Η βασιλόπιττα, μετά των υπασπιστών της μελομακαρούνων και κουραμπιέδων…
Παράθεση της φράσης του Δημητρίου Καμπούρογλου [14.10.1852 – 21.2.1942], στο περιοδικό “Μικρασιάτικα Χρονικά”, 1963
***
Σε προηγούμενο άρθρο για το χειμερινό ηλιοστάσιο, είχαμε γράψει ότι τα Χριστούγεννα είναι κάτι σαν συνέχεια της αρχαίας γιορτής του ήλιου που γιορταζόταν στην Αρχαία Ελλάδα στα τέλη Δεκεμβρίου. Δηλαδή, πολύ απλά τα Χριστούγεννα αντικατέστησαν κατά κάποιο τρόπο τη λατρεία του ήλιου με αυτή του Χριστού ως Θεανθρώπου.
Σύμφωνα λοιπόν με μια εκδοχή και τα μελομακάρονα είναι ουσιαστικά μια παραλλαγή των γλυκών που έφτιαχναν οι Αρχαίοι Έλληνες κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, δηλαδή στη γιορτή του Ήλιου.
Σαφώς δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τα γλυκά αυτά είχαν την ίδια μορφή με τα σημερινά μελομακάρονα, παρά μόνο ότι αποτελούνταν από τις ίδιες πρώτες ύλες (αλεύρι, μέλι, καρύδια ή άλλοι ξηροί καρποί).
Έτσι το γλυκό αυτό πέρασε και στις μέρες μας και έγινε κατά κάποιον τρόπο συνώνυμο με τα Χριστούγεννα.
Αργότερα, όταν η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού, ονομάστηκε: μέλι+μακαρία = μελομακάρονο και καθιερώθηκε ως γλύκισμα του 12ημέρου, κυρίως από τους Μικρασιάτες Έλληνες και με το όνομα «φοινίκια». Οι Λατίνοι και αργότερα οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone που τελικά κατέληξε να σημαίνει το σπαγγέτι. Τέλος, περίπου από το 1500 μ.Χ. και μετά στη Γαλλία και την Αγγλία, ένα είδος αμυγδαλωτού μπισκότου, παρόμοιο με τον “εργολάβο”, ονομάστηκε «macaroon» (το γνωστό σε όλους σήμερα «μακαρόν»).
Αναφορές ως εκ τούτου θέλουν το όνομα του χριστουγεννιάτικου γλυκού να έχει τις ρίζες του στο νεκρώσιμο δείπνο που ετοιμαζόταν κατά τον Μεσαίωνα. Η μακαρωνία, όπως αποκαλούνταν, υπήρξε το πιάτο που έτρωγαν όσοι παρίσταντο στην νεκρώσιμη ακολουθία.
Με τη σειρά του, το όνομα του πιάτου μακαρωνία, φαίνεται πως σχετίζεται με τις μακαρίες. Μικρά ψωμιά, πιθανότατα στο σχήμα του σημερινού μελομακάρονου, τα οποία μοιράζονταν κατά τη διάρκεια μιας κηδείας. Αδιευκρίνιστο πώς και γιατί, κάποια μακαρία (ψυχόπιτα) βούτηξε σε γλυκό μέλι και έτσι προέκυψε το μελομακάρονο.
Το μελομακάρονο είναι ελληνικό γλύκισμα που παρασκευάζεται βασικά από αλεύρι, σιμιγδάλι, λάδι, χυμό πορτοκαλιού και μέλι. Κατατάσσεται όπως και οι κουραμπιέδες στα πατροπαράδοτα εθνικά γλυκίσματα που θεωρούνται απαραίτητα σε κάθε ελληνική οικία ιδιαίτερα την περίοδο των Χριστουγέννων.
Τυπικά συστατικά των μελομακάρονων είναι το αλεύρι και το σιμιγδάλι, ζάχαρη, ξύσμα ή και χυμός πορτοκαλιού, κονιάκ, κανέλα και άλλα αρωματικά, λάδι, μέλι και νερό. Το μελομακάρονο στην αγγλική γλώσσα λέγεται “small honey cake”.
Πλούσια σε αντιοξειδωτικά λόγω του λαδιού, τα μελομακάρονα είναι πιο υγιεινά σε σύγκριση με τους κουραμπιέδες, επειδή όταν παρασκευάζονται με ελαιόλαδο και όχι με βούτυρο περιέχουν λιγότερα κορεσμένα λιπαρά, τα οποία είναι ευεργετικά για το καρδιαγγειακό σύστημα.
Τα μελομακάρονα σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας τα συναντάμε όλο το χρόνο, γιατί είναι ένα από τα πιο γευστικά γλυκά, που υπάρχουν στην γκάμα της ζαχαροπλαστικής.
Οδεύοντας προς το σήμερα, μάθαμε πως τα μελομακάρονα λέγονταν μελομακάρουνα μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.
Ετυμολογία
Μακαρόνι <ιταλ. maccaroni πληθ. του maccherone < maccare <μεσαιων. μακαρωνία =νεκρόδειπνο με βάση τα ζυμαρικά <αρχ. μακαρία=κομμάτι άρτου στο σχήμα του μελομακάρονου, που προσφερόταν μετά την κηδεία (ψυχόπιτα) < μάκαρ=ευτυχισμένος, ευλογημένος.
Στα νεότερα χρόνια, ένα παρόμοιο με τη μακαρία γλύκισμα εμποτισμένο με μέλι ονομάστηκε μελομακάρονο. Οι Μικρασιάτες το καθιέρωσαν ως γλύκισμα των εορτών του 12μερου, με το όνομα φοινίκι, από το ελληνιστικό φοινίκιον = το φρούτο τού φοίνικα (χουρμάς) < υποκορ. του φοῖνιξ, πιθανότατα λόγω χρώματος και σχήματος.
Οι Έλληνες για τουλάχιστον 3.000 χρόνια χρησιμοποιούν τα παράγωγα: μακάρι, μακαρίζω, μακάριος, μακαρίτης, μακαριστός κι αργότερα μακαρονάς, μακαρονάδα κ.λπ.
