instagram: https://www.instagram.com/famous_tiny_circus_theater/
***
ΕΔΩ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ RYSZARD NIEOCZYM
Ryszard Nieoczym: Δεν υπάρχει θέατρο χωρίς το πνεύμα του παιχνιδιού…
