Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Η τέχνη, κατά τον Ryszard Nieoczym, δεν λειτουργεί απλώς για να ευχαριστήσει το θεατή αλλά ως μια επίθεση στο νευρικό του σύστημα. Σοφός, σεβαστός και σαφής, ο σημαντικός θεατράνθρωπος με τη μεγάλη επαγγελματική εμπειρία, σε συνδυασμό με την ικανότητά του να αποκαλύπτει τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, η οποία πάλλεται πίσω από κάθε ανθρώπινη μάσκα, και να αναγνωρίζει με σεβασμό και κατανόηση τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε καλλιτέχνη, ήρθε στην Αθήνα φέτος τον Φεβρουάριο για να μας προσφέρει ένα ακόμα από τα φημισμένα Masterclass του. Έπειτα από το επιτυχημένο πιλοτικό πρόγραμμα «Love and War Inc. Laboratorium», το οποίο διεξήχθη σε Βρυξέλλες, Αθήνα και Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2016, οι This Famous Tiny Circus theater group (Κωνσταντίνος Μάρκελλος και Ελένη Στεργίου) διοργάνωσαν το δεύτερο Masterclass του για Ηθοποιούς. Αυτό πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Actor’s Laboratorium in Athens για τη σεζόν 2016-2017. Τίτλος του «O Ηθοποιός Παρών» – “Η Δύναμη της Φαντασίας και η Καθολική Δράση πάνω στη Σκηνή”. Η εισαγωγή στον τρόπο δουλειάς για τους νέους συμμετέχοντες ήταν το εργαστήριο «Soundings, Voice Power / Αντηχήσεις, Ανακαλύπτοντας τη Δύναμη της Φωνής».
Ο Ryszard Nieoczym εκτός από ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Le THAL Laboratorium, του θεατρικού ερευνητικού κέντρου στο Τορόντο και του Wildflecken Theater, στο Βερολίνο, είναι και πρώην μαθητής – συνεργάτης του Jerzy Grotowski τόσο στο θεατρικό όσο και στο εκτός θεάτρου έργο του. Το καλλιτεχνικό του όραμα είναι η δημιουργία ενός Φανταστικού Θεάτρου ριζωμένου στη μυθολογία. Το επίκεντρο της δουλειάς του είναι η έρευνα στο θέατρο και η εμβάθυνση της τέχνης του ηθοποιού, που ο ίδιος αποκαλεί Soundings (Αντηχήσεις). Οι τρέχουσες παραγωγές των Soundings λαμβάνουν χώρα σε όλη την Ευρώπη και τον Καναδά, σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, η Αθήνα, το Βερολίνο, η Βιέννη, το Άμστερνταμ, οι Βρυξέλλες, το Κεμπέκ και το Μόντρεαλ.
Η δουλειά του κόβει την ανάσα συνδυάζοντας την αμεσότητα με την αγνότητα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Η διδασκαλία του καταργεί τα σύνορα: σύνορα ανάμεσα στο συνειδητό και το υποσυνείδητο, ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή, ανάμεσα στο παλιό και το νέο, σύνορα ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο ηθοποιός μαθαίνει πώς να αναμετρηθεί με το υλικό ενός ρόλου αλλά και με τις ανασφάλειές του. Ο Ryszard Nieoczym ως σκηνοθέτης και δάσκαλος, επηρεάζει όσο λίγοι το σύγχρονο θέατρο. Έχει βουτήξει στα βαθιά νερά της ελληνικής μυθολογίας και φιλοσοφίας. Έχει εμπνευστεί από τον Νίκο Καζαντζάκη. Επιπλέον, είναι ένας αγνός σύγχρονος φιλέλληνας που συμπάσχει με την ελληνική κοινωνία. Κατά την παραμονή του στην Αθήνα, μας έκανε την τιμή να μιλήσει στο catisart.gr. “Το να ζεις χωρίς την ελπίδα για θετικές αλλαγές όχι μόνο για το παρόν, αλλά και για το μέλλον των παιδιών σου, είναι ένα βαρύ φορτίο για να το σηκώνεις σε καθημερινή βάση”, τονίζει για τη χώρα μας. Ο ίδιος γεννήθηκε σε ένα γερμανικό προσφυγικό στρατόπεδο μετά τον πόλεμο. Οι γονείς του ήταν αιχμάλωτοι πολέμου και αργότερα γνωρίστηκαν σε ένα στρατόπεδο προσφύγων. Οι παιδικές του αναμνήσεις περιλαμβάνουν κυρίως ταξίδια με το τρένο διασχίζοντας όλη την Ευρώπη. Σήμερα ζει στον Καναδά, όπου εκτός από ιδρυτής, είναι και συν-σκηνοθέτης -μαζί με την Dawn Obokata- της LeTHAL (Le Theatre de l’ Homme Actor’s Laboratorium), του Κέντρου Θεατρικής Έρευνας και Πράξης στο Τορόντο. Έχει σκηνοθετήσει πάνω από 50 επαγγελματικές θεατρικές παραγωγές στην Ευρώπη, τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Ως θεατρικός συγγραφέας, έχει γράψει πάνω από 40 θεατρικά έργα τα οποία έχουν όλα παρασταθεί. Στις συνεργασίες του αξιοποιεί το κουράγιο και τη δύναμη καλλιτεχνών που έχουν τη διάθεση να δουλέψουν σκληρά. Δρομέων μεγάλων αποστάσεων. Ανθρώπων που έχουν την εσωτερική σπίθα, το φως, τη φλόγα, την ορμή και τη θέληση. Για τους μαθητές του επιθυμεί και επιδιώκει να ανακαλύψουν τα βάθη της δικής τους μοναδικής ανθρώπινης φύσης. “Έχουμε ήδη πολλά ρομπότ στο θέατρο, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο…”, μας λέει. Και κυρίως υποστηρίζει: “Δεν υπάρχει θέατρο χωρίς το πνεύμα του παιχνιδιού”. Δεν είναι απλώς ένας σπουδαίος καλλιτέχνης αλλά ένας απλός άνθρωπος από αυτούς όμως που διαιωνίζουν το θέατρο. Ένας φωτισμένος άνθρωπος που σφύζει από ζωή, αψηφώντας το χώρο και το χρόνο, δημιουργώντας σύγχρονα επιτεύγματα για ένα θέατρο παγκόσμιο και ισχυρό, που αντιστέκεται, που παλεύει, που επιβιώνει από κρίσεις, πολέμους, σκοταδισμό, ανέχεια. Τι είναι ο έρωτας; Γιατί ο έρωτας είναι συγκριτικά αδύναμος σε σχέση με το μίσος, τον πόλεμο, την εκδίκηση; Γιατί το θηλυκό είναι τόσο υποτιμημένο στον δυτικό πολιτισμό; Τα ερωτήματα αυτά τον ταλανίζουν. Τα επεξεργάζεται. Οι απαντήσεις του στη ζωή, στην τέχνη αλλά και στη συνέντευξη που ακολουθεί, σηματοδοτούν το δρόμο για το πώς δουλεύει και, κυρίως, για το πώς «παίζει».
