Κατερίνα Χάσκα: “Το Θέατρο για μένα είναι το όπλο ενάντια στο θάνατο, σε κάθε μορφής θάνατο”

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

“Προσπαθώ την κάθε μέρα να τη βιώνω έντονα με τα θετικά και τα αρνητικά της. Μία λοιπόν από αυτές, είναι η μέρα που έδινα εξετάσεις στο πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη για περάσω στο τμήμα σκηνοθεσίας. Νομίζω δε θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη μέρα κι όλα τα συναισθήματα που βίωσα. Ενημερώθηκα ότι είχα περάσει την πρώτη φάση και η δεύτερη ήταν η οντισιόν με την πρόεδρο του προγράμματος και σκηνοθέτρια Ann Bogart. Ταξίδεψα λοιπόν στη Νέα Υόρκη και τη μέρα της εξέτασης προηγήθηκαν ένα σωρό περίεργα, και παράλογα γεγονότα που κόντεψα να χάσω την οντισιόν. Θυμάμαι που καθόμουν μέσα στο κρύο και το χιόνι σε κάτι σκαλιά κι έβλεπα όλες τις δυσκολίες της ζωής μου να περνάνε σαν ταινία από μπροστά μου. Ένιωθα πραγματικά σαν το κοριτσάκι με τα σπίρτα, το αγαπημένο μου παραμύθι. Και από το πουθενά είχα μια αναλαμπή και βρέθηκα στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή. Δε ξέρω πώς έγινε πραγματικά, είναι από αυτά τα περίεργα που συμβαίνουν καμιά φορά και σε ωθούν εκεί που αξίζεις και πρέπει να είσαι. Κι αυτό το λέω γιατί όταν τελείωσε η σκληρή διήμερη οντισιόν που ήμουν άυπνη, άρρωστη και νηστική, για πρώτη φορά στη ζωή μου με κοίταξα στον καθρέφτη και είπα «μπράβο κορίτσι μου, τα κατάφερες γιατί αξίζεις»”.

Η συζήτηση με την ηθοποιό, σκηνοθέτιδα και θεατροπαιδαγωγό Κατερίνα Χάσκα είναι άκρως ενδιαφέρουσα και πλήρως απολαυστική. Πρόκειται για μια χαρισματική προσωπικότητα, μια ιδιαιτέρως δοτική καλλιτέχνιδα, που ανταποκρίνεται με χιούμορ και ευθύτητα, κατασταλαγμένες απαντήσεις και υπέροχες περιγραφές σε ένα παιχνίδι συνειρμών με το catisart.gr, αφηγούμενη τη ζωή της από παιδί, όταν έφυγε από τους Αγίους Σαράντα και ήρθε στην Αθήνα, μέχρι σήμερα. Τα παιχνίδια στους δρόμους του Κολωνού και του Βοτανικού όπου μεγάλωσε, τις σπουδές στο Ναύπλιο, την υποτροφία στην Ανώτατη Δραματική της Μάλαγας στην Ισπανία, όπου έμεινε για σπουδές κι εργασία στο θέατρο για ενάμιση χρόνο αλλά και για την εμπειρία της Νέας Υόρκης, το αρκουδάκι που είχε βρει μικρή στην Κωνσταντινουπόλεως και δεν αποχωρίζεται μέχρι σήμερα, για τα πουλιά που μαζεύει τραυματισμένα από τους δρόμους και τα αφήνει να πετούν ελεύθερα στο δωμάτιό της, για τις φίλες της τις γάτες που αρνείται να τους δώσει ονόματα γιατί με το όνομα νιώθει να τις εγκλωβίζει και τόσα άλλα.

Ευδιάθετη και εξωστρεφής, η Κατερίνα θυμάται πως η πρώτη παράσταση που είχε παρακολουθήσει ήταν ο “Μισάνθρωπος” του Μολιέρου, στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων και μας μεταφέρει την αίσθηση μαγείας και συγκίνησης που είχε αισθανθεί.

Μας εξηγεί επίσης ότι η καραντίνα τη βρήκε λίγο πριν από την πρεμιέρα της παράστασης “Οι Πιστωτές” του Στρίντμπεργκ, που θα ανέβαινε στο Μπάγκειον. Πιστεύει πως μετά την πανδημία “θα δυσκολευτούμε αλλά μένοντας συνδεδεμένοι με την εσωτερική μας πίστη και σκεπτόμενοι πως έπειτα από κάθε καταιγίδα ξεπροβάλλει το πιο όμορφο ουράνιο τόξο, θα επανέλθουμε σε μια υγιή κανονικότητα που θα σέβεται τη φύση και τη ζωή”.

“Ο ηθοποιός γνωρίζει καλά να αυτοσχεδιάζει και να δημιουργεί. Εμπνέεται από καθετί δύσκολο και δυσλειτουργικό που συμβαίνει στην κοινωνία και παράγει Τέχνη. Τον κίνδυνο και τον φόβο της ανυπαρξίας ο ηθοποιός τον μετατρέπει σε κίνηση και ρυθμό. Θρέφεται από την τέχνη του, χωρίς βέβαια αυτό να ακυρώνει την έννοια του πρακτικού βιοπορισμού”, υπογραμμίζει.

Για τους ανθρώπους των τεχνών ελπίζει κι εύχεται “να συνεχίσουμε όντας ενωμένοι να διεκδικούμε τη σοβαρή και δίκαιη αντιμετώπιση που μας αξίζει”. Ομολογεί δε πως το μοναδικό πράγμα που της έλειψε το διάστημα του εγκλεισμού μας ήταν οι αγκαλιές. “Σφιχτές, αληθινές αγκαλιές χωρίς φόβο”.

