Του Παναγιώτη Μήλα
Είναι από τα περίεργα που μου συμβαίνουν: Μπορεί να ξεχνάω τι έκανα χτες αλλά θυμάμαι με λεπτομέρειες τι έζησα ως παιδί…
Αυτό μου συνέβη πριν από λίγες ημέρες όταν – την παραμονή των Χριστουγέννων – έφυγε από τη ζωή στα 87 της χρόνια μία από τις πιο σημαντικές Ελληνίδες γκαλερίστες: Η Έπη Πρωτονοταρίου.
***
Από μικρός μου άρεσε να ανακαλύπτω το πώς λειτουργεί το κάθε τι… Κυρίως αυτό συνέβαινε με τα παιχνίδια που πρώτα τα διέλυα, μετά τα συναρμολογούσα και στο τέλος αποφάσιζα να παίζω μαζί τους.
Το ίδιο ακριβώς θέλησα να κάνω όταν πήγα για πρώτη φορά – μαθητής του Δημοτικού – στο Θεατράκι της ΧΕΝ στην οδό Αμερικής 11, ακριβώς απέναντι από το σημερινό θέατρο «Δημήτρης Χορν». Με πήγε εκεί ο θείος μου Γιώργος Μήλας.
Εκεί κάθε Κυριακή πρωί στο «Κουκλοθέατρο Αθηνών», η Ελένη Θεοχάρη – Περάκη γνώριζε στον παιδόκοσμο της εποχής τον Μπάρμπα Μυτούση και τα ανιψούδια του, τον Κλούβιο και τη Σουβλίτσα. Πανζουρλισμός στην πλατεία του μικρού θεάτρου από τα παιδιά. Οι περιπέτειες του καλοκάγαθου αλλά πανέξυπνου θείου δεν άφηναν κανέναν ασυγκίνητο.
***
Πήγα μια δυο φορές και παρακολούθησα όπως όλα τα παιδιά. Όμως την τρίτη φορά δεν άντεξα και έκανα το πρώτο βήμα: Με προσοχή πέρασα στο πίσω μέρος της σκηνής για να δω τους αγαπημένους μου ήρωες. Τότε ήταν που έμεινα με ανοιχτό το στόμα όταν είδα – στο αμυδρό φως των παρασκηνίων – τρεις γυναίκες να φορούν σαν γάντια τις κούκλες – πρόσωπα των τριών πρωταγωνιστών. Και καλά αυτό ας δεχτούμε ότι είναι κατανοητό. Όμως οι δύο γυναίκες έκαναν τις αντρικές φωνές: Του Μπάρμπα Μυτούση και του αφελή ανιψιού, του Κλούβιου. Περίεργα πράγματα…
Παρακολούθησα όλη την παράσταση αμίλητος εκεί… Πίσω από τη σκηνή… Όταν άναψαν τα φώτα και τα χειροκροτήματα και τα μπράβο είχαν γεμίσει την αίθουσα βρέθηκα ξαφνικά μέσα σε μια ζεστή αγκαλιά: Ήταν η αγκαλιά του …Κλούβιου. Μια πανέμορφη κοπέλα, με λαμπερά μεγάλα μάτια με ρώτησε πώς μπήκα εκεί, γιατί μπήκα, πώς ένιωσα παρακολουθώντας την παράσταση, αν κάτι δεν μου άρεσε, αν κάτι άλλο μου άρεσε πολύ…
Της απάντησα σε όλα.
Μετά ήρθε η σειρά μου.
Όταν τη ρώτησα πώς τη λένε μου είπε ότι τη βάφτισαν Παρθενόπη αλλά τη φωνάζουν Έπη.
Κυριολεκτικά τα έχασα όταν μου πρότεινε να πάω πάλι την επόμενη Κυριακή και πάλι πίσω στα παρασκήνια. Όλο αυτό το πρωτόγνωρο «παιχνίδι» με είχε μαγέψει και αυτός ο δημιουργικός «πυρετός» την ώρα της παράστασης με βοήθησε πολύ ως τρόπος σκέψης σε κάθε τι που έκανα από τότε…
***
Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και την εποχή που έκανα τη θητεία μου ο θείος μου και πάλι, ο Γιώργος Μήλας, μου πρότεινε να πάμε σε μια έκθεση όπου η Ελένη Θεοχάρη – Περάκη παρουσίαζε έργα με κολλάζ στην «Αίθουσα Επικοινωνίας Δεσμός», στη αρχή της Λεωφόρου Συγγρού, γωνία με την οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου.
Η έκπληξη αυτή τη φορά ήταν διπλή. Εκεί συνάντησα και πάλι τον …Κλούβιο των παιδικών μου χρόνων: Την Έπη Πρωτονοταρίου. Την πανέμορφη κοπέλα με την ιδιαίτερη χροιά στη φωνή της. Την αναγνώρισα αμέσως από τα λαμπερά της μάτια. Της μίλησα και της θύμισα την πρώτη μας γνωριμία στα παρασκήνια του Μπάρμπα Μυτούση. Η χαρά της ήταν ανείπωτη. Με αγκάλιασε αλλά ένας κύριος μας διέκοψε.
-Να σου συστήσω τον σύζυγό μου, τον Μάνο Παυλίδη.