Διαβάστε τη συνέντευξη.
* O Ryszard Nieoczym θα βρίσκεται πάλι για σεμινάρια στην Αθήνα τον Μάιο του 2017.
* Η συνέντευξη παρατίθεται και στην αγγλική γλώσσα.
Σε ποια ηλικία, κε Nieoczym, αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την τέχνη και τι σας έσπρωξε στο θέατρο;
* Ως μέλος της πολωνικής κοινότητας του Kirkland Lake άρχισα να συμμετέχω σε παραστάσεις στη χορωδία της εκκλησίας στα δώδεκά μου και συνέχισα οργανώνοντας συναυλίες και παραστάσεις για το παλιό Πολωνικό Δημαρχείο. Επειδή ήμουν σοπράνο με ενθάρρυναν να συμμετέχω στις ετήσιες σχολικές παραγωγές ειδικά στα Guilbert & Sullivan musicals. Δεν με πίεσε κανείς να το κάνω. Μου φαινόταν κατά κάποιον τρόπο φυσικό.
Πώς ήταν η Πολωνία των παιδικών σας χρόνων;
* Δεν γεννήθηκα στην Πολωνία αλλά σε ένα γερμανικό προσφυγικό στρατόπεδο μετά τον πόλεμο. Οι γονείς μου ήταν αιχμάλωτοι πολέμου και αργότερα γνωρίστηκαν σε ένα στρατόπεδο προσφύγων. Οι αναμνήσεις μου από αυτήν την περίοδο είναι κυρίως από ταξίδια με το τρένο διασχίζοντας την Ευρώπη.
Υπήρξατε μαθητής και συνεργάτης του Γέρζι Γκροτόφσκι τόσο στο θεατρικό όσο και στο παραθεατρικό έργο του. Τι αναμνήσεις έχετε από εκείνον;
* Πρόκειται να δημοσιοποιήσω ένα εκτεταμένο κείμενο για τον Grotowski και για τη συνεργασία μου μαζί του κατά τη διάρκεια μιας περιόδου μεγαλύτερης των 20 χρόνων στο blog μου, με τον τίτλο: «The Garderoba Talks». Στα πολωνικά «Garderoba» σημαίνει το «Πράσινο Δωμάτιο» στο οποίο συναντιούνται οι ηθοποιοί πριν και μετά τις παραστάσεις. Αυτά θα είναι επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο που γράφω αυτήν τη στιγμή για αυτόν και το οποίο έχει τον τίτλο «Γκροτόφσκι: Χάρισμα και Σκιά».
Τι είναι το LeTHAL (Le Theatre de l’ Homme Actor’s Laboratorium), στο Τορόντο του Καναδά, του οποίου είστε συν-ιδρυτής και συν-σκηνοθέτης;
* Για πολλά χρόνια λειτουργούσαμε ως θίασος που συντηρούσε δικό του χώρο, ένα θέατρο στο Τορόντο. Ήμασταν θίασος πειραματικός, ερευνητικός αλλά και θίασος ρεπερτορίου. Ύστερα από 25 χρόνια παραγωγής έργων, οργάνωσης θεατρικών φεστιβάλ και συντονισμού masterclass σεμιναρίων για επαγγελματίες ηθοποιούς, δημιουργήσαμε τις συνθήκες έτσι ώστε να δουλεύουμε παράλληλα και στον Καναδά αλλά και στο εξωτερικό.
Θέλετε να μας μιλήσετε για τις «Αρχετυπικές μορφές της Αγάπης, της Λαγνείας και του Έρωτα», τη νέα σας παράσταση, καθώς και για το πρότζεκτ «Έρως και Πόλεμος Α.Ε.»;
* Ο βασικός μας στόχος είναι αρχικά να απελευθερώσουμε την αληθινή φωνή μέσα από την ερευνητική διαδικασία πάνω στο φωνητικό μας κέντρο, ως συνολικό μέρος του σώματος. Δεν «εκπαιδεύουμε» τη φωνή με έναν περιοριστικό τρόπο. Αναζητούμε να ξαναέρθουμε σε επαφή με την εσωτερική δύναμη της πρωτογενούς φωνής μας και να την ενοποιήσουμε με το κέντρο των συναισθημάτων, το ερωτικό μας κέντρο και το κέντρο της φαντασίας. Κατά την περίοδο 2015/2016 οι συμμετέχοντες των Soundings κλήθηκαν να συμμετάσχουν στη διαδικασία της ακρόασης του Archetypes: Love Lust Eros & War project, που είναι ένα τριετές ερευνητικό πρόγραμμα. Η τελική επιλογή των ηθοποιών θα γίνει την περίοδο 2017-2018 στις Βρυξέλλες, κατά τη διάρκεια μιας αρκετά απαιτητικής ακρόασης.
– Παρακάτω παρατίθενται κάποια αποσπάσματα από το ενημερωτικό φυλλάδιο σχετικά με το project:
[…]Γιατί τα ανθρώπινα όντα έχουν μια σφοδρή επιθυμία για αγάπη μετά τον πόλεμο; Πώς μπορούμε να διερευνήσουμε τις πρωταρχικές ρίζες του τι σημαίνουν για το δυτικό πολιτισμό μας οι έννοιες Αγάπη, Έρωτας, Πόθος και Πόλεμος; Ή με άλλα λόγια, γιατί ο άνθρωπος αγαπά τον πόλεμο;
Στο έργο μου αυτά είναι τα ερωτήματα που απασχολούν τον κεντρικό χαρακτήρα, τη Σοφία, μια σκηνοθέτιδα του κινηματογράφου και το συνεργείο της ταινίας την οποία σκηνοθετεί. Καθώς το έργο εξελίσσεται, το κοινό ακολουθεί το συνεργείο, καθώς αυτό συναντά και συνδιαλέγεται με τις πρωταρχικές εικόνες της Αγάπης, του Πόθου, τον Έρωτα και του Πολέμου.
Τι είναι αυτό που τους παρακινεί;
«Ο θάνατος ενός ανθρώπου είναι μια τραγωδία. Ο θάνατος εκατομμυρίων είναι μια στατιστική», είπε ο τύραννος Στάλιν, που αφάνισε εκατομμύρια συντρόφους του. «Θέλω να ασχοληθώ με προσωπικότητες και όχι απλώς με στατιστικές. Θέλω να παρακάμψω από την υποκρισία της θρησκείας και της πολιτικής, να αγγίξω την ψυχή των θεατών μου», λέει στον αντίποδα η Σοφία, η σκηνοθέτις της ταινίας μέσα στο έργο
«Επιπλέον, όταν ένας θεατής κάθεται στο θέατρο δίπλα μου ελπίζω -αλλά δεν απαιτώ- ότι η δύναμη της τέχνης -είτε είναι ταινία είτε θέατρο ή μουσική- μπορεί να τον αλλάξει, να του εξαλείψει τον φόβο του άλλου, του ξένου, να τον κάνει να δει τον γείτονά του σαν κάποιον με τον οποίο μπορεί να μοιραστεί κάτι και όχι ως απειλή για την ύπαρξή του· για μια στιγμή να μοιραστεί μαζί του μια κοινή αισθητηριακή εμπειρία. Δεν ενδιαφέρομαι να αλλάξω την ανθρωπότητα· δεν είναι αυτή η λειτουργία της τέχνης· ποτέ δεν είχε τη δύναμη να μεταμορφώσει την ανθρωπότητα. Η καλύτερη τέχνη μπορεί μόνο να αγγίξει βαθιά την ψυχή και μέσα από αυτό το άγγιγμα να επιφέρει μια αλλαγή στην αντίληψη των πραγμάτων».
