Του Παναγιώτη Μήλα
Μεταξύ των οδών Χατζηχρήστου, Λεμπέση και της Λεωφόρου Συγγρού βρίσκεται μια πολύ μικρή πλατεία γεμάτη με φοίνικες – από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και σήμερα – και στρωμένη με πέτρες, λιθόστρωτο καλντερίμι.
Φεύγοντας μια μέρα από το «Δημοτικό Σχολείο Γεωργαντόπουλου – Παπαϊωάννου» 3-4 μαθητές και μαθήτριες με τον δάσκαλό μας Γεώργιο Κρόκο περάσαμε από αυτή την πλατεία. Είδαμε στην ταμπέλα που έγραφε:
«Πλατεία Στρατηγού Δημητρίου Τσώκρη».
Όταν μας ρώτησε ο δάσκαλος αν ξέρουμε ποιος ήταν απαντήσαμε αρνητικά, οπότε την επομένη ήρθε στο σχολείο έχοντας στα χέρια έναν βαρύ τόμο από την «Εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου».
Φυλλομέτρησε και έφθασε στο όνομα Δημήτριος Τσώκρης που υπάρχει όμως και ως Τσόκρης. Γεννήθηκε το 1796 στην πόλη του Άργους. Είναι μια από τις ξεχωριστές στρατιωτικές και πολιτικές προσωπικότητες που ανέδειξε το Άργος την περίοδο της επανάστασης. Είχε ακόμα δύο μεγαλύτερους αδερφούς, το Γεώργιο και τον Αναστάσιο. Ο Γεώργιος έγινε πάμπλουτος έμπορος στην Κωνσταντινούπολη. Με δικά του χρήματα κυρίως, ο Δημήτριος δημιούργησε ένα σώμα Αργείων πολεμιστών όπου και ανέλαβε την αρχηγία. Ήταν τότε ηλικίας 25 ετών εύσωμος, ανδρείος, εμπειροπόλεμος, συνετός και επιβλητικός. Συμμετείχε στην επανάσταση, ως οπλαρχηγός των Αργείων και προσέφερε πολύτιμη βοήθεια μέχρι το τέλος του αγώνα.
Πολέμησε τον Κεχαγιάμπεη, το Δράμαλη και τον Ιμπραήμ. Ο Τσώκρης είχε την ιδέα να κάψει όλα τα σπαρτά που υπήρχαν κοντά στο Ναύπλιο, όσα δεν είχαν θεριστεί και όσα υπήρχαν στα αλώνια, με τρόπο τέτοιο ώστε οι Τούρκοι να μην καταφέρουν να τα συγκεντρώσουν προς όφελός τους και να πεινάσουν στην πολιορκία της πόλης του Ναυπλίου. Το ίδιο επανέλαβε με επιτυχία και στο Άργος, κατά την εισβολή του Δράμαλη.
Στους εμφύλιους πολέμους πήρε το μέρος του Κολοκοτρώνη, με τον οποίο τον συνέδεε στενή και ειλικρινής φιλία και ο οποίος τον αγαπούσε τόσο πολύ που στα γράμματά του τον αποκαλούσε παιδί του.
Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας τον εκτιμούσε γι’ αυτό κάθε φορά που ερχόταν στο Άργος έμενε στο σπίτι του.
***
Ο Τσώκρης προέδρευσε σε διάσημες δίκες. Ανάμεσα σε αυτές ήταν και των δολοφόνων του Καποδίστρια. Πήρε επίσης μέρος στις Εθνοσυνελεύσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της επανάστασης.
Καταδικάστηκε από την αντιβασιλεία, φυλακίστηκε μα γρήγορα απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες.
Πήρε μέρος στη Ναυπλιακή Επανάσταση το 1862. Ο Όθωνας τον εξόρισε στη Σμύρνη και από κει στη Σικελία. Πάλι όμως δικαιώθηκε και επέστρεψε στο Άργος με μεγάλες τιμές.
