KERK STR. OOST, PRETORIA, TRANSVAAL
αφιερώνεται στη Μoβ που το αγαπάει γιατί έμενε
στην Kerk str. δίπλα στο σπίτι του Σεφέρη – με την
παράκληση να μας πει περισσότερα για την Πρετόρια
και τις τζακαράντες
Kerk st., Pretoria, Transvaal
(courtesy of Mauve)
Οι τζακαράντες παίζοντας καστανιέτες και χορεύοντας
ρίχναν γύρω στα πόδια τους ένα μενεξεδένιο χιόνι.
Αδιάφορα όλα τ΄ άλλα, κι αυτό
το Βένουσμπεργκ της γραφειοκρατίας με τους διπλούς
τους πύργους και τα διπλά του επίχρυσα ρολόγια
ναρκωμένο βαθιά σαν ιπποπόταμος μες στο γαλάζιο.
Και τρέχαν τ’ αυτοκίνητα δείχνοντας
γυαλιστερές πλάτες όπως τα δελφίνια.
Στο τέλος του δρόμου μας περίμενε
δρασκελώντας αργόσχολα μες στο κλουβί του
ο ασημένιος φασιανός της Κίνας
ο Ευπλόκαμος Νυχθήμερος, όπως τον λένε.
Και να σκεφτείς πώς ξεκινήσαμε αποχαιρετώντας
με την καρδιά γεμάτη σκάγια
τον Ονοκρόταλο τον Πελεκάνο –αυτόν
που είχε ένα ύφος τσαλαπατημένου πρωθυπουργού
στο ζωολογικό κήπο του Καΐρου
Οχτώβρης ’41
Γιώργος Σεφέρης
από το Ημερολόγιο καταστρώματος, Β΄
Ποιήματα, έβδομη έκδοση, 1967
1941, 18 Νοεμβρίου: (σ.σ. Ο Σεφέρης και η Μαρώ βρίσκονται στην Πρετόρια). Απόσπασμα από το ημερολόγιο της Μαρώς: «Τούτες οι μέρες είναι οδυνηρές. Χθες εργάζουνταν δώδεκα ώρες ασταμάτητα. Μια στιγμή τον ρώτησα, μια που η δουλειά του είναι τόσο ικανοποιητική, γιατί τον αισθάνομαι τόσο ανήσυχο. Αισθάνομαι χαρά μόνον όταν γράφω ένα καλό ποίημα, και τα ποιήματα έχουν κόπο και πόνο. Μη νομίζεις πως βγαίνουν έτσι… έρχονται όταν θέλουν αυτά. Δεν είναι να πεις: Τώρα θα κάτσω να γράψω ένα ποίημα. Εκείνο είναι που σε καθίζει κάτω και σου λέει: Kερατά, τώρα θα με γράψεις, θα με βγάλεις, αλλιώς θα τρελαθείς! Kαι κάποτε είσαι τόσο κοντά στην τρέλα, κι αν δεν κάνεις… ας είναι, δεν θέλω να σε τρομάξω. Μα πρέπει να ‘χεις υπομονή κι αγάπη μαζί μου Μαρώ, αν θέλεις να ζήσουμε μαζί δηλαδή…».
Η ιακαράνδη η μιμηλήφυλλος, όπως είναι η επιστημονική ονομασία της, ή τζακαράντα, δεν ανήκει στα ενδημικά είδη της ελληνικής χλωρίδας, μιας και προτιμά τα τροπικά κλίματα. Έφτασε στη χώρα μας γύρω στο 1840, ανάμεσα στα περίπου 15.000 φυτά που έφερε από τη Γένοβα το πλοίο «Φοίνιξ» – παραγγελία του Γάλλου κηποτέχνη Φρανσουά Λουί Μπαρό, στον οποίο η βασίλισσα Αμαλία είχε αναθέσει τη δημιουργία του Βασιλικού και μετέπειτα Εθνικού Κήπου.
Σχεδόν πενήντα είδη υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Η πλούσια ανθοφορία τους, και μάλιστα δύο φορές τον χρόνο (άνοιξη και φθινόπωρο), είναι το πλεονέκτημα αλλά και η κατάρα τους. Από τις περισσότερες πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής, οι τζακαράντες έχουν πλέον εξοστρακιστεί, γιατί πολλοί κάτοικοι δυσανασχετούν με τα άνθη τους, που, όταν πέφτουν, βάφουν τα πεζοδρόμια και τα αυτοκίνητα.
Ελάχιστες έχουν μείνει και στην Αθήνα: στο Ζάππειο, στο Πεδίον του Αρεως, στη λεωφόρο Συγγρού, πέριξ του Κεραμεικού, στην οδό Αθηνάς, στην Αγίου Κωνσταντίνου. Μενεξεδιά ανάμνηση ότι η άνοιξη δεν χάθηκε, δεν μας προσπέρασε, τελικά…
Δημοφιλές κι αγαπητό, ανθοφόρο, καλλωπιστικό, φυλλοβόλο δέντρο, που το ύψος του μπορεί να ξεπεράσει τα 15 μ. Φέρει πτερωτό φύλλωμα όμοιο με αυτό της φτέρης κι όμορφα άνθη σε έντονο μωβ χρώμα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και στη συνέχεια καρποφορεί με πλακέ σχήματος και καφέ χρώματος καρπούς. Δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες εδαφικές απαιτήσεις. Ευδοκιμεί σε περιοχές με θερμό κλίμα και σε ηλιόλουστες θέσεις φύτευσης, σε εδάφη με πολύ καλή αποστράγγιση. Το φυτό παρουσιάζει φαρμακευτικές ιδιότητες και χρησιμοποιήθηκε από τη λαϊκή, παραδοσιακή ιατρική κυρίως ως αντιβιοτικό αλλά χρησιμοποιείται κι από τη σύγχρονη φαρμακοβιομηχανία στην αντιμετώπιση βακτηριακών λοιμώξεων. Το φυτό συνδέεται με το άγχος των μαθητών και των σπουδαστών πριν από τις εξετάσεις. Συγκεκριμένα στο Κουίνσλαντ (Queensland) της Αυστραλίας με την έκφραση “purple panic” (μοβ πανικός) περιγράφεται η αγχώδης φάση πριν από την εξεταστική περίοδο, η οποία συμπίπτει χρονικά με τη μοβ ανθοφορία του δέντρου της γιακαράντας, δηλαδή κατά τα τέλη της άνοιξης – αρχές καλοκαιριού. Στο Πανεπιστήμιο της Πρετόρια (περιοχή της Νότιας Αφρικής με μεγάλο αριθμό δέντρων γιακαράντας) επικρατεί ο μύθος ότι αν ένα λουλούδι γιακαράντας τύχει να πέσει επάνω στο κεφάλι ενός σπουδαστή, τότε είναι “βέβαιο” ότι ο συγκεκριμένος σπουδαστής θα περάσει όλα του τα μαθήματα. Στην Αυστραλία, επίσης, συνδέεται και με τον ερχομό της εορτής των Χριστουγέννων.