Αυτό το έργο έχει ως στόχο να μετατρέψει τα γεγονότα του πολέμου, τα κοινωνικά, τα πολιτικά και τα θρησκευτικά ζητήματα, σε μια άμεση εμπειρία για τον θεατή, και να αποκαλύψει τα βάθη της ανθρώπινης διαστροφής, καθώς και τα βάθη της ανθρώπινης αγάπης σε τέτοιες απάνθρωπες συνθήκες. […]
Πώς αντιλαμβάνεστε αν ένας μαθητής σας έχει ταλέντο;
* Ηγούμαι εκπαιδευτικών προγραμμάτων για ηθοποιούς. Ονομάζονται Soundings και είναι πολύ έντονα σωματικά και διανοητικά. Οδηγούμε τους ηθοποιούς στα όριά τους. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα γίνεται ξεκάθαρο ποιος έχει το κουράγιο, τη δύναμη, να δουλέψει σκληρά. Εκεί φαίνεται ποιος είναι δρομέας μεγάλων ή μικρών αποστάσεων. Ποιος έχει την εσωτερική σπίθα, το φως, τη φλόγα, την ορμή και τη θέληση. Εδώ θα φανεί ποιος είναι και θα παραμείνει μέτριος.
Το ταλέντο βαραίνει περισσότερο στη ζυγαριά για έναν επαγγελματία ηθοποιό ή η εργατικότητα και η αφοσίωση;
* Συχνά γνωρίζω γονείς που με ρωτούν: Έχει το παιδί μου τη δυνατότητα να τα καταφέρει στο θέατρο; Πολλοί άνθρωποι έρχονται με δυνατότητες που δεν τις αξιοποιούν. Προτιμώ να συνεργάζομαι με κάποιον που δουλεύει σκληρά για να καταφέρει κάτι, παρά με κάποιον που έχει δυνατότητες αλλά που κάνει πολύ λίγα σε σχέση με αυτό. Προτιμώ τη δράση απ’ τη δυνατότητα.
Τι σημαίνει για σας εκπαίδευη ηθοποιού;
* Σημαίνει να προετοιμαστείς για τη σκηνή δουλεύοντας πάντα στα όριά σου κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας ή της προετοιμασίας, ώστε να προσεγγίσεις την «Ολική Δράση», το να είσαι ολοκληρωτικά παρών.
Ταλέντο χωρίς εκπαίδευση μπορεί να σταθεί;
* Ταλέντο χωρίς δουλειά είναι ανεκμετάλλευτο δυναμικό.
Τι είναι αυτό που προσπαθείτε να κατακτήσουν κυρίως οι μαθητές σας;
* Να ανακαλύψουν τα βάθη της δικής τους μοναδικής ανθρώπινης φύσης. Έχουμε ήδη πολλά ρομπότ στο θέατρο, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο…
Η υποκριτική χρειάζεται έλεγχο και πειθαρχία;
* Η υποκριτική χρειάζεται αυστηρότητα και, όπως πολύ εύστοχα έθεσε ο Αρτώ, κάθε μορφή αυστηρότητας είναι σκληρότητα.
Τι προσφέρει αληθινή ευχαρίστηση στον καλλιτέχνη;
* Το να βρει το βάθος του ρόλου που υποδύεται και να βρει τρόπους να μοιραστεί αυτό το βάθος με ένα κοινό.
Έχετε γράψει πάνω από 40 θεατρικά έργα. Ποια είναι τα θέματα που κυρίως σας ενδιαφέρουν;
* Τι είναι ο έρωτας; Γιατί ο έρωτας είναι συγκριτικά αδύναμος σε σχέση με το μίσος, τον πόλεμο, την εκδίκηση; Γιατί το θηλυκό είναι τόσο υποτιμημένο στον δυτικό πολιτισμό; Αυτές είναι οι ερωτήσεις που με απασχολούν. Αυτές με ενδιαφέρουν. Οι απαντήσεις μου δείχνουν το δρόμο για το πώς θα δουλέψω και το πώς θα «παίξω».
Η μνήμη και η παρατήρηση τι ρόλο παίζουν στο θέατρο;
* Η μνήμη είναι μια μορφή να επαναφέρεις και να ξαναζωντανεύεις το παρελθόν. Μια μορφή φαντασίας· και η φαντασία στο θέατρο είναι ένα εργαλείο δημιουργίας εικόνων. Σε βοηθάει να δημιουργείς εικόνες μέσα στις οποίες μπορείς ή δεν μπορείς να δημιουργήσεις ζωή και ζωντανό λόγο πάνω στην σκηνή. Το θέατρο έχει τις ρίζες του σε εικόνες-αρχέτυπα που έχουν αποκρυσταλλωθεί μέσα από την παράδοση του γραπτού και προφορικό λόγου. Γι’ αυτό ονομάζω το θέατρο που κάνω «Θέατρο των Εικόνων». Οι εικόνες για τις οποίες μιλάω βρίσκονται και συχνά αναδύονται απ’ το υποσυνείδητο, και γι’ αυτόν τον λόγο είναι πολύ χρήσιμο να είμαστε προσεκτικοί παρατηρητές των ονείρων μας και των φαντασιώσεών μας, μέρα νύχτα.
Το εργαστήριό σας λέγεται «Soundings / Αντηχήσεις». Γιατί επιλέξατε έναν όρο από την ωκεανογραφία για να το προσδιορίσετε;
* Ένας ηθοποιός πρέπει πάντα να ψάχνει σε βάθος την τέχνη του· ο παλιός τρόπος να οδηγεί κανείς ένα σκάφος ήταν να στέλνει ηχητικά σήματα και να αντιλαμβάνεται, να «ακούει» μέσω της αντήχησης των σημάτων, το ραγματικό βάθος του ποταμού πάνω στον οποίο ταξίδευε, ώστε να μην πέσει σε κάποια ξέρα. Πολλοί ηθοποιοί χάνονται στα αβαθή νερά στα οποία τους σπρώχνει η αδυναμία τους να οδηγήσουν τα σκάφη τους στα ρηχά νερά της επιτυχίας, της διασημότητας ή της αποτυχίας.
