Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Όσοι θεατρόφιλοι παρακολούθησαν φέτος τις Ιωνικές Γιορτές, που, αφιερωμένες στην επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, διοργανώθηκαν από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Νέας Σμύρνης, ασφαλώς θα συγκινήθηκαν με τη θεατρική παράσταση “Στη Σμύρνη κάποτε”: Ένα μουσικοθεατρικό έργο με 16 πρωτότυπα τραγούδια, το οποίο υπέγραφαν ο ποιητής-συγγραφέας Θανάσης Σάλτας (θεατρικό κείμενο-στίχοι τραγουδιών), η σκηνοθέτις Ιωάννα Μαστοράκη και η συνθέτρια Αρετή Κοκκίνου.
Επρόκειτο πραγματικά για έναν πολιτισμικό ύμνο στην πάλαι ποτέ κοσμοπολίτικη Σμύρνη, με λαογραφικές αναφορές στις βασικές συνοικίες όλων των εθνοτήτων. Το έργο περιέγραφε με μοναδική ζωντάνια τον τρόπο ζωής των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, αλλά και τις δραματικές περιπέτειες της προσφυγιάς σε μιαν Ελλάδα φτωχή και ηττημένη.
Από τις ξέγνοιαστες κοσμοπολίτικες βεγγέρες και τις βόλτες στην Προκυμαία, μέχρι τις συγκλονιστικές ημέρες του μικρασιατικού πολέμου και της καταστροφής της Σμύρνης, η παράσταση «Στη Σμύρνη κάποτε» ήταν ένα ακριβές και ευγενές χρονικό του ελληνικού στοιχείου. Ένα έργο βαθιά οικουμενικό και αντιπολεμικό, με καθηλωτικές σκηνές, εξαίσια πρωτότυπη μουσική και όμορφα τραγούδια.
Ο συγγραφέας Θανάσης Σάλτας και η σκηνοθέτις Ιωάννα Μαστοράκη πραγματοποίησαν ενδελεχή μελέτη και ιστορική έρευνα για τον μικρασιατικό πολιτισμό και την πολυπολιτισμικότητα της Σμύρνης.
Θεατρικές και μουσικές περιπλανήσεις στα μπεζεστένια, έρωτες στους φραγκομαχαλάδες, κόρτε στο Σινέ Πατέ, χανούμισσες στους τουρκομαχαλάδες, Αρμένισσες μάντισσες, η συνθήκη των Σεβρών, η προσευχή στην Αγία Φωτεινή, το μέτωπο στον Σαγγάριο, η μεγάλη φωτιά, ο διωγμός και η φυγή…
Το μουσικοθεατρικό έργο παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία επί δύο συνεχόμενα έτη στο Θέατρο της Ημέρας, κατόπιν περιόδευσε ανά την Ελλάδα και έλαβε άριστες κριτικές από ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων, ενώ χαρακτηρίστηκε ως ένα μνημειώδες έργο για τη Σμύρνη…
Το catisart.gr αναζήτησε τη σκηνοθέτιδα Ιωάννα Μαστοράκη η οποία στη συνέντευξη που μας παραχώρησε μιλά για την παράσταση, για τις ρίζες της, για τις γλυκές αναμνήσεις από τα παιδικά της χρόνια, για τις μνήμες από τη Μικρά Ασία που τής μετέφερε η γιαγιά της, για τα μελλοντικά της σχέδια, για το θέατρο και για τη θεατρική παιδεία γενικότερα.
Η αξιόλογη Ιωάννα Μαστοράκη είναι σκηνοθέτις, ηθοποιός, συγγραφέας θεατρικών έργων και διηγημάτων. Έχει γράψει θεατρικά κείμενα, διηγήματα και σενάρια ντοκιμαντέρ. Διετέλεσε Διευθύντρια Θεάτρου του Ομίλου για την Unesco Πειραιώς και Νήσων. Ασχολείται επί σειρά ετών επαγγελματικά με το παιδικό παιδαγωγικό θέατρο και το θέατρο των ενηλίκων. Διηγήματά της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Πνοές Λόγου και Τέχνης και από τις Εκδόσεις Κύμα ενώ έχει γράψει το σενάριο του ντοκιμαντέρ “Λειψοί, το διαμάντι της Δωδεκανήσου”.
