Του Παναγιώτη Μήλα (*)
Ο Αγαμέμνονας θυσιάζει την Ιφιγένεια επειδή το ζήτησαν οι θεοί και η Κλυταιμνήστρα τον δολοφονεί και γι’ αυτό τον λόγο. Ο Ορέστης για να εκδικηθεί, σκοτώνει τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα. Η Μήδεια σκοτώνει και τα παιδιά της, και τον άντρα της Ιάσονα, και τη νέα γυναίκα του τη Γλαύκη, και… το αίμα τρέχει ποτάμι στις τραγωδίες που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι συγγραφείς. Άταφοι νεκροί, σκληροί άρχοντες και δεκάδες χρησμοί προβλέπουν τα χειρότερα. Κάποιοι παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους. Κάποιοι άλλοι προτιμούν να πάρουν τον δρόμο της αυτοεξορίας ενώ οι Ερινύες κυκλοφορούν από σελίδα σε σελίδα, καταδιώκοντας ενόχους και αθώους…
Οι ανατροπές και οι απρόβλεπτες εξελίξεις συνθέτουν τα έργα που αγαπήσαμε από τότε που οι φιλόλογοι στα σχολεία φρόντιζαν να μας τα διδάσκουν. Και στη συνέχεια όμως τόσο στα αρχαία θέατρα όσο και στις εναλλακτικές σκηνές διδαχτήκαμε αυτά τα έργα που άνοιξαν δρόμους σε όλους τους συγγραφείς.
***
Έτσι στο «Από Μηχανής Θέατρο» όταν είδα το «Frozen» μπόρεσα να χαρώ από μια άλλη σκοπιά τη δημιουργία της Bryony Lavery η οποία με αριστοτεχνικό τρόπο φιλοτέχνησε τα πορτρέτα ενός σίριαλ κίλερ, μιας δικαστικής ψυχιάτρου και μιας μητέρας που η 10χρονη κόρη της είναι ένα από τα θύματα του δολοφόνου.
Είδα μια μάνα να προβληματίζεται για το αν θα πρέπει να συγχωρέσει τον δολοφόνο του παιδιού της. Είδα μια ψυχίατρο να καταβάλλει προσπάθειες για να κατανοήσουμε την παθολογία ενός κατά συρροήν δολοφόνου. Είδα όμως και τον ψυχρό δολοφόνο να νιώθει έτσι όπως ποτέ άλλοτε δεν ένιωσε στη ζωή του.
Αυτοί οι τρεις άνθρωποι αγωνίζονται για να ξεπεράσουν τον πόνο τους. Η συγχώρηση, η οργή, η εκδίκηση και η οδύνη σχηματίζουν έναν δυσπρόσιτο λαβύρινθο στο μυαλό τους.
Στην πρόσφατη ελληνική ιστορία, πριν από 22 χρόνια αλλά και φέτος υπήρξε προβληματισμός και πολλές συζητήσεις για – σχεδόν παρόμοιες – υποθέσεις που είχαν και πολιτική χροιά.
***
Τα βραβεία, οι υποψηφιότητες για βράβευση και οι κριτικές που γράφτηκαν κατά καιρούς για το «Frozen» επιβεβαιώνουν πως πρόκειται για ένα κλασικό σύγχρονο αριστούργημα το οποίο έχει τη δύναμη να μας κινητοποιεί έτσι ώστε να μπορέσουμε να δούμε τον κόσμο και τους πρωταγωνιστές του με μια άλλη ματιά.
***
Γράφτηκε πως είναι «ένα αριστούργημα που σου κόβει την ανάσα», «συναρπαστικό και βαθύτατα ανθρώπινο», «γεμάτο εκπλήξεις και γενναίο χιούμορ», «ένα μοναδικό έργο που λάμπει», «ένα έργο που συγκλονίζει και λυτρώνει», «μια λαμπρή θεατρική στιγμή», «ένα έργο που σε καθηλώνει και στοχεύει κατευθείαν στην καρδιά», «φωλιάζει μέσα σου καιρό», «σε μαγεύει και στο τέλος σε ανταμείβει με μία αίσθηση λύτρωσης».