Το έργο σας «Αρχαίοι Καθρέφτες / Σύγχρονες Φωνές», που παίχτηκε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αποτελείται από γυναικείους μονολόγους βασισμένους σε αρχετυπικές μορφές. Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς σας έχουν εμπνεύσει;
* Από τα παιδικά μου χρόνια ήμουν συνεπαρμένος από τους ελληνικούς θρύλους, τις ιστορίες και τους μύθους. Ήταν φυσική εξέλιξη για μένα να βουτήξω στα βάθη της ελληνικής μυθολογίας που είναι η πηγή όλης της δυτικής σκέψης και διανόησης, συμπεριλαμβανομένων όλων των φιλοσόφων όπως ο Ηράκλειτος ή και ο Πλάτωνας, που ήθελε να εξορίσει τους ηθοποιούς από την Πολιτεία του. Επίσης έχω εμπνευστεί βαθιά απ’ τον Νίκο Καζαντζάκη.
Σε κάθε ηθοποιό ταιριάζει διαφορετικό κλειδί;
* Από τη στιγμή που κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, κάθε ηθοποιός πρέπει να βρει τον δικό του/της τρόπο· και δεν υπάρχει συνταγή για να καταφέρεις κάτι τέτοιο. Δεν υπάρχει μια συνταγή για όλον τον κόσμο σε αντίθεση με όσα υποστηρίζει το τρέχον εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο επιδρά τόσο ισοπεδωτικά στα νεαρά σώματα και μυαλά.
Πώς προσεγγίζεται η έννοια του Καθολικού Ηθοποιού;
* Με το να παραδοθείς στη βαθύτερη και απόλυτα υποσυνείδητη φυσική ροή του σώματος και της ψυχής, χωρίς να προσπαθείς να ελέγξεις τα πάντα με το εγώ. Να ανακαλύψεις άλλες δυνατότητες στη φυσική σοφία του σώματος και όχι μόνο μέσω της λογικής και της διάνοιας. Οι ηθοποιοί πρέπει να μάθουν να εμπιστεύονται τον εαυτό τους για λογαριασμό τους και όχι να υιοθετούν τις γνώμες των άλλων. Να ανακαλύπτουν τη γνώση, παρά να συλλέγουν πληροφορίες.
Πώς απελευθερώνεται από τις ανασφάλειες ο ηθοποιός;
* Οι ανασφάλειες προέρχονται από την αμφιβολία για τον εαυτό μας. Για τον ηθοποιό αυτό είναι καλό. Κάνει τον ηθοποιό να δουλεύει σκληρότερα για να ξεπεράσει αυτήν την αυτοαμφισβήτηση. Οι ανασφάλειες μπορεί να αποδειχθούν για τον ηθοποιό ένα όχημα για να ανακαλύψει το βάθος και την αξία του. Μπορούν να κάνουν καλό σε κάθε είδους καλλιτέχνη. Ή όπως έχω δηλώσει και αλλού: το θέατρο δεν πρέπει να συγχέεται με την ψυχοθεραπεία.
Η υποκριτική είναι τέχνη ή τεχνική;
* Η άψυχη τεχνική από μόνη της οδηγεί στον αυτοματισμό που είναι θανατηφόρος για τον ηθοποιό. Η τεχνική είναι μοναχά ένας βατήρας που σε βοηθά να ξεκολλήσεις από το έδαφος. Για να πετάξεις ψηλά, να διασκεδάσεις. Δεν υπάρχει, όμως, θέατρο χωρίς το πνεύμα του παιχνιδιού. Η τεχνική συχνά «βρωμίζει» αυτήν τη διαδικασία του παιχνιδιού. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως ο Σαίξπηρ ονόμαζε τους ηθοποιούς του «παίκτες».
Τι θεωρείτε ερασιτεχνισμό σε έναν ηθοποιό;
* Οποιοσδήποτε παίζει μόνο για την ικανοποίηση του εγώ του χωρίς καμία αίσθηση της ευθύνης να επικοινωνήσει το βάθος ενός δοσμένου κειμένου με το κοινό. Ο ηθοποιός είναι εκεί για το κείμενο και όχι το αντίθετο.
«Ένας ηθοποιός δεν είναι ποτέ τόσο καλός όσο όταν σου θυμίζει κάποιο ζώο. Να προσγειώνεται σαν γάτα, να ξαπλώνει σαν σκύλος, να κινείται σαν αλεπού», αυτό έλεγε ο François Truffaut. Συμφωνείτε;
* Όλοι οι ηθοποιοί είναι ζώα, όπως και η υπόλοιπη ανθρωπότητα. Ακόμα και ο Αριστοτέλης ονομάζει τον άνθρωπο λογικό «ζώο». Πολύ συχνά ξεχνάμε το ζώο μέσα μας, το αφήνουμε να μαραζώνει σε πολιτισμένα κλουβιά και τελικά αρρωσταίνει. Οι ηθοποιοί πρέπει να μαθαίνουν να ελευθερώνουν αυτό το φυλακισμένο ζώο και να του επιτρέπουν να μιλήσει με τη δική του φωνή. Δυστυχώς όμως, η φωνή που αφήνουμε να βγει στην καθημερινότητά μας δεν είναι αυτή μιας τίγρης ή ενός λιονταριού αλλά ενός ποντικού ή ενός λαγού.
Έρχεστε συχνά στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Τι παρατηρείτε στην κοινωνία της και πώς θα σχολιάζατε την οικονομική κρίση;
* Οι άνθρωποι εδώ είναι πολύ κουρασμένοι και έχουν δουλέψει πολύ. Υπάρχει μια βαθιά αίσθηση απελπισίας και απόγνωσης που οφείλεται στην αβεβαιότητα του μέλλοντος. Και στην ερώτηση «πότε θα τελειώσει όλο αυτό;», θα απαντούσα λέγοντας ότι: Το να ζεις χωρίς την ελπίδα για θετικές αλλαγές όχι μόνο για το παρόν, αλλά και για το μέλλον των παιδιών σου, είναι ένα βαρύ φορτίο για να το σηκώνεις σε καθημερινή βάση.
Θέλετε να σχολιάσετε το φαινόμενο των πολλών θεάτρων και ηθοποιών σήμερα στην Αθήνα;
* Κατά έναν παράδοξο τρόπο όταν οι καιροί είναι σκληροί, οι καλλιτέχνες γίνονται σκληρότεροι, αφού δεν έχουν τίποτα πια να χάσουν. Αυτό τους ενθαρρύνει να πάρουν μεγαλύτερα και δημιουργικότερα ρίσκα, σαν κάποιου είδους αυτολογοκρισία να έχει αρθεί. Είναι φαινόμενο όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλα μέρη της Ευρώπης που η επιδότηση των τεχνών έχει μειωθεί δραματικά. Και βέβαια ιστορικά, αυτή η πόλη έχει υπάρξει το κέντρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Έχετε κάποιο όραμα για την Ελλάδα;
* Θα ήταν αλαζονικό εκ μέρους μου να πω οτιδήποτε για το όραμα οποιασδήποτε χώρας. Είμαι φιλοξενούμενος εδώ. Να το πω απλά, εκτιμώ την ελληνική κουλτούρα -την τωρινή και την αρχαία- και έχω μεγάλο σεβασμό προς τους ανθρώπους που υποφέρουν σε καθημερινή βάση. Αν υπάρξει οποιοδήποτε όραμα, αυτό το όραμα θα γεννηθεί από αυτά τα πάθη και δεινά και θα πρέπει να προέρχεται από τους Έλληνες και όχι από τους ξένους.
