« … «Οι Αγροίκοι» είναι ο τίτλος της καινούργιας κωμωδίας μου. Είναι τέσσερις Βενετσιάνοι αστοί που ανήκουν στην ίδια κοινωνική τάξη, έχουν ίση περιουσία και τον ίδιο χαρακτήρα: είναι άνθρωποι ακοινώνητοι, σθεναρά προσηλωμένοι στις συνήθειες του παλιού καιρού, αποστρέφονται τις μόδες, τις απολαύσεις και τις συναναστροφές του καιρού τους.
Αυτή η ομοιομορφία χαρακτήρων, αντί να σκορπίσει μια αίσθηση μονοτονίας στην κωμωδία, σχηματίζει αντίθετα μια πρωτόφαντη και ευχάριστη εικόνα. Γιατί ο κάθε χαρακτήρας παρουσιάζει διαφορετικές αποχρώσεις και γιατί, όπως συμπέρανα από το πείραμα αυτό, όλοι οι χαρακτήρες είναι ανεξάντλητοι.
Η παιδεία, οι διαφορετικές συνήθειες, οι ποικίλες συνθήκες κάνουν τους ανθρώπους να φαίνονται, αν κι έχουν τον ίδιο χαρακτήρα, κάτω από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Οι γυναίκες για παράδειγμα, ολοένα καταφέρνουν να απαλύνουν τους άξεστους τρόπους των συζύγων τους ή τουλάχιστον να τους κάνουν ακόμη πιο γελοίους. Τρεις από τους αγροίκους μου έχουν γυναίκα. Η Μαργαρίτα, μια γυναίκα ενοχλητική, ευερέθιστη, πεισματάρα, κάνει τον Λουνάρντο έναν ανυπόφορο σύζυγο.
Η Μαρίνα, με τις χαζές απορίες της, καθόλου δεν μπορεί να επηρεάσει την ψυχή του άντρα της του Σιμόν, ενώ η Φελίτσε, γυναίκα επιδέξια και μυαλωμένη, κάνει τον Καντσάνο ό,τι θέλει και τόσο ωραία ξέρει να τον παραπλανά, ώστε παρόλο που είναι αγριάνθρωπος δεν μπορεί να της αρνηθεί τίποτα.
Κατορθώνει ακόμη να επιβάλει στον σύζυγό της να συναντά και να δέχεται στο σπίτι της τον Κόμη Ρικάρντο. Και ο Καντσάνο, που από τη μια τον κατακρίνουν και τον μαλώνουν οι φίλοι του οι αγροίκοι κι από την άλλη τον σέρνει η γυναίκα του από τη μύτη, ο Καντσάνο που θα ήθελε και αυτήν να την ευχαριστήσει αλλά και εκείνους να μη χάσει, είναι το κωμικότερο πρόσωπο της κωμωδίας, γιατί συγκεντρώνει πάνω του τη γελοιότητα της αυστηρότητας και τη γελοιότητα της αδυναμίας.
Στη Φελίτσε δεν αρκεί η επιτυχία της στην εξημέρωση του συζύγου της, αλλά βάζει στόχο τη συντροφιά όλων των αγροίκων. Γίνονται συνεννοήσεις για να παντρευτεί η κόρη του Λουνάρντο και της Μαργαρίτας με τον γιο του Μαουρίτσιο, που είναι ο τέταρτος πρωτότυπος ήρωας της κωμωδίας. Οι πατεράδες των δύο αρραβωνιασμένων κανονίζουν τον γάμο σύμφωνα με την παλιά συνήθεια.
Ο Καντσάνο που θα πρέπει να παραβρεθεί στον γάμο, το ανακοινώνει στη γυναίκα του που είναι και αυτή καλεσμένη στην τελετή. Η Φελίτσε πάει από δω κι από κει και λέει, κάνει, ράνει, τόσο πολύ ανακατώνει τα πράγματα, ώστε τα σχέδια του γάμου αλλάζουν ολότελα. Θα γίνει ένα ωραίο δείπνο, θα χορέψουν, και ο Κόμης Ρικάρντο θα λάβει μέρος στη γιορτή.
Οι αγροίκοι που συμφωνούν, θέλουν δεν θέλουν, τα έχουν χαμένα και αναγκάζονται να παραδεχθούν ότι η Φελίτσε διαθέτει πνεύμα. Πραγματικά η Φελίτσε είναι πρόσωπο συνετό και γεμάτο χάρες.
Το μόνο που επιδιώκει είναι να τους εμπνεύσει τη χαρά της γλυκιάς συμβίωσης. Έτσι μπόρεσε να επηρεάσει τη βάρβαρη ψυχή των φίλων του συζύγου της. Ούτε η δική της αρετή θα κλονιστεί και έτσι θα έχει τη χαρά ότι εξευγένισε και απάλυνε τα ήθη του Καντσάνο της»…
«Για φαντάσου», τρεις γυναίκες συν μία που, «για να μιλήσουμε επί της ουσίας δηλαδή», σκευωρούν. Τρεις άντρες αγροίκοι, συν ένας μαθητευόμενος αγροίκος, που με αγριοφωνάρες μάς διδάσκουν πώς να διαφεντεύουμε τις γυναίκες με σιδερένια πυγμή και που θεωρούν ότι ο λόγος τους πρέπει να είναι νόμος μέσα στο σπίτι τους και ότι εκείνοι πρέπει να είναι οι απόλυτοι άρχοντες και αφέντες για τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους.
Όμως, οι αγριοφωνάρες τους κρύβουν μια πραγματική ανικανότητα εκ μέρους τους να αντιμετωπίσουν τις γυναίκες τους όταν εκείνες αποφασίζουν να οργανώσουν την αντίσταση. Η σκευωρία των γυναικών κλυδωνίζει το οικοδόμημα της ανδροκρατίας»…