Κατερίνα, το θέατρο σε καιρούς κρίσης αποτελεί μία διέξοδο για τους ανθρώπους;

*Το θέατρο σε καιρούς κρίσης, σε πολέμους, σε καιρούς δύσκολους, έχει αποδείξει πως είναι η δύναμη ενάντια στον θάνατο. Κι αναφέρομαι κυρίως στην ανυπαρξία. Το θέατρο απαντά στην ανυπαρξία με ύπαρξη, δημιουργία κι ενότητα. Γίνεται δίαυλος επικοινωνίας. Ψυχαγωγεί, διδάσκει, κινητοποιεί, ευαισθητοποιεί και αφυπνίζει τον θεατή. Το θέατρο είναι λυτρωτικό. Είναι ο καθρέφτης ενός λαού.

Τι σου πήρε η καραντίνα; 

*Τη θεατρική μας παράσταση (Οι Πιστωτές του Στρίντμπεργκ) που θα ανέβαινε στο ιστορικό Μπάγκειον, στην οποία συμμετείχα ως ηθοποιός και είχα αναλάβει και την παραγωγή. Τρεις μέρες πριν από την πρεμιέρα ανακοινώθηκε το κλείσιμο των θεάτρων. Επίσης, με την εταιρεία μου Creatists, είχαμε προγραμματίσει μια σειρά από συναυλίες στην Αγγλικανική Εκκλησία για την άνοιξη του 2020, οι οποίες ακυρώθηκαν κι αυτές λόγω της πανδημίας. Είχαμε προγραμματίσει μια μουσική παράσταση στην Αγγλικανική Εκκλησία που αφορούσε ρεσιτάλ πιάνου με εικαστική παρέμβαση και χορό εμπνευσμένο από το έργο του Ρώσου ποιητή και συγγραφέα Φιόντορ Σολογκούμπ. Επρόκειτο για ένα μυσταγωγικό θέαμα με οικολογικό χαρακτήρα όπου τη σκηνοθεσία υπέγραφε ο Νίκος Καραπαναγιώτης, εικαστικά, σκηνικά κι ενδυματολογικά υποστηριζόταν από την Μπιάνκα Νικολαρεΐζη και συνθέτης – πιανίστας ήταν ο Robert Bryant. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ στοχεύαμε να το ταξιδέψουμε και στο εξωτερικό.

Και τι σου άφησε με την άρση της;

Μου άφησε μια αίσθηση επαναπροσδιορισμού των βαθύτερων αναγκών μου καθώς και την αίσθηση εμπιστοσύνης στη ζωή. Αυτή ξέρει!..

Επιστροφή στην κανονικότητα που ξέραμε ή οφείλουμε να επιδιώξουμε μια αναθεώρηση του τρόπου της ζωής μας μετά την πανδημία;

*Προσωπικά δε θα το έλεγα κανονικότητα αλλά μετακανονικότητα. Η εποχή δηλαδή μετά την κανονικότητα στην οποία είχαμε συνηθίσει. Για αρκετό διάστημα θεωρώ πως τίποτα δε θα ’ναι το ίδιο με πριν. Οι άνθρωποι θα φοβόμαστε να αγκαλιαστούμε και να αγγιχτούμε ελεύθερα, θα φοβόμαστε να κάνουμε επαγγελματικά σχέδια, σχέδια για το αύριο. Θα δυσκολευτούμε αλλά μένοντας συνδεδεμένοι με την εσωτερική μας πίστη και σκεπτόμενοι πως έπειτα από κάθε καταιγίδα ξεπροβάλλει το πιο όμορφο ουράνιο τόξο, θα επανέλθουμε σε μια υγιή κανονικότητα που θα σέβεται τη φύση και τη ζωή.

Η έννοια του περιορισμού, παρότι ασύμβατη με την «ελευθερία» που η τέχνη του θεάτρου υπηρετεί, υπάρχει περίπτωση να λειτουργήσει ως ισχυρό κίνητρο για διερεύνηση άλλων τρόπων ή μορφών έκφρασης;

*Ο ηθοποιός γνωρίζει καλά να αυτοσχεδιάζει και να δημιουργεί. Εμπνέεται από καθετί δύσκολο και δυσλειτουργικό που συμβαίνει στην κοινωνία και παράγει Τέχνη. Τον κίνδυνο και τον φόβο της ανυπαρξίας ο ηθοποιός τον μετατρέπει σε κίνηση και ρυθμό. Θρέφεται από την τέχνη του, χωρίς βέβαια αυτό να ακυρώνει την έννοια του πρακτικού βιοπορισμού. Αυτό το διάστημα είδα στο Διαδίκτυο έξυπνα και δημιουργικά πρότζεκτ από διάφορους καλλιτέχνες κι αυτό μου δημιούργησε μια αίσθηση αισιοδοξίας και υπερηφάνειας για όλους αυτούς τους ανθρώπους που προσπαθούν να εκφραστούν μέσω της τέχνης τους και να προσφέρουν μια δόση χαράς σε όλους τους άλλους που αισθάνονται ίσως εγκλωβισμένοι λόγω της πανδημίας. Βέβαια ειδικά το θέατρο είναι μια ζωντανή τέχνη και δεν μπορεί να χωρέσει σε ένα «κουτί» του υπολογιστή, όποτε θέλω να πιστεύω κι ελπίζω πως θα επαναπροσδιοριστεί η ανάγκη για θέατρο δρόμου με τα απαραίτητα μέσα ώστε να διατηρηθεί αυτή η μοναδική επικοινωνία του ηθοποιού με τον θεατή.