Ίδρυσε τον Θίασο Πορεία μαζί με τον λογοτέχνη, σκηνοθέτη Θανάση Σάλτα. Έχει βραβευτεί από πολιτιστικούς φορείς για την προσφορά της στο θέατρο και στον πολιτισμό.
Ιωάννα, θα ήθελες να μας πεις πού γεννήθηκες, από πού κατάγεσαι και ποιες είναι οι πιο αγαπημένες αναμνήσεις από την παιδική σου ηλικία;
*Γεννήθηκα στην Αθήνα με ρίζες από Κρήτη, Μικρά Ασία και από το όμορφο Λιδωρίκι. Τα δικά μου παιδικά χρόνια ήταν όμορφα, ξένοιαστα, γεμάτα ωραίες εικόνες, μοναδικές ευωδιές, ζεστούς ανθρώπους και τρυφερές οικογενειακές στιγμές που θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη μου σαν μια γλυκιά ανάμνηση. Τα καλοκαίρια στο χωριό μου, στην Κρήτη, που είναι το πολυτιμότερό μου φυλακτό, που με συντροφεύει σε όλη μου τη ζωή, προστατεύοντάς μου, εκείνο το μικρό κομμάτι αθωότητας των παιδικών μου χρόνων.
Οι ρίζες σου και οι μνήμες σου τι ρόλο έπαιξαν στις καλλιτεχνικές σου επιρροές και συγκεκριμένα στην παράσταση που δημιουργήσατε με τον Θανάση Σάλτα, «Στη Σμύρνη κάποτε», η οποία αποτέλεσε θεατρική επιτυχία;
*Οι γλυκές αναμνήσεις από τις αφηγήσεις της γιαγιάς μου που μιλούσε με τόσο καημό και αγάπη για τη Μικρά Ασία και τη Σμύρνη είναι χαραγμένες βαθιά μέσα μου. Τη θυμάμαι να μας αφηγείται ιστορίες για την όμορφη Σμύρνη και να τραγουδάει σμυρναίικους σκοπούς. Όλες αυτές τις μνήμες προσπάθησα να τις ζωντανέψω θεατρικά στη σκηνοθεσία του μουσικοθεατρικού έργου «Στη Σμύρνη κάποτε» σε κείμενα και στίχους Θανάση Σάλτα και σε μουσική Αρετής Κοκκίνου. Στο έργο πραγματοποιήσαμε μαζί με τον συγγραφέα ενδελεχή μελέτη για τον μικρασιατικό πολιτισμό και στην ιστορία της Σμύρνης και ξεδιπλώσαμε επί σκηνής όλο το μεγαλείο της πάλαι ποτέ κοσμοπολίτικης Σμύρνης αλλά και όλη την τραγικότητα της μικρασιάτικης καταστροφής…
Πού πιστεύεις ότι έγκειται η επιτυχία της παράστασης;
*Η επιτυχία της παράστασης έγκειται στη μοναδικότητα και την πρωτοτυπία της, στα συγκινητικά θεατρικά κείμενα και στους υπέροχους στίχους του Θανάση Σάλτα όσο και στη μελετημένη ατμοσφαιρικά σκηνοθεσία μου αλλά και στην υπέροχη πρωτότυπη μουσική της Αρετής Κοκκίνου. Η σκηνοθεσία είναι προσεγμένη στην κάθε λεπτομέρειά της: η ενσωμάτωση της πρωτότυπης μουσικής και 16 πρωτότυπων τραγουδιών σε κάθε σκηνή, τα κοστούμια εποχής, τα αλληγορικά σκηνικά, οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί, η κινησιολογία και οι ερμηνείες των ηθοποιών μάς ταξιδεύουν συγκινητικά πίσω στον χρόνο, στις αλησμόνητες πατρίδες και στην ιστορία της μικρασιατικής καταστροφής. Πρόκειται για μια πολύ συγκινητική και επιτυχημένη παράσταση που αποτελεί φόρο τιμής για τα 100 χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή. Το έργο μας περιόδευσε σε πολιτιστικά φεστιβάλ σε όλη την Ελλάδα, βραβεύτηκε και απέσπασε τις καλύτερες κριτικές από κριτικό παραστάσεων της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών – Θεατρικά Βραβεία Κάρολος Κουν κι Ευρωπαϊκά Βραβεία Θεάτρου. Έλαβε άριστες κριτικές από ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων, ενώ παρουσιάστηκε εκτενές αφιέρωμα για το έργο στην τηλεοπτική εκπομπή του δημοσιογράφου Κώστα Χαρδαβέλλα στην Αρένα της Ζωής και στο σύνολό του αποκαλέστηκε ως ένα μνημειώδες έργο για τη Σμύρνη. Είναι η μοναδική θεατρική παράσταση για την οποία έχουν γραφτεί 16 πρωτότυπα τραγούδια για τη Σμύρνη που κυκλοφορούν επίσημα και ως μουσικό album από την FM Records. Στο ομώνυμο μουσικό album «Στη Σμύρνη κάποτε», σε στίχους-κείμενα Θανάση Σάλτα και μουσική Αρετής Κοκκίνου, τα τραγούδια ερμηνεύουν οι τραγουδιστές Θέλμα Καραγιάννη και Ισίδωρος Πάτερος και εγώ συμμετέχω με δύο θεατρικές απαγγελίες με τίτλο: «Στις γειτονιές της Σμύρνης» και «Η Αποκάλυψη της Σμύρνης». Αξίζει να σημειωθεί ότι το cd συγκαταλέγεται στα καλύτερα albums για τα 100 χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης.
