Χρώμα ζεστό, πλημμυρισμένο από ένταση και συγκίνηση. Το χρώμα της επανάστασης, του ερωτικού πάθους. Της δύναμης, της θέρμης, του αίματος, του έρωτα, του πάθους. Το χρώμα που δίνει ενέργεια και ζωντάνια. Το κόκκινο. Το κόκκινο του Μαρκ Ρόθκο. Μαύρο τραγικό, αυστηρό. Το χρώμα του σκότους, του φόβου και του θανάτου. Πειθαρχία και σοβαρότητα. «Βάλε και λίγο μαύρο, πολύ λίγο, στη μύτη», λέει ο Ρόθκο στον βοηθό του. Ο ζωγράφος που διαμόρφωσε την αισθητική μιας εποχής. Χυμώδης διάλογος, σαρδόνιο χιούμορ, ευαισθησία, σκληρότητα, συγκίνηση. Ο Σταμάτης Φασουλής μας μεταφέρει στο φανταστικό κόσμο της τέχνης του Μαρκ Ρόθκο κάνοντας και ο ίδιος μεγάλη θεατρική τέχνη. Σκηνοθετεί το θεατρικό έργο του John Logan «Κόκκινο», δημιουργώντας εξαίσια τοπία λόγου και μουσικής. Επιλέγει δε ως συμπαίχτη έναν εξαιρετικό, νέο αλλά και έμπειρο ηθοποιό, τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο. Βρισκόμαστε μαζί τους στο στούντιο του Ρόθκο, στο νούμερο 222 της οδού Μπάουερι, στη Νέα Υόρκη. Περίοδος 1958-59. Ο ζωγράφος και ο βοηθός του, Κεν. Σχέση μάστορα και παραγιού, σχέση δασκάλου – μαθητή; Μέντορα και προστατευόμενου, νέου άνδρα και ηλικιωμένου; Εν τέλει σχέση πατέρα – γιου; Πιθανόν. Σχέση αντιπαλότητας, συνεργασίας, σύμπνοιας; Σίγουρα μια σχέση με δημιουργικά σκαμπανεβάσματα.
Ένα έργο για το ζωγράφο και τη ζωγραφική του αλλά πέρα κι από αυτά. Για τις επιλογές στη ζωή, για τις δύσκολες αποφάσεις, για τις ανατροπές της συνείδησης, τη βία των παρορμήσεων, την απόλαυση της εκδίκησης αλλά και την αγριότητα των ψευδαισθήσεων.
Μεταφερόμαστε σε μια εποχή -τι σύμπτωση;- ηθικής και οικονομικής κρίσης. Έπειτα από έναν βίαιο παγκόσμιο πόλεμο, μέσα από τα συντρίμμια ενός κόσμου κατεστραμμένου, ξεπηδάει ένα κίνημα εικαστικό, ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός. Στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου. «Σαν να ζωγραφίσουμε από την αρχή, σαν η ζωγραφική όχι μόνο να έχει πεθάνει αλλά σαν να μην υπήρξε ποτέ». Η απόλυτη αφαίρεση, η αυθόρμητη έκφραση του αντικειμένου, ο θρίαμβος της αφηρημένης τέχνης.
Ο Ρόθκο από το τέλος της δεκαετίας του ΄30 ήδη σταμάτησε να ζωγραφίζει την ανθρώπινη μορφή. «Η τέχνη δεν είναι κατασκευή», διακήρυττε. Ακοκαλύπτει τις διαστάσεις της αγωνίας του κατευθείαν στον πυρήνα της συγκλονιστικής του τέχνης.
Πάνω σε χρωματική ομοιομορφία τοποθετούσε οριζόντια σχήματα δημιουργώντας «μια κατάσταση οικειότητας». Το κόκκινο χρώμα, το χρώμα του ύστατου φωτός, το απόλυτο χρώμα, κυριαρχεί στο έργο του. Ο φιλότεχνος θεατής βυθίζεται μέσα του, νιώθει σαν να στέκεται στα βλέφαρά του, σαν να εισχωρεί στο μυαλό του.
Παραθέτω το κείμενο ενός μεγάλου θαυμαστή του Ρόθκο, του δικού μας Οδυσσέα Ελύτη («Εκ του πλησίον»): «Από τις παράνομες σχέσεις ανάμεσα στα άλογα του Paolo Uccelo και τα νούφαρα του Claude Monet πρέπει να γεννήθηκαν τα πιο καθαρόαιμα μονόχρωμα του Rothko ή αλλιώς η απόλυτος ζωγραφική».
Χάρη, λοιπόν, σε μια υπέροχη παράσταση ανακαλύπτουμε την «απόλυτο ζωγραφική» και τον απόλυτο ζωγράφο Μαρκ Ρόθκο.
Πίνακες:
* Rent and Blue over Red.
* Rend and Black.
