Καταλόγια… σχεδίασμα ΙV
Δοκιμή πάνω σε Παραλογές.
Τελετουργική αναπαράσταση πέντε κλασικών ελληνικών ποιημάτων με θέμα τη θυσία
Aπό τον Κύκλο Θεατρικής Έρευνας του Θοδωρή Οικονομίδη
Oι ιστορίες
* Ο Γιάννος και το Μαρουδιώ:
Τα ξαδέρφια που ερωτεύτηκαν αλλά τους απαγορεύεται να σμίξουν και πεθαίνουν από το μαράζι… σε μορφή ηπειρώτικου πολυφωνικού
* Του Νεκρού Αδερφού:
Ο Κωνσταντής που βγαίνει από το μνήμα για να φέρει την αδερφή του πίσω, στη μάνα τους
* Της Κακιάς Πεθεράς:
Η πεθερά που από ζήλια και φθόνο δηλητηριάζει τη νύφη της στο τραπέζι του γάμου.
* Του Γιοφυριού της Άρτας:
Η θυσία της όμορφης γυναίκας του πρωτομάστορα, για να στεριώσει το γεφύρι.
* Της Μάνας Φόνισσας:
Η ιστορία της μάνας που σκοτώνει το παιδί της επειδή την έπιασε με τον εραστή της.
Τα κείμενα…
Πέντε κλασικά δημοτικά τραγούδια που αναπαριστώνται με βάση τους κώδικες της αρχαιοελληνικής τραγωδίας.
Τα κείμενα αυτά, εκτός από τέλειες συμπυκνωμένες τραγωδίες, αποτελούν επίσης και έναν από τους βασικούς συνδετικούς κρίκους της νεοελληνικής λογοτεχνίας με την κλασική εποχή.
Ένα ακόμη στοιχείο που χαρακτηρίζει τα κείμενα είναι το ότι αποτελούν καταγραφές ακουσμάτων. Αυτό σημαίνει ότι είναι ιστορίες που δεν έχουν συγγραφέα, αλλά γεννήθηκαν μέσα από αφηγήσεις πραγματικών γεγονότων και πήραν τη μορφή ποιήματος -αργότερα τραγουδήθηκαν κιόλας- και μεταδόθηκαν από στόμα σε στόμα. Αυτό το στοιχείο τα καθιστά άρτια λογοτεχνικά και σίγουρα ικανά να στηρίξουν επαρκώς την αναπαράστασή τους μέσα από τους κώδικες του αρχαιοελληνικού θεάτρου.
Η παράσταση…
“Διαλέγουμε κάτι κλασικό όσον αφορά το κείμενο και το στηρίζουμε με σύγχρονους τρόπους δραματοποίησης και θεατρικής αναπαράστασης.
Το βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη παραγωγή είναι η χρήση μασκών και θεάτρου κούκλας, για να αναπαρασταθούν οι βασικές μας ιστορίες, τα πέντε ποιήματα. Αυτές οι τεχνικές μας δίνουν τη δυνατότητα να αναπαραστήσουμε εικόνες πολύπλοκες και απαιτητικές, όπως εμφανίσεις εξωπραγματικών πλασμάτων, σκηνών πλήθους, χωροχρονικών αλλαγών και υπερφυσικών στοιχείων. Έτσι οι ερμηνευτές, μας μεταφέρουν σε έναν κόσμο ιδανικά θεατρικό, με τεράστιες δυνατότητες αναπαραγωγής εικόνων και δράσεων, δίνοντας παράλληλα και μια διαφορετική οπτική στην αισθητική της παράστασης.
Ανάμεσα στις βασικές ιστορίες υπάρχουν κωμικά μέρη σε ιντερμεδιακή μορφή, που χρησιμεύουν για τη συγκινησιακή αποφόρτιση του θεατή”.
Οι μουσικές και τα τραγούδια…
Οι βασικές μουσικές φόρμες -σε μορφή ιάμβου- πάνω στις οποίες ακούγονται οι ιστορίες και παίζονται με κιθάρα και μαντολίνο, είναι συνθέσεις του Θοδωρή Οικονομίδη, γραμμένες αποκλειστικά για την παράσταση και αποτελούν το αποτέλεσμα της έρευνας του σκηνοθέτη πάνω στον τρόπο και τις μεθόδους συνύπαρξης της μουσικής με το έμμετρο κείμενο.