Τι θα θέλατε να πείτε για την ομάδα This Famous Tiny Circus;
* Βρίσκουν το δικό τους δρόμο. Παίρνουν δημιουργικά ρίσκα, συνεχίζουν να δουλεύουν ακόμη και χωρίς επιδοτήσεις ή υποστήριξη. Είναι θαρραλέοι στην ιδιωτική και καλλιτεχνική τους ζωή. Και χαίρομαι πολύ που έχω την ευκαιρία να δουλέψω και να παίξω μαζί τους.
Ποια είναι η σχέση σας με τα ζώα;
* Πέρασα τα παιδικά μου χρόνια στη φύση στο Βόρειο Οντάριο του Καναδά. Έχω μάθει να σέβομαι τα άγρια ζώα και το φυσικό περιβάλλον τους και μου έχουν διδάξει πολλά χρήσιμα πράγματα τα οποία με οδηγούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου. Για παράδειγμα αν θέλεις να δεις από κοντά ένα άγριο ζώο στη φύση, θα πρέπει να μάθεις να μένεις στη σιωπή, να έχεις υπομονή όπως κι εκείνα. Να ακούς τη σιωπή και να μην κάνεις τίποτα. Όσον αφορά τα οικόσιτα ζώα, αυτήν τη στιγμή λατρεύουμε τον γάτο μας τον Pac, που κυριαρχεί στο σπίτι με την παρουσία του, την ανεξάρτητη ιδιοσυγκρασία του και ελπίζω την αγάπη.
• Για την πραγματοποίηση αυτής της συνέντευξης το catisart.gr ευχαριστεί τους Κωνσταντίνο Μάρκελλο και Ελένη Στεργίου (This Famous Tiny Circus theater group), καθώς και την ηθοποιό Χριστίνα Δενδρινού.
• Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο blog του Ryszard Nieoczym: Imaginaltheatre.wordpress.com
• Η επαγγελματική εμπειρία του κ. Nieoczym, σε συνδυασμό με την ικανότητά του να αποκαλύπτει τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, η οποία πάλλεται πίσω από κάθε ανθρώπινη μάσκα, και να αναγνωρίζει με σεβασμό και κατανόηση τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε καλλιτέχνη, επιτρέπει σε κάθε συμμετέχοντα να κάνει ένα σημαντικό βήμα στην πορεία της προσωπικής του καλλιτεχνικής διαδρομής.
Le Théâtre de la Recherche le contre-Courant, Κεμπέκ
Ryszard Nieoczym – Βιογραφικό
Ο Ryszard Nieoczym είναι πρώην μαθητής και συνεργάτης του Γέρζι Γκροτόφσκι τόσο στο θεατρικό όσο και στο παραθεατρικό έργο του. Υπήρξε μέλος του «Teatr Laboratorium» στο Βρότσλαβ της Πολωνίας (1970-1971. Είναι ιδρυτής και συν-σκηνοθέτης (με την Dawn Obokata) της LeTHAL: Le Theatre de l’ Homme Actor’s Laboratorium, ένα Κέντρο Θεατρικής Έρευνας και Πράξης στο Τορόντο του Καναδά. Έχει σκηνοθετήσει πάνω από 50 επαγγελματικές θεατρικές παραγωγές στην Ευρώπη, τον Καναδά και τις ΗΠΑ.
Ως θεατρικός συγγραφέας, έχει γράψει πάνω από 40 θεατρικά έργα τα οποία έχουν όλα παρασταθεί. Το επίκεντρο του έργου του είναι η θεατρική έρευνα και η εμβάθυνση της τέχνης του ηθοποιού. Έχει αναπτύξει ένα δίκτυο καλλιτεχνών μεταξύ της Ευρώπης και του Καναδά που βασίζεται σε ερευνητικά προγράμματα του θεάτρου. Τα σεμινάρια και τα Masterclasses που παραδίδει, υπό τον γενικό τίτλο “Soundings / Αντηχήσεις” λαμβάνουν χώρα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο Κρήτης, Βερολίνο, Γκρατς, Ζάγκρεμπ, Νόβι Σαντ, Στουτγάρδη, Βρυξέλλες, Άμστερνταμ, Κεμπέκ, Μόντρεαλ. Σε συνεργασία με ανεξάρτητες ομάδες από την Ελλάδα, τον Καναδά και την Ευρώπη, ανέπτυξε ένα μεγάλο διεθνές έργο με τίτλο Αρχαίοι Καθρέφτες / Σύγχρονες Φωνές, μια σειρά από παραστάσεις γυναικείων μονολόγων με βάση στις αρχέτυπες μορφές της Μέδουσας, της Κασσάνδρας, της Ψυχή και του Έρωτα, της Πανδώρας και της Πασιφάης, που πραγματοποιήθηκαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Αυτή τη στιγμή διοργανώνει ένα μεγάλο έργο σε συνδυασμό με την Compagnie Achtli στις Βρυξέλλες σε συνεργασία με θιάσους από τον Καναδά, την Ευρώπη και το Μεξικό, υπό τον τίτλο: «Οι Αρχετυπικές μορφές της Αγάπης, της Λαγνείας & του Έρωτα», μια πολυγλωσσική και πολυπολιτισμική performance.
Actor’s laboratorium in Athens
2017
Masterclass
* Οι This Famous Tiny Circus theater group (Κωνσταντίνος Μάρκελλος και Ελένη Στεργίου) στo πλαίσιo του Actor’s Laboratorium in Athens διοργάνωσαν το δεύτερο Masterclass για Ηθοποιούς στην Αθήνα για τη σεζόν 2016-2017 στις 17 – 21 Φεβρουαρίου 2017, με εισηγητή τον Ryszard Nieoczym, πρώην μαθητή και συνεργάτη του Γέρζι Γκροτόφσκι.
Έπειτα από το επιτυχημένο πιλοτικό πρόγραμμα «Love and War Inc. Laboratorium», το οποίο διεξήχθη σε Βρυξέλλες, Αθήνα και Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2016, προχώρηασαν στη δεύτερη φάση του προγράμματος με δύο εργαστήρια «Soundings & Laboratorium» τον Φεβρουάριο και τον Μάιο του 2017.
Η δεύτερη φάση περιλαμβάνει:
1. Για τους νέους συμμετέχοντες μια εισαγωγή στον τρόπο δουλειάς, η οποία αποκαλείται “Soundings, Voice Power / Αντηχήσεις, Ανακαλύπτοντας την Δύναμη της Φωνής” με βασικό άξονα εργασίας και θέμα: «Ο Ηθοποιός Παρών: Η Δύναμη της Φαντασίας και η Καθολική Δράση πάνω στη σκηνή».
2. Για όσους έχουν παρακολουθήσει το περασμένο Laboratorium υπήρξε:
– Συνέχεια της δουλειάς πάνω στα κείμενα του “Love & War Inc.”