Υπάρχουν άνθρωποι των οποίων σας λείπουν οι αγκαλιές;

*Είμαι άνθρωπος που αγαπώ το άγγιγμα και την αγκαλιά, είναι μια καθημερινή μου ανάγκη και δράση ταυτόχρονα. Και ομολογώ πως ήταν το μοναδικό πράγμα που μου έλειψε αυτή την περίοδο. Σφιχτές, αληθινές αγκαλιές χωρίς φόβο.

Συνάδελφοί σου και άνθρωποι των τεχνών εν γένει ξεκίνησαν πρόσφατα την Πρωτοβουλία #SupportArtWorkers. Πιστεύεις ότι τώρα είναι η κατάλληλη συγκυρία για να τεθούν θέματα που χρονίζουν στον κλάδο;

*Αυτό είναι το μελανό σημείο που δυστυχώς πλήττει τους καλλιτέχνες και τον πολιτισμό μας γενικότερα ανέκαθεν στην Ελλάδα. Με θυμώνει πολύ το γεγονός ότι αυτοί που διοικούν τη χώρα δε σέβονται τους καλλιτέχνες, δε σέβονται και δεν αναγνωρίζουν ισότιμα με άλλα επαγγέλματα την εργασία τους, λες και οι καλλιτέχνες δεν είναι μέλη της κοινωνίας που πρέπει να ταϊστούν, να ντυθούν, να έχουν μια κατοικία, να μπορούν να πληρώνουν τους λογαριασμούς και τους φόρους τους. Με στεναχωρεί βαθύτατα που δε σκέφτονται ότι πολιτισμός δίχως τέχνη δεν δύναται να υπάρξει. Χαίρομαι ιδιαίτερα που έστω και τώρα οι καλλιτέχνες συσπειρώθηκαν, έγιναν μια γροθιά απέναντι στο νοσηρό σύστημα που προσπαθεί να τους προσπεράσει και να τους προσβάλλει, γιατί προσωπικά το βιώνω ως προσβολή και κοροϊδία όλο αυτό που συμβαίνει, για εμένα και για όλους του καλλιτέχνες. Ελπίζω κι εύχομαι να συνεχίσουμε όντας ενωμένοι να διεκδικούμε τη σοβαρή και δίκαιη αντιμετώπιση που μας αξίζει.

Κατερίνα, ας μιλήσουμε για σένα. Πού έζησες τα παιδικά σου χρόνια;

*Γεννήθηκα στους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας, ήρθα στην Ελλάδα το ‘92 κι έκτοτε ζω εδώ. Τα παιδικά μου χρόνια τα έζησα μεταξύ Βοτανικού και Κολωνού. Δύο περιοχές που αγαπώ.

Ποιες είναι οι πιο αγαπημένες αναμνήσεις που διατηρείς από την παιδική σου ηλικία;

*Η ανεμελιά και το παιχνίδι στον πεζόδρομο της Πέλλης στον Βοτανικό με τα ξαδέλφια μου και τον αδελφό μου. Τα αυτοσχέδια παιχνίδια που φτιάχναμε γιατί δεν υπήρχαν χρήματα να αγοράσουμε. Το μοίρασμα ενός κρουασάν διά έξι. Τα παραμύθια που διάβαζα κάθε βράδυ σε εμένα και τον αδελφό μου. Ο φίλος μου ο Μπούμπης (ένας μικρός αρκούδος) που τον είχα βρει πεταμένο στην Κωνσταντινουπόλεως κι έκτοτε με συντροφεύει σε όλα μου τα ταξίδια, σε όλες μου τις αλλαγές. Ο θείος μου ο Αλέκος, που έβγαινε με την κιθάρα του κάθε απόγευμα στον πεζόδρομο και τραγουδούσε τη Φραγκοσυριανή με το Ζετάκι (την ξαδέλφη μου) και τα πικ-νικ μας με όλο το σόι κάθε Καθαρά Δευτέρα στου Φιλοπάππου. Δύσκολα αλλά πολύ όμορφα και γεμάτα αγάπη χρόνια.

Γιατί επέλεξες να ασχοληθείς με το θέατρο;

*Για ψυχικούς λόγους, όπως κατάλαβα μετέπειτα. Ενώ ήμουν ένα πολύ εσωστρεφές παιδί χωρίς φίλους, μέχρι το ‘97 που ήλθαν τα ξαδέλφια μου στην Ελλάδα, μου άρεσε να συμμετέχω πάντα στις παραστάσεις του σχολείου στις εθνικές εορτές. Και γενικότερα οι δάσκαλοι μού έδιναν ας πούμε πρωταγωνιστικούς ρόλους (Τα έλεγα καλά μάλλον). Στο γυμνάσιο είχα μια εικαστικό και θεατρολόγο, την αγαπημένη μου δασκάλα, την κα Τσιάμη που έσπειρε μέσα μου το μικρόβιο της υποκριτικής αλλά μέχρι και τη μέρα που συμπλήρωνα το μηχανογραφικό μου δεν τολμούσα να παραδεχτώ πόσο πολύ διψούσα να βρίσκομαι στη σκηνή. Είχα γράψει καλά στις εξετάσεις και περνούσα στη σχολή που νόμιζα ότι ήθελα (Πολιτικές Επιστήμες), αλλά μέσα μου αμφιταλαντευόμουν πολύ. Το πρωί που θα παρέδιδα το μηχανογραφικό μου έβαλα μία σχολή μόνο. Το τμήμα Θεατρολογίας Ναυπλίου του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Κι εκεί πέρασα. Αγαπούσα πολύ το Ναύπλιο, ήταν και είναι από τα αγαπημένα μου μέρη. Έμεινα τρία χρόνια στο Ναύπλιο για σπουδές. Είχα επιλέξει την κατεύθυνση Σκηνοθεσία-Υποκριτική και είχα πολύ αξιόλογους καθηγητές όπως ο κος Αρβανιτάκης, η κα Τομπούλη, η κα Αρσένη, η κα Φιλίπποβα κ.α., από τους οποίους διδάχτηκα πολλά. Πέρασα πολύ όμορφα και δημιουργικά φοιτητικά χρόνια. Στο τέταρτο έτος της σχολής πήγα με υποτροφία στην Ανώτατη Δραματική της Μάλαγας στην Ισπανία, όπου έμεινα για σπουδές κι εργασία στο θέατρο για ενάμιση χρόνο. Από τις πιο όμορφες εμπειρίες της ζωής μου. Έχω αγαπημένους φίλους στην Ισπανία μέχρι και σήμερα.