Επίσης την ώρα της παράστασης ο θεατής θα έχει τη δυνατότητα να ακούσει μοιρολόγια, πολυφωνικά τραγούδια και ρυθμικούς αυτοσχεδιασμούς, συνυφασμένα με τις πλοκές των ιστοριών, ακολουθούμενα από ζωντανή μουσική, κρουστών, μαντολίνου και κιθάρας.
Ο χώρος και ο χρόνος…
Η παράσταση στήθηκε για να παίζεται κάτω από ένα δέντρο…
Την ακολουθούν μόνο φροντιστήρια και ρούχα…
…Οπότε ο οποιοσδήποτε συμβατικός χώρος είναι ικανός να τη φιλοξενήσει.
Η διάρκεια της παράστασης είναι 90 λεπτά.
Οι άνθρωποι…
Σκηνοθεσία-Μουσική-Σύλληψη: Θοδωρής Οικονομίδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μελίσα Κωτσάκη
Ερμηνείες:
Ειρήνη Αναγνώστου, Ελένη Βρυώνη, Μελίσσα Κωτσάκη,
Δήμητρα Λούπη, Ιωάννα Μιχαλά
Αφήγηση, μαντολίνο, κιθάρα: Θοδωρής Οικονομίδης
Παραγωγή: Θ. Οικονομίδηs – A. Χούτη
Φωτογραφίες- Video: Αίγλη Δράκου, Θοδωρής Παπαδόπουλος
Σημείωμα σκηνοθέτη
Καταλόγια… σχεδίασμα IV
Τελετουργική αναπαράσταση πέντε παραλογών
με κοινό θέμα τη θυσία.
Φέτος κλείνει ο έβδομος χρόνος έρευνας πάνω στις ελληνικές παραλογές όπως επίσης και της προσπάθειας θεατροποίησής τους.
Αυτή η δουλειά, μου δίδαξε πολλά σαν σκηνοθέτη αλλά και σαν ερμηνευτή και με έφερε πιο κοντά στον γνήσιο τρόπο αναπαράστασης ενός δράματος… την τελετή.
Ο Κύκλος…
Μου χάρισε επίσης και πολύτιμους συνεργάτες και συνερευνητές, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας δυνατής καλλιτεχνικής κίνησης που λέγεται
«Κύκλος Θεατρικής Έρευνας».
Βασικός στόχος μας η αρχαιοελληνική τραγωδία και η αναπαράστασή της…
Ιστορικό υπόβαθρο…
Ο τελετουργικός τρόπος αναπαράστασης είναι μια πολύ παλιά συνθήκη η οποία χάνεται μέσα στις ιστορίες αρχαίων πολιτισμών, όπως ο ελληνικός και πιο παλιά ακόμα ο αιγυπτιακός και ο κινέζικος.
Στον ελλαδικό χώρο, τα θέματα αυτών των τελετουργικών παραστάσεων, ξεκινάν από τη μυθολογία, τα κατορθώματα δηλαδή των θεών και των πρώτων ηρώων, για να γίνουν επικά άσματα (9ος π.Χ.), ομηρικά έπη κι αργότερα να σταθούν σαν τη βάση της δημιουργίας του αρχαιοελληνικού δράματος του 5ου αιώνα, στην Αθήνα του Περικλή, για να τα συναντήσουμε στους αιώνες που ακολούθησαν, σε λαϊκότερη αλλά και πιο συμπυκνωμένη μορφή μέσα στις παραλογές.
Οι παραλογές είναι δημοτικά ποιήματα και τραγούδια τα οποία μέσα σ’ εκείνες τις σκοτεινές εποχές βοήθησαν στο να κρατηθεί ζωντανή η ελληνική γλώσσα και γενικά τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού.
Μεταδόθηκαν από στόμα σε στόμα για αιώνες κι έτσι σφυρηλατήθηκαν και τελειοποιήθηκαν μέσα από τη λαϊκή σοφία και το μεράκι.
Μόλις στον 19ο αιώνα έχουμε τις πρώτες καταγραφές παραλογών. Οι σημαντικότεροι ερευνητές- λογοτέχνες από των οποίων το έργο αντλούμε κι εμείς το υλικό της δουλειάς των Καταλογιών, είναι ο Ν. Πολίτης και ο Γ. Ιωάννου.