– Εμβάθυνση στη δουλειά συνόλου (ensemble training)
Ζητούμενα:
1. Όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να αποστηθίσουν τουλάχιστον έναν μονόλογο οποιουδήποτε χαρακτήρα από οποιοδήποτε έργο επιθυμούν. Οι γυναίκες μπορούν να επιλέξουν είτε αντρικό είτε γυναικείο ρόλο και το αντίστροφο.
2. Όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να γνωρίζουν τουλάχιστον ένα τραγούδι της αρεσκείας τους.
3. Όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να αποστηθίσουν το ακόλουθο κείμενο από τις Βάκχες του Ευριπίδη, το οποίο θα χρησιμεύσει ως χορικό στην δουλειά “Ensemble / Συνόλου”.
Βάκχες-Είσοδος
Ασίας από γας
Ιερόν Τμώλον αμείψασα θοάζω
Βρομίω πόνον ηδύν
Κάματον τ’ευκάματον,
Βάκχιον ευαζομένα
Τις οδώ; Τις οδώ; Τις;
Μελάθροις έκτοπος έστω,
στόμα τ’ εύφημον
Άπας εξοσιούσθω
Τα νομισθέντα γαρ αιεί
Διόνυσον υμνήσω
Ω, Μάκαρ, όστις ευδαίμων
Τελετάς θεών ειδώς
Βιοτάν αγιστεύει και
Θιασεύεται ψυχάν
Εν όρεσσι βακχεύων
Οσίοις καθαρμοίσιν.
Τα τε ματρός μεγάλας όργια
Κυβέλας θεμιτεύων,
Ανά θύρσον τε τινάσσων,
Κισσώ τε στεφανωθείς
Διόνυσον θεραπεύει.
Soundings / Αντηχήσεις
Η Δύναμη της Φαντασίας και Η Καθολική Δράση
Τα Soundings/Αντηχήσεις είναι σχεδιασμένα σαν ένα Masterclass που απευθύνεται σε επαγγελματίες ηθοποιούς, απόφοιτους Δραματικών Σχολών και ηθοποιούς που επιθυμούν να εξελίξουν την τέχνη τους.
Οι στόχοι του Εργαστηρίου είναι:
1. Να προσεγγίσει την έννοια του Καθολικού Ηθοποιού: Η τέχνη και η τεχνική του ηθοποιού ως όχημα που τον οδηγεί στα σωματικά και φωνητικά του όρια μέσα σε συνθήκες μονολόγων ή ολόκληρων σκηνών.
2. Να δώσει στον ηθοποιό την ευκαιρία να ανακαλύψει την ευχαρίστηση να παρίσταται ολοκληρωτικά πάνω στην σκηνή. Να τον βοηθήσει να ανακαλύψει το βάθος της τέχνης και της τεχνικής του.
3. Να τον βοηθήσει να αναπτύξει περεταίρω δίχως συμβιβασμούς και ανασφάλειες τις τεχνικές που αφορούν τη σκηνική του παρουσία σε ακροάσεις και γενικότερα στην ανταγωνιστική αγορά του θεάματος
Όλες οι μέθοδοι των Soundings/ Αντηχήσεων βασίζονται στις κοινές βασικές αρχές της άμεσης εμπειρίας: Από την Πράξη στη Θεωρία! Οι ηθοποιοί δουλεύουν/παίζουν πάνω σε μια σειρά σωματικών ασκήσεων/κύκλων, όπως αυτοί περιγράφονται αναλυτικά παρακάτω.
Για τους παλιούς συμμετέχοντες η δουλειά/παιχνίδι προσφέρει τη δυνατότητα επανασύνδεσης με το σώμα, την πρωταρχική φωνή και την εσωτερική τους δύναμη και ροή, ενώ παράλληλα τους δίνεται η ευκαιρία να συνεχίσουν την αναζήτηση του βάθους στους ρόλους και στα κείμενα πάνω στα οποία δουλεύουν.
Οι νέοι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα να μοιραστούν την εμπειρία με τους παλαιότερους αρχίζοντας να δουλεύουν/παίζουν με τη διαδικασία προετοιμασίας και άσκησης του σώματος και της φωνής τους για την Καθολική Δράση.
Η Δύναμη της Φαντασίας
Το σώμα, η ψυχή, ο νους έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν εικόνες και φαντασίες που εδράζονται σε αρχετυπικά βάθη. Για τον ηθοποιό ή τον performer αυτά τα βάθη είναι δυνατόν να χαρίσουν στην τέχνη και την τεχνική του την απαραίτητη δύναμη, την ολοκληρωτική παρουσία και την ιδιαίτερη λάμψη που λείπει από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, πολλές φορές κι από την ίδια την παράσταση. Αυτή η αρχετυπική διάσταση μπορεί μόνο να αποτυπωθεί στην εμπειρία του ηθοποιού και του κοινού ως ΕΙΚΟΝΑ, και γι’ αυτό τον λόγο το θέατρο του Ryszard Nieoczym θα μπορούσε να ονομαστεί “Θέατρο των Εικόνων”.
Soundings – Περιγραφή
Μια σύντομη σημείωση προς τον επαγγελματία ηθοποιό:
Τα εργαστήρια “Soundings / Αντηχήσεις” (ναυτικός όρος που χρησιμοποιείται στην ωκεανογραφία για την εξερεύνηση των βυθών της θάλασσας), είναι δομημένα κατά τρόπο τέτοιον ώστε να αναφέρονται και να χρησιμεύουν τόσο στους σπουδαστές του θεάτρου (με την ευρεία έννοια), όσο και στους επαγγελματίες ηθοποιούς. Οι “Αντηχήσεις” μπορούν να θεωρηθούν ως μια διαδικασία αναζωογόνησης και όξυνσης των δεξιοτήτων και της πρωταρχικής ορμής του καλλιτέχνη του θεάτρου, ειδικότερα αν οι επιδεξιότητές του αυτές έχουν αμβλυνθεί και στομωθεί από την κατάχρηση ή από την ελλιπή τους χρήση. Σκεφτείτε ότι το “Αντηχώντας τα βάθη” μπορεί να περιγραφεί ως μια διαδικασία κατά την οποία ανακαλύπτουμε πόσο απαραίτητο είναι να τροχίζουμε και να στιλβώνουμε ένα «θαμπό μαχαίρι», τις φορές που, όπως λέει θρηνώντας ο Άμλετ “νωθρές και άγευστες και πληκτικές μου φαίνονται όλες οι χρήσεις αυτού του κόσμου”.
Οι 3 Κύκλοι των “Soundings /Αντηχήσεων”
Το σώμα είναι ένα βασικό εργαλείο για τον ηθοποιό-ερμηνευτή-άνθρωπο. Με απόλυτο σεβασμό στο σώμα, ο συμμετέχων ξεκινά να το εξερευνά μέσα από μία σειρά ενεργειών – παιχνιδιών κατάλληλα σχεδιασμένων, έτσι ώστε να το ξυπνούν αβίαστα, χωρίς καμία πίεση ή προσπάθεια, αναπνοή την αναπνοή, στιγμή την στιγμή, σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο και τα υπόλοιπα σώματα – συνεργάτες. Στόχος του συμμετέχοντα: να ανακαλύψει τα όριά του και να τα ξεπεράσει ξεκινώντας κάθε φορά από το σημείο μηδέν.
