«Τηλεφώνησε ο γιος σου». Η παράσταση της τέλειας απλότητας από τη Μαριτίνα Πάσσαρη

Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου

Μπορούμε να γεννηθούμε γέροι, όπως μπορούμε να πεθάνουμε νέοι. Ζαν Κοκτώ

Δύο ξεχωριστές φωνές του θεάτρου μας, που έχουν ομορφιά, πάθος, συναίσθημα και διαύγεια, τη Μαρία Ελένη Μακρή και τη Μαριτίνα Πάσσαρη, παρακολουθήσαμε πρόσφατα στο «Μικρό Κεραμεικό», στο υπέροχο έργο «Τηλεφώνησε ο γιος σου».

Η παράσταση αυτή, βασισμένη σε έργο των Ιγνάθιο δελ Μοράλ και Μαργαρίτα Σάντσεθ, σε μετάφραση Μαρίας Χατζηεμμανουήλ και σκηνοθεσία / δραματουργία Μαριτίνας Πάσσαρη, αποτελεί σαφώς έναν από τους πιο πολύτιμους θεατρικούς θησαυρούς των ημερών μας.

Ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα της εποχής μας, η Σιμόν ντε Μπωβουάρ, έχει διατυπώσει μια ιδιαιτέρως εύστοχη ερώτηση: «Είναι οι ηλικιωμένοι ανθρώπινα πλάσματα;». Το ερώτημα παραμένει ανοιχτό στην αμφιβολία. Μήπως τα γηρατειά κατάντησαν να γίνουν ένα ντροπιασμένο μυστικό, ένα απαγορευμένο θέμα και θέαμα;

Με χιούμορ, τρυφερότητα και βαθιά ευαισθησία, το έργο φωτίζει την εγκατάλειψη των ηλικιωμένων και τη μοναξιά των φροντιστών, εναλλάσσοντας θλίψη, γλυκύτητα και γέλιο.

Πέρα από μια ιστορία για την Τρίτη Ηλικία, εξετάζει πολυδιάστατα σύγχρονα θέματα: τις σχέσεις των παιδιών με τους ηλικιωμένους (ή ασθενείς) γονείς τους, την αμηχανία μας μπροστά στην αρρώστια, την ασυνεννοησία ανάμεσα στις γενιές, αλλά και τη θεραπευτική αξία της αφήγησης ιστοριών (εδώ από τον κινηματογράφο και το ραδιόφωνο) ως μια από τις τελευταίες χαρές της ζωής.

Προσωπικά, θυμάμαι πως κάποια στιγμή κουράστηκα τόσο πολύ από τις ευθύνες και το άγχος του «γονιού» και την αντιστροφή των ρόλων που έβαλα τα κλάματα και μέσα μου ζήτησα σπαρακτικά να επανέλθω και να γίνει αυτή η ανήμπορη γυναίκα που έβλεπα μπροστά μου ξανά η μαμά μου. Η μαμά που ήξερα. Μια γλυκιά εκδίκηση. Για τη σωτηρία της ψυχής, της δικής της και της δικής μου…

Η Μαριτίνα Πάσσαρη [στον ρόλο της Χούλια] με συναίσθημα, ρομαντισμό και λυρισμό μάς υποχρεώνει να δούμε τη ζωή διαφορετικά. Με την υπενθύμιση ότι η ζωή δεν τελειώνει όταν φτάνει η Τρίτη Ηλικία. Αλλά συνεχίζεται μέχρι τα βαθιά γεράματα δίνοντάς μας χαρά εφόσον, βέβαια, το αντιληφθούμε…

Με περισσή δεξιοτεχνία η Μαρία Ελένη Μακρή – στον ρόλο της Τερέζας, της γηραιάς κυρίας – μάς χαρίζει μια σπάνιας ευαισθησίας και λεπτότητας ερμηνεία, σε όλη τη διάρκεια του έργου και ειδικά στη σκηνή του ονείρου, που είναι ανεπανάληπτη.

Κορυφαία η προσφορά της Αλίκης Καζούρη στην απαιτητική κίνηση των ηθοποιών.

Τα σκηνικά και οι φωτισμοί της Ζωής Μολυβδά Φαμέλη προσθέτουν τις δικές τους εικαστικές πινελιές στον πίνακα της ζωής.

Ο Στάθης Ιωάννου ολοκληρώνει το μεγάλο θαύμα του «Μικρού Κεραμεικού» υπογράφοντας την επιμέλεια της μουσικής και το ηχητικό περιβάλλον.

Στο σημεία αυτό αξίζει να υπογραμμίσω πόσο σημαντικό είναι που το έργο δίνει ίσο χώρο και χρόνο στη ζωή και τα συναισθήματα του φροντιστή. Θα αναφέρω μάλιστα ότι κάποτε είχα ακούσει την εισήγηση ενός ψυχιάτρου για τους φροντιστές. Είχε πει: «Προσέξτε, γιατί πριν χαθεί ο ασθενής, κινδυνεύετε οι φροντιστές να χάσετε τον εαυτό σας».

Στο σημείωμά της η σκηνοθέτιδα Μαριτίνα Πάσσαρη τα λέει όλα: «Το θέατρο που αγαπάμε οφείλει να συγκινεί και να αφυπνίζει, να βάζει ερωτήματα. Ποιος έχει πραγματικά απαντήσεις για την άνοια ή το Αλτσχάιμερ, πώς επιδρά στην προσωπικότητα ο χρόνος που ανελέητα κυλά; Πότε πεθαίνει κανείς; Όταν σταματά να αναπνέει, όταν σκοτώνει το παρελθόν του ή όταν χάνει τις αναμνήσεις του;».

Ας σκεφτούμε τα τελικά ταξίδια που περιγράφονται στην Οδύσσεια του Ομήρου, στον Βασιλιά Ληρ του Σαίξπηρ δίνοντας σημασία στο πάθος.

Ας ακούσουμε ξανά τις ιστορίες των ηλικιωμένων συγγενών και φίλων προσεκτικά, με άγρυπνο αυτί και ολάνοιχτα μάτια. Τι θέλουν να μας διηγηθούν μέσα από αυτές; Τι δύσκολες εμπειρίες είχαν; Ποια τραύματα κουβαλούν στην ψυχή τους; Πόσο πόνο; Ίσως έτσι καταλάβουμε καλύτερα τη συμπεριφορά τους απέναντί μας όλα αυτά τα χρόνια, από τον καιρό που γεννήθηκαν μέχρι σήμερα. Γιατί μας θύμωναν, γιατί μας έκαναν παρατηρήσεις, γιατί μας χτυπούσαν ίσως, γιατί δεν μπορούσαν να μας εκδηλώσουν αγάπη και στοργή… Ξέρετε πόσο λυτρωτικό μπορεί να γίνει αυτό; Πόση ανακούφιση μπορεί να φέρει στην καρδιά, πόσα παράπονα από χρόνια να απαλείψει;

Καταλήγοντας θα πω ότι το «Τηλεφώνησε ο γιος σου» είναι η παράσταση της τέλειας απλότητας. Μη με θεωρήσετε υπερβολική, όμως είναι προτιμότερο να παρακολουθήσετε αυτή την παράσταση, παρά να διαβάσετε μια στίβα βιβλία για το Διαφωτισμό.

***

«Τηλεφώνησε ο γιος σου» στον Μικρό Κεραμεικό από τη Μαριτίνα Πάσσαρη