Πότε αντιλήφθηκες ότι το μέλλον σου βρίσκεται στην τέχνη;
*Για μένα η τέχνη είναι τρόπος ζωής. Με συγκινούν όλες οι μορφές της τέχνης. Γράφω, σκηνοθετώ και ερμηνεύω σαν ηθοποιός για να κρατάω όλη τη μαγεία της τέχνης ζωντανή. Μετουσιώνω την αγάπη μου για την τέχνη μέσα από τα γραπτά μου, τα διηγήματά μου και τις θεατρικές παραστάσεις μου. Η μαγεία του θεάτρου συνδυάζει την τέχνη του λόγου, της σκηνοθεσίας και της υποκριτικής και ολοκληρώνει την καλλιτεχνική μου έκφραση.
Τι θα ήθελες να γνωρίζουμε για τα σχέδιά σου αυτή την εποχή;
*Αυτήν την περίοδο το μουσικοθεατρικό έργο «Στη Σμύρνη κάποτε» σε κείμενα – στίχους του Θανάση Σάλτα, σε σκηνοθεσία δική μου και μουσική Αρετής Κοκκίνου περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα. Παρουσιάστηκε ήδη με επιτυχία σε πολιτιστικό φεστιβάλ της Νέας Σελεύκειας Ηγουμενίτσας και στις Ιωνικές Γιορτές του Δήμου Νέας Σμύρνης.
Στα άμεσα λογοτεχνικά μου σχέδια είναι η έκδοση μιας συλλογής διηγημάτων μου και η έκδοση ενός μυθιστορήματος με τίτλο «Βλέπε και φεύγα» που είναι εμπνευσμένο από το στο ομώνυμο θεατρικό μου έργο που παιζόταν στο θέατρο με επιτυχία για τέσσερις συνεχόμενες χρονιές και είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα των Κρατικών Πορνείων των Βούρλων Δραπετσώνας.
Στις θεατρικές μας παραγωγές με τον Θίασο Πορεία, που ιδρύσαμε μαζί με τον βραβευμένο συγγραφέα – σκηνοθέτη Θανάση Σάλτα, έχουμε σκοπό στο μέλλον να παρουσιάσουμε τα θεατρικά μας έργα: «Ο Αλαφροΐσκιωτος» μια δεισιδαιμονία της Κρήτης σε θεατρικά κείμενα – σκηνοθεσία Ιωάννας Μαστοράκη – Θανάση Σάλτα, «Βλέπε και Φεύγα» σε θεατρικό κείμενο της Ιωάννας Μαστοράκη και σκηνοθεσία Θανάση Σάλτα, «Ηρώ ετών 17» σε κείμενα Θανάση Σάλτα και σκηνοθεσία Ιωάννας Μαστοράκη και για την παιδική σκηνή, «Το Περιβόλι της Χαράς και της Λύπης» σε θεατρικό κείμενο του Θανάση Σάλτα, σκηνοθεσία της Ιωάννας Μαστοράκη και μουσική της Χρυσάνθης Οικονομάκη.