Ποια ήταν η πρώτη παράσταση που παρακολούθησες στη ζωή σου; Τι σου τη θυμίζει;

*Ήταν ο Μισάνθρωπος του Μολιέρου το ‘96 νομίζω, στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων. Είχα πάει με τη νονά μου. Συνήθιζε να με παίρνει μαζί της στα θέατρα και στα μουσεία επειδή κάθε φορά έβλεπε τη χαρά στα μάτια μου. Ήμουν πολύ μικρή τότε. Δεν ήξερα ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι στη σκηνή αλλά ακόμα θυμάμαι την αίσθηση μαγείας και συγκίνησης που είχα αισθανθεί. Το σκεφτόμουν για πολύ καιρό κι έλεγα μέσα μου εγώ μια μέρα θα γίνω ηθοποιός για να παίξω μαζί με αυτόν τον ηθοποιό. Ύστερα από χρόνια, που η ίδια αίσθηση συνέχισε να υπάρχει μέσα μου, έμαθα και ποιος ήταν ο ηθοποιός που με είχε συγκινήσει τόσο. Αναφέρομαι στον Αιμίλιο Χειλάκη. Μπορεί να μην έχουμε συναντηθεί στη σκηνή αλλά τον θαυμάζω πολύ σαν ηθοποιό.

Γιατί φέτος επιλέξατε να ανεβάσετε Στρίντμπεργκ; Σε ποια ενδιαφέροντα και αναζητήσεις του σύγχρονου ελληνικού κοινού απαντάει η επιλογή αυτού του έργου;

*Συζητούσαμε αρκετό καιρό με τον Χρήστο Προσύλη για κάποια συνεργασία και αναζητούσαμε ένα έργο που να μας αφορά και τους δυο, και το οποίο θα αποτελείται από 3-4 χαρακτήρες. Ο Χρήστος πρότεινε τους «Πιστωτές» (η γνωστή μετάφραση του τίτλου είναι «Οι Δανειστές»). Το είχα διαβάσει όταν ήμουν ακόμα στη σχολή. Το ξαναδιάβασα και μου άρεσε πολύ διότι θεωρώ ότι είναι διαχρονικό καθώς αγγίζει το αιώνιο ζήτημα της ύπαρξης και της σκληρής πάλης ψυχών, σε μια προσπάθεια να υποδουλώσει η μία την άλλη: το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, την ανθρώπινη ανάγκη για ανιδιοτελή αγάπη, τη δύναμη του ανθρώπινου υποσυνειδήτου, θέματα δηλαδή που πάντα θα μας απασχολούν. Ο Στρίντμπεργκ υφαίνει ένα ψυχολογικό παιχνίδι το οποίο βαθαίνει, τόσο όσο και η σκληρότητα των χαρακτήρων, όπως και οι ισορροπίες ανάμεσα στο τραγικό στοιχείο και την κωμωδία.

Στη διάρκεια της προετοιμασίας της παράστασης, αισθανθήκατε να γεννώνται ερωτήματα;

*Φυσικά. Κι αυτή είναι η ομορφιά της τέχνης. Όπως και της ίδιας της ύπαρξης. Να δημιουργούνται ερωτήματα χωρίς πάντα να δίνονται απαντήσεις. Έτσι, υπάρχει το βαθύ σκάψιμο, ζύμωση και η εξέλιξη σε καθετί.

Είχατε προσδώσει ένα ιδιαίτερο στοιχείο στην προσαρμογή που είχατε κάνει, θέλεις να μας μιλήσεις γι’ αυτό;

*Το ιδιαίτερο στοιχείο σε αυτή την προσαρμογή, είναι ότι το ρόλο του πρώην συζύγου (Γκούσταβ), τον αντικαθιστά πάνω στο ίδιο μοτίβο, στον ίδιο μύθο, ο ίδιος ρόλος όχι ως άντρας, αλλά ως γυναίκα σύζυγος (Αμάντα), την οποία υποδύομαι εγώ. Η προσέγγιση αυτή μεταφέρει έτσι τη σύγκρουση σε άλλο επίπεδο. Από σύγκρουση ανάμεσα σε ένα συνηθισμένο παντρεμένο ανδρόγυνο ζευγάρι και τον πρώην σύζυγο, στη σύγκρουση ανάμεσα σε ένα συνηθισμένο παντρεμένο ανδρόγυνο ζευγάρι και την πρώην σύζυγο από μία προηγούμενη σχέση δύο γυναικών παντρεμένων μεταξύ τους. Στη δική μας προσέγγιση, το έργο ισορροπεί επιπλέον ανάμεσα στον ποιητικό ρεαλισμό και το σουρεαλισμό, φέρνοντας τη δράση στη σύγχρονη εποχή. Η διασκευή αυτή παρουσιάζεται για πρώτη φορά πάνω στη σκηνή.

