Του Παναγιώτη Μήλα
Σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, παρουσιάστηκε ο «Ματωμένος Γάμος» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα το 1947 σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν από το «Θέατρο Τέχνης με τον Λυκούργο Καλλέργη, τη Βάσω Μεταξά, τον Δημήτρη Χατζημάρκο και την Έλλη Λαμπέτη στους βασικούς ρόλους.
Το 1980 και πάλι με Νίκο Γκάτσο και Μάνο Χατζιδάκι, το Εθνικό Θέατρο ανέβασε το αριστούργημα του Λόρκα σε σκηνοθεσία του Αλέξη Σολομού. Ο Λυκούργος Καλλέργης αυτή τη φορά ήταν με την Ελένη Χατζηαργύρη, τον Κώστα Καστανά και τη Νόρα Βαλσάμη.
Ο Λόρκα έγραψε τον Ματωμένο Γάμο πριν από 91 χρόνια.
Πρόκειται για ένα αριστούργημα του παγκόσμιου θεάτρου το οποίο πραγματεύεται την πειθήνια υποταγή των γυναικών που αποζητούν την ελευθερία τους διεκδικώντας παράλληλα την κοινωνική ή ερωτική ισότητα.
Θυμίζουν έντονα τις μέρες μας οι τρεις παραπάνω αράδες και γι’ αυτό ήθελα πολύ να μάθω τι θα ανακαλύψει ο σημερινός θεατής σ’ αυτό το έργο του 1933.
Όταν έμαθα ότι ο «Γάμος» θα παρουσιαστεί φέτος τον Νοέμβριο στο Θέατρο «Μοντέρνοι Καιροί» σε σκηνοθεσία Κώστα Νταλιάνη σκέφτηκα ότι την παραπάνω απορία μου θα μπορούσε να τη λύσει μόνο ο σκηνοθέτης του έργου.
Τον αναζήτησα λοιπόν με σκοπό να μάθω περισσότερα. Σε αυτό το καυτό καλοκαίρι συναντηθήκαμε ένα – όλως παραδόξως – φθινοπωρινό απόγευμα, στο θέατρο. Στην οδό Δαμοκλέους, λίγο πιο κάτω από την Τεχνόπολη, στο Γκάζι. Περίμενε τους συναδέλφους του για πρόβα, όμως είχε φροντίσει να υπάρχει αρκετός χρόνος στη διάθεσή μας γι’ αυτή τη συζήτηση.
Ο Κώστας Νταλιάνης έκανε τη μετάφραση, υπέγραψε την ελεύθερη διασκευή και σκηνοθέτησε τον «Ματωμένο Γάμο», οπότε ήταν ο μόνος κατάλληλος για να απαντήσει στις ερωτήσεις μου.
Προτίμησα να αρχίσουμε χαλαρά και να μιλήσουμε στη συνέχεια για όλα όσα έχει ετοιμάσει.
***
Κύριε Νταλιάνη, όπως με το έργο του Λόρκα θα μας ταξιδέψετε σε χρόνια όμορφα, το ίδιο θα επιχειρήσω κι εγώ με την πρώτη μου ερώτηση: Πού γεννηθήκατε και τι δεν ξεχνάτε από τα παιδικά σας χρόνια;
*Γεννήθηκα στο Βόλο. Πέρασα ωραία παιδικά χρόνια και είναι πολλά που θυμάμαι. Τη χαμένη αθωότητα, την ανεμελιά, τις παρέες, τα παιχνίδια, τους πρώτους έρωτες και φυσικά το θέατρο, που μπήκε πολύ νωρίς στη ζωή μου.
Πώς μπήκαν η υποκριτική και το θέατρο στη ζωή σας;
*«Πρωταγωνιστούσα» από πολύ μικρός, έξι χρονών περίπου, σε όλες τις σχολικές και αργότερα σε πάμπολλες ερασιτεχνικές παραστάσεις στο Βόλο και αργότερα στο Πανεπιστήμιο.
