Τoυ Παναγιώτη Μήλα
Η βιομηχανία του θεάματος, το θέατρο και οι δομές της εξουσίας στο χώρο του, πάντα ενδιαφέρουν εκείνους που το υπηρετούν και εκείνους που το παρακολουθούν.
Όμως δεν μας αφήνει αδιάφορους το φαινόμενο της λογοκρισίας, η προπαγάνδα και ο παραλογισμός εκείνων που πιστεύουν πως είναι προστάτες των Τεχνών.
Τα παραπάνω μπορούμε να τα δούμε στη μαύρη κωμωδία «Ένας καθρέφτης» της Σαμ Χόλκροφτ, που θα παρουσιάσει ο Χρίστος Λύγκας και ο Θεατρικός Οργανισμός «Πρώτες Ύλες», στο «Βρυσάκι», τον Φεβρουάριο.
Το έργο αναφέρεται σε μια ομάδα καλλιτεχνών του θεάτρου η οποία ανεβάζει στη σκηνή ένα απαγορευμένο έργο, κάτω από το ραντάρ ελέγχου της κυβέρνησης σε ένα απολυταρχικό καθεστώς, που δεν κατονομάζεται.
Λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα – που θα γίνει τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου – ο ηθοποιός και σκηνοθέτης της παράστασης Χρίστος Λύγκας μίλησε στο Catisart.
Ένα καλοκαιρινό μεσημέρι του Δεκεμβρίου συναντηθήκαμε στο «Βρυσάκι», στη φιλόξενη αυλή του και ο Χρίστος Λύγκας αναφέρθηκε στη συγγραφέα και στους ήρωές της. Μίλησε για την κριτική, την αυτοκριτική και την ελευθερία του λόγου. Παράλληλα έκανε λόγο για τους θεατές, τα μηνύματα της παράστασης αλλά και τις σημερινές προκλήσεις.
Καλύτερα όμως να παρακολουθήσουμε τη συνομιλία που είχαμε…
***
ΧΡΙΣΤΟ, πώς προέκυψε το έργο «Ο Καθρέφτης»;
*Το «Ένας Καθρέφτης» της Σαμ Χόλκροφτ έρχεται να ολοκληρώσει τη θεματική των έργων πάνω στο ζήτημα της καλλιτεχνικής ελευθερίας και της χειραγώγησης της Τέχνης που άνοιξε το 2023 με το έργο «Ο Μποτιτσέλι στις φλόγες» του Τζόρνταν Τάναχιλ.
ΠΩΣ ένιωσες μπροστά στο χειρόγραφο της Σαμ Χόλκροφτ;
*Εντυπωσιάστηκα από τη δεξιοτεχνία της δραματουργίας που καταφέρνει να αποδώσει ένα τόσο πολύπλοκο σε επίπεδο μορφής έργο χωρίς να χάσει σε κανένα σημείο τον έλεγχο της συνολικής μορφής.
ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ της η Χολκροφτ βρίσκει τρόπους να μας ευαισθητοποιήσει για τις καταχρηστικές δομές της εξουσίας στο χώρο του θεάτρου και ευρύτερα της βιομηχανίας του θεάματος;
*Παρόλο που το έργο αναφέρεται σε ένα φασιστικό καθεστώς και στις μεθόδους περιορισμού της έκφρασης σε αυτό, εντούτοις καθρεφτίζει με αποκαλυπτικό τρόπο πώς το καλλιτεχνικό προϊόν χειραγωγείται από τη βιομηχανία του θεάματος σε όλα τα μήκη και πλάτη του σύγχρονου κόσμου.
ΟΙ ΗΡΩΕΣ της παράστασης και όσα βίωσαν μπορούν να κινητοποιήσουν τον σημερινό θεατή για το φαινόμενο της λογοκρισίας και της προπαγάνδας;
*Ευτυχώς ζούμε σε μία περιοχή του κόσμου όπου το φαινόμενο της λογοκρισίας – πέρα από μεμονωμένα περιστατικά και θεματολογία – δεν κατακλύζει όλη τη δημόσια ζωή της χώρας και κάθε της έκφραση. Έτσι δεν είναι εύκολο να διανοηθούμε ότι θα μπορούσε να συμβούν σε εμάς. Παρ’ όλα αυτά μας αφυπνίζουν και κυρίως μας καλούν να επανεκτιμήσουμε το δώρο της ελευθερίας που βιώνουμε στη χώρα που ζούμε – έστω σε μεγάλο βαθμό.
ΟΙ ΘΕΑΤΕΣ που μεγάλωσαν με λάθη και πάθη θα βρουν κοινά στοιχεία με τους ήρωες της παράστασης;
*Φυσικά καθώς οι πρωταγωνιστές του έργου είναι πρόσωπα παθιασμένα για τέχνη, εξουσία, έρωτα, επανάσταση.
ΠΟΙΟ ρόλο παίζει στο έργο, το ψέμα;
*Κυρίαρχο. Το «Ένας Καθρέφτης» είναι ένα έργο βασισμένο στην έννοια της αποπλάνησης, ένα απόλυτο ψέμα και ό,τι πιο κοντινό στην Αλήθεια, στη ζωή και την τέχνη διάβασα τον τελευταίο καιρό.