Τι έχεις να πεις για τη συνεργασία με τον Χρήστο Προσύλη;

*Ο Χρήστος είναι πάνω από όλα μια ευγενική και καλοσυνάτη ψυχή. Σέβεται και στηρίζει τους συνεργάτες τους. Έχει ακαδημαϊκή μόρφωση, γνώση του αντικειμένου του και αγάπη για την τέχνη. Χαίρομαι που τον έχω συναντήσει.

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τους για τους ηθοποιούς της παράστασης;

*Είναι η Λιάνα Οικονομίδη-Καριέρε και ο Πάνος Κορδαλής. Με τον Πάνο γνωριζόμαστε δέκα χρόνια κι έχουμε συνεργαστεί στο παρελθόν. Με τη Λιάνα γνωριστήκαμε τώρα και είναι η πρώτη μας συνεργασία αλλά σίγουρα θα υπάρξει κι επόμενη καθώς δέσαμε εξαρχής και σαν χαρακτήρες. Είναι και οι δύο εξαιρετικά παιδιά και πολύ καλοί ηθοποιοί. Έχουν ομαδικό πνεύμα και προσπαθούν πάντα για το καλύτερο. Η Λιάνα εκτός από ηθοποιός, είναι και μια ταλαντούχα τραγουδίστρια με υπέροχη φωνή. Χαίρομαι επίσης πολύ και για αυτή τη συνάντηση.

Ποια στοιχεία του έργου θελήσατε να υπογραμμίσετε στην παράσταση;

*Εδώ θα χρησιμοποιήσω τις φράσεις του σκηνοθέτη μας με τις οποίες ταυτίζομαι απόλυτα. Το έργο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ανοίγει διάπλατα τη θύρα, για να δούμε αυτό που συμβαίνει σήμερα: σαν άτεγκτοι πιστωτές, μόλις ξεπεράσουμε τα όρια της αγάπης και του ιδανικού ηδονιστικού ερωτικού πάθους, δανείζουμε υπαρξιακό χρήμα, με βάση το οποίο το εγώ του ή της συντρόφου τροφοδοτείται. Το εγώ, που βασίζεται στο φαίνεσθαι των πραγμάτων, το ευκαιριακό, το ματαιόδοξο. Έτσι επιχειρούμε να αποκτήσουμε έλεγχο, εξουσία στο εγώ του άλλου. Και στη δεδομένη ώρα επιστρέφουμε σαν τους πιστωτές. Θέλουμε το χρήμα πίσω με τόκο. Κι αν δεν το έχουμε, καταστρέφουμε ή σκοτώνουμε τον δανειζόμενο. Άλλοτε αργά και βασανιστικά. Άλλοτε με την εκποίηση της αγάπης. Γιατί στο τέλος της μέρας, δυστυχώς, η αγάπη είναι και το μόνο πολύτιμο, που μπορούμε να κατάσχουμε. Βαθιά πεσιμιστικό στοιχείο: ότι δυστυχώς συμβαίνει. Βαθιά οπτιμιστικό στοιχείο: ότι ευτυχώς το αντιλαμβανόμαστε συχνά και μπορούμε να το διορθώσουμε, αν έχουμε μια ελάχιστη έστω διάθεση να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Και κυρίως: να αγαπήσουμε βαθιά.

Οι άνθρωποι θεωρούμε την παροχή αγάπης νόμισμα που περιμένουμε να μας επιστραφεί ως πίστωση;

*Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι, αλλά δυστυχώς συμβαίνει. Δυστυχώς στην κοινωνία που ζούμε οι άνθρωποι δεν έχουμε μάθει να δίνουμε χωρίς να περιμένουμε να πάρουμε. Κι αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει το αίσθημα της προσδοκίας. Προσδοκώ από τον εαυτό μου, από την οικογένεια, από τον σύντροφο, από τους φίλους, από τους συνεργάτες, από την κοινωνία. Προσδοκούμε μονίμως από κάποιον ή κάτι να γεμίσει το κενό που υπάρχει μέσα μας. Άλλωστε υπάρχει και το λαϊκό ρητό «Είναι το άλλο μου μισό», κάτι που προσωπικά δεν το ενστερνίζομαι και με εκνευρίζει όταν το ακούω. Τι θα πει, το άλλο μισό, δηλαδή αισθανόμαστε σαν μισά που ψάχνουμε κάτι ή κάποιον ως άλλο μισό για να ολοκληρωθούμε; Για εμένα, οι άνθρωποι γεννιόμαστε ολόκληρα όντα, με ό,τι συνεπάγεται αυτό (καλά, ή στραβά) που θέλουμε, συμπορευτές, συνταξιδιώτες σε αυτό το ταξίδι που ονομάζεται ζωή. Για εμένα αγάπη είναι το μέγιστο αγαθό, είναι δώρο και ανάγκη για να υπάρχουμε.

