«Στο όνομα σου ορκίζομαι στον κλήδονα επάνω
αν δεν σε κάνω ταίρι μου καλιά ‘χω να πεθάνω»…
Του Παναγιώτη Μήλα
Την εποχή των SMS και του instagram, στα χρόνια των followers και των influencers, τώρα που τα viber, τα skype, τα zoom και τα twitter δίνουν και παίρνουν, τη στιγμή που ακόμα και το facebook ανανεώθηκε με τα stories όλα τα άλλα είναι εντελώς γραφικά και «παλιακά»…
Ποιος σε ακούει αν μιλάς για τον κλήδονα, τα ριζικάρια, τις μαντινάδες και τις φωτιές…
Ποιος θέλει να μάθει για τον Λαμπαδάρη, τον Φανιστή, τον Ριζικάρη και τον Ριγανά…
Ποιος νοιάζεται για τον αν ο κλήδονας γράφεται με «όμικρον» ή με «ωμέγα». Σήμερα μετράνε μόνο τα likes…
***
Κι όμως υπάρχουν κάποιοι που ευτυχώς δεν παραδίδουν τα όπλα. Πρόκειται για τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Πολιτιστικού Συλλόγου «Άγγελος Σικελιάνος» της Ηλιούπολης.
Ο Σύλλογος αυτός προσπαθεί με κάθε τρόπο να τηρεί, να διαδίδει τα έθιμα και να τα κάνει γνωστά στις επόμενες γενιές.
Για τον λόγο αυτό καλεί τα μέλη και τους φίλους του να φέρουν το απόγευμα της Τετάρτης 24 Ιουνίου 2020 τα «Μαγιάτικα στεφάνια» στην πλατεία Άγγελου Σικελιανού, στην Ηλιούπολη. Εκεί στις 8 το βράδυ οι διοργανωτές θα αναβιώσουν το έθιμο του κλήδονα.
Ο Σύλλογος υπενθυμίζει ότι έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα έτσι ώστε να τηρηθούν οι αποστάσεις ασφαλείας. Επίσης επισημαίνει ότι με σεβασμό του ενός προς τον άλλον θα πραγματοποιηθούν όλες οι πολιτιστικές δράσεις, διότι «όποιες και αν είναι οι συνθήκες, ο Πολιτισμός πρέπει να παραμείνει ενεργός».
***
Αξίζει εδώ να θυμίσουμε ότι κάθε χρόνο στις 24 Ιουνίου έχουμε τη γενέθλια εορτή του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου: «Τ’ Αϊ-Γιαννιού του Λαμπαδάρη», εξ ου και το όνομα που δίνεται στον Ιούνιο «Αϊ-γιαννίτης» ή «Αγιογιαννίτης». Η γιορτή του είναι ταυτισμένη με δύο κύκλους εθίμων: με τον Κλήδονα αλλά και με τις φωτιές που ανάβονται την παραμονή ή και ανήμερα της εορτής, απ’ όπου προέρχονται και οι προσωνυμίες «Φανιστής» και «Ριζικάρης», αλλά και «Ριγανάς» επειδή εκείνη την ημέρα μάζευαν ρίγανη.
Αν και τα έθιμα αυτά της υπαίθρου, που τα κρατούσε ζωντανά στην πόλη η «γειτονιά», σιγά σιγά λησμονιούνται, οι παλαιότεροι δεν μπορούν να ξεχάσουν τα πηδήματα πάνω από τις φωτιές τ’ Αϊ-Γιάννη. Αναμνήσεις που αναβιώνουν κάθε φορά που ακούγονται τραγούδια όπως εκείνο του Λευτέρη Παπαδόπουλου για ‘κείνο το Σάββατο κι απόβραδο στην Αριστοτέλους που «φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους / τ’ Αϊ-Γιάννη θα ‘τανε θαρρώ» [του Γιάννη Σπανού]. Ή εκείνο το άλλο του Μάνου Ελευθερίου: «Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές,/ του Άη Γιάννη/ Αχ πόσα τέτοια ξέρεις και μού λες» [του Δήμου Μούτση].
***
Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποια ή σε κάποιες από αυτές να φέρουν από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, την υδροφόρο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο (μήλο πράσινο ή κόκκινο, κόσμημα, κλειδί κ.α.), το λεγόμενο ριζικάρι. Στη συνέχεια το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα, το οποίο δένεται γερά με ένα κορδόνι («κλειδώνεται») και τοποθετείται σε ταράτσα ή άλλο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων. Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.
***
Ανήμερα του Αϊ-Γιαννού, αλλά πριν βγει ο ήλιος -ώστε να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων- η υδροφόρος νεαρή της προηγουμένης, φέρνει μέσα στο σπίτι το αγγείο. Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες. Αυτήν τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας…
***
Αξίζει λοιπόν μια βόλτα στην Πλατεία Άγγελου Σικελιανού (Μαρίνου Αντύπα 50, Ηλιούπολη 16345) την Τετάρτη 24 Ιουνίου 2020 στις 8 μ.μ. Εκεί θα δούμε ότι η παράδοση και τα έθιμά της καλά κρατούν…