Κύκλος 1: Ξύπνημα του Σώματος
Η Αναπνοή: Οι συμμετέχοντες επαναπροσδιορίζουν την έννοια της βαθιάς αναπνοής και αρχίζουν να αναγνωρίζουν τα μπλοκαρίσματα στο σώμα τους και ειδικά στο ηλιακό πλέγμα και να τα ελευθερώνουν.
Ξυπνώντας το Σώμα, διατηρώντας το Πνεύμα του Παιχνιδιού: Mέσω της διαδικασίας της βάθυνσης της αναπνοής, θα αρχίσουν να ανοίγουν τα ενεργειακά τους κέντρα
Τα 6 Πεδία Δράσης: Ακρίβεια στην κίνηση και στον ρυθμό με και χωρίς τους παρτενέρ.
Τρέξιμο και ρολάρισμα: Με παρτενέρ και χωρίς. Παύσεις και εκρήξεις. Παγώματα. Ακραίες εναλλαγές επιπέδων ενέργειας, αλλαγές ταχυτήτων, από το πιο γρήγορο και έντονο στο πιο αργό και ήπιο.
Έμφαση στις αντιθέσεις: Ούτως ώστε να αποκαλυφθούν οι ποικιλίες και οι φυσικές δυνατότητες της φαντασίας που ελευθερώνουν το σώμα και το κάνουν δημιουργικό, πέρα από κάθε συνήθεια ή κλισέ… Ο κάθε καλλιτέχνης πρέπει να ανακαλύψει τον δικό του / της τρόπο μέσα από τον οποίο θα μπορεί (μέσα από την κυκλική επανάληψη του training) να αναπτύξει ένα πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις ατομικές του ανάγκες.
Κύκλος 2: Η Φωνή
Η φωνή είναι το βαρόμετρο της ψυχής.
Στόχος του εργαστηρίου είναι να απελευθερωθεί ο συμμετέχων από τα ψυχικά και σωματικά του εμπόδια και να συναντηθεί με την πραγματική (πρωταρχική, έμφυτη, ζωώδη) φωνή, αυτή που είχε ως παιδί, να ανακαλύψει την δύναμη και τις ποιότητες της και να μάθει να χρησιμοποιεί την «Πλήρη Φωνή» του. Αυτή η διαδικασία στηρίζεται στην αντίληψη του Stanislavski για την «οργανική βάση όλων των σωματικών δράσεων» και στη μέθοδο του Grotowski για «τον εντοπισμό, την απελευθέρωση-ενεργοποίηση των ηχογόνων πηγών του σώματος».
Κύκλος 3: Οι Εικόνες: Τραγούδι & Κείμενο
Οργανική Σύνδεση: Η δουλειά/παιχνίδι με το κείμενο και το τραγούδι είναι μια διαδικασία φυσικής ένωσης της φωνής, του σώματος, του ρυθμού και του λόγου (ή του τραγουδιού) και η οργάνωσή τους σε «εικόνες», κάτι που συχνά απαιτεί την υπέρβαση των ορίων μας για την απελευθέρωση των φωνητικών και συναισθηματικών κέντρων στο σώμα.
Εικόνες: Κάθε πτυχή της δουλειάς/παιχνιδιού στο θέατρο (φωνή, σώμα, κείμενο, τραγούδι), έχει τις ρίζες της σε αρχετυπικά πρότυπα: την αγάπη, την προδοσία, την απόρριψη, την εγκατάλειψη, το μίσος, τη λύπη, τη χαρά, την εκδίκηση: δηλαδή το σύνολο της ζωής του ηθοποιού/ανθρώπου. Οι εικόνες αναπτύσσονται μέσα από μια σειρά συνειδητών δράσεων ή και αντι-δράσεων, αφού η σιωπή και η ακινησία αποτελούν από μόνες τους ισχυρές εικόνες.
Άρθρωση: Με πλήρη φωνή και με ολόκληρο το σώμα να συμμετέχει, ο συμμετέχων θα μάθει να καταπολεμά τις άσχημες συνήθειες της καθημερινής και πρόχειρης ομιλίας. Αυτό σημαίνει ότι το στόμα, η γλώσσα και ολόκληρο το πρόσωπο ζωντανεύουν και «παίζουν» μαζί του, στην προσπάθειά του να σπάσει τη «μάσκα της καθημερινότητάς» του.
Η δουλειά/παιχνίδι, λοιπόν, μπορεί να περιγραφεί ως μια προοδευτική μετάβαση και εξέλιξη από το σημείο μηδέν (μια ήρεμη, σε ακινησία, εγρήγορση) μέσω της βαθιάς και ολοκληρωμένης αναπνοής, στο ξύπνημα του σώματος μέσω μιας σειράς φυσικά οργανωμένων δράσεων και εικόνων, ως την απελευθέρωση της πραγματικής φωνής, με σύμμαχο το τραγούδι και το κείμενο και έμφαση στην καθαρή άρθρωση.
1. How old were you when you decided to get into theater? What forced you to make this decision?
* AS part of the Polish Community in Kirkland Lake I started performing in the church choir age 12 and continued by organizing concerts and performances at the old Polish Hall; since I had a soprano voice at the time I was encouraged to sing in public school and high school and on occasion on the local TV station. In high school we had a Welsh teacher who encouraged me to perform in the annual school productions especially the Gilbert & Sullivan musicals. No one forced me to do it. It somehow seemed natural.
2. What do you remember from your younger years in Poland?
* I was not born in Poland but in a German refugee camp after the war; my parents had been prisoners of war and later met in a refugee camp; my memories of that period are primarily of travelling in trains across Europe.
3. You were a student and a collaborator of Grotowski. What are your memories from him?
* I shall be writing a long section on Grotowski and my collaboration with him over a 20 year period in my blog under the title: The Garderoba Talks; Garderoba is the Polish word for Green Room where actors meet before and after performances; these will be selections from a book I am currently writing about him called Grotowski: Charisma & Shadow.
4. What’s exactly LeTHAL (Le Theatre de l’ Homme Actor’s Laboratorium), in Toronto, Canada?
* For many years we ran our theatre company from our own performance space in Toronto: we were a Theatre Research and Repertoire Performance Company. After 25 years of producing plays, organizing theatre festivals and conducting Master workshops for professional actors we resigned from running a theatre and created a context to work both in Canada and abroad. For further information on LeTHAL ’ s history go to my blog: Imaginaltheatre.wordpress.com
5. Please tell us something about “Archetypes of Love, Lust and Eros”. What does your new project “Love & War Inc.” talk about?
* Here is a quote from our brochure:
SYNOPSIS: Archetypes: Love Lust Eros & War
Why do human beings love and lust after War? How can we explore the primal roots of what we in our western culture call Love, Lust, Eros and War? Or put another way, why does Man (as a collective noun which includes women) love War?
These are the questions that drive Sophia, a movie director within the play, and her film crew. As the play unfolds, the audience follows this crew as they explore the primal images of Love, Lust, Eros and War.