Γιατί η κληρονομιά του Στρίντμπεργκ στο θέατρο είναι τόσο σημαντική;

*Μέγιστη συνεισφορά του Στρίντμπεργκ θεωρώ ότι υπήρξε η αναζήτησή του καινούργιων τρόπων να εκφράσει το προσωπικό του όραμα. Πιο συγκεκριμένα, συνέβαλε στη μετατόπιση του κέντρου βάρους από το ατομικό στο πανανθρώπινο και στην αποδόμηση της υλικής υπόστασης της ανθρώπινης ύπαρξης. Έφερε νεωτεριστικές δραματικές τεχνικές, όπως η επανάληψη, η διαστρέβλωση κι η αντιπαράθεση και χρησιμοποίησε στα έργα του το μύθο και τα συμβολικά μοτίβα σε επίπεδο κειμένου. Είχα διαβάσει κάπου πως ο Στρίντμπεργκ θεωρείται προάγγελος της νεωτερικότητας του δράματος του εικοστού αιώνα, και μάλιστα ο Stockenstrom τον χαρακτηρίζει «ασυνείδητο μοντερνιστή» με δραματουργία που έριξε το σπόρο για το εξπρεσιονιστικό, το υπαρξιακό θέατρο αλλά και το θέατρο του παραλόγου της σύγχρονης εποχής. Και στους Πιστωτές, όπως και σε άλλα έργα του, χρησιμοποιεί σύμβολα για να εκφράσει τις αλήθειες του, οι οποίες αφορούν την ανθρώπινη συνθήκη. Οι άνθρωποι πρέπει να αποδεχτούν τη θέση τους κατά τον ίδιο ως αξιοθρήνητα, πεπερασμένα όντα μέσα σ’ έναν κόσμο, όπου η λύτρωση έρχεται μόνο με το θάνατο. Επιπρόσθετα φαίνεται πως πίσω από τη μετέπειτα δραματουργία του Στρίντμπεργκ, πίσω από τις πλοκές και τη δράση των δραμάτων του κρύβονται οδυνηρές προσωπικές εμπειρίες και ψυχολογικές πραγματικότητες που τον στιγμάτισαν. Πρόκειται για έναν συγγραφέα που αναζητά συνεχώς το καινούργιο, το πρωτότυπο, το περίεργο, κάτι που προσωπικά με ιντριγκάρει πάρα πολύ.

Θεωρείς το σκηνογράφο, τον ενδυματολόγο, το φωτιστή, όλους τους συντελεστές, το ίδιο σημαντικούς για μια παράσταση;

*Το θέατρο είναι ένα ομαδικό παιχνίδι και ναι, είναι εξίσου σημαντικοί όλοι οι συντελεστές. Αν φυσικά διατίθεται το απαραίτητο μπάτζετ ώστε να υπάρχουν και να πληρώνονται ανάλογα για την εργασία τους όλοι.

Στο ημερολόγιό σου ποια μέρα της ζωής σου θα μείνει ανεξίτηλη;

*Δεν είναι μία, είναι πάρα πολλές. Γενικά προσπαθώ την κάθε μέρα να τη βιώνω έντονα με τα θετικά και τα αρνητικά της. Μία λοιπόν από αυτές, είναι η μέρα που έδινα εξετάσεις στο πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη για περάσω στο τμήμα σκηνοθεσίας. Νομίζω δε θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη μέρα κι όλα τα συναισθήματα που βίωσα. Ενημερώθηκα ότι είχα περάσει την πρώτη φάση και η δεύτερη ήταν η Οντισιόν με την πρόεδρο του προγράμματος και σκηνοθέτρια Ann Bogart. Ταξίδεψα λοιπόν στη Νέα Υόρκη και τη μέρα της εξέτασης προηγήθηκαν ένα σωρό περίεργα, και παράλογα γεγονότα που κόντεψα να χάσω την οντισιόν. Θυμάμαι που καθόμουν μέσα στο κρύο και το χιόνι σε κάτι σκαλιά κι έβλεπα όλες τις δυσκολίες της ζωής μου να περνάνε σαν ταινία από μπροστά μου. Ένιωθα πραγματικά σαν το κοριτσάκι με τα σπίρτα, το αγαπημένο μου παραμύθι. Και από το πουθενά είχα μια αναλαμπή και βρέθηκα στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή. Δε ξέρω πώς έγινε πραγματικά, είναι από αυτά τα περίεργα που συμβαίνουν καμιά φορά και σε ωθούν εκεί που αξίζεις και πρέπει να είσαι. Κι αυτό το λέω γιατί όταν τελείωσε η σκληρή διήμερη οντισιόν που ήμουν άυπνη, άρρωστη και νηστική, για πρώτη φορά στη ζωή μου με κοίταξα στον καθρέφτη και είπα «μπράβο κορίτσι μου, τα κατάφερες γιατί αξίζεις». Πέρασα στους έξι επιλαχόντες από τους τριάντα τελικά αλλά αποφάσισα συνειδητά να μη μείνω και να επιστρέψω στην Ελλάδα. Το ταξίδι αυτό θα το θυμάμαι γιατί λειτούργησε ως μια ενέργεια για μένα, μια δύναμη να πιστέψω στον εαυτό μου και να συνεχίσω να μάχομαι για αυτά που αγαπώ κρατώντας πάντα τα ιδανικά και την ηθική μου. Γύρισα πιο δυνατή τότε.

Πόσο μας καθορίζει, κατά τη γνώμη σου, η εικόνα που έχουν οι άλλοι για μας;

*Ζούμε σε μια δυτική κοινωνία. Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι λίγο πολύ μας καθορίζει όλους. Χρειάζεται να κάνει κανείς πολλά χρόνια ψυχοθεραπεία για να ξεφύγει από την παγίδα του τι θα πει ο κόσμος, και αν θα τα καταφέρει.