Εκεί ήταν το δεύτερο μέρος της έκπληξης γιατί τον Μάνο Παυλίδη – που ήταν ο «πατέρας» των δημοσίων σχέσεων στην Ελλάδα – τον είχα γνωρίσει για πρώτη φορά και πάλι την εποχή που πήγαινα στο Δημοτικό. Εδώ μπαίνει στην ιστορία ο θείος μου, ο δικηγόρος Γιώργος Μήλας, ο οποίος ήταν Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εκδρομικών Σωματείων Ελλάδος και κάθε Κυριακή με έπαιρνε μαζί του σε εκδρομές. Σε μια από αυτές τις εκδρομές είχαμε πάει με το τρένο [απίστευτο αλλά αληθινό] στο Λαύριο. Μια στάση πριν από το τέλος της διαδρομής κατεβήκαμε στο Θορικό. Προορισμός μας ο ομώνυμος Αρχαιολογικός Χώρος. Εκεί την ξενάγηση μάς είχε κάνει ο Μάνος Παυλίδης… Εξαιρετική εμπειρία. Αξέχαστη… Μια παραμυθένια ξενάγηση.
***
Απρόσμενη συνάντηση λοιπόν με δύο αγαπημένα μου πρόσωπα τα οποία είχα την τύχη και τη χαρά να ξαναδώ σε μια πολιτιστική εκδήλωση στον ίδιο χώρο. Τώρα η «Αίθουσα Επικοινωνίας Δεσμός» είχε πάρει το νέο της επίσημο όνομα: «Αίθουσα Τέχνης Δεσμός». Εκεί εξέθεσαν πολλοί από τους πιο σημαντικούς Έλληνες εικαστικούς. Όμως εκτός από τις εικαστικές δράσεις, ο «Δεσμός» έχει μείνει στην ιστορία για τις μουσικές βραδιές αλλά και τα αφιερώματα σε μεγάλες προσωπικότητες.
Ο μουσικολόγος Γιάννης (Νανάκος) Παπαϊωάννου παρουσίαζε και ανέλυε κάθε Δευτέρα όλο το μουσικό έργο των Σκαλκώτα, Ξενάκη και Χρήστου, ενώ αργότερα οργανώθηκαν παρουσιάσεις των «Στοιχείων της Αυτογνωσίας» του Άρη Κωνσταντινίδη, η Πρόταση για παιχνίδι, η προβολή φιλμ πάνω στα μπαλέτα του Bauhaus, η παρουσίαση της παρτιτούρας του Ανέστη Λογοθέτη και πολλά άλλα.
***
Σε μια τέτοια βραδιά είχα συναντήσει και πάλι τον Παυλίδη και την Πρωτονοταρίου. Ήταν μια εκδήλωση αφιερωμένη στον Ιάννη Ξενάκη.
Ένας νεαρός συνθέτης, ο Χάρης Βρόντος, έμενε στην ίδια πολυκατοικία που ήταν και ο «Δεσμός», ο δε μουσικολόγος Γιάννης Παπαϊωάννου ήταν δάσκαλός του. Με τον Βρόντο γνωριστήκαμε στον Άραξο όταν ξεκινούσαμε τη στρατιωτική μας θητεία στην Αεροπορία. Οπότε δεν είπα όχι όταν μου πρότεινε να πάω στην εκδήλωση για τον Ξενάκη. Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να τα πω και πάλι με τους αγαπημένους μου Μάνο Παυλίδη και Έπη Πρωτονοταρίου.
***
Η Παρθενόπη – Έπη – Πρωτονοταρίου γεννήθηκε στον Πειραιά το 1933 και μεγάλωσε στην Κυψέλη, στην οδό Ύδρας.
Η καταγωγή της ήταν από τη Σύρο και τη Νάξο. Φοίτησε στην ιδιωτική σχολή της Μίνας Αηδονοπούλου, όπου είχε δασκάλα την πρωτοπόρο παιδαγωγό Ειρήνη Παϊδούση. Στο μάθημα της ιχνογραφίας δασκάλα της ήταν η ζωγράφος Ελένη Θεοχάρη – Περάκη με την οποία συνεργάστηκε ήδη από το 1944, σε παραστάσεις κουκλοθεάτρου.
Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών [ΑΣΚΤ] της Αθήνας (1951-1959), στο εργαστήριο του Γιάννη Μόραλη. Στην ΑΣΚΤ έκανε στενή παρέα με τη Νίκη Καναγκίνη και τη Γιούλια Γαζετοπούλου-Σταυρίδου, ενώ γνώρισε και συνδέθηκε φιλικά με τον συμφοιτητή της Δημήτρη Μυταρά, τον Θόδωρο Παπαδημητρίου, τον Βλάση Κανιάρη, τον Χρίστο Καρά, τον Κώστα Τσόκλη και τον Μίμη Κοντό. Μετά την αποφοίτησή της δίδαξε στη Σχολή Αηδονοπούλου αφήνοντας πίσω της σπουδαίο παιδαγωγικό έργο.
Το 1967 γνώρισε τον Μάνο Παυλίδη και τον Μάρτιο του 1971 διοργάνωσαν έκθεση με κολλάζ της Θεοχάρη-Περάκη στην «Αίθουσα Επικοινωνίας Δεσμός».
Η γκαλερί αυτή έκανε τη διαφορά στον χώρο των εικαστικών τεχνών.
Ο Μάνος Παυλίδης [1921-2007] και ή Έπη Πρωτονοταρίου [1933 – 2020] υπήρξαν σταθεροί υποστηρικτές της σύγχρονης τέχνης και των λειτουργών της.
Η προσφορά τους ήταν ανεκτίμητη. Γι’ αυτό και σήμερα τους ευχαριστούμε…