What motivates them?
“The death of one person is a tragedy; the death of millions is only a statistic” said the tyrant Stalin as he wiped out millions of his own people.
“I want to deal with individuals and not merely statistics. I want to get beyond the hypocrisy of religion and politics to touch the soul of my viewers” says Sophia, the director in the play.
“Furthermore, when a viewer sits in the theater next to me what I hope for but cannot demand is that the power of art– whether film or theatre or music –can change perception, to eliminate the fear of the other, of the stranger, to see me as a neighbour sitting next to him or her and not to see me as a threat to their being; for a moment to share a common aesthetic experience. I am not interested in changing humanity; that is not the function of art; it has never had the power to transform humanity. The best art can do is to touch deeply the soul and in that touching change perception.”
This play aims to transform the events of War—the social, political, and religious issues-into a direct experience for the viewer, and to reveal the depths of human depravity as well as the depths of human Love in such inhuman conditions.
6. How can you find out if a student of yours has talent?
* I conduct projects for performers called Soundings which is a very intense physical and mental training to push actors to their limits; within a very short time it becomes clear who has the courage, the strength and commitment to work hard; from this it is possible to see who can be a short distance runner or a long distance runner; who has the inner light / the fire / the drive and determination and who is and will remain mediocre.
7. What’s more important for a professional actor: Το be talented or focused and hard working?
* I have often met parents who ask me: does my son / daughter have the potential to make it in theatre. Many people come with potential but who do nothing; I would rather to work with someone who can work hard and achieve something rather than someone who has potential but can do very little. I prefer actual over potential.
8. What does “actor’s training” mean for you?
* It means always to go to the limits, to find the total act in the training process so that it can be found in performance in front of an audience.
9. Is talent enough even without the training?
* Talent without training is only unrealized potential.
10. What is it that you want your students to achieve?
* To discover the depths of their own humanity; we already have too many robots in the theatre, television and film.
11. Does acting need control and discipline?
* Acting requires rigour and as Artaud so eloquently put it, any form of rigour is cruelty.
12. What is it that can offer satisfaction to an artist?
* To find the depth of the role he / she plays and finding the ways to share that depth with an audience.
13. You have written over 40 plays. What are the subjects that mostly interest you?
* What is love? Why is love so weak in comparison to hate, revenge and war? Why has the feminine been so downgraded in Western culture? It is the question that interests me and how to work / play with the questions.
14. How important are memory and observation in theater?
* Memory is a form of re-creating the past; a form of fantasy and fantasy is a function of imagination; of creating images that we can or cannot live with. All theatre is rooted in images which includes the written and spoken word; which is why I call the theatre I do Imaginal Theatre. Images emerge from the unconscious which is why we must be careful observers of our day dreams, night dreams and fantasies.
15. You named your workshops after a nautical term “Soundings”. Why did you make that choice?
* An actor must always search for depth in his / her craft; the old way of guiding one’s craft through the water was to sound the depth of the river one was travelling upon so as not to run aground; too many actors run aground in the shallows of their inability to guide their vessels through the treacherous shallows of success, fame and failure.
16. Your play “Ancient Mirrors / Modern Voices” involves female monologues based on archetypal figures from Ancient Greek Mythology. Do you find inspiration in Ancient Greek Writers?
* Since childhood I have been fascinated by Greek legends stories and myths; it was a natural progression for me to delve into the depths of Greek mythology which is the source of all western thought including our dear philosophers such as Heraclitus and even Plato who wished to ban the actors from his Republic. Also I have been deeply inspired by the writings of Nikos Kazantzakis.
17. Do you think every actor has to find a different “key” for himself?
* Since very human being is unique each actor must find his / her own way; and there are no formulae to achieve this; not one formula for all people contrary to so much of what education does to young bodies and minds.
18. What does “Total Actor” mean to you?
* To give over; to surrender; to submit to the deep and mostly unconscious currents in body and soul and not try to control everything with the ego; to discover other possibilities through the natural wisdom of the body and not only via the intellect; to learn to trust oneself for oneself and not merely to accept the opinions of others; to discover knowledge rather than to accumulate information.
19. How can an actor get rid of his/hers insecurities?
* Insecurities arise from self-doubt; in an actor this is good; it makes the actor work harder to overcome the self doubt; insecurities can be a goad to find depth and meaning; not a bad thing for an artist in any discipline. Or as I have stated elsewhere: what theatre must do is cure itself of therapy.
20. Acting is an art or a technique?
* Technique alone without heart leads to automatism which is deadly for an actor; technique is only a trampoline to get you to rise above the ground; to soar to play to have fun; there is no theatre without the spirit of play; technique often hinders this process of “playing”. We should always remember that Shakespeare called his actors “players”.
21. What do you consider “amateurism” for an actor?
* Anyone who plays only for the ego gratification without any sense of responsibility to communicate the depth of a given text with an audience; the actor is there for the text and not the other way around.
22. “An actor is never so great as when he reminds you of an animal – falling like a cat, lying like a dog, moving like a fox” said Francoise Truffaut. Do you agree?
* All actors are animals as is the rest of humanity; even Aristotle says: man is a rational animal; too often we forget the animal in us which languishes in cultured cages and becomes diseased; for actors they must learn to release this caged animal and allow its voice to speak. Alas however, the voice that emerges is not that of a lion or a tiger but that of a mouse or a rabbit.
23. For the last few years you have been visiting Greece quite often. What do you have to say about society and the economic crisis in Greece?
* People here and now are very fatigued and over worked; there is a sense of a deepening despair due to the unknown future; and the question “when will this ever end?” to live without hope of positive changes not just for the present but for the future of our children. These are heavy burdens to bear on a daily basis.
24. Today in Athens you can find a disproportionately great number of stages and actors. What would you say about this phenomenon?
* In a paradoxical way when times are tough the artists get tougher, as if they have nothing to lose anymore; this encourages taking greater creative risks as if some form of self-censorship has been lifted. It is a phenomenon not only in Greece but other parts of Europe as well where the funding to the arts has been cut drastically. And of course historically the city has been the hub of artistic creativity; this is where the audience lives.
25. Do you have a certain vision for Greece?
* I would be presumptuous of me to say anything about the vision for any country; I am a guest here. Simply put, I am appreciative of Greek culture – both present and ancient – and have a great respect for the suffering people must endure on a daily basis. If vision is to come it will come from this suffering and it must and will come from the soil of Greece, not from outside.
26. What would you like to say about “This Famous Tiny Circus theater group”?
* They are finding their own path; they take creative risks; they continue to work without many subsidies; they are courageous in their private and artistic life. And I very much appreciate the opportunity to work and play with and for them.
27. What’s your relation to animals?
* I spent my childhood in the wilderness of Northern Ontario Canada; I have learned to respect the wild animals in their natural habitat and they have taught me much, which has stood me in good stead throughout my life. For example, if you wish to see a wild animal in the wilderness you must become as silent and patient as they are. Listen to the silence and do nothing. As for domesticated animals we currently worship our cat named Pac who dominates the house with his presence, independence and I hope love.