Πιστεύεις ότι έχουμε ικανή θεατρική παιδεία στη χώρα μας;

*Το θέατρο γεννήθηκε στην Ελλάδα, άρα η βάση υπάρχει. Τώρα αν είναι ικανή δε μπορώ να το κρίνω αυτό γιατί είναι καθαρά υποκειμενικό. Σίγουρα υπάρχουν καλλιτέχνες με όρεξη, όραμα και αγάπη για το θέατρο αλλά δεν τους βοηθάει το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κονδύλια που θα υποστηρίξουν το έργο τους. Όσο για το κοινό, θεωρώ ότι είναι μοιρασμένο σε αυτούς που με ή χωρίς την οικονομική κρίση θα πάνε στο θέατρο και σε αυτούς που θα δουν τηλεόραση από το καναπέ τους. Ανάλογα την ανάγκη του καθενός.

Τι θα ήθελες να σημειώσεις για την καλλιτεχνική δημιουργικότητα σήμερα στην Ελλάδα;

*Είχα την τύχη να κάνω και κάποιες σπουδές και να εργαστώ στο εξωτερικό. Και αυτό που έχω να πω είναι ότι έξω οι άνθρωποι είναι πιο πειθαρχημένοι κι όλα λειτουργούν πιο οργανωμένα από ότι εδώ. Στην Αθήνα γίνονται χιλιάδες παραστάσεις μέσα σε ένα χρόνο, δε προλαβαίνουν να ανέβουν και κατεβαίνουν. Συνήθως λόγω μπάτζετ και γιατί ο κόσμος δεν προλαβαίνει να τις παρακολουθήσει όλες. Υπάρχει τόση πληροφορία που χάνεται νομίζω η ουσία. Καταλαβαίνω όμως και τους ηθοποιούς που έχουν ανάγκη να εκφραστούν μέσα από το θέατρο θυσιάζοντας χρόνο, ενέργεια, χρήματα κάνοντας παράλληλα κι άλλες δουλειές για να επιβιώσουν. Είμαι στην ίδια θέση. Απλά πλέον το κάνω με μέτρο και με συνειδητότητα.

Το θέατρο μπορεί να θεωρηθεί και μέσο θεραπείας;

*Σας ευχαριστώ για αυτή την ερώτηση. Εγώ ξεκίνησα το θέατρο ως προσωπική θεραπεία και ακριβώς επειδή το βίωνα ως ένα θεραπευτικό ταξίδι αναζήτησης, ως μια συνάντηση με τον εαυτό και τους άλλους, δεν το αντιμετώπισα ποτέ ως μια εργασία που θα έπρεπε να μου αποφέρει τα απαραίτητα χρήματα για την επιβίωσή μου. Μάλιστα είχα πει κάποτε σε ένα συνέδριο ότι στο θέατρο καταθέτουμε ψυχή και η ψυχή δεν έχει κόστος. Και σήμερα λέω, ναι, η ψυχή δεν έχει κόστος άλλα χρειάζεσαι πόρους για να συνεχίσεις να τη θρέφεις. Εγώ δε ζω από το θέατρο και ως ένα βαθμό είναι επιλογή μου πλέον. Χρωστάω όμως πολλά στο θέατρο γιατί ασχολούμενη με αυτό ανακάλυψα τον εαυτό μου, έγινα εξωστρεφής, απέκτησα πολύ καλούς φίλους, εξελίχθηκα. Ένιωσα ελεύθερη από το φόβο της φθοράς και του θανάτου. Το Θέατρο για μένα είναι το όπλο ενάντια στο θάνατο. Σε κάθε μορφής θάνατο. Και ακριβώς επειδή το πιστεύω και το βιώνω με αυτό τον τρόπο, έχω δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια ένα σεμινάριο που λέγεται Θεατροθεραπεία και αφορά τη θεραπεία της ψυχής και του σώματος μέσα από τεχνικές της δραματικής τέχνης, της δραματοθεραπείας και του Dream coaching, τα αντικείμενα δηλαδή στα οποία βασίζονται και οι σπουδές μου. Ως εικόνα το έχω στο μυαλό μου ως τη μεταμόρφωση της κάμπιας, σε χρυσαλλίδα και στο τέλος σε μια εντυπωσιακή πεταλούδα. Το ίδιο δε συμβαίνει και με τη μεταμόρφωση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος από το σκοτάδι έρχεται στο φως. Πρόκειται για διαδικασία της αλλαγής και της μεταμόρφωσης που γεννιέται μέσα από κάθε εμπόδιο.

Ο σημερινός καλλιτέχνης οφείλει να είναι πολιτικοποιημένος, κατά τη γνώμη σου, ή όχι;

*Εάν το να είναι πολιτικοποιημένος δεν τον εμποδίζει να σκέφτεται και να πράττει με μία ελευθερία και αλήθεια, χωρίς φανατισμούς, δεν το θεωρώ κακό. Η ιδεολογία του καθενός είναι προσωπικό και υποκειμενικό ζήτημα, αρκεί να σέβεται την ελευθερία και τα όρια του άλλου.

Σε ποια θεατρικά έργα θα ήθελες να παίξεις και ποιους ρόλους;

*Είμαι Ζυγός, δυσκολεύομαι να επιλέξω όταν είμαι ανάμεσα σε πολλές επιλογές… Χα χα… Υπάρχει τέτοια πληθώρα εξαιρετικών έργων κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου που πραγματικά θα ήθελα να μπορούσα να παίξω σε πάρα πολλά. Σίγουρα όμως με ενδιαφέρει ο κάθε ρόλος να έχει να πει κάτι μέσα μου, κι ας είναι και βουβό πρόσωπο. Θέλω να με ελκύσει ο ρόλος, να τον ερωτευτώ, να παθιαστώ μαζί του για να μπορέσω να αφοσιωθώ.