Μια πρώτη δραματουργική ανάλυση των παραλογών με έκανε να δω τη μεγάλη ομοιότητα και σχέση τους με την αρχαιοελληνική τραγωδία.
Κοινή δομή, κοινά θέματα -ελληνική Μυθολογία- κοινή διανομή με τρία βασικά πρόσωπα και χορός σαν αφηγητής.
Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για το μέτρο γιατί είναι μεγάλο ζήτημα, αλλά σίγουρα ξέρουμε ότι υπήρχε μουσική ακολουθία στη σκηνική δράση.
Η βασική διαφορά είναι το ότι οι παραλογές είναι πιο μικρές σε όγκο, πιο συμπυκνωμένες κι αρκετά περιεκτικές σε εικόνες και δράσεις.
Έτσι λοιπόν σιγουρεύτηκα για την άμεση σχέση των παραλογών με τα κείμενα της κλασικής εποχής κι εκεί ακριβώς βάσισα τη σκηνοθετική γραμμή της παράστασης των Καταλογιών, την οποία βλέπω σαν ένα ερευνητικό όχημα που θα με οδηγήσει στη σωστή αναπαράσταση της αρχαιοελληνικής τραγωδίας.
Η παράσταση…
Ο θεατής μας λοιπόν στην παράσταση «Καταλόγια… σχεδίασμα IV», θα μπει για λίγο σε ένα τελετουργικό περιβάλλον και θα παρακολουθήσει μια σειρά διδακτικών ιστοριών με σκοπό… την κάθαρση.
Η αναπαράσταση των ιστοριών αυτών γίνεται με βάση την τραγουδιστική ομιλία -αφήγηση πάνω σε μέτρο- με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής… μαντολίνο, κιθάρα, κρουστά.
Επίσης χειριζόμαστε μάσκες και κούκλες (τεσσάρων ειδών) που αναπαριστούν τα βασικά πρόσωπα των ιστοριών.
Ένα ενδιαφέρον εύρημα σε σχέση με τις κούκλες είναι το εξής: χρησιμοποιούμε στην πρώτη ιστορία κούκλες υπερμεγέθεις, στη δεύτερη ιστορία φοράμε μάσκες, στην τρίτη παίζουμε με κούκλες μαροκάνικες ενός μέτρου και, τέλος, κλείνουμε την παράσταση με δυσδιάστατες φιγούρες εβδομήντα εκατοστών. Έτσι δημιουργούμε την ψευδαίσθηση ότι το θέαμα απομακρύνεται από τον θεατή, χωρίς ουσιαστικά να αλλάξουν θέση ούτε ο θεατής αλλά ούτε και το σημείο δράσης.
Στην τελετουργική αναπαράσταση των Καταλογιών ακούγονται ζωντανά νανουρίσματα, μοιρολόγια και πολυφωνικά άσματα.
Επίλογος…
Πιστεύω ακράδαντα -σαν ερμηνευτής αλλά και σαν σκηνοθέτης- ότι αυτή η έρευνα πάνω στην τραγωδία θα πρέπει να γίνει κοινό μέλημα των ανθρώπων του θεάτρου στην Ελλάδα.
Η συγκεκριμένη παράσταση αποτελεί μια πρώτη κατάθεση, από μέρους μας, του Κύκλου Θεατρικής Έρευνας, σ’ αυτή την κατεύθυνση.
Αυτή τη στιγμή αισθάνομαι τυχερός, γιατί έχω δίπλα μου συνεργάτες που είναι γνήσιοι καλλιτέχνες και βασικό τους μέλημα είναι η έρευνα, γιατί ξέρουν ότι αυτό είναι το μόνο στοιχείο που μπορεί να εξελίξει την τέχνη…
Μελίσσα Κωτσάκη, Ιωάννα Μιχαλά, Ελένη Βρυώνη, Δήμητρα Λούπη, Ειρήνη Αναγνώστου, Βάσω Ζίσου.
Στόχος μας… η συνέχεια και η διεύρυνση της έρευνας, που προσωπικά πιστεύω ότι αποτελεί τη σπονδυλική στήλη της δημιουργίας
στην Τέχνη.
Θοδωρής Οικονομίδης.
Αθήνα, 16 Μάρτη 2015
Στοιχεία επικοινωνίας με την παραγωγή:
Θ. Οικονομίδης
[email protected]