Ποιοι από τους καθηγητές σας, άφησαν τη σφραγίδα της διδασκαλίας τους στον τρόπο υποκριτικής σας και σας βοήθησαν συνολικά;
*Είχα την τύχη να έχω κάποιους εξαιρετικούς δασκάλους στη Δραματική Σχολή. Αλλά και μετά, σαν ηθοποιός, κάποιοι σκηνοθέτες, ήταν πραγματικοί δάσκαλοι για μένα. Θα περιοριστώ σε τέσσερις, αδικώντας πολλούς άλλους. Πρώτος ο Πέλος Κατσέλης. Απ’ αυτόν έμαθα «τι εστί Θέατρο», τι σημαίνει «ανάλυση θεατρικού κειμένου» και είναι αυτός που ξύπνησε μέσα μου το ενδιαφέρον μου για τη σκηνοθεσία. Η Νίκη Τριανταφυλλίδη, μας ενέπνευσε το πάθος, την ιερή τρέλα, την ολική συμμετοχή της ύπαρξής μας πάνω στη σκηνή. Από το Χρήστο Παπαδημούλη, ερχόμενο από το «Θέατρο Τέχνης» της Μόσχας, διδάχτηκα τη Μέθοδο και εμβάθυνα στο Σύστημα Στανισλάφσκι. Και τέλος ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης σφράγισε μέσα μου την ευαισθησία και την ανθρωπιά που πρέπει να χαρακτηρίζει την τέχνη μας.
Τι έχετε να πείτε στους θεατές για το έργο «Ματωμένος Γάμος» στο οποίο κάνατε τη μετάφραση, τη διασκευή και τη σκηνοθεσία;
*Όλοι αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για ένα θεατρικό αριστούργημα. Αλλά και ένα αριστούργημα μπορεί να καταστραφεί από μια κακή παράσταση. Ο θίασός μας, οι «Μοντέρνοι Καιροί», διαθέτει πιστεύω τις προϋποθέσεις για μια παράσταση ουσιαστική, γεμάτη πάθος, έρωτα, συγκίνηση, που αναδεικνύει τα κοινωνικά νοήματα του έργου και τις μεγάλες καλλιτεχνικές αρετές του.
Ποια σκηνή από την παράσταση και ποια φράση από το έργο, σας αγγίζουν περισσότερο συναισθηματικά;
*Πολύ δύσκολη ερώτηση. Πολλές σκηνές και πάμπολλες φράσεις είναι πραγματικά συγκλονιστικές. Τι να πρωτοδιαλέξω; Μία σπαρακτική στιγμή, είναι όταν γυρίζει η Μάνα σπίτι της και μιλάει για το σκοτωμένο πια γιο της: «Κανείς δεν είναι εδώ; Κι όμως, περίμενα ο γιος μου να μου μιλήσει. Αλλά ο γιος μου τώρα είναι μια αγκαλιά μαραμένα λουλούδια, μια ξεθωριασμένη φωνή πίσω από τα βουνά».
Θα πω κι άλλη μία, που λέει η Νύφη, προσπαθώντας να εκφράσει με λόγια, το ερωτικό της πάθος.
«Τι τρέλα, τι φωτιά το κεφάλι μου ανάβουν, τι καρφιά μου καρφώνονται μέσα στη γλώσσα».
Το έργο είναι γεμάτο ποίηση και πάθος. Αλλά, ξεκόβοντας φράσεις, νομίζω πως το αδικεί κανείς.
Στον «Ματωμένο Γάμο» τι θα ανακαλύψει ο σημερινός θεατής;
*Πολλά. Κυρίως τη σύγκρουση ανάμεσα σε μια συντηρητική κοινωνία και στις ανθρώπινες, φυσικές επιλογές. Ανάμεσα στη γνώμη του κόσμου και τον δρόμο που σε πάει η καρδιά.