***
Όπως γράφει σε σημείωμά της η συγγραφέας Bryony Lavery, «…είναι αναγκαίο να μισήσεις κάποιον που θα σου κάνει τόσο μεγάλο κακό, όμως μετά πρέπει να το ξεπεράσεις. Μπορείς να προχωρήσεις μέσα από την αγάπη και την εξυπνάδα»…
***
Τρεις χαρακτήρες στη σκιά του πιο αποτρόπαιου εγκλήματος καλούνται να υπερβούν την ανθρώπινη φύση τους. Το «Frozen» δεν είναι ένα ακόμα ψυχολογικό θρίλερ, δεν έχει σαν θέμα του έναν ακόμα παρανοϊκό δολοφόνο. Είναι η ιστορία δύο πολύ γενναίων γυναικών που ξεπερνάνε ό,τι χειρότερο μπορούσε να τους συμβεί. Είναι μια ιστορία για δύο ηρωικές γυναίκες. Ένα έργο που αναδεικνύει το κουράγιο των απλών ανθρώπων.
***
Η Bryony Labery γεννήθηκε το 1947 στο Γιορκσάιρ της Αγγλίας, είναι σκηνοθέτης, ηθοποιός, μεταφράστρια, καθηγήτρια θεατρικής γραφής, υπήρξε δασκάλα της Σάρα Κέιν. Έχει συνεργαστεί με το Royal Court Theater, το Bush, Νational Theatre και το Royal Shakespeare Company. Διάσημη για τις φεμινιστικές της απόψεις και για τη δράση της στο Γυναικείο Κίνημα. Το 1976 ανεβαίνει το πρώτο της έργο (το Sharing). Έχουν ανέβει έκτοτε πάνω από 30 έργα της. Έχει γράψει θέατρο για παιδιά, για το ραδιόφωνο, για καμπαρέ, σενάρια για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Ζει στο Ήστ Εντ του Λονδίνου παρέα με τον γάτο της, τον Τζίντζερ.
***
Τι είδα στην παράσταση
Η μουσική επιμέλεια (Σωτήρης Χατζάκης) και οι φωτισμοί (Κατερίνα Μαραγκουδάκη) σε βάζουν άμεσα στο κλίμα και σε προδιαθέτουν για όσα θα επακολουθήσουν. Τα σκηνικά και τα κοστούμια (Έρση Δρίνη) σε φόρμα κλασική έτσι ώστε να μην αποσπούν την προσοχή του θεατή, ενώ ταυτόχρονα – κυρίως με τις τρεις μεγάλες μεταλλικές πόρτες – εξυπηρετούν με ιδανικό τρόπο τις επιταγές του σκηνοθέτη.
Η μετάφραση της Αννίτας Δεκαβάλλα ήταν άλλο ένα ισχυρό «χαρτί» της παράστασης αφού με τρόπο σαφή διηγήθηκε τη σκληρή ιστορία των τριών πρωταγωνιστών.
-Η Δέσποινα Κούρτη, ως ψυχίατρος, με «χειρουργική» δεξιοτεχνία χειρίζεται τις αντιδράσεις του δολοφόνου, το ψυχολογικό δράμα της μάνας αλλά και τα δικά της «πιστεύω». Η ηθοποιός με εξαίσια υποκριτικά μέσα καταφέρνει να ισορροπήσει πάνω στο τεντωμένο σχοινί που έχει στήσει η συγγραφέας. Εν τέλει πλάθει με αριστουργηματικό τρόπο το πορτρέτο της ηρωίδας της.
-Η Έφη Μουρίκη – που κακώς είχα να τη δω πολλά χρόνια – πλάθει, στο ρόλο της μάνας, μια φιγούρα που παρά το βάρος της οδυνηρής απώλειας έχει τη δύναμη να αποφασίζει, να αυτενεργεί και να δίνει άλλο χρώμα στην εξέλιξη του έργου. Με την εμπειρία της δεν πέφτει στην παγίδα της χαροκαμένης μάνας, ενώ με το ψυχικό της ανάστημα δείχνει και δίνει τη λύση.