Ο στρατηγός παντρεύτηκε τον Ιανουάριο του 1827 την αρχοντοπούλα Μαριγώ Ιατρού και απέκτησαν έξι γιους και τρεις κόρες.
Πέθανε σε ηλικία 79 ετών στις 3 Απριλίου 1875. Κηδεύτηκε στο Άργος και η σορός του ετάφη στον περίβολο του ναού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
***
Τον Οκτώβριο του 1831 ο στρατηγός Τσώκρης προήδρευσε στη δίκη των δολοφόνων του Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια. Στις 7 Οκτωβρίου ανακοίνωσε την απόφαση του δικαστηρίου με την οποία ο δολοφόνος, Γεώργιος Μαυρομιχάλης, καταδικάστηκε σε θάνατο στο Ναύπλιο.
***
Διαβάζουμε στη «Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος» ότι οι Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και Γεώργιος Μαυρομιχάλης υπήγον την 27η Σεπτεμβρίου 1831 εις την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος, συνοδευόμενοι πάρα των δύο φυλάκων στρατιωτών της πολιταρχίας Ιωάννου Καραγιάννου και Ανδρέου Γεωργίου και ίσταντο επί της θύρας της εκκλησίας ο μεν Γεώργιος έσω, ο δε Κωσταντίνος έξω δεξιόθεν. Πλησιάσαντες δε του αειμνήστου Κυβερνήτου εις την είσοδον της θύρας επαρακολουθουμένου πάρα των σωματοφυλάκων του Γεωργίου Κοζώνη μονόχειρος και Δημητρίου Λεωνίδη, αίφνης ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, όστις εφόρει καπόταν, εκτύπησε τον Κυβερνήτην με μαυρομάνικον μαχαιριδίον, το οποίον και ευθύς έρριψε κατά γής ταυτοχρόνως . Ταυτοχρόνως δε ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, όστις έφορει μπουρνούζι, ετράβηξε την πιστόλαν του όπισθεν της κεφαλής του Κυβερνήτου και κατά την αυτήν στιγμήν έρριψε και άλλην πιστόλα κατά των σωματοφυλάκων της Αυτού Εξοχότητος, ο Ιωάννης Καραγιάννης, εις εκ των φυλακών των Μαυρομιχαλαίων όστις ίστατο καταντικρύ αριστερόθεν της θύρας.
Αμέσως δε ο μεν Κωνσταντίνος έδραμεν επί τινος ανηφόρου ευρισκομένου άντικρυ της θύρας της εκκλησίας και επληγώθη τρέχων από πιστόλαν ριφθείσαν κατ’ αυτού παρά του σωματοφύλακος Γεωργίου Κοζώνη, ο δε Γεώργιος μετά των δύο στρατιωτών της πολιταρχίας έφυγε την ίσην οδόν, διευθυνόμενος, ως ο ίδιος ομολόγησε, προς την οικίαν του Στρατηγού Κ. Γεράρδου, αλλ΄ ευρών πλησίον εκεί ανοικτήν την θύραν της Οικίας του Ταγματάρχου Κ. Θ. Βαλλιάνου, εισήλθεν εις αυτήν, κι εκείθεν εις την του Αντιπρέσβεως της Γαλλίας, Κυρίου Βαρώνου Ρουάν δια της πλαγίας θύρας του κοινού μεταξύ αυτών κήπου.
Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης φονεύθηκε από το πλήθος, ο δε Γεώργιος παραδόθηκε από τον αντιπρέσβη της Γαλλίας Ρουάν, παραπέμφθηκε σε δίκη καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε.
***
Από το Λεύκωμα της Ελληνικής Ιστορίας 1828 – 1922. Κείμενα – Επιμέλεια: Ιωάννης Μελετόπουλος. Εκδόσεις Φυτράκη 1976. Βασική πηγή εικονογραφήσεως: Μουσείο Ιστορικής, Εθνολογικής Εταιρίας.