ΠΟΙΟ μήνυμα στέλνει στον θεατή η παράσταση που σκηνοθέτησες;
*Οι Καθρέφτες είναι πολύ επικίνδυνοι – μεταφορικά εννοώ – μπορούν να συντρίψουν την εικόνα μας για το ποιοι είμαστε αλλά και να μας επανασυνθέσουν. Ειδικά όταν μας λένε αλήθεια. Τα πρόσωπα του έργου λειτουργούν ο ένας σαν καθρέφτης του άλλου.
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, η γλώσσα και η αυτοκριτική μπορούν να είναι ωφέλιμες;
*Η δύναμη των λέξεων και η αφήγηση ιστοριών είναι ένα πανίσχυρο όπλο, ένα μέσο που η εξουσία χειραγωγεί για τους σκοπούς της και η τέχνη για τους δικούς της αντίστοιχα.
Η στέρηση της ελευθερίας είναι αυτή που κινητοποιεί την τέχνη να αντιμάχεται αέναα την εξουσία.
Η αυτοκριτική είναι η δύναμη του καθενός να στρέφει τον καθρέφτη στον εαυτό του.
ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ την παράσταση η μουσική άποψη της Καλλιόπης Μητροπούλου με τις συνθέσεις της;
*Η μουσική της Καλλιόπης Μητροπούλου έρχεται να συνδέσει τα διαφορετικά επίπεδα του έργου, αλλά και να υπογραμμίσει διακριτικά το σασπένς αλλά και το κρυμμένο μυστικό της όλης αφήγησης. Σε σημεία προσδίδει λυρισμό κι ευαισθησία και αλλού ένταση κι επικινδυνότητα με απίστευτη μαεστρία που προκύπτει από το αστείρευτο ταλέντο της.
ΥΠΑΡΧΕΙ ελευθερία του λόγου, ελευθερία έκφρασης σήμερα στη χώρα μας;
*Ναι υπάρχει σε γενικές γραμμές, την ίδια στιγμή όμως σε επιμέρους κοινωνικές εκφάνσεις όχι. Είναι αρκετά πρόσφατα τα παραδείγματα λογοκρισίας που σημάδεψαν την καλλιτεχνική κοινότητα είτε σαν άμεση λογοκρισία και βίαιες επιθέσεις σε θέατρα που ενόχλησε η θεματολογία καθώς ακουμπούσε ιερά και όσια του θρησκευτικού αισθήματος ενός μικρού, ελπίζω, μέρους της κοινωνίας, είτε στα εικαστικά με παρεμβάσεις και βεβηλώσεις έργων τέχνης σε δημόσιο χώρο.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ πώς ορίζεις την ελευθερία σου;
*Η Καλλιτεχνική ελευθερία μου, ορίζεται από το να μπορώ να ανεβάζω το έργο που μου αρέσει και να δουλεύω με τους συνεργάτες ηθοποιούς που θέλω! Ο Γιάννης Τζίτζης, η Αγγελική Δημητρακοπούλου, ο Στέφανος Μαντζανάς, ο Νίκος Σιναρέλλης πέρα από το ότι είναι ταλαντούχοι, κατέχουν την τεχνική και αγαπούν το θέατρο, με τίμησαν με μια σπάνια διαθεσιμότητα και πίστη στο όλο εγχείρημα.
ΑΠΟ ΤΙ γοητεύεται το κοινό σήμερα;
*Εύχομαι κι ελπίζω ότι υπάρχει κοινό που γοητεύεται από την εσωτερική αλήθεια της τέχνης του θεάτρου κι όχι από το καλοφτιαγμένο περιτύλιγμα.
Ο αληθινός κίνδυνος είναι πως η όποια εγχώρια βιομηχανία του θεάτρου και σινεμά στη διαδικασία παραγωγής έργων χρησιμοποιεί ασφαλώς καλλιτέχνες με ταλέντο ώστε όλη η ιστορία της χειραγώγησης του γούστου και οι θεωρίες περί ομορφιάς να είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευτεί κι αποκωδικοποιηθεί από το κοινό.
ΠΟΙΑ είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για σένα;
*Το επόμενο έργο που θα ανεβάσω.
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ – κατά τη γνώμη σου – λάθος; Στη ζωή σου και στο θέατρο δίνεις χώρο στο λάθος;
*Υπάρχει μια υπέροχη φράση στο έργο: «Πρέπει να γνωρίζεις το σημείο θραύσης των πραγμάτων». Νομίζω ότι είναι το να ξεπερνάμε τα όρια κυρίως των σχέσεων και των αντοχών των ανθρώπων. Προσωπικά δεν δίνω χώρο στα λάθη, τον παίρνουν από μόνα τους. Αστειεύομαι ασφαλώς…
Η ΚΡΙΤΙΚΗ βοηθά τον καλλιτέχνη;
*Ναι φυσικά αρκεί να είναι δίκαιη και να ακουμπά στις αμφιβολίες του.
ΣΕ ΤΙ ελπίζεις;
*Να είναι υγιείς οι άνθρωποι που αγαπώ.
ΚΑΙ ΤΙ εύχεσαι;
*Υπέροχες στιγμές δημιουργίας σε όλους.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ πολύ Χρίστο για τη συνομιλία.
*Κι εγώ ευχαριστώ το Catisart για τη φιλοξενία.
***
«Ένας καθρέφτης». Ο Χρίστος Λύγκας παρουσιάζει τη μαύρη κωμωδία της Σαμ Χόλκροφτ στο «Βρυσάκι»