Ποιο είναι το κέντρο της προσοχής σας επί σκηνής;
*Οι σχέσεις των ηθοποιών, η επικοινωνία μεταξύ τους, το να ακούν ο ένας τον άλλον και να έχουν βαθιά συνείδηση αυτών που λένε.
Ποια είναι η άποψή σας για την ευρύτερη οικογένεια του Πολιτισμού;
*Ποικίλουν τα πράγματα. Υπάρχει η ποιότητα, υπάρχει και η ευτέλεια. Είναι στην κρίση του κοινού να διαλέξει, αρκεί να αντισταθεί στην ελκυστική λαγνεία του ευτελούς.
Τι σημαίνουν για σας οι λέξεις «φόβος» και «θυμός»;
*Είναι αισθήματα που πρέπει να προσπαθείς να τα νικάς μέσα σου. Δεν ωφελούν, και συνήθως σε κάνουν μετά να μετανιώνεις.
Οι λέξεις «συγχώρεση» και «συγγνώμη».
*Είναι θαρραλέα συναισθήματα, που δείχνουν μεγαλοπρέπεια, γενναιοδωρία, ανθρωπιά και καλοσύνη. Εμποδίζονται ωστόσο από ανόητους εγωισμούς και ευτελείς μικροπρέπειες.
Αν βρισκόσαστε τώρα μπροστά σε ένα παράθυρο, τι τοπίο θα θέλατε να δείτε;
*Χιόνια παντού και να χιονίζει ακόμα.
Πώς είναι η καθημερινότητά σας και ποιες οι αγαπημένες σας συνήθειες;
*Παρακολούθηση των πολιτικών εξελίξεων, διάφορες συζητήσεις με φίλους και συνεργάτες, διάβασμα, μουσική, καμιά παρτίδα σκάκι ή τάβλι με τους αγαπημένους μου, κάποια ταινία ή σίριαλ στο διαδίκτυο, αυτά.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
*Πολλές σκέψεις υπάρχουν και συζητιούνται ανάμεσα στα στελέχη του θιάσου μας, αλλά δεν έχω κάτι ενδιαφέρον να σας πω αυτή τη στιγμή για το μέλλον. Είμαστε όλοι απορροφημένοι στο «Ματωμένο Γάμο».
Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτό τον καιρό;
*Την «Ανθρώπινη Κωμωδία» του Μπαλζάκ.
Υπάρχουν προσωπικότητες που θαυμάζετε;
*Πολλές. Θαυμάζω καλλιτέχνες, επιστήμονες, απλούς άσημους ανθρώπους που τυχαίνει να γνωρίζω. Γενικά, θαυμάζω όλους όσοι έχουν επιδράσει ή επιδρούν θετικά στην ανθρωπότητα, συμβάλλοντας στο να γίνει η γη μας ένας τόπος καλύτερος.
Τι σας κάνει να θυμώνετε και με τι γελάτε περισσότερο;
*Με θυμώνει η ανοησία και η κουτοπονηριά των ανθρώπων. Θυμώνω και γελάω ταυτόχρονα, με αρκετούς πολιτικούς μας: Γελοίους, φωνακλάδες, καιροσκόπους και αμόρφωτους.
Τέλος, ποια είναι η σχέση σας με τα ζώα; Συμβιώνετε με κάποιο κατοικίδιο;
*Ναι, με ένα σκύλο.
Κύριε Νταλιάνη, σας ευχαριστώ για τη συνομιλία. Ίσα ίσα προλάβαμε. Ήρθαν κιόλας οι συνάδελφοί σας για την πρόβα. Σας εύχομαι τα καλύτερα.
*Κι εγώ σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία.
***
«Ματωμένος Γάμος». Το αριστούργημα του Λόρκα από τον Νοέμβριο στο Θέατρο Μοντέρνοι Καιροί