Είχες άλλα σχέδια γι’ αυτό το διάστημα, πριν προκύψει η καραντίνα;

*Είμαι συνιδρύτρια της εταιρείας Creatists, και εκτός από θεατρικές παραστάσεις οργανώνουμε και μουσικές. Κυρίως μουσικές για την ακρίβεια. Συζητούσαμε, εκτός των άλλων, και για άλλα μουσικά πρότζεκτ. Θεατρικά βέβαια είχα αφοσιωθεί στους Πιστωτές, το οποίο θα ήθελα να συνεχιστεί και τον χειμώνα.

Τι εύχεσαι, ως καλλιτέχνης και άνθρωπος, για τον πλανήτη;

*Εύχομαι πάνω από όλα να είμαστε όλοι υγιείς. Εύχομαι επίσης τα κινήματα αλληλεγγύης που δημιουργήθηκαν εν όψει της πανδημίας να συνεχίσουν ενωμένα να διεκδικούν το δικαίωμα του ανήκειν στην κοινωνία ισότιμα. Εύχομαι ακόμα οι άνθρωποι να έχουμε συνειδητοποιήσει μέσα μας ότι δεν είμαστε ανώτεροι από τα υπόλοιπα όντα του πλανήτη μας και να σεβόμαστε περισσότερο τη φύση. Τέλος, εύχομαι να μπορούμε όλοι να αγκαλιαστούμε και να αγγιχτούμε σύντομα ανθρώπινα κι όχι αποστειρωμένα!

Τέλος, ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Συμβιώνεις με κάποιο κατοικίδιο;

*Τα λατρεύω. Αλλά προτιμώ να τα βλέπω ελεύθερα. Η φύση τους είναι τέτοια που δεν μπορείς να τα εγκλωβίσεις σε ένα διαμέρισμα. Βέβαια είχα πάντα παπαγαλάκια, καναρίνια, παραδείσια. Δεν αγόρασα ποτέ κάποιο πουλί, τα μάζευα από το δρόμο τραυματισμένα ή μου τα δίνανε και τα φρόντιζα. Δε μου άρεσε βέβαια να τα βλέπω στο κλουβί για αυτό και τα άφηνα να πετάνε στο δωμάτιό μου. Ένιωθα ότι είχα κάποια επικοινωνία μαζί τους. Ο τελευταίος μου φίλος ήταν ο Πρασινούλης, ένα πανέμορφο love bird που το είχα 9 χρόνια και απεβίωσε πριν από 4 μήνες. Ήρθε στο μπαλκόνι μου μια πολύ δύσκολη μέρα για μένα και ήταν σαν να με επέλεξε. Δεν ήθελε να φύγει. Έχω γράψει κι ένα παραμύθι για αυτόν. Λατρεύω επίσης τις πεταλούδες γιατί μου θυμίζουν τη μεταμόρφωση και την ψυχική εξέλιξη του ανθρώπου. Τώρα έχω κάποιες γάτες που έχω υιοθετήσει, αδέσποτες μεν αλλά περνάω τον περισσότερο χρόνο της μέρας μου μαζί τους γιατί τις έχω στο γραφείο μου. Με περιμένουν κάθε πρωί. Είναι τόσο όμορφο να νιώθεις ότι υπάρχει κάποιος που σε περιμένει να του δώσεις φροντίδα κι αγάπη. Και τόση ευθύνη ταυτόχρονα. Όταν λείπω από το γραφείο υπενθυμίζω συνεχώς στον αδελφό μου (δουλεύουμε μαζί) να τις ταΐσει. Το ιδιαίτερο με μένα και τις γάτες είναι ότι ενώ συνηθίζω να βάζω ονόματα στα ζώα όπως και στα αντικείμενα πολλές φορές, στις γάτες δεν έχω βάλει ονόματα, τις λέω Γάτες. Δε ξέρω, είναι τόσο ανεξάρτητες κι ελεύθερες που νιώθω ότι ακόμα και με το όνομα θα τις εγκλωβίσω.

Η Κατερίνα Χάσκα είναι ηθοποιός, σκηνοθέτις και θεατροπαιδαγωγός. Αποφοίτησε από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με κατεύθυνση στη Σκηνοθεσία – Υποκριτική. Συνέχισε στη δραματική σχολή Arte Dramatico στη Μάλαγα της Ισπανίας στο τμήμα Υποκριτικής – Σκηνοθεσίας. Έχει παίξει, σκηνοθετήσει και αναλάβει την παραγωγή για διάφορα θεατρικά έργα στο ελληνικό και ισπανικό θέατρο. Διδάσκει υποκριτική και θεατροθεραπεία σε ηθοποιούς κι ερασιτέχνες. Μέσα από εργαλεία του εκπαιδευτικού δράματος εμψυχώνει ομάδες παιδιών, ενηλίκων, μεταναστών, προσφύγων και άλλες ευπαθείς ομάδες. Είναι εμψυχώτρια – εκπαιδεύτρια Forum theatre κι εξωτερικός συνεργάτης του Theatre of the oppressed NYC. Έχει αναλάβει ευρωπαϊκά επιμορφωτικά προγράμματα ως δημιουργός και εμψυχώτρια. Είναι απόφοιτος του Μεταπτυχιακού προγράμματος «Δραματική Τέχνη και Παραστατικές Τέχνες στην Εκπαίδευση και στη Δια Βίου Μάθηση» της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Είναι ιδρυτικό μέλος του Αστικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού Creatists και υπεύθυνη παραγωγής μουσικών και θεατρικών παραστάσεων.

• Oι φωτογραφίες από τους “Πιστωτές” είναι του Χρήστου Προσύλη.