Ποιο είναι το τελευταίο εκδοτικό σας πόνημα;
*Από τις «Εκδόσεις Κύμα», κυκλοφορεί στο βιβλίο «Ιστορίες της Θάλασσας», το διήγημά μου: «Θαλασσινές Διαδρομές», ένα γλυκό καλωσόρισμα στο καλοκαίρι μέσα από ένα μαγευτικό θαλασσινό ταξίδι. Επίσης, στις «Εκδόσεις Πνοές Λόγου και Τέχνης» στο βιβλίο «Καλοκαιρινές Πνοές» κυκλοφορεί το διήγημά μου: «Η Ωραία Ελλάς», ένα διήγημά που μάς μεταφέρει σε ξεχασμένες μποέμ εποχές, συνομιλεί με δοξασμένους ποιητές, και μας φέρνει στο φως μιαν άλλη Ελλάδα που ανηφορίζει αλληγορικά το δρόμο της προς τον Παρθενώνα, αναπολώντας παλιές εποχές, σαν να ζωγραφίζει το μέλλον της με μποέμ αποχρώσεις…
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις «Εκδόσεις Πνοές Λόγου και Τέχνης», το νέο αστυνομικό διήγημά μου «Έγκλημα στην όπερα Παλέ Γκαρνιέ» σε μια εξαιρετική ανθολογία που αποτελείται από ελληνικά αστυνομικά διηγήματα, με τίτλο: «Αναζήτηση και Αποκάλυψη». Το αστυνομικό διήγημά μου, μας ανατρέχει στην Μπελ Επόκ εποχή και μας παρασύρει σε μια γοητευτική ιστορία μυστηρίου, στα καμαρίνια της περίφημης όπερας του Παρισιού Παλέ Γκαρνιέ, όπου διαπράττεται ένα ανεξιχνίαστο έγκλημα… Ο Επιθεωρητής Πιερ Μαρί καλείται να το εξιχνιάσει, οι ύποπτοι συνεχώς εναλλάσσονται, σασπένς και συνεχείς ανατροπές κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Στο ημερολόγιό σου ποια μέρα της ζωής σου θα μείνει ανεξίτηλη;
*Η ημέρα της πρώτης επαγγελματικής παράστασης θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη μου. Αισθανόμουν ακριβώς όπως την πρώτη ημέρα στο σχολείο, με αισθήματα χαράς, ενθουσιασμού και αγωνίας. Στο τέλος της παράστασης όμως το ζεστό χειροκρότημα των θεατών έδιωξε την αγωνία μου και ο ενθουσιασμός και η απερίγραπτη χαρά μου ήταν τα μόνα συναισθήματα που κυριαρχούσαν στην καρδιά μου…
Αρκεί το ταλέντο για να κάνει κανείς σήμερα σταδιοδρομία στο θέατρο;
*Το ταλέντο είναι μεν σημαντικό αλλά από μόνο του δεν αρκεί. Το ταλέντο, είναι απλά η πρώτη σπίθα στην τέχνη, για να μη σβήσει αυτή η πρώτη σπίθα και για να φουντώσει και να γίνει φωτιά χρειάζεται συνεχής μελέτη, επιμονή, υπομονή και σκληρή δουλειά. Το θέατρο συνδυάζει πολλές τέχνες επί σκηνής και απαιτεί γνώσεις υποκριτικής, κινησιολογίας, χορού, τραγουδιού και άλλων πολλών καλλιτεχνικών δεξιοτήτων που εάν δεν μελετήσεις σε βάθος και δεν εξασκηθείς εντατικά επ’ αυτών, δεν θα μπορέσεις να τα αποδώσεις βιωματικά επί σκηνής. Το θέατρο είναι βιωματική, παραστατική τέχνη και χρειάζεται εκτός από ταλέντο και πολύ σκληρή δουλειά για να μπορέσει να είναι αληθινό. Όσοι υπηρετούν το θέατρο οφείλουν να μη σταματούν να μελετούν και να αυτοβελτιώνονται για να μπορέσουν να έχουν μια επιτυχημένη πορεία στον χρόνο.