-Ο Σωτήρης Χατζάκης, ως παρανοϊκός δολοφόνος, είναι στιγμές που διεκδικεί – ως άνθρωπος – τον καλό λόγο από τους συνομιλητές του αν και το φορτίο των φόνων που έχει διαπράξει δεν επιτρέπει καμία υποχώρηση για συναισθηματικούς λόγους. Όμως δεν είναι λίγες και οι στιγμές που δείχνει εντελώς αμετανόητος, πράγμα το οποίο μετρά εις βάρος του στην τελική απόφαση.
***
Με κινηματογραφικούς ρυθμούς μας παρουσίασε το δικό του «Frozen» ο σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης πετυχαίνοντας παράλληλα να φωτίσει ισομερώς τους τρεις χαρακτήρες δίνοντάς τους πρωταγωνιστικό ρόλο. Αν και το έργο θεωρείται και είναι σκληρό, εν τούτοις δεν «ψυχοπλακώνει» τον θεατή. Αντίθετα – παρά την αυξανόμενη ένταση – τον βοηθά να παρακολουθήσει με ενδιαφέρον την εξέλιξη και τις όποιες ανατροπές ενώ συγχρόνως αφήνει περιθώρια για προβληματισμό και για την αναζήτηση της λύσης που δεν προκαλεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
***
Είναι μια παράσταση που αξίζει να δείτε σε αυτή την εκδοχή, αφού πρόκειται για ένα ιδιαίτερο ανέβασμα το οποίο αποφεύγει τις όποιες ευκολίες κι ανταποκρίνεται πλήρως στο μεγαλείο του κειμένου της Bryony Labery.
***
Να σημειώσω εδώ κάτι που ήταν πολύ ενοχλητικό πέρυσι στο «Από Μηχανής Θέατρο» και φέτος δεν είναι παρά μόνο ανάμνηση. Τα καθίσματα – στον επάνω χώρο – άλλαξαν. Τώρα είναι πάρα πολύ αναπαυτικά, δεν σε κάνουν να νιώθεις άβολα ούτε για μια στιγμή. Παράλληλα διορθώθηκε σχεδόν 100% το πρόβλημα της ηχομόνωσης. Έτσι δεν έρχεται από την Κεντρική Σκηνή του ισογείου ούτε ο παραμικρός θόρυβος στην άνω αίθουσα. Η παρακολούθηση της παράστασης, μπορώ άνετα να πω, ότι ήταν απολαυστική.
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Frozen»
Της Bryony Lavery
Μετάφραση: Αννίτα Δεκαβάλλα
Σκηνοθεσία και Μουσική Επιμέλεια: Σωτήρης Χατζάκης
Σκηνικά – Κοστούμια: Έρση Δρίνη
Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Κωνσταντίνος Κυριακού
*
Παίζουν: Σωτήρης Χατζάκης, ‘Εφη Μουρίκη, Δέσποινα Κούρτη
*
*
Από Μηχανής Θέατρο
Ακαδήμου 13
Μεταξουργείο, Αθήνα, ΤΚ 10436
Τηλέφωνο: 210-523.20.97
Κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 9 μ.μ.. Την Κυριακή στις 8 μ.μ.
Τιμές εισιτηρίων: Γενική είσοδος: 15 ευρώ, Μειωμένο (ισχύει για φοιτητές, ανέργους, ΑΜΕΑ): 12 ευρώ, Ατέλειες: 5 ευρώ
Η παράσταση έχει διάλειμμα. Διατίθενται θέσεις για ΑΜΕΑ.
ΕΔΩ ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΜΕ ΕΝΑ “ΚΛΙΚ”
*
(*) Ο Παναγιώτης Μήλας είναι μέλος της Ένωσης Συντακτών, μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου και ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ κριτικός θεάτρου.