***
Επιμέλεια: Catisart
“Δεν μπορώ να αντισταθώ στον κουλτουριάρικο χαβαλέ και την κουλτουριάρικη τσόντα”. Αυτά έγραφε σε ένα «μανιφέστο» τον Νοέμβριο του 2002 λίγο πριν κάνει την τελευταία του αυλαία. «Το “Θέατρο Έρευνας” θα επανέλθει όταν η Μυθολογία ξαναδώσει τη θέση της στην Ιστορία», έλεγε τότε.
Το θέατρο, τελικά, έκλεισε, όχι μόνο για οικονομικούς λόγους, όπως ανέφερε ο ίδιος αλλά και για αισθητικούς και ηθικούς λόγους. Κουρασμένος, απογοητευμένος, χωρίς επιχορήγηση και άρρωστος ανέστειλε τη λειτουργία του θεάτρου.
Ο Δημήτρης Ποταμίτης γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου στις 13 Μαρτίου του 1945 και έφυγε από τη ζωή στις 26 Φεβρουαρίου του 2003 στο Νοσοκομείο «Μεταξά» του Πειραιά, έπειτα από πολύμηνη μάχη με ανίατη ασθένεια. Στη συνέχεια το θέατρο περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου Ζωγράφου και μετονομάστηκε σε “Θέατρο Δημήτρη Ποταμίτη”.
Την Πέμπτη. 28 Φεβρουαρίου 2013, οι φίλοι του οι παλιοί, αλλά και όσοι δεν είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, είχαν την ευκαιρία να ζήσουν ξεχωριστές στιγμές στο «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης» όπου παρουσιάστηκε το ηλεκτρονικό βιβλίο: «Δημήτρης Ποταμίτης: 30 χρόνια από το όνειρο ενός Μύστη της θεατρικής τέχνης» και προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «Ο Ιδεοποιός». Και τα δύο είναι έργα του Χρήστου Προσύλη, ο οποίος είναι σκηνοθέτης, συγγραφέας, θεατρολόγος, καλλιτέχνης νέων μέσων, εμπνευστής και διοργανωτής του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Λονδίνου.
Το βιβλίο «Δημήτρης Ποταμίτης: 30 χρόνια από το όνειρο ενός Μύστη της θεατρικής τέχνης» περιλαμβάνει συνεντεύξεις από το ντοκιμαντέρ του συγγραφέα «Ο Ιδεοποιός» (2001-2002) για τον Δημήτρη Ποταμίτη και το Θέατρο Έρευνας. Περιλαμβάνονται, ακόμα, αναλύσεις αλλά και θεατρικές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις του συγγραφέα στο έργο του Δημήτρη Ποταμίτη, με βάση τις συνεντεύξεις και την εμπειρία του από τη συνεργασία του με τον Δημήτρη Ποταμίτη στο Θέατρο Έρευνας.
Το ντοκιμαντέρ «Ιδεοποιός» γυρίστηκε ψηφιακά, το διάστημα 2001-2002, λίγο πριν και αμέσως μετά την απόφαση του Δημήτρη Ποταμίτη να αποσυρθεί και να κλείσει το ιστορικό Θέατρο Έρευνας, με στοιχεία τεχνικών βιντεοτέχνης. Καταγράφει προσωπικές και καλλιτεχνικές στιγμές και σκέψεις του θεατράνθρωπου και συγγραφέα Δημήτρη Ποταμίτη. Είναι μια προσωπογραφία που επικεντρώνει στη φιλοσοφία του Ποταμίτη για την τέχνη και τη ζωή, τον τρόπο που προσέγγιζε θεατρικά τις παραστάσεις του και τον τρόπο σκέψης του στη θεατρική πρακτική και την ποίηση. Η κάμερα καταγράφει στιγμές από τη ζωή του, προσωπικές εξομολογήσεις και σκέψεις, απλά και άμεσα, διεισδύοντας στον προσωπικό του χώρο, με τη ματιά ενός φίλου και απλού θεατή. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2002, στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Καλαμάτας. Έχει διάρκεια 78′. Σενάριο – Σκηνοθεσία: Χρήστος Προσύλης.
Από τη Λεμεσό: Ο Δημήτρης Ποταμίτης, του Σωκράτη, (1945-2003) ήταν Κύπριος ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και ποιητής.
Γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου στις 13 Μαρτίου του 1945. Η μητέρα του, Αμαρυλλίς Παπαδοπούλου, ήταν φιλόλογος, γυμνασιάρχης, και είχε ανεβάσει με τους μαθητές της πολλές αρχαίες τραγωδίες. Ο Δ. Ποταμίτης αποφοίτησε από το γυμνάσιο της Αμμοχώστου και ήρθε στην Ελλάδα το 1962.
Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγχρόνως στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου με δασκάλους τον Άγγελο Τερζάκη και την Κατίνα Παξινού.
Οι πρώτες εμφανίσεις: Την πρώτη του θεατρική εμφάνιση την έκανε με το Εθνικό στην Επίδαυρο, ως «Εύμηλος» στην «Αλκηστη» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, δίπλα στην Κατίνα Παξινού και τον Θάνο Κωτσόπουλο. Αμέσως μετά συνεργάστηκε με τον Μάνο Κατράκη και την Έλσα Βεργή για 2-3 χρόνια στα έργα “Χορός του Θανάτου” και “Χωριστά Τραπέζια”. Έπειτα άρχισε η 5χρονη συνεργασία του με το «Προσκήνιο» του Αλέξη Σολομού στα έργα «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν» του Μπρεχτ, «Σαν περάσουν πέντε χρόνια» του Λόρκα, «Αδελφοί Καραμαζώφ» (διασκευή από το μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι – ο Ποταμίτης έπαιζε τον Αλιόσα), «Αχ, μπαμπά! Καημένε μπαμπά…» του Κόπιτ, “Αρχοντοχωριάτης” του Μολιέρου, “Κοριός” του Μαγιακόφσκι…
Ποιητής και συγγραφέας: Από πολύ νωρίς άρχισε η ενασχόλησή του με την ποίηση: «Συμπόσιο» 1964, «Κυπριάδα», «Δολοφονία των Αγγέλων» 1967, «Ο άλλος Δημήτριος» 1970, «Ένα δένδρο που νομίζει πως είναι πουλί» 1973, «Το αρχαίο σαξόφωνο», «Τα πυρηνικά ποιήματα» και «Η αεροσυνοδός με τα βαμμένα νύχια». Ποιήματα – απόσταγμα της 8μηνης δοκιμασίας του έγραφε και μέχρι το τέλος. Φαίνεται μάλιστα πως πρόλαβε να τα παραδώσει σε άγνωστο μέχρι στιγμής εκδότη. Ποιήματά του, αλλά και δοκίμια και μελέτες έχουν δημοσιευτεί σε πολλά περιοδικά και μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, πολωνικά και ιταλικά.
Το 1971 έγραψε το έργο “Πώς φαγώθηκε η Κοκκινοσκουφίτσα” που παίχτηκε στο θέατρο “Άλφα”, στο Θίασο Πατάρι που είχε δημιουργήσει ο Στέφανος Ληναίος για πρωτοποριακές παραστάσεις. Ήταν το πρώτο από μια σειρά θεατρικών έργων που έγραφε σε όλη τη διάρκεια της θεατρικής του ζωής. Θα ακολουθούσαν «Οι τελευταίες περιπέτειες του Αδάμ και της Εύας», «Ο Κύριος και ο Παρασκευάς» (διασκευή από τον «Ροβινσώνα Κρούσο», «Γλυκό κουταλιού», «Ο Έλληνας βάτραχος», «Αγαπητά μου ζώα», «Το σκοτεινό αντικείμενο του πάθους» – διασκευή από τις “Μεταμορφώσεις” του Οβίδιου”.
Θέατρο Έρευνας: Όταν το “Προσκήνιο” έκλεισε, ο Ποταμίτης αποφάσισε να δημιουργήσει δικό του θέατρο. Ξεκίνησε με 30.000 δρχ. που του έδωσε η μητέρα μου. Έτσι, το 1972 αγόρασε τον πρώην συνοικιακό κινηματογράφο «Ρέα», στην οδό Ιλισίων (Ζωγράφου), τον οποίο μετέτρεψε, κυριολεκτικά με τα χέρια του, σε θέατρο περίπου 120 θέσεων, με τις καρέκλες των θεατών να βρίσκονται στις τρεις πλευρές της σκηνής. Ένα χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1973, στις ημέρες του Πολυτεχνείου, το «Θέατρο Έρευνας» εγκαινιάστηκε με το έργο του Πάβελ Κόχουτ «Αύγουστε-Αύγουστε», που σταδιακά, στόμα με στόμα, γνώρισε μεγάλη επιτυχία.
