Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης (γαλλικά: Constantin Xenakis) άφησε τη ζωή στις 6 Ιουνίου 2020. Ήταν ποιητής, γλύπτης και εικαστικός καλλιτέχνης, ο οποίος γεννήθηκε στο Κάιρο και αργότερα εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι. Θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος της μεταμοντέρνας τέχνης και τα έργα του είναι γνωστά για τη σημειολογία τους και τον συνδυασμό κωδικών, γραμμάτων διαφόρων αλφαβήτων, και διαφόρων αντικειμένων, κατά την προσωπική τεχνοτροπία του καλλιτέχνη.
Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης (Κάιρο, 1931), ζούσε και εργαζόταν στο Παρίσι και την Αθήνα. Σπούδασε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων και διακόσμηση στην École Supérieure des Arts Modernes (Παρίσι, 1956-1957) και ζωγραφική στην Académie de la Grande Chaumière (Παρίσι, 1957-1961). O Ξενάκης δημιούργησε ένα καθαρά προσωπικό εικαστικό λεξιλόγιο δανειζόμενος σύμβολα και κώδικες τόσο από την καθημερινή ζωή, όπως για παράδειγμα τα σήματα οδικής κυκλοφορίας, όσο και από την αλχημεία, τον ζωδιακό κύκλο, τα μαθηματικά, τη χημεία και τα γράμματα της αλφαβήτου, συμπεριλαμβανομένων και των ιερογλυφικών. Από τις ηλεκτροκινητικές κατασκευές και τα happenings της δεκαετίας του 1960 μέχρι τα έργα του σε χαρτί και καμβά, o Ξενάκης διερεύνησε διαφορετικά είδη εικαστικής έκφρασης, δημιουργώντας ένα προσωπικό σύμπαν που διαπραγματεύεται τη σημειολογία, τη λειτουργία των συμβόλων και τους μηχανισμούς επικοινωνίας.
Το έργο του έχει παρουσιαστεί σε πολυάριθμες εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πρόσφατες ατομικές εκθέσεις (επιλογή): Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης (2010), Kalfayan Galleries, Αθήνα (2010), Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης, Ρόδος (2006), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Θεσσαλονίκη, 2003), Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Θεσσαλονίκη, 2003). Πρόσφατες ομαδικές εκθέσεις (επιλογή): Les Années Magiques: Roma–Paris–Berlin, Kalfayan Galleries, Αθήνα (2009), Τα χρόνια της αμφισβήτησης στην Ελλάδα-Η τέχνη του ‘70, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα (2005), Athens by Art (2004).
Το έργο χωρίς τέλος και χωρίς όρια
Η τελευταία μου δουλειά είναι το αποτέλεσμα ενός διαλόγου
που έκανα με τα σύμβολα και τα σημεία-κώδικες.
Ο οριακός τους χαρακτήρας είναι αυθαίρετος και μου επιτρέπει
μια στοχαστική ανάγνωση του κόσμου. Όταν ξεκινάει ο διάλογος,
διαμορφώνεται μια στρατηγική που παράγει κριτήρια περισσότερο
αισθητικής παρά καλλιτεχνικής φύσης.
Στο παρελθόν τελείωνα ένα έργο τέχνης όταν
θεωρούσα ότι είχα μεταδώσει το ουσιαστικό.
Σήμερα αυτή η διαδικασία αποδεικνύεται παρωχημένη.
Ο κόσμος των συμβόλων είναι ένας Λόγος που υπερβαίνει την αισθητική.
Πολύ απλά όταν είμαι εξαντλημένος
σταματάω τη δουλειά.
Στην ερώτηση «Έχει ολοκληρωθεί το έργο;»
Απαντάω «ΝΑΙ, ΑΛΛΑ».
Το «ΝΑΙ» σημαίνει ότι το θεωρώ πλούσιο αισθητικά για να συνδιαλλαγεί
με το κοινό και μπορώ να το παρουσιάσω όπως ακριβώς είναι.
Το «ΑΛΛΑ» σημαίνει ότι μπορώ να παρατείνω αέναα τον διάλογο με την αυτοκρατορία των σημείων και των συμβόλων.
Με θέλω όμηρο μιας κοσμικής μοίρας
και της χαοτικής της κατάστασης.
Εδώ η έννοια του χρόνου εξαφανίζεται.
Είναι ένας Λόγος, ένα παράθυρο ανοιχτό σε έναν κόσμο
εν εξελίξει, όπου κάθε στιγμή είναι τέλεια
και εκφράζεται μέσα σε ένα σύμπαν οντολογικά ανοιχτό.
Γεννήθηκε το 1931 στο Κάιρο σε οικογένεια Αιγυπτιωτών και στην ηλικία των 21 ετών αναχώρησε για το Παρίσι όπου σπούδασε διακόσμηση εσωτερικών χώρων και αρχιτεκτονική έως το 1961 στην Ανωτάτη Σχολή Σύγχρονης Τέχνης (École Supérieure des Arts Modernes ) και στην Ακαδημία του Μεγάλου Σωμιέρ (Académie de la Grande Chaumière). Κατά τη δεκαετία του 1970 υπήρξε καθηγητής των καλών τεχνών στο Παρίσι και το Βερολίνο ενώ μετέπειτα πραγματοποίησε πολλές εκθέσεις διεθνώς.
Από το 1980 και έπειτα άρχισε να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερα σημεία και σύμβολα επί των έργων του, παρμένα από τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, ελληνικό και φοινικικό αλφάβητο, αλλά και ιαπωνικούς χαρακτήρες, υποβαλλόμενα από χρωματικές ποικιλίες. Το 1986 έγινε μέλος του Τάγματος των Ταγμάτων και των Τεχνών (Ordre des Arts et des Lettres) στη Γαλλία και το 1996 του απονεμήθηκε το βραβείο Ντελμά (Prix Delmas) από το Institut de Γαλλία.
Είχε ασκήσει κριτική στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και των επιπτώσεών της και είχε εκφράσει προβληματισμούς για την υπερπληθώρα των διαθέσιμων πληροφοριών στον σύγχρονο κόσμο ενώ μέσω του έργου του επιδίωκε την παρουσίαση μιας οικουμενικής εκφραστικής δημιουργίας αναζητώντας την καλλιτεχνική υπέρβαση.
Στην Ελλάδα κάποια από τα έργα του φιλοξενούνται στην Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, ενώ ένα από τα έργα του κοσμούσε ως ο κεντρικός πίνακας το πρωθυπουργικό γραφείο κατά τη θητεία του Αλέξη Τσίπρα.