Εκτός των άλλων, ασχολείσαι και με το θέατρο για παιδιά. Ποια η ιδιαιτερότητα του παιδικού θεάτρου και ποια η δική σας ενασχόληση με τα παιδιά;
*Για μένα είναι σημαντικό τα θεατρικά έργα είτε αφορούν ενήλικες είτε παιδιά να περνάνε ουσιαστικά μηνύματα στους θεατές. Ειδικά στα παιδικά έργα, τόσο το κείμενο όσο και η σκηνοθετική ματιά πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένα γιατί τα μηνύματά τους μιλάνε απευθείας στην καρδιά των παιδιών. Η ιδιαιτερότητα του θεάτρου για παιδιά είναι ότι η ενεργοποίηση των συναισθημάτων και της φαντασίας των παιδιών θα πρέπει να γίνεται μέσα από τη βιωματική συμμετοχή των παιδιών στη θεατρική παράσταση ή μέσα από τη συμμετοχή τους με το θεατρικό παιχνίδι, ώστε να ζωντανεύει διαδραστικά η παράσταση στα μάτια τους σαν ένα μαγικό παραμύθι…
Στο παιδικό θέατρο έχω σκηνοθετήσει το διακεκριμένο από το Βιωματικό Σχολείο, παραμύθι του Θανάση Σάλτα: «Το περιβόλι της Χαράς και της Λύπης» σε μουσική Χρυσάνθης Οικονομάκη στο «Θέατρο της Ημέρας» καθώς και το παιδαγωγικό παραμύθι του Θανάση Σάλτα με τίτλο: «Η Δόνα Γη και ο Δον Αστέρης» σε μουσική Πηγής Λυκούδη στο Θέατρο Σταθμός.
Εκπαιδευτικά προγράμματα, θεατροπαιδαγωγικά δρώμενα με βιωματική συμμετοχή των παιδιών σε συγγραφή του Θανάση Σάλτα και σκηνοθεσία δική μου προτείνονται από τον εκπαιδευτικό οδηγό και ταξιδεύουν κάθε χρόνο σε σχολεία όλης της χώρας. Διδάσκω θέατρο σε παιδιά σε συνεργασία με Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων των σχολείων. Επίσης, σεμινάριά μας και εκπαιδευτικά προγράμματα περί θεάτρου και συναισθηματικής νοημοσύνης διδάσκονταν στις ειδικότητες Εργοθεραπείας και Παιδαγωγικών του Ι.Ε.Κ ΑΛΦΑ.
Ποιους συγγραφείς, ποιητές διαβάζεις;
*Δύσκολη ερώτηση γιατί συνεχώς ανακαλύπτω συγχρόνους συγγραφείς και βιβλία που αγαπώ. Οι παλιές διαχρονικές αγάπες μου όμως είναι ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ο Άντον Τσέχωφ, ενώ αγαπημένοι μου ποιητές είναι ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Άρθουρ Ρεμπώ. Ενώ πρόσφατα διάβασα ένα μοναδικό βιβλίο του Arthur Miller «Αϊνστάιν – Πικάσο» που μας βοηθάει να κατανοήσουμε μέσα από μια παράλληλη διαδρομή των δύο προτύπων μεγαλοφυΐας της επιστήμης και της τέχνης πως ο χρόνος, ο χώρος και η ομορφιά δεν είναι διαφορετικοί κόσμοι, αλλά παράλληλοι κόσμοι στη διαδρομή της ζωής ενός ενιαίου σύμπαντος.
Τι σε πληγώνει περισσότερο από όσα συμβαίνουν στον κόσμο σήμερα;
*Με πληγώνουν πολύ τα αθώα μάτια ενός παιδιού που υποφέρει από τον πόλεμο. Πόσο κρίμα να υποφέρουν ολόκληροι λαοί, ολόκληρες οικογένειες και μικρά παιδιά να χάνουν το σπίτι τους, να ξενιτεύονται χωρίς να φταίνε, από την πατρίδα τους… Δυστυχώς και σήμερα υπάρχουν λαοί όπου βιώνουνε το δράμα του πολέμου και του ξεριζωμού όπως και οι Μικρασιάτες πρόσφυγες Κάποτε στη Σμύρνη…
Θέλεις να μου μιλήσεις για τη σχέση σου με τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;
*Από μικρή είχα μια τρυφερή σχέση με τα κατοικίδια ζώα. Η ανιδιοτελής αγάπη τους, η αγνή αθωότητά τους και η πιστή αφοσίωσή τους πάντα με συγκινούσαν. Πάντα δίπλα μου είχα κατοικίδια να με συντροφεύουν σε όλες τις στιγμές της ημέρας μου και να την πλημμυρίζουν με όμορφες στιγμές γεμάτες τρυφερά συναισθήματα.
Σ’ ευχαριστώ πολύ Ιωάννα.
*Κι εγώ ευχαριστώ πολύ!