Καθιέρωση: Ακολούθησαν πολλές πρωτοποριακές παραστάσεις, όπου σκηνοθετούσε, πρωταγωνιστούσε, συχνά έκανε και την επιμέλεια του φωτισμού, των κοστουμιών, των σκηνικών και όλα τα άλλα. Σε μια εποχή που το μόνο αποκεντρωμένο θέατρο ήταν το “Στοά” του Θανάση Παπαγεωργίου και της Λήδας Πρωτοψάλτη, ο Δημήτρης Ποταμίτης έδωσε ένα δυναμικό “παρών” εκτός κέντρου, προσελκύοντας ένα νεανικό κυρίως κοινό. Επί τριάντα χρόνια, ανέβαζε παραστάσεις χωρίς σχεδόν καθόλου συμβιβασμούς στο θέμα της ποιότητας, με σταθμούς το “Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέϋ” και τον “Άνθρωπο Ελέφαντα”. Κάθε χρόνο ο Ποταμίτης ταξίδευε στο Λονδίνο σε αναζήτηση σύγχρονων πρωτοποριακών έργων, ενώ κατά καιρούς ανέτρεχε σε ανατρεπτικές διασκευές κλασικών. Οι ανάγκες της κρατικής επιχορήγησης ωστόσο τον υποχρέωναν να ανεβάζει τακτικά και ελληνικά έργα – όταν δεν έβρισκε κάτι ικανοποιητικό, έγραφε ο ίδιος. Χαρακτηρίστηκε ως «αιώνιος έφηβος», αφού οι ήρωες που υποδυόταν, ακόμη και σε μεγάλη ηλικία, ήταν νέοι (Έκβους, Κουρδιστό Πορτοκάλι, Μπέρντι-το αγόρι πουλί, ο γιος στο “Πόλεμος στο σπίτι”), ή άνθρωποι χωρίς ηλικία, άνθρωποι που αρνούνται να ωριμάσουν (ο κλόουν στο “Αύγουστε Αύγουστε”, Μπίλλυ ο ψεύτης, Ντόριαν Γκρέυ, Το ημερολόγιο ενός απατεώνα), ή γενικά ήρωες που είχαν ιδιαιτερότητες (Άνθρωπος Ελέφαντας, Μεταμόφωση).
Εξίσου σημαντικές ήταν οι παραστάσεις της Παιδικής Σκηνής, στις οποίες συχνά συμμετείχε και ο ίδιος. Μαζί με το θέατρο “Πόρτα” της Ξένιας Καλογεροπούλου, το “Θέατρο Έρευνας” ήταν εκείνο που αναβάθμισε το παιδικό θέατρο -η διαφορά του ήταν πως απευθυνόταν και σε μικρότερα παιδιά, ενώ το “Πόρτα” απευθυνόταν περισσότερο σε μεγάλους- και εγκαινίασε το θέατρο συμμετοχής. Σε παλαιότερη συνέντευξή του ανέφερε ότι “με το θέατρο για παιδιά, προετοιμάζεται ο αυριανός καλός θεατής, ο αυριανός ευσυνείδητος πολίτης, αλλά κυρίως ο αυριανός πρωθυπουργός της Ελλάδος”. «Ονειρεύτηκα το ρόλο ενός μύστη, όχι την τάξη ενός επαγγελματία ή το ρομαντισμό ενός ερασιτέχνη» έγραψε ο ίδιος σε λεύκωμα για τα «20 χρόνια Θέατρο Έρευνας». Μόνιμο παράπονό του, το ότι το επίσημο κράτος τον αγνοούσε ή τον υποτιμούσε.
Έλεγε ακόμη: Tο κοινό του 1973 ήταν άνθρωποι πραγματικά θεατρόφιλοι. Σήμερα τα MME έχουν αλλάξει την παιδεία του κοινού. Tο έχουν αποπροσανατολίσει σε οτιδήποτε ευτελές και χυδαίο. Eμείς διατηρούμε ως γρανίτη το μόνιμο κοινό μας που δεν είναι μιας συγκεκριμένης ηλικίας, αλλά μιας κοινής αισθητικής. Δεν είναι λίγοι οι νέοι, φανατικοί της Kεντρικής Σκηνής που μας λένε «εμείς εδώ μεγαλώσαμε, παρακολουθώντας την Παιδική Σκηνή.
Ως σκηνοθέτης συνεργάσθηκε και με άλλους θιάσους: με το Εθνικό Θέατρο στη «Φάρμα των ζώων» (θέατρο “Ρεξ”), στην παράσταση «Καμπαρέ» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, σε θερινή επιθεώρηση στο Δελφινάριο στον Πειραιά, στο «Αρμένικο φεγγάρι» (θερινό θέατρο “Σμαρούλα”) καθώς και στο “Όσα παίρνει ο άνεμος” με το θίασο Μαρίας Αλιφέρη-Άγγελου Αντωνόπουλου, στο θέατρο “Μινώα”.
